იტალიელი ჯოვანის საოცარი თავგადასავალი, რომელიც იტალიაში მებრძოლმა ქართველმა პარტიზანმა "კამორას" მეთაურისგან იხსნა

რამდენიმე წლის წინ ქობულეთში ერთი ახალგაზრდა იტალიელი წყვილი გავიცანი, რომელსაც თან ბაბუაც ახლდა. როგორც იტალიელებს სჩვევიათ, ისინიც საოცრად ხალისიანი და ენაწყლიანი ადამიანები იყვნენ, თუმცაღა ბაბუა უფრო აქტიურობდა. მან რუსული იცოდა და სხვათა შორის, ქართულად ალაპარაკებასაც ცდილობდა. სინიორ ჯოვანი (ასე ერქვა მას) გარეგნულად იმდენად ჰგავდა ჩვენებურს, რომ პირველი შეხვედრისას ქართულად მივმართე და ჩვენი ნაცნობობაც შედგა. სინიორ ჯოვანიმ გადაწყვიტა, ჩემთვის მოეთხრო ამბავი, რომელიც ძალიან მომეწონა და ახლა მას თქვენც გიამბობთ.

1943-1945 წლებში, ჩრდილო იტალიაში მიმდინარე პარტიზანულ გამოსვლებში ქართველთა მონაწილეობაზე საბჭოთა ისტორიოგრაფიაში საკმაოდ ბევრი იწერებოდა, მაგრამ ცხადია - ტენდენციურად. მაგალითად, საყოველთაოდ ცნობილია ფორე მოსულიშვილის გმირობის ამბავი, რომელიც ჩრდილო იტალიის "წითელ ბრიგადებში" (იმხანად ასე ეძახდნენ მემარცხენე პარტიზანების რაზმებს) იბრძოდა და სიკვდილის შემდეგ იტალიის ეროვნულ გმირად გამოაცხადეს. თუმცა, საბჭოთა ისტორიკოსები არაფერს ამბობდნენ იმაზე, რომ იტალიაში სხვა ქართველი გმირებიც იბრძოდნენ, ოღონდ არა "წითელ ბრიგადებში", არამედ "მშვიდობის მოხალისეთა კორპუსში", რომელიც მემარჯვენე მიმართულებისა იყო და შესაბამისად, ძირითადი მხარდამჭერები დასავლეთში ჰყავდა.

როგორც ცნობილია, II მსოფლიო ომში იტალია გერმანიის ერთ-ერთი მთავარი მოკავშირე გახლდათ. მთავრობის მეთაური, პრემიერ-მინისტრი ბენიტო მუსოლინი, რომელიც საკუთარ თავს "დუჩეს" (წინამძღოლს) და "იმპერიის მამამთავარს" უწოდებდა, მიიჩნევდა, რომ იტალიას ძველი რომის იმპერიის დიდება უნდა დაებრუნებინა და გერმანიის მხარდამხარ სწორედ ამიტომაც იბრძოდა. აქვე ვიტყვით იმასაც, რომ ნაცისტური გერმანიისგან განსხვავებით, იმხანად იტალიაში უფრო მეტი საღად მოაზროვნე აღმოჩნდა და 1943 წელს ბენიტო მუსოლინი თავისივე პარტიის წევრებმა დაატუსაღეს, ჩრდილო იტალიის მთებში გადამალეს. დუჩეს მოტაცება ჰიტლერმა პირად შეურაცხყოფად მიიღო და მის გამოსახსნელად იტალიაში ოტო სკორცენი და ორი სამთო ბატალიონი გაგზავნა. სკორცენიმ დავალება ბრწყინვალედ შეასრულა - მუსოლინი ჰიტლერს ჩაუყვანა, სამთო ბატალიონები კი იტალიის მთიანი ტერიტორიების გასაკონტროლებლად დატოვა. აღსანიშნავია, რომ გერმანელ მეომრებს შორის ქართველებიც იყვნენ - ბატალიონ "ბერგმანის" წევრები, რომლებიც ანტიგერმანულ შეთქმულებაში არ მონაწილეობდნენ და კუნძულ ტექსელზე, ტყვეთა ბანაკში გადაყვანასაც გადაურჩნენ.

