სა­ქარ­თვე­ლოს კონ­სტი­ტუ­ცი­ით, ქვეყ­ნის სა­ხელ­წო­დე­ბაა "სა­ქარ­თვე­ლო" და არა "სა­ქარ­თვე­ლოს რეს­პუბ­ლი­კა", რაც მი­ა­ნიშ­ნებს, რომ კონ­სტი­ტუ­ცი­ის მა­მებ­მა მო­ნარ­ქი­ის აღ­დგე­ნის ალ­ბა­თო­ბა გა­ით­ვა­ლის­წი­ნეს.

ამ მნიშ­ვნე­ლო­ვან სა­კი­თხსა და ბაგ­რა­ტი­ონ­თა დი­ნას­ტი­ის ორი შტოს წარ­მო­მად­გე­ნელ­თა ქორ­წი­ნე­ბა­ზე, რო­მე­ლიც უკვე მო­ი­ნათ­ლა "სა­უ­კუ­ნის ქორ­წი­ნე­ბად", ის­ტო­რი­კო­სი იო­სებ ბი­ჭი­კაშ­ვი­ლი გვე­სა­უბ­რე­ბა.

- დღე­ვან­დელ სა­ქარ­თვე­ლო­ში მიმ­დი­ნა­რე სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ-პო­ლი­ტი­კუ­რი პრო­ცე­სე­ბის ფონ­ზე რე­ა­ლუ­რად გე­სა­ხე­ბათ მო­ნარ­ქი­ის აღ­დგე­ნა?

- უპირ­ვე­ლე­სად, ამის­თვის ხალ­ხი უნდა იყოს მზად, მომ­ზად­დეს სა­თა­ნა­დო ნი­ა­და­გი და რაც ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, სა­ქარ­თვე­ლო­ში კონ­სტი­ტუ­ცი­უ­რი მო­ნარ­ქი­ის აღ­დგე­ნის სა­კი­თხი რე­ფე­რენ­დუ­მის გზით უნდა გა­და­წყდეს. რა თქმა უნდა, ლა­პა­რა­კია კონ­სტი­ტუ­ცი­ურ და არა აბ­სო­ლუ­ტურ მო­ნარ­ქი­ა­ზე, რად­გან არც აფ­რი­კუ­ლი ქვე­ყა­ნა ვართ და არც არა­ბე­თის გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი სა­ა­მი­რო­ე­ბი.

მო­ნარ­ქი­ის აღ­დგე­ნას სა­ზო­გა­დო­ე­ბის დიდი ნა­წი­ლი ქვეყ­ნის, ერის გამ­თლი­ა­ნე­ბის გზად მი­იჩ­ნევს, თუმ­ცა ზო­გი­ერ­თმა პო­ლი­ტი­კოს­მა და არა მხო­ლოდ პო­ლი­ტი­კოს­მა, ამ თე­მით სპე­კუ­ლი­რე­ბაც წა­მო­ი­წყო.

- რო­გორ უნდა დად­გინ­დეს, ვინ არის სა­ქარ­თვე­ლოს სა­მე­ფო ტახ­ტის მემ­კვიდ­რე?

- ამი­სა­კენ ნა­ბი­ჯი, უპირ­ვე­ლე­სად, ბაგ­რა­ტი­ონ­თა საგ­ვა­რე­უ­ლომ გა­დად­გა 2006 წლის მე­მო­რან­დუ­მით, რომ­ლის თა­ნახ­მა­დაც, ამ საგ­ვა­რე­უ­ლოს ყვე­ლა შტოს წარ­მო­მად­გე­ნელ­მა, კერ­ძოდ: ბაგ­რა­ტი­ონ-გრუ­ზინ­სკებ­მა, ბაგ­რა­ტი­ონ-იმე­რე­ტინ­სკებ­მა, ბაგ­რა­ტი­ონ-მუხ­რა­ნე­ლებ­მა, ბაგ­რა­ტი­ონ-და­ვი­თაშ­ვი­ლებ­მა და ბაგ­რა­ტი­ონ-ბა­ბა­დი­შე­ვებ­მა აღი­ა­რეს და ხელი მო­ა­წე­რეს ბაგ­რა­ტი­ონ-გრუ­ზინ­სკე­ბის, რო­გორც ერეკ­ლე მე­ო­რი­სა და გი­ორ­გი მე­თორ­მე­ტის შთა­მო­მავ­ლე­ბის უპი­რა­ტე­სო­ბას მთელ დი­ნას­ტი­ა­ში.

