გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ა­ნი ერთ-ერთი იმ მოღ­ვა­წე­თა­გა­ნია, რო­მელ­თაც, ასე ვთქვათ, ის­ტო­რი­უ­ლად "არ გა­უ­მარ­თლათ". მისი ცხოვ­რე­ბი­სა და საქ­მი­ა­ნო­ბის, სა­ზო­გა­დოდ მისი პი­როვ­ნე­ბის მი­მართ მუდ­მი­ვად ორ­მა­გი შე­ფა­სე­ბე­ბი, ეჭ­ვე­ბი და ხში­რად არა­სა­ხარ­ბი­ე­ლო და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა ჭარ­ბობს... აქვს თუ არა რე­ა­ლუ­რი სა­ფუძ­ვე­ლი ამ მო­საზ­რე­ბებს, რო­გო­რი ბიძა, ძმა, ქვეყ­ნის მო­ა­მა­გე, მმარ­თვე­ლი და სამ­ხედ­რო პირი იყო გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ა­ნი - ამის შე­სა­ხებ ფი­ლო­ლო­გი­ის მეც­ნი­ე­რე­ბა­თა დოქ­ტო­რი, პრო­ფე­სო­რი ლადო მი­ნაშ­ვი­ლი მოგ­ვი­თხრობს.

- ნი­კო­ლოზ ბა­რა­თაშ­ვი­ლი გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ა­ნის იმ უსაყ­ვარ­ლე­სი დის - ეფე­მი­ას შვი­ლი იყო, რო­მელ­საც პო­ეტ­მა უნა­ზე­სი და უბრწყინ­ვა­ლე­სი ლექ­სი, ქარ­თუ­ლი ეპის­ტო­ლუ­რი ლი­რი­კის შე­დევ­რი - "ჩემს დას, ეფე­მი­ას" უძღვნა.

- ხში­რი, უშუ­ა­ლო კონ­ტაქ­ტი ფი­ზი­კუ­რად ვერ ექ­ნე­ბო­და ბიძა-დის­შვილს...

- ვერ ექ­ნე­ბო­დათ იმი­ტომ, რომ გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ა­ნი სამ­ხედ­რო პირი იყო, მან სა­არ­ტი­ლე­რიო სკო­ლა და­ამ­თავ­რა. ხში­რად არ უწევ­და თბი­ლის­ში ყოფ­ნა. 1832 წელს კი შეთ­ქმუ­ლე­ბის მო­ნა­წი­ლედ ცნეს და ბალ­ტი­ის­პი­რეთ­ში გა­და­ა­სახ­ლეს. ასე რომ, როცა ნი­კო­ლოზ ბა­რა­თაშ­ვილ­მა სა­კუ­თა­რი თავი შე­იც­ნო, პრაქ­ტი­კუ­ლად, ბი­ძას იშ­ვი­ა­თად ხვდე­ბო­და. როცა გრი­გო­ლი გა­და­სახ­ლე­ბი­დან დაბ­რუნ­და, მა­შინ­ვე მოქ­მედ არ­მი­ა­ში გა­იწ­ვი­ეს, კავ­კა­სი­ის მთი­ა­ნეთ­ში იბ­რძო­და. ეს კი ბიძა-დის­შვილს კვლავ არ აძ­ლევ­და ხში­რი შეხ­ვედ­რის სა­შუ­ა­ლე­ბას. მათი ურ­თი­ერ­თო­ბის შე­სა­ხებ, ძი­რი­თა­დად, წე­რი­ლე­ბის მი­ხედ­ვით ვი­ცით. ბა­რა­თაშ­ვი­ლის ბი­ძის მი­მართ მი­წე­რი­ლი წე­რი­ლე­ბი "ძია გრი­გო­ლით" იწყე­ბა და მალე "ძმაო გრი­გო­ლით" იც­ვლე­ბა... ორ­ბე­ლი­ან­მა კარ­გად იცო­და დის­შვი­ლის ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი ინ­ტე­რე­სე­ბი და ახ­ლო­საც იც­ნობ­და მის შე­მოქ­მე­დე­ბას - ნი­კო­ლო­ზი თა­ვის ლექ­სებს შე­სა­ფა­სებ­ლად, აზ­რის გა­სა­ზი­ა­რებ­ლად უგ­ზავ­ნი­და. ისი­ნი, ერ­თმა­ნეთს ერ­თგვა­რად აქე­ზებ­დნენ. ბა­რა­თაშ­ვი­ლი ერ­თგან ბი­ძას სთხოვს: "და­იბ­რუ­ნოს თა­ვი­სი მუზა", "და­აწ­კა­რუ­ნოს თა­ვი­სი სან­თუ­რი". რო­გორც ჩანს, გრი­გო­ლიც იწო­ნებ­და დის­შვი­ლის ლექ­სებს, თო­რემ ეს საგ­რძნო­ბი იქ­ნე­ბო­და ტა­ტოს­თვის და სხვა დროს აღარც გა­უგ­ზავ­ნი­და.

