"გზა უკეთესი ვერ ვნახე"

12 წლის იყო, როცა ბორჯომის კომპოზიტორთა სახლში გავიცანი - სუსტი, თმახუჭუჭა საყვარელი ბავშვი. იმხანად რადიოში ვმუშაობდი და მახსოვს, ინტერვიუც კი ჩავწერე. მას შემდეგ წლები გავიდა და, ფაქტობრივად, მეორედ მომიწია გაცნობამ - ამჯერად სვანეთში ვიმოგზაურეთ ერთად. უკვე ლექსებს წერდა. იქიდან მოყოლებული, დროდადრო ვიგებდი მისი წარმატებების ამბავს. მერე შევიტყვე, ლიტერატურული ფსევდონიმიც ჰქონია - მებაღე; რამდენიმე კრებული გამოუცია და ბევრი საინტერესო იდეაც განუხორციელებია... თუმცა აჯობებს, თავად გვიამბოს ყველაფერი. "გზა" ახალგაზრდა პოეტს, მიხეილ ტყებუჩავას, იმავე მებაღეს წარმოგიდგენთ.

- 27 წლის ვარ და უკვე 9 კრებული გამოვეცი. ამ ბოლო დროს 4 წიგნის პრეზენტაცია მქონდა. ორ წიგნში ლექსებს მოვუყარე თავი, მესამეში - სხვადასხვა თემაზე დაწერილ 7 პოემას, მეოთხეში კი 1000-სტროფიანი პოემა - "წამის ათასწლეული" დავბეჭდე. ამ პოემას 2 თვის განმავლობაში ვწერდი: ფაქტობრივად, არც დღე მეძინა, არც ღამე. წიგნებთან ერთად დისკიც წარმოვადგინე, სადაც მურმან ჯინორიას, გურამ საღარაძისა და მარინა საღარაძის მიერ წაკითხული ჩემი ლექსებია ჩაწერილი. ბატონი გურამისა და ქალბატონი მარინას წაკითხული ლექსების კრებულს "პოეზიის ტაძარი" ჰქვია და ფონად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმინდესისა და უნეტარესის, ილია მეორის საგალობლები გასდევს, რასაკვირველია, პატრიარქისავე კურთხევით.

- ძალიან მახარებს შენი წარმატება. შენი შემოქმედებით მართლა მოახდინე შთაბეჭდილება, მაგრამ გულწრფელად გავოცდი, როდესაც შევიტყვე - საკუთარ სადარბაზოში წმინდა ექვთიმე თაყაიშვილის სამლოცველო გახსნა და ბიბლიოთეკაც მოაწყოო. უცნაური ადამიანი ხარ: თითქოს რამდენიმე სულიერი "ფორმაცია" გამოიცვალე, თავის ძიებაში, პირდაპირი თუ ირიბი მნიშვნელობით, ბევრი იმოგზაურე და, მგონი, ჭეშმარიტებასაც მიაგენი. მოდი, გვიამბე შენს ცხოვრებაზე - მიშოს თავგადასავალსა და მებაღეზე, რომლის პოეზიასაც უკვე ბევრი თაყვანისმცემელი და გულშემატკივარი ჰყავს.

- შენ რომ ლექსების მოყვარული პატარა ბიჭი გაიცანი, ის ბიჭი მერე ძალიან გაცელქდა: ვსვამდი, რეპს ვუსმენდი, ბევრ დროს ქუჩაში ვატარებდი, ხანდახან კიდეც ვჩხუბობდი. მოკლედ, "ამოვარდნის" პერიოდი მქონდა. მერე კი, 22 წლის ასაკში პირველი ლექსი დავწერე და მას შემდეგ პოეზიამ რადიკალურად შეცვალა ჩემი ცხოვრება... მაგრამ მანამდე ბევრი რამ მოხდა. ჯერ კიდევ სკოლაში სწავლისას ავურიე. არაფერს ვსწავლობდი, საქართველო სად იყო რუკაზე, მგონი, ისიც არ ვიცოდი. ძალიან უვიცი ვიყავი. მეთერთმეტე კლასში მივხვდი, რომ უაზროდ ვცხოვრობდი. ძველ მეგობრებს ჩამოვცილდი და 4 საგანში ვემზადებოდი, ერთი წლის განმავლობაში თავაუღებლად ვმეცადინეობდი. მართალია, მსახიობობა ან რეჟისორობა მინდოდა, მაგრამ მამას დავუჯერე და სახელმწიფო უნივერსიტეტის დიპლომატიისა და საერთაშორისო ურთიერთობის ისტორიის ფაკულტეტზე ჩავაბარე.

