გეოლოგი, რეჟისორი, ოპერატორი, ორჯერ სახელმწიფო მინისტრი, სამოქალაქო ომის მონაწილე, მამა, მსახიობ მარიკა ჭიჭინაძის მეუღლე. ეს არასრული ჩამონათვალია გოგა ხაინდრავას საინტერესო ცხოვრების გზაზე. გადასახლებული მამა, ბაბუა, სახლში დამალული დამოუკიდებელი საქართველოს დროშა, ძმაკაცები კრიმინალური სამყაროდან. დღეს ამ ყველაფერზე ცნობილი რეჟისორი ღიად საუბრობს.
გოგა ხაინდრავას ცხოვრებისეულ გამოცდილებაზე ვესაუბრეთ.
- ოჯახი ყველა ადამიანისთვის საძირკველია, ჩემთვის - საძირკველთა საძირკველი. ჩემი მსოფლმხედვლეობა მთლიანად განაპირობეს ჩემმა მშობლებმა და ჩემმა ოჯახმა, რომელსაც საკმაოდ ორიგინალური ბედი ჰქონდა. ბაბუაჩემი, მამაჩემის მამა, ივლიანე ხაინდრავა 18 წლის იყო, როდესაც ქუთაისში დააპატიმრეს, 14 წელი კატორღა მოიხადა და მერე გაასახლეს რუსეთის იმპერიიდან, იძულებული იყო, სახალინიდან ჩინეთში გადასულიყო. ეროვნულ მოძრაობაში იღებდა მონაწილეობას და ამის გამო ხვდა წილად ასეთი მძიმე ბედი. ჩინეთში დაიბადნენ მამაჩემი, ბიძაჩემი. ომი რომ დამთავრდა, საქართველოში დაბრუნდნენ. სამწუხაროდ, მამაჩემს დიდხანს ყოფნამ არ მოუწია სამშობლოში. მამაჩემი დააპატიმრეს და გააციმბირეს. ჩემი ძმა 5 წელი ციმბირში ცხოვრობდა. მე, პრაქტიკულად, გადასახლების შვილი ვარ. დედაჩემი დაბრუნდა თუ არა საქართველოში, ერთ კვირაში გავჩნდი მე. მამა ჯერ კიდევ რჩებოდა იქ. დედა გამოუშვა, არ უნდოდა, იქ დავბადებულიყავი. ფიქრობდა, რომ ეს ბიოგრაფიას გამიფუჭებდა. რაც თავი მახსოვს, მამაჩემი ჩინეთიდან ჩამოტანილ ბაბუაჩემის ნაანდერძევ დამოუკიდებელი საქართველოს დროშას მალავდა სახლში. საქართველოს წარსული, აწმყო და მომავალი ყოველთვის მნიშვნელოვანი თემა იყო ჩვენს ოჯახში. ამიტომ დისიდენტად გავიზარდე. ეს ჩემს სკოლისდროინდელ ყოფაზე აისახა, არც პიონერთა და არც კომკავშირთა რიგებში არ მიღებდნენ, როგორც ხალხის მტრის შვილსა და ადამიანს, რომელიც მწყრალად იყო საბჭოთა წყობილებასთან.
- თვითონ გქონდათ ამის სურვილი?
- არა, არასოდეს. მორწმუნე ოჯახში ვიზრდებოდი. ოჯახში რელიგიურ დღესასწაულებს აღვნიშნავდით, მიუხედავად იმისა, რომ ეს იმ პერიოდში გარკვეულ საფრთხეს წარმოადგენდა. ბებიაჩემი ღრმად მორწმუნე ქალი იყო, მამაჩემიც. ამიტომ სკოლაში ჩემი ძირითადი პრობლემა ჯვრებს უკავშირდებოდა, რომელსაც სულ მგლეჯდა კისრიდან სასწავლო ნაწილის გამგე და მეორე დღეს ისევ ვიკეთებდი ახალს.