- მაგ­რამ ორ­ბე­ლი­ანს ხში­რად ბრალს სდე­ბენ, ვერ შე­იც­ნო თა­ვი­სი გე­ნი­ა­ლუ­რი დის­შვი­ლიო.

- სი­ნამ­დვი­ლე­ში, გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ან­მა კარ­გად იცო­და ბა­რა­თაშ­ვი­ლის ფასი. ზა­ქა­რია ჭი­ჭი­ნა­ძე სა­ინ­ტე­რე­სო ფაქტს გად­მოგ­ვცემს: ცნო­ბი­ლია, რომ იუ­ბი­ლე­ე­ბის აღ­ნიშ­ვნა სა­ქარ­თვე­ლო­ში XIX სა­უ­კუ­ნის ბო­ლო­დან შე­მო­დის. პირ­ვე­ლი, ვი­საც იუ­ბი­ლე გა­უ­მარ­თეს, რა­ფი­ელ ერის­თა­ვი გახ­ლდათ. რა­ფი­ე­ლამ­დე გრი­გო­ლის­თვის უნ­დო­დათ იუ­ბი­ლეს გა­დახ­და. მან კა­ტე­გო­რი­უ­ლი უარი გა­ნა­ცხა­და: სა­ი­უ­ბი­ლეო ხალ­ხი სხვა გვყავს: რუს­თა­ვე­ლი, გუ­რა­მიშ­ვი­ლი, ბა­რა­თაშ­ვი­ლიო... არ არის ად­ვი­ლი სა­კუ­თა­რი დის­შვი­ლი ამ თა­ნა­ვარ­სკვლა­ვედ­ში მო­აქ­ციო მა­შინ, როცა შენც დიდი პო­ე­ტი ხარ. თა­ნაც, იმ დროს და არა ახლა, სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის შემ­დეგ, როცა ბა­რა­თაშ­ვი­ლის გე­ნია უკვე აღი­ა­რე­ბუ­ლია. ბა­რა­თაშ­ვი­ლის სა­ბო­ლოო აღი­ა­რე­ბა ხომ ილი­ა­სა და აკა­კის დრომ მო­ი­ტა­ნა...

- რას გვე­ტყვით მო­რიგ ბრალ­დე­ბა­ზე, რომ­ლის თა­ნახ­მა­დაც, ბიძა დის­შვილს არ და­ეხ­მა­რა უმაღ­ლე­სი გა­ნათ­ლე­ბის მი­ღე­ბის საქ­მე­ში?