იტალიაში მოხვედრილ "ბერგმანელთა" შორის იტალიელ პარტიზანთა ორივე დაჯგუფებამ - მემარცხენე "წითელმა ბრიგადებმაც" და მემარჯვენე "მშვიდობის მოხალისეთა კორპუსმაც" პროკლამაციები გაავრცელეს და მებრძოლებს იტალიის წინააღმდეგობის მოძრაობის მხარეზე გადასვლისკენ მოუწოდეს: "თქვენი ბრძოლა უშედეგოა - ფაშისტებისა და ნაცისტების დღეები დათვლილია! მოგიწოდებთ, დატოვოთ ვერმახტის რიგები და მასობრივად გადმოხვიდეთ ჩვენს მხარეზე. მხოლოდ ამ შემთხვევაში შეგინარჩუნდებათ ღირსება და სიცოცხლე", - ეწერა პროკლამაციაში, რომელიც გერმანულ და რუსულ ენებზე იყო შედგენილი. მოწოდებებმა მართლაც, უდიდესი გამოხმაურება ჰპოვა და სწორედ ასე მოხვდნენ ქართველები იტალიელ პარტიზანთა რიგებში. ვგონებ, დღევანდელი გადასახედიდან გასაგებია ის მიზეზიც, თუ რატომ აღმოჩნდა მათი უმეტესობა "წითელ ბრიგადებში" - "ბერგმანის" წევრები მიიჩნევდნენ, რომ ომის დამთავრების შემდეგ სამშობლოში დაბრუნება გაუჭირდებოდათ, თუ მემარჯვენე პარტიზანებთან თანამშრომლობაზე დათანხმდებოდნენ.

მიუხედავად ამისა, ცხადია, ბევრი იყო ისეთი ქართველიც, რომელსაც საბჭოთა კავშირში დაბრუნება, იდეური თუ სხვაგვარი მოსაზრებით, აღარც სურდა - სწორედ ეს ხალხი გაწევრდა "მშვიდობის მოხალისეთა კორპუსში". აქვე უნდა ითქვას, რომ თუკი "წითელი ბრიგადები" ძირითადად, ჩრდილო იტალიაში მოქმედებდნენ, "მშვიდობის მოხალისეთა კორპუსი" სამხრეთს აკონტროლებდა და იქ პარტიზანებს არა მარტო გერმანელებთან უწევდათ ბრძოლა, არამედ სხვადასხვა კრიმინალურ დაჯგუფებასთანაც, რომლებიც ქაოსით სარგებლობდნენ და მოსახლეობის დაშინებას ცდილობდნენ. აღსანიშნავია ისიც, რომ სამხრეთ იტალიაში, რომელიც ამჟამადაც კი ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე ჩამორჩენილი რეგიონია, მოსახლეობა ისეთ მძიმე დღეში იყო, რომ თუ სინიორ ჯოვანის სიტყვებს მოვიშველიებთ, - მაკარონიანი ლობიოც (ეს იტალიელი გლეხების საყვარელი საჭმელია) კი ენატრებოდა.

"მშვიდობის მოხალისეთა კორპუსის" პარტიზანები ქალაქ ნეაპოლთან ახლოს 1943 წლის დასასრულს გამოჩნდნენ. იმხანად ქალაქის ცენტრს დუჩეს მომხრეები აკონტროლებდნენ, ღარიბულ გარეუბანში კი კრიმინალური დაჯგუფება "კამორა" ბატონობდა. დუჩეს მომხრე ფაშისტები და კრიმინალები ერთმანეთს კი მტრობდნენ, მაგრამ უბრალო ნეაპოლელებს თანაბარი სისასტიკით აწიოკებდნენ. გადმოცემით, იმ დროს ნეაპოლის ღარიბულ გარეუბნებში მხოლოდ შავ პურს აცხობდნენ და თანაც, ძალიან იშვიათად, რადგან ყველა საცხობს "კამორას" წევრები აკონტროლებდნენ და პროდუქციასაც თავადვე, "სანდო პირებზე" ანაწილებდნენ. თუკი ადამიანი "კამორას" ნდობით არ სარგებლობდა, მშიერი უნდა დარჩენილიყო. ნეაპოლელები იძულებულნი იყვნენ, უვარგისი შავი პური "კამორას" ხელდასხმული გადამყიდველებისგან, ცეცხლის ფასად შეეძინათ. ამავდროულად, ფაშისტების ბრძანებით, ყველას, ვინც პურს გადამყიდველისაგან შეიძენდა, როგორც "კრიმინალთა მხარდამჭერს", სოლიდური ჯარიმა უნდა გადაეხადა. ჰოდა, ადგნენ მხიარული ნეაპოლელებიც და ეს ყველაფერი გააშარჟეს - შეთხზეს სიმღერა, ასეთი ტექსტით: "კამორა" და დუჩეს ფაშისტები ხელიხელჩაკიდებული დადიან და ძარცვავენ საწყალ მოქალაქეებსა და გლეხებს..."