ყოფილ ვორონცოვზე ვცხოვრობდით. პირველ სკოლაში ვსწავლობდი. ქაშუეთთან მიწევდა ყოველდღე გავლა-გამოვლა, ამიტომ სანთელ-საკმევლის სუნი ჩემთვის უცხო არასდროს ყოფილა. ამ სუნს სახლშიც ვგრძნობდი.
- სიმკაცრე იყო ოჯახში? ამას საჭიროებდით?
- ჩემი ძმა ძალიან დალაგებული, მშვიდი ბავშვი იყო. მე ნამდვილად მჭირდებოდა სიმკაცრე, დიდ სირთულეებს ვუქმნიდი ოჯახს. მამაჩემისგან მახსოვს სიმკაცრე, თუმცა არა ძალადობა. ეზოში არ მიშვებდნენ, მაიძულებდნენ მეცადინეობას. ბებიაჩემი პოლონელი თავადი გახლდათ და ძალიან დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა მანერებს, კულტურას. მასწავლიდა როგორ დავმჯდარიყავი მაგიდასთან, როგორ მეჭამა, როგორ გამევლო, როგორ მელაპარაკა. ის ცივსისხლიანი პოლონელი იყო, მისი რჩევები ჩემთვის ტანჯვა იყო. ოჯახის უფროსების თანდასწრებით ვითვალისწინებდი მის რჩევებს, მაგრამ ეზოში ყველაფერი მავიწყდებოდა.
- რა გამოცდილება მოგცათ ქუჩამ?
- კრიმინალური თვალსაზრისით კარგი არაფერი გახლდათ, თუმცა ეგეც გამოცდილება იყო. მაშინ ორი გზა ჰქონდათ ახალგაზრდებს. ან კომკავშირელი უნდა ყოფილიყავი და წითელი ფერი გყვარებოდა, ანდა გარემო გწირავდა, ქუჩაში ხვდებოდი, კრიმინალში, ძველ ბიჭებთან. მინდა გითხრათ, რომ ურთიერთობა და უფროსებთან დამოკიდებულება, ასევე ის, რომ მეგობარი არ უნდა ჩაგეშვა და გაგეწირა, მაშინ ვისწავლეთ. დღეს პირიქით ხდება, პავლიკა მოროზოვებს ზრდიან. კრიმინალური გამოცდილება არც ჩემი და არც სხვისი შვილისთვის არ მინდა, მაგრამ ჩვენ გავიარეთ ეს და ამას ჩვენი ცხოვრებიდან ვერ წავშლით. მეგობრები მყავს ქურდები, ვისთან ერთადაც ვსწავლობდი, ვიზრდებოდი. რამდენიმე მათგანი განსაკუთრებული შემოქმედებითი ნიჭით დაჯილდოებული ადამიანი იყო. მაგალითად, პაატა ჩლაიძე, რომელთანაც სიკვდილამდე ვმეგობრობდი, დღესაც ჩემი მეგობარია რეზო ლორთქიფანიძე, მამამისი საუკეთესო ქართველი პოეტი იყო.
- ახლა კანონიერ ქურდებს ასახელებთ?
- კი, ქურდებს ვასახელებ.
- და არ გეშინიათ?
- არც მეშინია და არც მერიდება. მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენი მსოფლმხედველობა საპირისპირო მხარესაა, არსებობს ისეთი ადამიანური ურთიერთობები, რომელსაც ვერ ამოშლი. ცხოვრება აღმოჩნდა ისეთი, რომ დიდი არჩევანი არ იყო, ან ერთ მხარეს უნდა მდგარიყავი, ან - მეორე. ოქროს შუალედის პოვნა ძალიან რთული იყო. მე, მადლობა ღმერთს, გზა გავიკვლიე, ზოგმა ვერ გაიკვლია, მაგრამ ეს მხოლოდ მათი დანაშაული არ იყო.
- მშობლებს დავუბრუნდეთ, ვის ჰგავხართ ხასიათით, გარეგნულად?