- ყვე­ლა­ზე მძი­მე და სა­წყე­ნი ბრალ­დე­ბაა, თით­ქოს გრი­გო­ლი არ და­ეხ­მა­რა ბა­რა­თაშ­ვილს ნივ­თი­ე­რად, არ გაგ­ზავ­ნა იგი გა­ნათ­ლე­ბის მი­სა­ღე­ბად. გან­სა­კუთ­რე­ბით უყ­ვართ ახალ­გაზ­რდებს ნი­კო­ლოზ ბა­რა­თაშ­ვი­ლი. იმის გა­გე­ბა კი, რომ პო­ეტს სურ­და უმაღ­ლე­სი გა­ნათ­ლე­ბის მი­ღე­ბა და ამა­ში ბი­ძამ არ შე­უ­წყო ხელი, ახალ­გაზ­რდის სულს მძი­მედ აჩ­ნდე­ბა... სულ ასე გვჭირს: ერთი თუ არ წავ­წყმი­დეთ, მე­ო­რეს ვერ ვა­ცხო­ნებთ. ად­ვი­ლია თა­ვის ჩა­ყე­ნე­ბა ბრალ­მდებ­ლის როლ­ში. მთა­ვა­რი არა ბრალ­მდებ­ლო­ბა, არა­მედ ახ­სნა-გან­მარ­ტე­ბაა. მე­ტად ცუ­დია, როცა ეს ლი­ტე­რა­ტუ­რის მცოდ­ნეს ემარ­თე­ბა. ის მო­რა­ლის­ტის პო­ზი­ცი­ა­ზე კი არ უნდა დად­გეს და პო­ე­ტი და­ტუქ­სოს, არა­მედ ახ­სნას, გა­ა­ში­ნა­არ­სოს. შე­სა­ბა­მი­სად, როცა ვით­ვა­ლის­წი­ნებთ ბა­რა­თაშ­ვი­ლი­სა და ორ­ბე­ლი­ა­ნის ცხოვ­რე­ბა­სა და პი­როვ­ნულ ურ­თი­ერ­თმი­მარ­თე­ბას, არა­ნა­ი­რი სა­ფუძ­ვე­ლი ხსე­ნე­ბუ­ლი ბრალ­დე­ბე­ბი­სა არ არ­სე­ბობს. რო­გორც ცნო­ბი­ლია, ბა­რა­თაშ­ვი­ლი რო­მან­ტი­კუ­ლად იყო გა­ტა­ცე­ბუ­ლი სამ­ხედ­რო სამ­სა­ხუ­რით, მაგ­რამ მისი ეს ოც­ნე­ბა ვერ ახდა ორ­ბე­ლი­ა­ნი­სა­გან და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი მი­ზე­ზის გამო, - გიმ­ნა­ზი­ა­ში სწავ­ლი­სას ბა­რა­თაშ­ვილ­მა ფეხი მო­ი­ტე­ხა. თვი­თონ წერს: "მშობ­ლე­ბი მე­უბ­ნე­ბი­ან, თუ არ ინ­ვა­ლი­დე­ბის კა­მან­და­ში, სხვა­გან არ­სად მი­გი­ღე­ბენ!" ამ დროს ორ­ბე­ლი­ა­ნი ბალ­ტი­ის­პი­რეთ­შია და იქი­დან სა­ოც­რად წუხს ამ ფაქ­ტის გამო. გა­მოგ­ზავ­ნილ წე­რი­ლებ­ში კი­თხუ­ლობს, - რო­გო­რაა ტა­ტი­კო, კი­დევ კოჭ­ლობს თუ არაო? დარ­დობს მისი გა­ნათ­ლე­ბის შე­სა­ხე­ბაც. გა­და­სახ­ლე­ბა­ში მყო­ფი ორ­ბე­ლი­ა­ნი გე­ნე­რა­ლი არ გე­გო­ნოთ. ყმაწ­ვილ კაცს თუ რამე სამ­ხედ­რო ჩინი ჰქონ­და, ჩა­მოჰ­ყა­რეს და გა­და­ა­სახ­ლეს. გრი­გო­ლის დედა, მისი თბი­ლის­ში პა­ტიმ­რო­ბი­სას გარ­და­იც­ვა­ლა; უფ­რო­სი და - ეფე­მია გა­თხო­ვი­ლი გახ­ლდათ, სამი ძმა კი - ობ­ლად დარ­ჩე­ნი­ლი. ოჯახს ვა­ლე­ბი ჰქონ­და... 1835 წელს ბა­რა­თაშ­ვილ­მა გიმ­ნა­ზია და­ამ­თავ­რა. რა შე­ეძ­ლო იმ დროს გა­და­სახ­ლე­ბულ ბი­ძას? იგი თა­ვის ძმას სწერს, ურ­ჩი­ოს მე­ლი­ტონს, ბა­რონ რო­ზენს (მთა­ვარ­მარ­თე­ბელს) სთხო­ვოს დახ­მა­რე­ბა უმაღ­ლეს სას­წავ­ლე­ბელ­ში ტა­ტოს გა­საგ­ზავ­ნად, - არ არის რთუ­ლიო... მაგ­რამ მე­ლი­ტონს ამა­ზე არ უზ­რუ­ნია. ქე­იფ­სა და დროს ტა­რე­ბა­ში გაფ­ლან­გა თა­ვი­სი და ნამ­ზით­ვი ქო­ნე­ბაც კი. ხოლო როცა მძი­მე ავად­მყო­ფი შე­იქ­ნა, ოჯა­ხის მოვ­ლა-პატ­რო­ნო­ბა ნი­კო­ლოზს და­ე­კის­რა. ის ერ­თა­დერ­თი ვაჟი იყო მრა­ვალ­რი­ცხო­ვა­ნი ოჯა­ხი­სა. გრი­გო­ლი, სამ­შობ­ლო­ში დაბ­რუ­ნე­ბუ­ლი პე­რი­ო­დუ­ლად მა­ინც ახერ­ხებ­და დის ოჯა­ხის დახ­მა­რე­ბას ბა­რა­თაშ­ვი­ლის სი­ცო­ცხლე­ში­ვე და შემ­დე­გაც. ორ­ბე­ლი­ანს გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ამა­გი აქვს ბა­რა­თაშ­ვი­ლის დაზე - ბა­ბა­ლე­ზე. მას 20 თუ­მანს უგ­ზავ­ნი­და. სა­ქორ­წი­ლოდ - 100 თუ­მა­ნი გა­უგ­ზავ­ნა, რაც საკ­მა­ოდ დიდი თან­ხა გახ­ლდათ და თა­ნაც, გრი­გოლს ის, მისი თქმით, "მცი­რე­დი" სა­ჩუ­ქა­რი ნა­სეს­ხე­ბი ჰქონ­და ვა­ჭარ მირ­ზო­ე­ვი­სა­გან.

