"ჩემი რჩე­უ­ლი" კვლავ გა­ნაგ­რძობს რე­ვაზ ინა­ნიშ­ვი­ლის 6-ტო­მე­უ­ლის გა­მო­ცე­მას და ამ­ჯე­რად ჟურ­ნალ გზას­თან ერ­თად მწერ­ლის მე­ხუ­თე ტომს წარ­მო­გიდ­გენთ, მას­ზე სა­სა­უბ­როდ კი მწე­რა­ლი და ჟურ­ნა­ლის­ტი ბექა ქურ­ხუ­ლი მო­ვიწ­ვი­ეთ.

- ბექა, ამას წი­ნათ მი­თხა­რი, სა­ბურ­თა­ლოს ქუ­ჩა­ზე, რე­ვაზ ინა­ნიშ­ვი­ლის სა­დარ­ბა­ზო­ში ვცხოვ­რო­ბო. ვფიქ­რობ, მკი­თხვე­ლის­თვის სა­ინ­ტე­რე­სო იქ­ნე­ბა ერთ დროს პა­ტა­რა ბი­ჭის თვა­ლით და­ნა­ხუ­ლი "რეზო ბი­ძია" ან "ბა­ბუა" - არ ვიცი, რო­გორ მი­მარ­თავ­დი. ისიც სა­ინ­ტე­რე­სოა, მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, უმ­ცროს­მა კო­ლე­გამ რო­გორ შე­ა­ფა­სე დიდი მწე­რა­ლი?

- რა­ტომ­ღაც ბავ­შვო­ბი­დან­ვე ვფიქ­რობ­დი, რომ ეს თბი­ლი და უშუ­ა­ლო კაცი ძა­ლი­ან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი ადა­მი­ა­ნი იყო. რამ­დენ­ჯე­რაც და­ვი­ნა­ხავ­დი, ყო­ველ­თვის პა­ტი­ვის­ცე­მის, მო­წი­წე­ბი­სა და სით­ბოს შეგ­რძნე­ბა მქონ­და. მის­გან დიდი სი­კე­თე მო­დი­ო­და. სა­ბურ­თა­ლოს ქუ­ჩის ბი­ნა­ზე მე­ტად კი მისი კან­დე­ლა­კის ქუ­ჩის სახ­ლი მიყ­ვარ­და. მა­შინ უზარ­მა­ზა­რი მეჩ­ვე­ნე­ბო­და ის ქვის სახ­ლი, რომ­ლის ფან­ჯრი­და­ნაც არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი ხედი იშ­ლე­ბო­და. გე­გო­ნე­ბო­და, სწო­რედ იქ ცხოვ­რობ­დნენ რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლის გმი­რე­ბიც. არა­და, რა პა­ტა­რა ყო­ფი­ლა ის სახ­ლი, რო­მე­ლიც ჩემ­თვის მთე­ლი სამ­ყა­რო იყო. ხში­რად ვსტუმ­რობ­დით ინა­ნიშ­ვი­ლებს. ორო­სა­ნი ვი­ყა­ვი მა­თე­მა­ტი­კა­ში და ბა­ტო­ნი რე­ზოს მე­უღ­ლე - როზა დე­ი­და მა­მე­ცა­დი­ნებ­და ხოლ­მე. სა­ბო­ლო­ოდ, მა­თე­მა­ტი­კა მა­ინც ვერ ვის­წავ­ლე, მაგ­რამ უფრო მა­გა­რი რა­მე­ე­ბი ვის­წავ­ლე იმ ოჯახ­ში. პაპა არ მახ­სოვ­და, ადრე გარ­დაც­ვლი­ლა და რა­ტომ­ღაც ძა­ლი­ან მინ­დო­და, სწო­რედ ისე­თი პაპა მყო­ლო­და, რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლი რომ იყო.

- მა­ინც, რო­გო­რი "ისე­თი"?