აგ­რეთ­ვე, მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია 1790 წლის "ივე­რი­ელ­თა ტრაქ­ტა­ტის" სა­ხელ­წო­დე­ბით ცნო­ბი­ლი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა, რო­მე­ლიც მისი უწ­მინ­დე­სო­ბის ძა­ლის­ხმე­ვით მხო­ლოდ ახ­ლა­ხან გახ­და ცნო­ბი­ლი ფარ­თო სა­ზო­გა­დო­ე­ბი­სათ­ვის.

ამ ტრაქ­ტა­ტის მე­სა­მე მუხ­ლში მეფე ერეკ­ლე წერს: "ვიყო მწად­ნე­ლი ბედ­ნი­ე­რე­ბი­სა თქვე­ნი­სათ­ვის და დაც­ვად ძეთა იმე­რე­თი­სა­თა, ვი­თარ­ცა მამა სა­ზო­გა­დო მათი". ამ ტრაქ­ტა­ტი­დან მკა­ფი­ოდ ჩანს მეფე ერეკ­ლეს ტახ­ტის ლე­გი­ტი­მუ­რი უპი­რა­ტე­სო­ბა იმე­რე­თის ტახ­ტი­სა და სა­მეგ­რე­ლო­სა და გუ­რი­ის სამ­თავ­რო­ე­ბის მი­მართ. ტრაქ­ტატს ხელს აწე­რენ მეფე ერეკ­ლე II, მეფე სო­ლო­მონ II, გრი­გოლ და­დი­ა­ნი და სი­მონ გუ­რი­ე­ლი.

- ვინ უნდა მი­ვიჩ­ნი­ოთ სა­მე­ფო სახ­ლის მე­თა­უ­რად, გვარ­ში უფ­რო­სად?

- XIX სა­უ­კუ­ნე­ში, იმის გა­სარ­ჩე­ვად, რო­მე­ლი ბაგ­რა­ტი­ო­ნი იყო სა­მე­ფო წარ­მო­მავ­ლო­ბი­სა და რო­მე­ლი თა­ვა­დუ­რი­სა, რუ­სებ­მა შე­მო­ი­ღეს ამ­გვა­რი პი­რო­ბი­თი და­ყო­ფა: გრუ­ზინ­სკი, რაც ნიშ­ნავს "სა­ქარ­თვე­ლო­ი­სა" ანუ სა­ქარ­თვე­ლოს სა­მე­ფო ოჯა­ხის კუთ­ვნი­ლე­ბას, იმე­რე­ტინ­სკი - იმე­რე­თის სა­მე­ფო ოჯა­ხის კუთ­ვნი­ლე­ბას, ხოლო მუხ­რანსკი, და­ვი­დო­ვი და ბა­ბა­დი­შე­ვი - თა­ვა­დურ გან­შტო­ე­ბებს.

"სპე­ცი­ა­ლუ­რი კო­მი­სი­ის მუ­შა­ო­ბის შე­დე­გად, რუ­სე­თის იმ­პე­რა­ტორ­მა ალექ­სან­დრე მე­ო­რემ 1865 წელს გა­მოს­ცა ბრძა­ნე­ბუ­ლე­ბა, რომ­ლი­თაც გა­ნი­სა­ზღვრა, რო­მე­ლი ბაგ­რა­ტი­ო­ნი მი­ე­კუთ­ვნე­ბო­და სა­მე­ფო ხაზს და რო­მე­ლი - თა­ვა­დურს. ამ ბრძა­ნე­ბის თა­ნახ­მად, ქარ­თველ მე­ფე­თა შთა­მო­მავ­ლებს, კერ­ძოდ ერეკ­ლე II-ის, გი­ორ­გი XII-ის, სო­ლო­მონ I-ის და და­ვით II-ის მემ­კვიდ­რე­ებს მი­ე­ნი­ჭათ "უგა­ნათ­ლე­ბუ­ლე­სი თა­ვა­დე­ბის" ტი­ტუ­ლი. რაც შე­ე­ხე­ბა დღე­ვან­დელ გა­უ­გებ­რო­ბებს, ეს სა­თა­ვეს იღებს მხო­ლოდ მე-20 სა­უ­კუ­ნის 40-იანი წლე­ბი­დან.

ბაგ­რა­ტი­ონ­თა გე­ნე­ა­ლო­გი­უ­რი ტა­ბუ­ლა მე-19 სა­უ­კუ­ნე­ში შე­ად­გი­ნა ცნო­ბილ­მა ის­ტო­რი­კოს­მა თე­ი­მუ­რაზ ბა­ტო­ნიშ­ვილ­მა, სა­ი­და­ნაც ნათ­ლად ჩანს, ვინ არის ბაგ­რა­ტი­ონ­თა სახ­ლში უფ­რო­სი ბაგ­რა­ტი­ო­ნი, ანუ მო­ნარ­ქი­ის აღ­დგე­ნის შემ­თხვე­ვა­ში, ვის ეკუთ­ვნის სა­მე­ფო ტახ­ტი.

აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ მე-19 სა­უ­კუ­ნის ყვე­ლა აჯან­ყე­ბა, სა­ხალ­ხო გა­მოს­ვლა სა­ქარ­თვე­ლო­ში მიზ­ნად ისა­ხავ­და ან ერეკ­ლე მე­ო­რის, ან გი­ორ­გი XII-ის შთა­მო­მა­ვალ­თა, ანუ ბაგ­რა­ტი­ონ-გრუ­ზინ­სკე­ბის ტახ­ტზე ას­ვლას. ეს კარ­გად ჰქონ­დათ გათ­ვით­ცნო­ბი­ე­რე­ბუ­ლი და­სავ­ლეთ სა­ქარ­თვე­ლოს იმ­დრო­ინ­დელ მოღ­ვა­წე­ებ­საც.

- მე-20 სა­უ­კუ­ნის 1940-იან წლებ­ში ქარ­თუ­ლი ემიგ­რა­ცი­ის 14-მა წარ­მო­მად­გე­ნელ­მა სა­ქარ­თვე­ლოს ტახ­ტის მემ­კვიდ­რედ "აირ­ჩია" ეს­პა­ნეთ­ში მცხოვ­რე­ბი თა­ვა­დი ირაკ­ლი ბაგ­რა­ტი­ონ-მუხ­რა­ნე­ლი, და­ვით ბაგ­რა­ტი­ო­ნის ბა­ბუა.

- რაც შე­ე­ხე­ბა ამ ფაქტს, 1783 წლი­დან, გე­ორ­გი­ევ­სკის ტრაქ­ტა­ტის და­დე­ბით, რუ­სეთ­მა აღი­ა­რა ერეკ­ლე მე­ო­რის უპი­რა­ტე­სო­ბა ყვე­ლა ბაგ­რა­ტი­ონ­თა შო­რის, რად­გან მეფე ერეკ­ლე II თა­ვის თავ­ში ბაგ­რა­ტი­ონ­თა არა­ერთ ხაზს აერ­თი­ა­ნებ­და: ის იყო ერ­თი­ა­ნი სა­ქარ­თვე­ლოს უკა­ნას­კნე­ლი მე­ფის, გი­ორ­გი VIII-ის პირ­და­პი­რი შთა­მო­მა­ვა­ლი, რომ არა XV სა­უ­კუ­ნი­დან ქვეყ­ნის სამ­თავ­რო­ე­ბად და­ყო­ფა, გვარ­ში უფ­რო­სო­ბას გი­ორ­გი მე­ფის ვაჟი, შემ­დგომ­ში კა­ხე­თის მეფე ალექ­სან­დრე პირ­ვე­ლი გა­ნაგ­რძობ­და. ნე­ბის­მი­ერ სა­ხელ­მწი­ფო­ში კა­ნონ­მდებ­ლო­ბა უპი­რა­ტე­სო­ბას ლე­გი­ტი­მუ­რო­ბას ანი­ჭებს, ნე­ბის­მი­ერ სხვა ნა­ბიჯს ძა­ლა­უფ­ლე­ბის უზურ­პა­ცია ჰქვია.

რაც შე­ე­ხე­ბა ქარ­თუ­ლი ემიგ­რა­ცი­ის მიერ ტახ­ტის მემ­კვიდ­რედ ირაკ­ლი ბაგ­რა­ტი­ონ-მუხ­რა­ნე­ლის "არ­ჩე­ვას", და­მა­ფიქ­რე­ბე­ლია, რად­გან მათ­თვის კარ­გად იყო ცნო­ბი­ლი, რომ იმ­ხა­ნად სა­ქარ­თვე­ლო­ში ცხოვ­რობ­და ბაგ­რა­ტი­ონ­თა სა­მე­ფო სახ­ლის დე ფაქ­ტო მე­თა­უ­რი.

1910 წელს, გი­ორ­გი XII შვი­ლიშ­ვი­ლის, ბა­ტო­ნიშ­ვილ ოლ­გას მიერ შედ­გე­ნილ გე­ნე­ა­ლო­გი­ა­ში, ბა­ტო­ნიშ­ვილ ნუგ­ზარ ბაგ­რა­ტი­ო­ნის ბა­ბუ­ა­ზე, პეტ­რე ალექ­სან­დრეს ძე ბაგ­რა­ტი­ონ-გრუ­ზინ­სკი­ზე აღ­ნიშ­ნუ­ლია: "დღეს ის სა­მე­ფო გვარ­ში უფ­რო­სია".