- რა შე­იც­ვა­ლა მას შემ­დეგ, როცა ორ­ბე­ლი­ა­ნი გა­და­სახ­ლე­ბი­დან დაბ­რუნ­და და "დიდი კაცი" გახ­და?

- ვინ არ აწუ­ხებ­და იმ დროს გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ანს და ისიც შეძ­ლე­ბის­დაგ­ვა­რად ყვე­ლას ხელს უწ­ვდი­და. 70-იანი წლე­ბის ბო­ლოს, პე­ტერ­ბურ­გი­დან ქარ­თვე­ლი სტუ­დენ­ტე­ბის წე­რი­ლი მი­ი­ღო. ერთ-ერთი სტუ­დენ­ტის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად გა­ჭირ­ვე­ბუ­ლი მდგო­მა­რე­ო­ბის შე­სა­ხებ ატყო­ბი­ნებ­დნენ და დახ­მა­რე­ბას სთხოვ­დნენ. ორ­ბე­ლი­ან­მა შე­სა­ნიშ­ნა­ვი წე­რი­ლი მის­წე­რა პრო­ფე­სორ ალექ­სან­დრე ხა­ხა­ნაშ­ვილს, რო­მე­ლიც მა­შინ პე­ტერ­ბურ­გში ქარ­თვე­ლო­ლო­გი­ის კა­თედ­რას ხელ­მძღვა­ნე­ლობ­და, იმ სტუ­დენტს კი 100 მა­ნე­თი გა­უგ­ზავ­ნა. მსგავ­სი დახ­მა­რე­ბა მის­თვის არც პირ­ვე­ლი იყო და არც - უკა­ნას­კნე­ლი. ქარ­თველ მწე­რალ­თა შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ბი­ოგ­რა­ფი იონა მე­უ­ნარ­გია, რო­მე­ლიც ახ­ლოს იც­ნობ­და დიდ პო­ეტს, წერს, ასე­თი ქარ­თვე­ლის მნახ­ვე­ლი არ ვარო. ის მარ­თლაც დიდი პი­როვ­ნე­ბა იყო და არ შე­იძ­ლე­ბა, მის მი­მართ შთა­მო­მავ­ლო­ბა საყ­ვე­დურს გა­მოთ­ქვამ­დეს, თა­ნაც ისე, რომ წარ­მოდ­გე­ნა არ ჰქონ­დეს ამ დიდი ად­მი­ა­ნის ცხოვ­რე­ბის შე­სა­ხებ.