- აი, შეხ­ვედ­რი­სას ძმა­კა­ცუ­რად რომ მო­მი­კი­თხავ­და, - რო­გორ ხარ, კა­ცოო? ისე­თი, თა­ვი­სი ხე­ლით რომ ჩა­მი­ტა­ნი­ებ­და პე­რანგს შარ­ვალ­ში, ისე­ვე, რო­გორც თა­ვის შვილს - კო­ტეს უტა­ნი­ებ­და. სამ­წუ­ხა­როა, რომ დღეს კოტე ცო­ცხა­ლი აღარ არის. ღმერ­თმა გა­ა­ნათ­ლოს მისი სული... სი­მარ­თლე გი­თხრა, მწე­რა­ლი რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლი არც არას­დროს გა­მი­მიჯ­ნავს თვი­თონ რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლის­გან. მე მხო­ლოდ ერთ რეზო ინა­ნიშ­ვილს ვიც­ნობ­დი, სა­ჩე­მო მო­თხრო­ბებს რომ წერ­და. სწავ­ლა კი მე­ზა­რე­ბო­და, მაგ­რამ ლი­ტე­რა­ტუ­რის კი­თხვა ძა­ლი­ან მიყ­ვარ­და. ბავ­შვო­ბა­ში იცი, რა მით­ქვამს? რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლის მო­თხრო­ბებს რომ ვკი­თხუ­ლობ, მა­შინ­ვე გემ­რი­ე­ლი რა­ღა­ცე­ბის ჭამა მინ­დე­ბა-მეთ­ქი. სა­ბავ­შვო მწერ­ლო­ბა ურ­თუ­ლე­სი რა­მაა და რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლი გა­მო­ირ­ჩე­ო­და ამ მწერ­ლო­ბა­ში, თუმ­ცა მთლად სა­ბავ­შვოც არ იყო მისი პრო­ზა და თუკი ვინ­მე მხო­ლოდ სა­ბავ­შვოდ აღიქ­ვამს, სა­სურ­ვე­ლია, თა­ვი­დან წა­ი­კი­თხოს არა მარ­ტო ინა­ნიშ­ვი­ლი, სა­ერ­თოდ - ქარ­თუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა. ხში­რად უთ­ქვამთ, რა­ტომ რო­მა­ნებს არ წერ­სო? რა­ტომ უნდა და­ე­წე­რა? რა აუ­ცი­ლე­ბე­ლი იყო? ცალ­კე სათ­ქმე­ლია მისი მცი­რე პრო­ზა, მი­ნი­ა­ტი­უ­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც არაფ­რით ჩა­მო­უ­ვარ­დე­ბა მის დიდ პრო­ზას და მი­ზან­ში მორ­ტყმის თვალ­საზ­რი­სით კი, იქ­ნებ აჭარ­ბებს კი­დე­ვაც: "თქვენ ლი­ტე­რა­ტო­რი ხართ. თქვე­ნი სარ­ბი­ე­ლი წიგ­ნი­დან წიგ­ნამ­დე მან­ძი­ლია. ის მწე­რა­ლი იყო, ნამ­დვი­ლი მწე­რა­ლი, და როცა ყი­ნუ­ლო­ვან წყალ­ზე უნდა და­ე­წე­რა რამე, თვი­თონ მი­დი­ო­და, თვი­თონ დგე­ბო­და იმ ყი­ნუ­ლო­ვან წყალ­ში და თვი­თონ იჭ­რი­და ყი­ნუ­ლებ­ზე ფე­ხებს", - ეს ჩა­ნა­წე­რე­ბი იმ უშუ­ა­ლო­ბით და გულ­წრფე­ლო­ბით არის და­წე­რი­ლი, რომ­ლის უფ­ლე­ბა­საც მხო­ლოდ დიდი მწერ­ლე­ბი აძ­ლე­ვენ სა­კუ­თარ თავს. დიდ­მა მწე­რალ­მა ყო­ველ­თვის იცის, რომ დიდი მწე­რა­ლია. რა თქმა უნდა, რეზო ინა­ნიშ­ვილ­მაც იცო­და, რომ დიდი მწე­რა­ლი იყო, აქე­დან მო­დი­ო­და მისი სა­ო­ცა­რი ში­ნა­გა­ნი გამ­ბე­და­ო­ბაც და თავ­მდაბ­ლო­ბაც. ხან­და­ხან გაბ­რა­ზე­ბა და­ე­ტყო­ბო­და ხოლ­მე მის ნა­წე­რებს: "რო­გორ არ შე­გი­პყრობს სევ­და! რო­გორ არ უნდა მოჰ­კი­დო ხელი ასე მე­ტყველთ და არ აჩ­ვე­ნო: ეს ხეა, ეს სახ­ლი, ეს მე­სე­რი, ეს წყა­ლი, ეს ბა­ლა­ხი!"... რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლი ბევ­რის­გან გან­სხვა­ვე­ბით ვაჟ­კა­ცი იყო, კაცი იყო. ამ დროს უსას­ტი­კე­სი ბავ­შვო­ბა ჰქონ­და: მამა და­უხვრი­ტეს, სი­ღა­რი­ბე­ში გა­ი­ზარ­და, მუ­შა­დაც მუ­შა­ობ­და, თურ­მე. როზა დე­ი­და იხ­სე­ნებ­და, "ბუშ­ლა­ტით" და "კირ­ზა­ვოი ჩექ­მით" ჩა­მო­დი­ო­და უნი­ვერ­სი­ტეტ­შიო. გა­უ­რი­ცხავთ კი­დეც უნი­ვერ­სი­ტე­ტი­დან გრა­მა­ტი­კის არ­ცოდ­ნის გამო. რამ­დე­ნა­დაც ვაჟ­კა­ცი იყო, იმავდრო­უ­ლად სა­ოც­რად მგრძნო­ბი­ა­რეც იყო. მის მო­თხრო­ბებ­ში თით­ქოს სულ ქარი ქრის. ისე გაწ­ვდის სიმ­წა­რეს, რომ გაგ­რძნო­ბი­ნოს კი­დეც, მაგ­რამ გუ­ლიც არ გა­გი­ხეთ­ქოს. ფან­ტას­ტი­კუ­რი მო­თხრო­ბა აქვს, სა­დაც ამ­ბობს: "ნა­წი­ბუ­რე­ბი გა­მიჩ­ნდა გულ­ზეო".