თუმ­ცა, გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია ის პო­ლი­ტი­კუ­რი სი­ტუ­ა­ცია, რო­მელ­შიც ეს გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა მი­ი­ღეს. ეს მოხ­და 1942 წელს, ბერ­ლინ­ში, მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომის მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბი­სას. გერ­მა­ნე­ლებს ძალ­ზე სჭირ­დე­ბო­დათ ბა­ქოს ნავ­თო­ბი, ბა­ქოს­კენ გზა კი თბი­ლის­ზე გა­დი­ო­და. იმ­დრო­ინ­დე­ლი გერ­მა­ნი­ის მმარ­თველ­მა წრე­ებ­მა ქარ­თუ­ლი კარ­ტი გა­ა­თა­მა­შეს - სხვა­დას­ხვა ქვე­ყა­ნა­ში მცხოვ­რებ ქარ­თველ ემიგ­რან­ტებ­თან - საბ­ჭო­თა რუ­სე­თის­გან გა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბის შემ­დეგ სა­ქარ­თვე­ლო­ში მო­ნარ­ქი­ის აღ­დგე­ნის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა­ზე ალა­პა­რაკ­დნენ. 1942 წელს შე­იკ­რიბ­ნენ ქარ­თვე­ლი ემიგ­რან­ტე­ბი და სა­ქარ­თვე­ლოს ტახ­ტის მემ­კვიდ­რის "არ­ჩევ­ნე­ბი" გა­ი­მარ­თა.

წა­რად­გი­ნეს 2 კან­დი­და­ტუ­რა - ირაკ­ლი ბაგ­რა­ტი­ონ-მუხ­რა­ნე­ლი და სი­მონ ცი­ციშ­ვი­ლი. სი­მონ ცი­ციშ­ვი­ლი ერეკ­ლე მე­ო­რის მე­ხუ­თე ასუ­ლის შთა­მო­მა­ვა­ლი იყო, ხოლო ირაკ­ლი ბაგ­რა­ტი­ონ-მუხ­რა­ნე­ლი ერეკ­ლე მე­ო­რის მე­ცხრე ქა­ლიშ­ვი­ლის, ქე­თე­ვა­ნის შთა­მო­მა­ვა­ლი. სი­მონ ცი­ციშ­ვილ­მა უარი თქვა და ტახ­ტის მემ­კვიდ­რედ ირაკ­ლი ბაგ­რა­ტი­ონ-მუხ­რა­ნე­ლი "აირ­ჩი­ეს". თვით სა­მე­ფოს არ­სე­ბო­ბის პე­რი­ოდ­ში კი ბაგ­რა­ტი­ონ-მუხ­რა­ნე­ლებს მე­ფო­ბა­ზე პრე­ტენ­ზია არა­სო­დეს გა­ნუ­ცხა­დე­ბი­ათ.

- დიდი ხმა­უ­რი მოჰ­ყვა და­ვით ბაგ­რა­ტი­ონ-მუხ­რა­ნე­ლი­სა და ანა ბაგ­რა­ტი­ონ-გრუ­ზინ­სკის ქორ­წი­ნე­ბას, შემ­დეგ და­შო­რე­ბა­სა და კვლავ შე­რი­გე­ბას. სა­ზო­გა­დო­ე­ბის წარ­მო­მად­გენ­ლებ­მა ეს წყვი­ლი არა­ერ­თხელ გა­აკ­რი­ტი­კეს, არ წყდე­ბა მით­ქმა-მოთ­ქმა...

- გარ­კვე­უ­ლი პო­ლი­ტი­კუ­რი წრე­ე­ბის­გან აგ­რე­სია მარ­თლაც იგ­რძნო­ბა. სა­ერ­თოდ, ოჯა­ხუ­რი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი დე­ლი­კა­ტუ­რი თე­მაა. ჯერ კი­დევ 2006 წელს ბაგ­რა­ტი­ონ­თა სახ­ლმა ნუგ­ზარ ბაგ­რა­ტი­ონ-გრუ­ზინ­სკი, ანა ბაგ­რა­ტი­ონ-გრუ­ზინ­სკის მამა აღი­ა­რა ბაგ­რა­ტი­ონ­თა სახ­ლის მე­თა­უ­რად, რაც ხელ­მო­წე­რე­ბი­თაც და­დას­ტურ­და, ეს მე­მო­რან­დუ­მი მალე გა­მოქ­ვეყ­ნდე­ბა, მას ბაგ­რა­ტი­ონ­თა გვა­რის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბის 95-მა პრო­ცენ­ტმა მო­ა­წე­რა ხელი.