ერთ მშვენიერ დღეს, ნეაპოლის ერთ-ერთ ღარიბულ გარეუბანში, დალაქისა და მრეცხავის მრავალშვილიან ოჯახში მეშვიდე ბიჭი დაიბადა, რომელსაც ჯოვანი დაარქვეს. ახალდაბადებულის მამა შინ უქმად იჯდა, რადგანაც "კამორასთან" ურთიერთობა ვერ ააწყო და იძულებული გახდა, პროფესიაც დაევიწყებინა. ამგვარად, ოჯახმა გადაწყვიტა, ჩვილი ერთ-ერთი ცნობილი ფაშისტი გენერლისთვის, ვინმე ჯულიანო მაცოლასთვის მიეშვილებინა და შიმშილით სიკვდილისაგან ასე გადაერჩინა. ოჯახის უფროსმა მართლაც წაიყვანა ჩვილი და ნეაპოლის ცენტრში, გენერლის ვილის ჭიშკართან დატოვა. აღსანიშნავია, რომ თურმე, მისი ცოლი მშობიარობის შემდეგ თავს ძალიან ცუდად გრძნობდა და ბავშვის გაშვილებას ისე დათანხმდა, ხეირიანად ვერც აღიქვა, რა ხდებოდა.

ერთი სიტყვით, ღარიბმა ნეაპოლელმა დალაქმა ჩვილი გენერლის ვილის ჭიშკართან დააწვინა, მერე ზარი დარეკა და იქვე დაიმალა. ის სამალავიდან მხოლოდ მას შემდეგ გამოვიდა, როცა დაინახა, როგორ გააღო კარი მსახურმა და აღნავლებული ჩვილი ხელში აიყვანა. დალაქმა ყელში მოწოლილ ბოღმას სძლია და ქუჩას აცრემლებული ჩაუყვა. ჩვილს შიმშილით დაღუპვა აღარ ემუქრებოდა, მაგრამ მამას სინდისი მაინც ქენჯნიდა. ალბათ, რამდენჯერმე უკან მიბრუნებაც დააპირა, მაგრამ თავი შეიკავა. მივიდა სახლში და როგორც ყოველთვის, თავის სავარძელში უქმად მიეგდო.

გენერალ ჯულიანო მაცოლას შვილი არ ჰყავდა და "ღვთის საჩუქარმა" ძალიან გაახარა. მისი ბრძანებით, ქალაქში მაშინვე დაიწყეს ისეთი ახალგაზრდა ქალის ძებნა, რომელსაც ძუძუთა ბავშვი ჰყავდა - მას პატარა ჯოვანი უნდა გამოეკვება. ბედის ირონიით, ძიძად პატარა ჯოვანის ბიოლოგიური დედა აიყვანეს და სხვათა შორის, საქმე რომ გაჩარხულიყო, მამამ იცრუა კიდეც - ჩემს მეუღლეს გოგონა შეეძინა, მაგრამ ორიოდ საათში დაგვეღუპა და რძეც ამიტომ აქვსო. ასე გახდა მისი ცოლი საკუთარი შვილის ძიძა.

ცხადია, პატარა ჯოვანის ამბები აქ არ დასრულებულა - გენერალი ჯულიანო მაცოლა პარტიზანებისა და "კამორას" წინააღმდეგ მებრძოლ იმ ბატალიონს ედგა სათავეში, რომელიც იმხანად ნეაპოლში იყო ბაზირებული და უაღრესი სისასტიკით გამოირჩეოდა. ამის გამო, გენერალს ცალკე პარტიზანები დასდევდნენ მოსაკლავად, ცალკე - კრიმინალები. ერთხელაც, "კამორას" წევრები მის ვილას დაესხნენ თავს და ჯულიანო მაცოლას დაშანტაჟების მიზნით, პაწაწინა ჩვილი გაიტაცეს. იმ დროს გენერალი და მისი მეუღლე სახლში არ იმყოფებოდნენ, შინ დაბრუნებულებმა კი, როდესაც ყველაფერი შეიტყვეს, ძიძას მოსდეს შარი - კრიმინალებს შენ დაუკავშირდებოდი და ბავშვსაც შენ გაატაცებინებდიო. გენერალმა საწყალი ქალი ჯარისკაცებს ქალაქგარეთ გააყვანინა და საკუთარი ხელითვე გაათხრევინა საფლავი.