- სა­ი­დან წარ­მო­იშ­ვა ასე­თი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა მის მი­მართ?

- მის სი­ცო­ცხლე­ში­ვე, მა­შინ, როცა "თა­ო­ბა­თა ბრძო­ლად" წო­დე­ბუ­ლი პო­ლე­მი­კა და­ი­წყო... 70-იან წლებ­ში ეს პო­ლე­მი­კა კი­დევ უფრო გამ­ძაფ­რდა. ილია ჭავ­ჭა­ვა­ძემ "გა­მო­ცა­ნე­ბი" და "კი­დევ გა­მო­ცა­ნე­ბი" და­წე­რა, სა­დაც ერთი გა­მო­ცა­ნა ორ­ბე­ლი­ა­ნის მი­სა­მარ­თით და­ი­წე­რა. შე­და­რე­ბით სიმ­პა­თი­უ­რად იხ­სე­ნი­ებ­და გრი­გოლს, მაგ­რამ გა­უ­ბე­და­ო­ბის­თვის საყ­ვე­დუ­რობ­და და წერ­და: ზოგ­ჯერ ამ კარ­გსაც ქვე­ყა­ნა ფეხ­ზე ჰკი­დი­აო. ორ­ბე­ლი­ა­ნი მხო­ლოდ მის­და­მი მი­მარ­თულ­მა გა­მო­ცა­ნამ კი არა, ზო­გა­დად "გა­მო­ცა­ნე­ბის" ტონ­მა აღაშ­ფო­თა. ხში­რად მხო­ლოდ გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ა­ნის გა­მო­ცა­ნას კი­თხუ­ლო­ბენ და უკ­ვირთ, რამ გა­ა­ჯავ­რაო. "გა­მო­ცა­ნე­ბი" და "კი­დევ გა­მო­ცა­ნე­ბი" მთლი­ა­ნად უნდა იქ­ნას წა­კი­თხუ­ლი და მხო­ლოდ მა­შინ შე­იძ­ლე­ბა აღ­ვიქ­ვათ, რა კონ­ტექ­სტშია პო­ე­ტი წარ­მოდ­გე­ნი­ლი; ნა­ხი­რის, გვე­ლე­ბის, ხვლი­კე­ბის, ლო­კო­კი­ნე­ბის გა­რე­მოც­ვა­შია მოხ­სე­ნი­ე­ბუ­ლი. ორ­ბე­ლი­ა­ნი, რო­გორც ჩანს, წო­ნას­წო­რო­ბი­დან გა­მო­იყ­ვა­ნა გა­მო­ცა­ნებ­მა და პა­სუ­ხიც და­წე­რა. პა­სუხ­ში აკა­კიც გა­კენ­წლა, "ბევ­რი მო­ვიდ­ნენ თქვე­ნის­თა­ნე­ბი, აკა­კი­ე­ბი, ბა­კა­კი­ე­ბი." ამან, თა­ვის მხრივ, აკა­კი წე­რე­თე­ლი გა­ა­ცე­ცხლა და მა­ნაც ლექ­სე­ბით გას­ცა პა­სუ­ხი. მათ შო­რის იყო ცნო­ბი­ლი ლექ­სი - "ხა­რა­ბუ­ზა ღე­ნე­რალს". ამ ლექსში ასე მი­მარ­თავს აკა­კი ორ­ბე­ლი­ანს: "სი­ტყვით სწო­რო, საქ­მით კუზა". აკა­კის სი­ტყვას დიდი რე­ზო­ნან­სი ჰქონ­და. ასე რომ, ეს აზრი გავ­რცელ­და და სხვებ­მაც აი­ტა­ცეს. კიტა აბა­ში­ძეც აღ­ნიშ­ნავს, რომ გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ა­ნი ორ­მა­გი ბუ­ნე­ბის ადა­მი­ა­ნი იყო, ერთს ამ­ბობ­და, მე­ო­რეს აკე­თებ­დაო.

- ბრალ­დე­ბე­ბი არ­სე­ბობს გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ა­ნის, რო­გორც სამ­ხედ­რო პი­რის მი­მარ­თაც...