- ანა ბაგ­რა­ტი­ონ-გრუ­ზინ­სკის შვი­ლე­ბი პირ­ვე­ლი მე­უღ­ლის­გან, გრი­გოლ მა­ლა­ნი­ას­გან, ბაგ­რა­ტი­ონ-გრუ­ზინ­სკე­ბი არი­ან?

- დიახ, ასეა. ქორ­წი­ნე­ბა დი­ნას­ტი­უ­რი კა­ნონ­მდებ­ლო­ბის სრუ­ლი დაც­ვით ჩა­ტარ­და. სიძე ქარ­თულ ის­ტო­რი­ულ "ზედსი­ძე­ო­ბის" წესს და­ექ­ვემ­დე­ბა­რა და შე­სა­ბა­მი­სად და­ბა­დე­ბუ­ლი ბავ­შვე­ბი დე­დის სა­მე­ფო გვარ­ზე და­ი­წე­რა.

- და­ვით ბაგ­რა­ტი­ო­ნი თუ არის თა­ნახ­მა, მისი ახალ­შო­ბი­ლი ვაჟი - გი­ორ­გი - ბაგ­რა­ტი­ონ-გრუ­ზინ­სკი იყოს?

- ჯერ­ჯე­რო­ბით ეს ნა­ბი­ჯი მას არ გა­და­უდ­გამს, რაც სა­შუ­ა­ლე­ბას არ აძ­ლევს სა­მე­ფო სახ­ლის მე­თა­ურს, ბა­ტო­ნიშ­ვილ ნუგ­ზარს, სპე­ცი­ა­ლუ­რი დეკ­რე­ტით აღი­ა­როს თა­ვი­სი ახალ­შო­ბი­ლი შვი­ლიშ­ვი­ლის უპი­რა­ტე­სო­ბა მემ­კვიდ­რე­ო­ბით ხაზ­ში. და­ვი­თის მხრი­დან დი­ნას­ტი­უ­რი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის ხელ­მო­უ­წერ­ლო­ბით ახალ­შო­ბი­ლი ჯერ­ჯე­რო­ბით ით­ვლე­ბა მუხ­რა­ნელ ბაგ­რა­ტი­ონ­თა თა­ვა­დუ­რი გვა­რის გამ­გრძე­ლებ­ლად, რაც სა­შუ­ა­ლე­ბას არ აძ­ლევს ბავ­შვის ბა­ბუ­ას, აღი­ა­როს იგი თა­ვის მო­მა­ვალ მემ­კვიდ­რედ. გა­მო­დის, რომ და­ვი­თი თვი­თონ ეწი­ნა­აღ­მდე­გე­ბა თა­ვი­სი შვი­ლის ტახ­ტის მემ­კვიდ­რედ აღი­ა­რე­ბას.

ბავ­შვი და­ი­ბა­და, სულ რამ­დე­ნი­მე კვი­რის არის და იმის ნაც­ვლად, რომ ყვე­ლა ეფე­რე­ბო­დეს, ამ­ხე­ლა აჟი­ო­ტა­ჟია ატე­ხი­ლი, რო­გორ წა­რი­მარ­თე­ბა ამ ბავ­შვის ბედ-იღ­ბა­ლი,

- თუ გი­ორ­გი ბაგ­რა­ტი­ონს სა­მე­ფო ტახ­ტის მემ­კვიდ­რედ აღი­ა­რე­ბენ, ის პატ­რი­არ­ქის მე­ურ­ვე­ო­ბის ქვეშ აღიზ­რდე­ბა?

- კი­დევ ვი­მე­ო­რებ, თუ მისი მამა ის­ტო­რი­ულ რე­ა­ლო­ბას აღი­ა­რებს და და­ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბა დი­ნას­ტი­ურ სა­მარ­თალს, ამის შემ­დეგ სა­მე­ფო სახ­ლი, სა­პატ­რი­არ­ქოს­თან ერ­თად, გი­ორ­გი ბაგ­რა­ტი­ო­ნის მო­მა­ვალ­ზე იზ­რუ­ნებს, ხოლო რაც შე­ე­ხე­ბა მო­ნარ­ქი­ის აღ­დგე­ნა - არაღ­დგე­ნას, ეს ქარ­თვე­ლი ერის გა­და­სა­წყვე­ტია.

ნინო კვი­ტაშ­ვი­ლი

ყო­ველკ­ვი­რე­უ­ლი გა­ზე­თი "ყვე­ლა სი­ახ­ლე"

(გა­მო­დის ოთხშა­ბა­თო­ბით)