მერე კვლავ ავურიე, "ამოვარდნის" ახალი ტალღა დამეწყო და სტუდენტობისას ქეიფისა და დროს ტარების მეტი აღარაფერი მიკეთებია. რაც უნდა სასაცილო მოგეჩვენოს, პირველი კურსი რომ დავხურე, სტიპენდიასაც კი ვიღებდი... "ბურაში" მოგებული ხუთიანებით, თორემ არაფერი მისწავლია. ზღვა ენერგია მქონდა, მინდოდა, სადღაც დამეხარჯა და ამიტომაც ჰოლივუდის დაპყრობა გადავწყვიტე. ვარსკვლავობა მოვინდომე და ამერიკაში გავემგზავრე. მეგონა, კვენტინ ტარანტინო და სხვა ვარსკვლავები შემომეგებებოდნენ და მიშა ტყებუჩავას "დაიტაცებდნენ". 31 შტატში მარტომ ვიმოგზაურე, თუმცა ყველგან მხვდებოდნენ ხან მამის მეგობრები, ხან ჩემი მეგობრების ახლობლები. მახსოვს, ატლანტიკ-სიტის ერთ-ერთ მაღაზიაში ორ ხანში შესულ კახელს შევხვდი, თურმე 40 წლის წინ წასულან საქართველოდან. რაღაცები გამომკითხეს, შეიტყვეს, რომ ჰოლივუდში ჩასვლასა და მსახიობობას ვაპირებდი და დამშვიდობებისას, - კარგი ბიჭი ხარ, ყველაფერს მიაღწევო, - დამაიმედეს, ბოლოს კი კახური აქცენტით მომაძახეს, - "გუდ ლაქი" გქონდესო! (იცინის).

- მერე, გქონდა "გუდ ლაქი"?

- "გუდ ლაქი" მქონდა ყოველ ნაბიჯზე ამერიკაში, მაგრამ ამ იღბალს მუდმივად დაჰყვებოდა სერიოზული ნოსტალგია. ბოლოს, ჰოლივუდში რომ ჩავედი, ჰალუცინაციები დამეწყო: თითქოს ყველგან ქართული ლაპარაკი მესმოდა... მოკლედ, ვეღარ გავძელი და საქართველოში დავბრუნდი. ვერ გადმოვცემ იმ ემოციას, თბილისში ტრაპზე ფეხი რომ დავდგი, რა ვიგრძენი. უბედნიერესი ვიყავი.

- იცოდი, რას გააკეთებდი საქართველოში, რა გინდოდა?

- არ მაინტერესებდა - მთავარი იყო, საქართველოში ვყოფილიყავი. იმავე საღამოს მამამ, სოსო ტყებუჩავამ, საპატრიარქოში (იქ მუშაობს) უწმინდესთან მიმიყვანა... მის უწმინდესობას ამერიკაში გამგზავრების წინაც ვესტუმრე. მაშინ გამაფრთხილა, - იქ ბევრი კარგი და ბევრი ცუდია, ცუდს არ მიეკაროო. ჩამოსული რომ მნახა, ძალიან გაიხარა... უწმინდესს პირველად 1989 წელს შევხვდი: 5 წლის ვიყავი, ლურსმანი გადავყლაპე და უკვე ოპერაცია უნდა გაეკეთებინათ, წინა საღამოს მამამ პატრიარქთან რომ წამიყვანა. მახსოვს, "მრწამსი" და "ათი მცნება" ზეპირად ვუთხარი და არ მავიწყდება მისი აცრემლებული და ღიმილიანი სახე, - ეს ხომ დიდებმაც არ იციანო!.. მერე მაჩუქა ოქროს წყალში ამოვლებული ღვთისმშობლის მედალიონი და ახალი აღთქმა, რომელსაც წააწერა: "ღმერთმა დალოცოს მიხეილ ტყებუჩავა!" - და შინ გამომისტუმრა. იცი, რომ ოპერაცია აღარ დამჭირდა?! სასწაული მოხდა და ვიდრე საავადმყოფოში წამიყვანდნენ, ლურსმნის პრობლემა მოგვარდა.

სწორედ იმ ასაკიდან ვიცნობდი პატრიარქს და ხანდახან მამასთან ერთად ვხვდებოდი. ძალიან ვუყვარდი და გაუხარდა, ამერიკიდან მშვიდობით დაბრუნებული რომ მნახა. მოკლედ, ნელ-ნელა "დავლაგდი", დავწყნარდი და ამ დროს გავიგე მამისგან, ივერიის ღვთისმშობლის სასწაულთმოქმედი ხატის ასლს (დღეს რომ სამების საკათედრო ტაძარშია დაბრძანებული) საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში რომ დააბრძანებდნენ. მეც გავემგზავრე ვერტმფრენით და ხატი წავაბრძანეთ მთათუშეთში. ძალიან შთამბეჭდავი აღმოჩნდა ეს მოგზაურობა. ახალი ჩამოსული ვიყავი, შინ რაღაცების ძებნისას გალაკტიონის პატარა ფოტოს რომ წავაწყდი, სადაც პოეტს კალთაში პატარა გოგონა უზის - ჩვენი შორეული ნათესავი (სხვათა შორის, ამ ამბავს ასე საჯაროდ პირველად ვყვები). რომ დავრწმუნებულიყავი, მართლა გალაკტიონი იყო, დედასთან მეორე ოთახში გამქონდა ფოტო, და უნებლიეთ "წამოვიდა" გარითმული სტრიქონი: "ეს ჩამიჩუმი უსასრულობის ძლიერ მიზიდავს"... და იმ ღამეს პირველი ლექსიც დაიწერა.