- დიახ - ანუ რა­ტომ ეხ­მა­რე­ბო­დაო რუ­სეთს კავ­კა­სი­ის და­პყრო­ბა­ში. და­უშ­ვე­ბე­ლია ასე­თი სწორ­ხა­ზობ­რი­ვი მსჯე­ლო­ბა. XVII-XVIII სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში კავ­კა­სი­ის მთი­ელ­მა ტო­მებ­მა სის­ხლი გა­უშ­რეს ქარ­თვე­ლებს და გან­სა­კუთ­რე­ბით, მეფე ერეკ­ლეს. მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, ის ორ­ბე­ლი­ა­ნის პაპა იყო. გრი­გო­ლი რომ გა­ტა­ცე­ბით იბ­რძვის კავ­კა­სი­ის მთი­ა­ნეთ­ში, ერთი მხრივ, მო­ტი­ვი ის­ტო­რი­უ­ლი პატ­რი­ო­ტიზ­მი­ცაა. ერ­თგან იგი წე­რილ­ში წერს: ესა და ეს აული (სო­ფე­ლი) გა­დავ­წვი, ამით კა­ხე­ლე­ბის სის­ხლი ამო­ვი­ღეო. ის­ტო­რი­ულ სამ­ხრეთ სა­ქარ­თვე­ლო­ში თურ­ქე­ბის წი­ნა­აღ­მდეგ ბრძო­ლა რუ­სე­თის სამ­სა­ხუ­რია?! ის უდი­დე­სი მხე­დარ­თმთა­ვა­რი, დიდი სამ­ხედ­რო ნი­ჭის მქო­ნე და უბრწყინ­ვა­ლე­სი მმარ­თვე­ლი იყო. ერთხანს ავა­რი­ის მმარ­თვე­ლად იყო და­ნიშ­ნუ­ლი. იმ პე­რი­ოდ­ში უამ­რა­ვი ადა­მი­ა­ნი მო­ი­მად­ლი­ე­რა, ამის­თვის ხში­რად მთე­ლი ჯა­მა­გი­რის და­ხარ­ჯვა უხ­დე­ბო­და. ცდი­ლობ­და, ხალ­ხი მად­ლი­ე­რი ჰყო­ლო­და, და­ე­ჯე­რე­ბი­ნა ისი­ნი, რომ უაზ­რო სის­ხლის ღვრას სა­სი­კე­თო არა­ფე­რი მოჰ­ყვე­ბო­და... იგი თავ­გან­წირ­ვით იბ­რძო­და 1827-1828 წლებ­ში რუ­სეთ-ოს­მა­ლე­თის ომში. ოს­მა­ლე­თის დიდი ნა­წი­ლი ის­ტო­რი­უ­ლი სა­ქარ­თვე­ლოა და სწო­რედ სა­ქარ­თვე­ლოს­თვის იბ­რძო­და სრუ­ლი­ად ახალ­გაზ­რდა ორ­ბე­ლი­ა­ნი. როცა ჩვენ ამ სა­უ­კუ­ნი­და­ნაც ჩვენს ღვაწლ­მო­სილ წი­ნა­პარს შე­უ­რა­ცხყო­ფის ის­რებს ვეს­ვრით, უნდა დავ­ფიქ­რდეთ, ილი­ას აზრს და­ვუგ­დოთ ყური. ილია უდი­დეს პა­ტივს სცემ­და ორ­ბე­ლი­ანს, რო­გორც პო­ეტს. ის ამ­ბობ­და: იგი იყო თვით­მპყრო­ბე­ლი ქარ­თუ­ლი ენი­სა და ჩვენ სა­სო­ე­ბით მისი მსმე­ნელ­ნი; XIX სა­უ­კუ­ნე­ში გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ანს, რო­გორც პო­ეტს, წინ ად­ვი­ლად ვე­რა­ვინ გა­და­უს­წრებ­სო. ილია მო­ხიბ­ლუ­ლი იყო გრი­გო­ლის პი­როვ­ნე­ბი­თაც.