- გარეგნულად შუაში ვარ დედასა და მამას შორის. ხასიათით მამას ვგავარ. ფიცხი იყო მამა, განსაკუთრებული ბედის ადამიანი, ძალიან ნიჭიერი, დიდი ინტელექტისა და ცოდნის მატარებელი. ჩემი და ჩემი ძმის მეგობრები მიიჩნევენ, რომ მამაჩემთან შეხვედრა მათთვის გადამწყვეტი იყო ცხოვრებაში. მამა წერდა, სამწუხაროდ, ქართულად ვერ წერდა. ლაპარაკი იცოდა, მაგრამ წერა უჭირდა. ხუთ ენას ფლობდა. დედას ორი უმაღლესი ჰქონდა დამთავრებული. იყო კარგი სპორტსმენი, საქართველოს ნაკრების ღირსებას იცავდა კალათბურთში. თუმცა მერე, სამი შვილის პატრონისთვის, მთავარი საქმე დიასახლისობა გახდა.
- მშობლების მხრიდან განსაკუთრებული დარიგება თუ გახსენდებათ?
- მამა, როგორც გითხარით, ღირსების კაცი იყო, მორწმუნე. როცა გავიზარდე იმ დონემდე, რომ ღმერთის არსებობა-არარსებობის შესახებ დავფიქრდი, მამას ვკითხე, რატომ არის, რომ ჩვენს ოჯახში ღმერთი არსებობს და გარეთ - არა-მეთქი. მაშინ მითხრა, თუ ღმერთი არ არსებობს, მაშინ ყველაფერი დაშვებულიაო. მივხვდი, ეს რასაც ნიშნავდა. მეუბნებოდა, რომ არასდროს გამეკეთებინა სხვისთვის ის, რაც არ მინდოდა, ჩემთვის გაეკეთებინათ. ეს ორი მნიშვნელოვანი შეგონება მამის მხრიდან ძალიან გამომადგა ცხოვრებაში. როცა უკვე გავიზარდე და გოგონებისკენ გამირბოდა თვალი, მითხრა, არასდროს შეაცდინო ქალიშვილი, რომლის ცოლად მოყვანასაც არ აპირებო.
- შეუსრულეთ მამას პირობა?
- კი. ბევრი პირობა ვერ შევასრულე, მაგრამ ეს პირობა ნამდვილად შევასრულე.
- როგორი იყო სოციალური ფონი თქვენს ოჯახში. ფიზიკურად გიმუშავიათ იმისთვის, რომ ოჯახს დახმარებოდით?
- ძალიან მძიმე სოციალური ფონი იყო ოჯახშიც და გარშემოც. კალათბურთს ვთამაშობდი კარგად, საქართველოს ნაკრებში ვიყავი, "დინამოს" ღირსებას ვიცავდი. ტალონებს გვაძლევდნენ ნაკრებშიც და გუნდშიც. ეს გზის ფული იყო ჩემთვის. ამ თვალსაზრისით ადრეულ ასაკში გავხდი დამოუკიდებელი. მე-8-9 კლასში უკვე ჩემი ფული მქონდა. სტუდენტობის პერიოდში მუშადაც ვმუშაობდი მშენებლობაზე და ეს არ მეთაკილებოდა.
- როგორ გგონიათ, დღეს გოგა ხაინდრავას რა სტატუსით იცნობს საზოგადოება?
- როგორც რეჟისორსა და ოპერატორს.
- რას დაარქმევდით პერიოდს, როცა პოლიტიკაში ჩაებით?
- ეს ძალიან რთული პერიოდია, ძალიან მძიმე. ასეთი პასუხისმგებლობა არასდროს არ მიგრძნია. თავისუფალი კაცი ვიყავი, მქონდა პრინციპი, არ შევსულიყავი არც ერთ პოლიტიკურ პარტიაში. ჩემთვის პირადი თავისუფლება ყოველთვის ბევრად მეტი იყო, ვიდრე ნებისმიერი იდეა. თავისუფლება ყველაზე დიდი იდეაა.