ამის შემდეგ დავიწყე კლასიკური მუსიკის მოსმენა, ოპერაში სიარული. ასე ნელ-ნელა "შევძვერი პოეზიის სულში" და მთელი სამყარო შემიყვარდა. იმ პერიოდში დაწერილ ჩემს ერთ-ერთ ლექსს "საით წავიდე, უფალო?" დავარქვი: "საით წავიდე უფალო? დაბნეული ვარ ძალიან./ იქ მისვლა მინდა, სადაცა სათნონი მრავლად არიან./ გულში ჩავიკრა სამყარო, თბილი და ტკბილი ალერსით,/ მსურს, მაგრამ ჩემი სურვილი სხვებს მცირედიდაც არ ესმით./ როგორ მოვიქცე, მითხარი, დრო რომ სიკეთეს აფრქვევდეს,/ გარშემო მყოფთა გული კი სახელსა შენსა აქებდეს?/ შენთან მოვდივარ, უფალო, მოწაფე შენი, ცოდვილი,/ გზა უკეთესი ვერ ვნახე, დედამიწა მაქვს მოვლილი./"

- კარგი ბიჭი ხარ! მოდი, სადარბაზოს სამლოცველოსა და ბიბლიოთეკაზეც გვიამბე. ამის გაკეთება შენს წარსულს უკავშირდება?

- რასაკვირველია. მე რომ ასეთ სადარბაზოში გავზრდილიყავი და ასეთი ლამაზი გარემო მქონოდა, იმდენ შეცდომას აღარ დავუშვებდი, რამდენიც დავუშვი, გაცილებით მეტ წიგნს წავიკითხავდი, მანამდე მივხვდებოდი, რომ სასარგებლო არაფერი მოაქვს ქუჩას, ძველბიჭობას და ა.შ. უნდა ნახოთ, როგორ მემადლიერებიან მშობლები, რადგან დიდ დიღომში ჩვენი კორპუსის ბავშვები ძალიან ამაყობენ, რომ სადარბაზოს გალამაზებაში მათი წვლილიცაა. უბნელებზე არაფერს ვამბობ, ხალხი საზღვარგარეთიდანაც კი მირეკავს მადლობის სათქმელად. ყველაფერი კი იმით დაიწყო, რომ ამერიკაში წასვლის წინაც და საქართველოში ჩამოსვლის შემდეგაც გარემოს შეცვლაზე ვფიქრობდი.

უბანში ჩვენი კორპუსი ყველაზე ცუდი იყო. ძალიან ცელქი ბავშვები ცხოვრობდნენ, სულ რაღაცას აფუჭებდნენ, იპარავდნენ, ტეხდნენ, ძარცვავდნენ. ჩვენი ლიფტის სარკე წამდაუწუმ ტყდებოდა; რა განცხადებაც უნდა გაეკრათ, ხევდნენ. ერთხელ ექსპერიმენტი ჩავატარე: სარკის ადგილას "ათი მცნება" ჩამოვკიდე. მაინტერესებდა, რას იზამდნენ. გავიდა ერთი კვირა, ათი დღე, ერთი თვე და ხელი არავინ ახლო. მერე სარკის გვერდით დავკიდე ამონარიდები გენიოსების გამონათქვამებიდან. არც ის ჩამოხიეს. მერე სხვა მხარეს ბაგრატიონების გენეალოგია დავკიდე და ასე იქცა ჩვეულებრივი ლიფტი შემეცნებით ლიფტად.

- იცოდი, მანამდე ვინ ამსხვრევდა სარკეს და ვინ ხევდა განცხადებებს?