როცა იონა მე­უ­ნარ­გი­ამ გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ა­ნის შე­სა­ხებ ლექ­ცი­ე­ბის წა­კი­თხვა და­ა­პი­რა, ილი­ამ აღ­ტა­ცე­ბის წე­რი­ლი უძღვნა ამ იდე­ას: ის სი­ხა­რუ­ლით ეგე­ბე­ბო­და მო­მა­ვალ ლექ­ცი­ებს, რად­გან ერი­სათ­ვის დი­დად მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო მისი რჩე­უ­ლი შვი­ლის, დიდი პო­ე­ტის პი­როვ­ნე­ბი­სა და ცხოვ­რე­ბის გზის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბა; მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი იყო სწო­რედ იმი­ტომ, რომ ამ დიდი ნი­ჭით, გა­ნათ­ლე­ბით, დიდსუ­ლოვ­ნე­ბით აღ­სავ­სე დიდ­ბუ­ნე­ბო­ვან­მა კაც­მა იცხოვ­რა რთუ­ლი, სავ­სე ცხოვ­რე­ბით; გა­მორ­ჩე­უ­ლი გახ­ლდათ არა მარ­ტო გო­ნე­ბით, ნი­ჭით, არა­მედ თა­ნამ­დე­ბობ­რი­ვი მდგო­მა­რე­ო­ბი­თაც: უჩუმ­რად და ჩრდილ­ქვეშ კი არ ჩა­უვ­ლია მის ცხოვ­რე­ბას, არა­მედ სის­ხლსავ­სედ - საქ­მე ჰქონ­და ბევრ გა­მო­ჩე­ნილ ადა­მი­ან­თან, ჩვე­ნი ქვეყ­ნის მტრებ­თან თუ მოყვრებ­თან. სა­გან­გე­ბო­დაა ხაზ­გა­სას­მე­ლი ილი­ას უბრწყინ­ვა­ლე­სი სი­ტყვა, გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ა­ნის დაკ­რძალ­ვა­ზე წარ­მოთ­ქმუ­ლი.

კომ­პო­ზი­ცი­უ­რად სი­ტყვა ასეა აგე­ბუ­ლი: ილია გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ა­ნის ლექ­სე­ბი­დან სტრი­ქო­ნე­ბის მო­მარ­ჯვე­ბით მი­უ­თი­თებს, თუ რა დიდ­ბუ­ნე­ბო­ვან აზ­რებს გა­მოთ­ქვამს მხცო­ვა­ნი პო­ე­ტი. ბო­ლოს კი კი­თხუ­ლობს: შე­იძ­ლე­ბა, ვინ­მე შე­მო­მე­და­ოს, ეს ყვე­ლა­ფე­რი სი­ტყვაა და არა საქ­მეო. აქ ილია გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ა­ნის პი­როვ­ნე­ბის გა­ო­რე­ბა­ზე მო­ლა­პა­რა­კე­თა გა­სა­გო­ნად აცხა­დებს: "არი­ან ქვე­ყა­ნა­ზედ იმის­თა­ნა რჩე­ულ­ნი, იმის­თა­ნა "ზე­გარ­დმო მად­ლით ცხე­ბულ­ნი", რო­მელ­თაც მი­ნი­ჭე­ბუ­ლი აქვთ ერთი სას­წა­ულთმოქ­მე­დი ძლი­ე­რე­ბა. იგი სას­წა­ულთმოქ­მე­დი ძლი­ე­რე­ბა თი­თონ სი­ტყვა­საც საქ­მედ ჰქმნის. ერთი იმ რჩე­ულ­თა­გა­ნი, ერთი იმ "ზე­გარ­დმო მად­ლით ცხე­ბულ­თა­გა­ნი" იყო გრი­გოლ ორ­ბე­ლი­ა­ნი..." ერთი სი­ტყვით, ჩვენს სი­ნამ­დვი­ლე­ში, პირ­ვე­ლად, ილია ჭავ­ჭა­ვა­ძემ გა­ხა­და ცხა­დი, რომ პო­ე­ტის საქ­მე სი­ტყვაა და მის ბი­ოგ­რა­ფი­ა­ში სა­ეჭ­ვო ჩიჩ­ქნას და ამის პირ­და­პირ მიზ­ნად ქცე­ვას ყვე­ლამ თავი უნდა და­ა­ნე­ბოს.

შო­რე­ნა ლა­ბა­ძე

ჟურ­ნა­ლი "გზა"

(გა­მო­დის ხუთ­შა­ბა­თო­ბით)