- თით­ქოს მი­ი­ვი­წყეს რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლი...

- დღეს სა­ქარ­თვე­ლო­ში ვის იხ­სე­ნე­ბენ და ვის ივი­წყე­ბენ, ძნე­ლი გა­სარ­კვე­ვია. არა მგო­ნია, მი­ვი­წყე­ბით რეზო ინა­ნიშ­ვილს აკ­ლდე­ბო­დეს რა­ი­მე. იმათ უფრო აკ­ლდე­ბათ, ვინც ივი­წყებს...

- რეზო ინა­ნიშ­ვილ­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ამ­ბე­ბი მინ­და, გა­იხ­სე­ნო, რა­საც შეს­წრე­ბი­ხარ ან შენ გი­კავ­შირ­დე­ბა...

- არ მა­ვი­წყდე­ბა ერთი ამ­ბა­ვი: 1986 წელი იყო, 11-12 წლის ვი­ყა­ვი, ანუ იმ ასაკ­ში, უკვე არე­ვას რომ იწყებ და მა­შინ წა­ვი­კი­თხე ინა­ნიშ­ვი­ლის მო­თხრო­ბა "ტყვია". ამ მო­თხრო­ბის გმირ ღა­რი­ბი გლე­ხის ბიჭს უყ­ვარს მდი­და­რი გლე­ხის გო­გო­ნა. გო­გო­ნას ცხა­დია, არ ატა­ნენ ბიჭს. ამი­ტომ, ბიჭი ხან სა­ბძელს უწ­ვავს მდი­დარს, ხან კი­დევ - რას, გო­გო­ნამ რომ შე­ამ­ჩნი­ოს. მერე მშობ­ლე­ბი გო­გო­ნას სხვას ატა­ნენ ცო­ლად. გამ­წა­რე­ბულ ბიჭს ისე­თი გა­მო­ხედ­ვა გა­უხ­და, "ტყვია" შე­არ­ქვეს - ტყვი­ა­სა­ვით მზე­რა აქ­ვსო. ისე­თი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა მო­ახ­დი­ნა ჩემ­ზე ამ მო­თხრო­ბამ, სკო­ლის პა­პ­კას დიდი ასო­ე­ბით და­ვა­წე­რე "ტყვია". სას­წავ­ლო ნა­წი­ლის ხელ­მძღვა­ნელ­მა სკო­ლის დი­რექ­ტორ­თან ჩა­მათ­რია და შე­იქ­ნა ერთი ამ­ბა­ვი. ცდი­ლობ­დნენ გა­ერ­კვი­ათ, რას ნიშ­ნავ­და ეს "ტყვია"". ვი­დე­ქი ჩუ­მად და ამა­ყად, ტყვედ ჩა­ვარ­დნი­ლი პარ­ტი­ზა­ნი­ვით. წი­თელ ბაღ­ში და სკო­ლას­თან, გას­ტრო­ნო­მის უკან, ბირ­ჟა­ზე, უფ­როს ძველ ბი­ჭებ­თან და სკო­ლის ავ­ტო­რი­ტე­ტებ­თან ყურ­ყუტ­სა და "პტი­ჩკი­ა­ნი" "ვინ­სტო­ნის" წე­ვას მი­ა­წე­რეს ეს ამ­ბა­ვი და ერთი ალი­ა­ქო­თი ატყდა. დღემ­დე ვერ ვი­გებ, რა­ტომ მო­ვი­კა­ლი თავი, რა­ტომ ვა­წა­მე­ბი­ნე, ან იმათ რას ვერ­ჩო­დი და რა­ტომ არ ვთქვი, რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლის მო­თხრო­ბის სა­ხელ­წო­დე­ბა რომ იყო "ტყვია". რა ჩაშ­ვე­ბა ახლა ეგ იქ­ნე­ბო­და, მწე­რალს ხომ არ მო­ე­და­ვე­ბო­და ჩემი სას­წავ­ლო ნა­წი­ლი, რა­ტომ და­წე­რე ეს მო­თხრო­ბაო? არა­და, მარ­თლა მქონ­და გან­ცდა, რომ სი­მარ­თლის თქმით რეზო ინა­ნიშ­ვილს ჩა­ვუშ­ვებ­დი (იცი­ნის)...