- რა თქმა უნდა, ვიცოდი: ჩემი კორპუსის ბავშვები - ჩემს ხელში და ჩემს მაგალითზე გაზრდილები. მოკლედ, ჩემს კვალზე ხტუნავდნენ (იცინის). მერე კი... ყველა ონავარი ბავშვი შევკრიბე და საკუთარი ხელით გავაკეთებინე ის სადარბაზო. თანხები, რა თქმა უნდა, მე მოვიძიე, შინიდანაც კი გავიტანე ნივთები და დავალომბარდე; იმ ბავშვების მშობლებიც დაგვეხმარნენ, თითქმის ყველა მოზარდი დავასაქმე. ფოტოები თვითონ გააკრეს, სამლოცველოს შენების დროსაც ყველანი რიგში ჩავაყენე და თითო აგური "მივაკვრევინე" სადარბაზოს კედელზე. ეს გავაკეთეთ სადარბაზოში, რომელიც 24 საათის განმავლობაში ღიაა... ბიბლიოთეკაში წიგნები ჩვეულებრივად აწყვია და ნებისმიერ მსურველს შეუძლია გატანა. იქვე წარწერაცაა: "გიცხადებთ სრულ ნდობას".

ძალიან ხშირად შემოდიან ბავშვები, ირჩევენ წიგნებს, მიაქვთ ისე, რომ არავინ არაფერს ინიშნავს და მერე უკან აბრუნებენ. სადარბაზოში შემოხვალ თუ არა, ერთ მხარეს სამლოცველოა, მეორე მხარეს - ბიბლიოთეკა, შუაში - პოეზიის კუთხე. ერთადერთი ცუდი რაც მოხდა, ცოტა ხნის წინ შესაწირი ყუთი გატეხეს. ასე, 15 ლარი იქნებოდა მოგროვებული. არადა, ვერაფრით წარმოვიდგენდი, თუ ვინმე ხელს ახლებდა. გადავწყვიტე, კარგი საკეტი გავუკეთო ყუთს, მაგრამ შეიძლება ისიც გატეხონ. მთავარია, უბნის ბავშვებისთვის ეს ადგილი ძალიან მნიშვნელოვანი გახდა. შთაბეჭდილებების წიგნიც გვაქვს. უკვე გაივსო და ალბათ ახლის დადება მოგვიწევს.

- როგორც ვიცი, ცნობილი ადამიანებიც სტუმრობენ ხოლმე შენს სამლოცველოსა და ბიბლიოთეკას.

- პაატა ბურჭულაძე იყო, გიზო ნიშნიანიძე, მერაბ სეფაშვილი, ოთარ მეღვინეთუხუცესი, გურანდა გაბუნია, ჯემალ ჭკუასელი, თემურ წიკლაური, ანსამბლების - "გორდელასა" და "შვიდკაცას" წევრები, ეთერ კაკულია... ყველამ გადმოსცა შთაბეჭდილებების წიგნში თავისი ემოცია:

"ძალიან ბედნიერი ვარ, რომ ასეთი რამის მომსწრე გავხდი. ასეთი რამ არსად არასოდეს მინახავს, არც საქართველოში და არც მსოფლიოში, მარტო ქართველს თუ შეეძლო ეს მოეფიქრებინა და ასე ლამაზად და კარგად გაეკეთებინა. ნამდვილად აღფრთოვანებული მივდივარ აქედან. პაატა ბურჭულაძე".

"დღეს რაც ვნახე, ნამდვილი სასწაულია. ისეთი გრძნობა მაქვს, რომ ტაძარში ვარ. ეს არის ახალი ტრადიციის დასაწყისი. იმედი მაქვს, ამას აიტაცებენ თბილისელები და სხვა სადარბაზოებშიც გამოჩნდება ასეთი რამ. ყველაზე მაგარი თბილისელი მეგონა ჩემი თავი და ჩემზე მაგრებიც ყოფილან. გიზო ნიშნიანიძე".

- მიშიკო, "მებაღე" რატომ დაირქვი?

- მთელი სამყარო ერთი დიდი ბაღი მგონია, სადაც პატარა, რიგითი მებაღე ვარ. მიყვარს ეს ბაღი ძალიან და ყოველდღე წყალს ვუსხამ, ვეფერები: "უცაბედად რომ ვიგრძენი ჩემი სული,/ მაშინ მივხვდი: არ არსებობს დასასრული./ ბევრს ვცდილობდი, რომ დამედო მადლი ქვაზე,/ ხელს ვუწვდიდი წამოცმულებს ხარის რქაზე./ აქ სიკეთე თუ დათესე, თბილად რჩები,/ მარადიულ წვალებისგან გადარჩები./ დიდ სიყვარულს მოაქვს მხოლოდ სულთა შვება,/ და ამ გრძნობით ბოროტება შორით ქრება./ თბილი ჰანგი მსურს მე ჩემი სამოთხისა/ და გავიგო უფრო ახლოს იმ ზე ხმისა,/ რამაც მითხრა: არ არსებობს დასასრული,/ მაგრძნობინა ეს უკვდავი ჩემი სული./"

ირმა ხარშილაძე

ჟურნალი ”გზა”

(გამოდის ხუთშაბათობით)