- რამდენ ხანს იყავით ამ მარწუხებში?
- ორჯერ მომიხდა ასეთ რეჟიმში ცხოვრება. ერთხელ აფხაზეთში, სახელმწიფო მინისტრის პოსტზე წელიწად-ნახევარი. მაშინ პროტესტის ნიშნად დავტოვე თანამდებობა, თუმცა დავრჩი აფხაზეთში. და მეორედ, 2 წელიწადი და 6 თვე ვიყავი სახელმწიფო მინისტრი კონფლიქტების დარეგულირების საკითხში. ეს ჩემთვის უმძიმესი პერიოდი იყო, დამანგრია ამ დრომ. მაგრამ როცა შენს ქვეყანას წარმოადგენ, მართალ საქმეს ემსახურები, როცა ვერც ოსში და ვერც აფხაზში შენს მტერს ვერ ხედავ, ეს უნდა თქვა, შენი საქმე უნდა აკეთო.
- სასიყვარულო გამოცდილებაზე რას მეტყვით?
- ჩემთვის ყველაზე ძვირფასი და ყველაზე მნიშვნელოვანი ადამიანია ჩემი ცოლი. ძალიან მიყვარს, მან გადამარჩინა, მარიკა რომ არ ყოფილიყო, მე აფხაზეთიდან ვერ დავბრუნდებოდი. მისმა სიყვარულმა და მისმა ლოცვამ დამაბრუნა.
- როგორ იპოვეთ მარიკა?
- კინოში ვიპოვე. "ბეღურების გადაფრენას" იღებდნენ. ძალიან მიყვარს ეს ფილმიც და მისი რეჟისორიც. ამ ფილმთან არის დაკავშირებული ჩემი ყველაზე მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილება ცხოვრებაში.
- ოდესმე თუ გიფიქრიათ იმაზე, რომ თქვენი ცოლი მსახიობი არ უნდა ყოფილიყო?
- არა. აქ მთავარია ნდობა, რა მნიშვნელობა აქვს სად მუშაობს. იმანაც იქონია გავლენა, რომ მეც კინოდან ვიყავი და კარგად ვიცნობდი ამ სამყაროს. თუმცა, თუ ადამიანს ცუდის გაკეთება უნდა, სულ არ არის აუცილებელი რაიმე პროფესია ჰქონდეს არჩეული.
- არასდროს გაგიპროტესტებიათ რომელიმე როლი?
- იყო საკითხები, რომლებიც ჩვენ შორის მარტივად გადაწყდა. მხოლოდ იმიტომ გამომითქვამს აზრი ამ თემასთან დაკავშირებით, რომ ორივემ უნდა გავითვალისწინოთ გარემო, რომელშიც ვცხოვრობთ, რომ ბიჭი გვეზრდებოდა და მისთვის სირთულეები არ უნდა შეგვექმნა. ჩვენ მაინც აზია-ევროპის გასაყარზე ვართ. ჩვენში არის აზიური ნაწილი, არ შეიძლება ამაზე თვალი დავხუჭოთ. დღესაც რომ იყოს არჩევანი, მე მაინც აზიას ავირჩევდი, ვიდრე ევროპას.
- რა დონემდე ხართ აზიატი ოჯახში?
- ვერ გეტყვით, ჩემი შეფასება ამ თვალსაზრისით ობიექტური არ იქნება. ეს ჩემს ცოლ-შვილს უნდა ჰკითხოთ.
- მაგალითად, ერევით მათი ჩაცმის სტილში?