მახ­სოვს კი­დევ, ტე­ლე­ფო­ნებს დგამ­დნენ ჩვენს კორ­პუს­ში და იყო ერთი გა­წა­მა­წია, პირ­ველს ვის და­უდ­გამ­დნენ და ბოლო ვინ იქ­ნე­ბო­და. ყვე­ლა ადა­მი­ანს თა­ვი­სი სი­სუს­ტე აქვს და რას იზამ, ამ ამ­ბავს კი მხო­ლოდ იმი­ტომ ვიხ­სე­ნებ, რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლის რე­აქ­ცი­ა­ზე რომ გი­ამ­ბო. ინა­ნიშ­ვი­ლე­ბი მე­ექ­ვსე სარ­თულ­ზე ცხოვ­რობ­დნენ, ჩვენ - მე­ო­თხე­ზე. დი­ლით პა­პ­კით ხელ­ში სკო­ლა­ში მივ­დი­ო­დი და ლიფ­ტი გა­მო­ვი­ძა­ხე. ჩვენ სარ­თულ­ზე რომ გა­ჩერ­და, კარი გა­ი­ღო და რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლი იდგა, თავ­ზე ბე­რე­ტი ეხუ­რა. - რო­გო­რა ხარ, კაცო, სკო­ლა­ში მი­დი­ხა­რო? - გა­მო­მე­ლა­პა­რა­კა. მეც შე­ვე­დი ლიფ­ტში და პირ­ველ სარ­თუ­ლამ­დე მე­კი­თხე­ბო­და რა­ღა­ცებს. დაბ­ლა კარი რომ გა­ი­ღო, დიდი ორომ­ტრი­ა­ლი დაგ­ვხვდა. იმ­დე­ნი მო­და­ვე მე­ზო­ბე­ლი შეკ­რე­ბი­ლი­ყო, ვე­ღარ გავ­დი­ო­დით. არ და­მა­ვი­წყდე­ბა, რეზო ინა­ნიშ­ვილ­მა კი არ გა­იშ­ვი­რა, წინ წა­იმ­ძღვა­რა ხელი და თვი­თო­ნაც გაჰ­ყვა კა­ხურ კი­ლო­ზე ნათ­ქვა­მი სი­ტყვე­ბით: ახლა მე მივ­დი­ვარ უჯარ­მა­ში, იქ კარ­ტო­ფი­ლი უნდა გავ­თოხ­ნოო, - და გა­ვი­და. აი, ასე გა­მო­ხა­ტა პრო­ტეს­ტი ამ ყვე­ლაფ­რი­სად­მი. რა თქმა უნდა, მეც გავ­ყე­ვი და რა­ტომ­ღაც მა­საც სა­გულ­და­გუ­ლოდ და­ვუ­მა­ლე პა­პ­კა, რო­მელ­ზეც დიდი ასო­ე­ბით მე­წე­რა "ტყვია". არც არას­დროს გა­უ­გია ეს ამ­ბა­ვი ისე­ვე, რო­გორც არ გა­უ­გია, რომ მინ­დო­და, მის­ნა­ი­რი პაპა მყო­ლო­და (იღი­მის).

- არც შენი სამ­წერ­ლო მო­ნა­ცე­მე­ბის შე­სა­ხებ იცო­და რა­ი­მე?

- არა, კაცო, მად­ლო­ბა ღმერ­თს, არა (იცი­ნის), თო­რემ ალ­ბათ გული გა­უს­კდე­ბო­და. მწერ­ლე­ბი მი­მიხ­ვდე­ბი­ან, რა­საც ვგუ­ლის­ხმობ. მა­გა­ლი­თად, ჩემს შვილს მწერ­ლო­ბა რომ არ გა­მო­უ­ვი­და, მაგ­რად გა­მი­ხარ­და. ეს და­ახ­ლო­ე­ბით იმას ჰგავს, "გა­ნა­ბე­ბი" სა­კუ­თარ შვი­ლებს რომ ვერ იმე­ტე­ბენ მსგავ­სი საქ­მის­თვის და ყვე­ლა­ნა­ი­რად არი­დე­ბენ. წერა ხომ პრო­ფე­სია არ არის, ეს ჯო­ჯო­ხე­თია და გირ­ჩევ­ნია, შვი­ლი ექი­მი ან სხვა საქ­მის სპე­ცი­ა­ლის­ტი გა­მო­ვი­დეს, ვიდ­რე - მწე­რა­ლი.

- უკვე მოზ­რდი­ლი იქ­ნე­ბო­დი, ალ­ბათ, ბა­ტო­ნი რეზო რომ გარ­და­იც­ვა­ლა, არა?

- კი, დიდი ვი­ყა­ვი, იმ წელს გავ­ხდი სტუ­დენ­ტი. თით­ქოს იწი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლა უკა­ნას­კნე­ლი სა­ა­თე­ბი. თა­ვის ერთ-ერთ მი­ნი­ა­ტი­უ­რა­ში და­ახ­ლო­ე­ბით ასე­თი რამ უწე­რია: "არ არ­სე­ბობს უფრო სა­პა­ტიო დაკ­რძალ­ვა, ვიდ­რე ის, რო­გო­რიც მო­ცარტსა და ფი­როს­მანს ერ­გოთ წი­ლად; რამ­დე­ნი­მე ადა­მი­ა­ნის თან­დას­წრე­ბით მღვდე­ლი რომ აგი­გებს წესს და მი­წას მი­გა­ბა­რე­ბენ". სწო­რედ ასე დაკ­რძა­ლეს რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლი დი­დუ­ბის სა­ზო­გა­დო მოღ­ვა­წე­თა პან­თე­ონ­ში. ამ დროს რუს­თა­ველ­ზე, რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლის მო­თხრო­ბებ­ზე გაზ­რდი­ლი ქარ­თვე­ლე­ბი ერ­თმა­ნეთს უბათ­ქუ­ნებ­დნენ - 1991 წლის დე­კემ­ბე­რი იყო. 21-ში თბი­ლის­ში სა­მო­ქა­ლა­ქო ომი და­ი­წყო, ის კი 26-ში გარ­და­იც­ვა­ლა - და­ი­ძი­ნა და ვე­ღარ გა­იღ­ვი­ძა.

- რით და­გაკ­ლდა რეზო ინა­ნიშ­ვი­ლი?

- ეგე­თი ადა­მი­ა­ნე­ბი იცი, რით გაკ­ლდე­ბი­ან? (ფიქ­რობს)... შე­იძ­ლე­ბა არც არას­დროს მი­უ­კა­კუ­ნო კარ­ზე და არ მიხ­ვი­დე ჭკუ­ის სა­კი­თხა­ვად ან უბ­რა­ლოდ - სუ­ლის მო­სათ­ქმე­ლად, მაგ­რამ რომ გე­გუ­ლე­ბი­ან, უკვე ძა­ლი­ან ბევ­რს ნიშ­ნავს. ერთხე­ლაც მო­გინ­დე­ბა, მიხ­ვალ და გულს გა­და­უშ­ლი: ძია რეზო, მგო­ნი, რა­ღაც ავუ­რიე... ან სუ­ლაც - სამ­ყა­რომ აუ­რია... - კაცო, მო­მის­მი­ნე შენა... - გი­პა­სუ­ხებს და... მშვიდ­დე­ბი. რეზო ინა­ნიშ­ვილ­თან ჭკუ­ის სა­კი­თხა­ვად არას­დროს მივ­სულ­ვარ, მაგ­რამ მე­გუ­ლე­ბო­და... მისი დიდი სი­კე­თე და­მაკ­ლდა!

ირმა ხარ­ში­ლა­ძე

ჟურ­ნა­ლი "რე­ი­ტინ­გი"

(გა­მო­დის ორ­შა­ბა­თო­ბით)