- მხოლოდ გემოვნების თვალსაზრისით შეიძლება მივცე რჩევა. სხვა მხრივ - არა. თუმცა არის ოჯახში წესები. მაგალითად, ის, რომ შვილებმა მშობლების აზრი უნდა გაითვალისწინონ, ოღონდ არა ისე, რომ ჩვენი სიტყვა კანონია და მას არ უნდა გადავიდნენ. ჩემი ბიჭი ზოგჯერ ღამეც არ მოდიოდა შინ, მაგრამ მშობლების პატივისცემა ყოველთვის ჰქონდა და აქვს. მგონია, რომ მკაცრი მშობელი არ ვარ. თუმცა ფიცხი ვარ და ჩემი ხმის ტონალობა ყოველთვის ხმის აწევად ჩანს ხოლმე. ეს სირთულეებს მიქმნიდა ყველგან.
- შეცდომებზეც გკითხავთ, თუ არის ისეთი პერიოდი თქვენს ცხოვრებაში, რომელიც ხშირად გახსენდებათ ამ თვალსაზრისით?
- სამოქალაქო ომი. უპატიებელ შეცდომად მივიჩნევ იმას, რომ ამ ომში მხარეს წარმოვადგენდი. მიუხედავად იმისა, რომ არასდროს ბოროტად არ გამომიყენებია ჩემი მაშინდელი სტატუსი და ის ყველაფერი, რომ მე იქ იარაღით დავრბოდი და ათასი სისულელეები, ტყუილია, მაინც დამნაშავედ ვგრძნობ თავს, რომ მე ამ ომში მხარე ვიყავი. ახლაც რომ ვფიქრობ, არ ვიცი, როგორ მოვიქცეოდი. ეს ყოველივე გარემომ განაპირობა. ციხიდან რომ გამოვედი 27 დეკემბერს, სამოქალაქო ომი გუგუნებდა. დანგრეული, დამწვარი იყო თბილისი, რუსთაველზე ჩემი სკოლა გადაბუგული, ქართველები ზარბაზნებს ესროდნენ ერთმანეთს. მე ერთ მხარეს დავდექი. რომელიმე მხარეს უნდა დავმდგარიყავი. ნეიტრალური არასდროს ვყოფილვარ. უმოქმედობა არ შემიძლია.
- დღეს სად მოქმედებთ, რას აკეთებთ?
- დღეს ვებრძვი იმ ბოროტებას, რასაც სააკაშვილი ჰქვია, ჩვენი ცხოვრების ამ სამარცხვინო სიმახინჯეს. ქართული სახელმწიფოს განვითარების ასეთი სამარცხვინო ეტაპი არც მახსოვს. ეს არის საკითხი, სადაც არავითარ შემთხვევაში არ დავთმობ სისხლის ფასადაც კი. ესენი უნდა წავიდნენ და წავლენ კიდეც!
- ვიცი, რომ ლექციებსაც კითხულობთ...
- 17 წელი თეატრალურ ინსტიტუტში ვკითხულობდი ლექციებს, მაგრამ უკვე 2 წელია იქიდან ნაცმოძრაობამ გამომაპანღურა. ახლა რიგაში ვმუშაობ უნივერსიტეტში. ახლახან მომივიდა მიწვევა, რომ იქ ჩემი სახელობის სახელოსნოს გახსნა უნდათ.
- თქვენი გულსაბნევი წარწერით "SOS" "მაესტროსადმი" სოლიდარობას ნიშნავს?
- რა თქმა უნდა. სოლიდარობას ვუცხადებ თავისუფალ სიტყვას. ჩვენ ერთი დიდი შეცდომა დავუშვით, როცა მაროდიორებს დავუთმეთ "იმედი" და ეს შეცდომა აღარ უნდა გავიმეოროთ. მინდა, ვისარგებლო შემთხვევით და მადლობა გადავუხადო "პალიტრამედიას". თქვენ წამოიწყეთ ძალიან მნიშვნელოვანი აქცია, ეს არის წიგნები, რომელსაც თქვენ გამოსცემთ. ეს არის საქმე, რომელიც ყველაზე მნიშვნელოვანია თავისუფალ სიტყვასთან ერთად.
ნინო მჭედლიშვილი
ჟურნალი "რეიტინგი"
(გამოდის ორშაბათობით)