გაშვილებული ჩვილის დედამ აღიარა, რომ ბავშვის ნამდვილი მშობელი იყო და ამან მდგომარეობა უფრო გაართულა - გენერალი გაცოფდა, რევოლვერი ამოიღო და ის-ის იყო, უნდა გაესროლა, რომ სროლის ხმა სულ სხვა მხრიდან გაისმა. წამიც და, გენერალი და მისი ჯარისკაცები მოცელილივით დაეცნენ ძირს, ნაწამებ ქალთან კი ვიღაც შავგვრემანი, ულვაშა პარტიზანი მიიჭრა. ის იტალიურად კარგად ვერც ლაპარაკობდა, მიუხედავად იმისა, რომ თანამებრძოლები იტალიურ სახელს - სალვატორეს ეძახდნენ. როგორც მიხვდით, სალვატორე ქართველი იყო და "მშვიდობის მოხალისეთა კორპუსის" ერთ-ერთ ქვედანაყოფს მეთაურობდა.

ნაწამებმა ქალმა, რაღა თქმა უნდა, პარტიზანს დაწვრილებით უამბო საკუთარი ძუძუთა ბავშვის გაშვილებისა და ჩვილის გატაცების ამბები. სალვატორემ ქალი შეძლებისდაგვარად ანუგეშა და ბავშვის გამოსახსნელად ოპერაციაც დაგეგმა - პარტიზანებს როგორმე უნდა დაედგინათ, სად ჰყავდათ კრიმინალებს ჩვილი და მერე უხმაუროდ უნდა "მოეპარათ": "ჩვენ რომ "კამორას" ქალაქში სროლა ავუტეხოთ, დაპირისპირებაში ფაშისტები ჩაერევიან და ყველაფერი წყალში ჩაგვეყრება; ამიტომ ეს საქმე უხმაუროდ უნდა გაკეთდეს", - უთხრა ქართველმა მეთაურმა პარტიზანებს.

ბავშვის ადგილსამყოფელი სრულიად მოულოდნელად დაადგინეს - "კამორას" ბოსმა, როგორც კი გენერალ ჯულიანო მაცოლას სიკვდილის ამბავი შეიტყო, მაშინვე გადაწყვიტა, ჩვილი ეშვილებინა და ყველა ოჯახისთავი ნათლობის ცერემონიალზე დაპატიჟა. "მშვიდობის მოხალისეთა კორპუსის" პარტიზანთა ქვედანაყოფის ქართველ მეთაურს ბევრი აღარ უფიქრია - შესაბამისად გამოეწყო და კრიმინალთა ბოსთან "ამერიკიდან გამოგზავნილი სტუმრის" ამპლუაში წარდგა. ამავე დროს, ეკლესიაში, სადაც ნათლობა უნდა გამართულიყო, ბერის ანაფორაში გამოწყობილი რამდენიმე პარტიზანი შევიდა. ყველანი ძალიან ფრთხილობდნენ და შედეგიც ბრწყინვალე იყო - ბაპტისტერიუმიდან (ადგილი კათოლიკურ ეკლესიაში, სადაც მოსანათლავი ბავშვები შეჰყავთ) ჩვილი შეუმჩნევლად გამოიყვანეს, მის ადგილას კი თეთრეულში გახვეული თოჯინა დადეს. ერთი სიტყვით, ბავშვი იმ დღესვე, ნამდვილ მშობლებს დაუბრუნდა და მათაც, საერთოდ დატოვეს ნეაპოლი - თავი მშობლიურ სოფელს შეაფარეს და სასწაულით გადარჩენილი უმცროსი შვილი სამაგალითოდ აღზარდეს. მათ არც ქართველი პარტიზანი დავიწყებიათ - ომის დამთავრების შემდეგ ის იტალიაში დარჩა, ნეაპოლში დასახლდა და ყოველ შაბათ-კვირას სტუმრობდა გადარჩენილი ბავშვის ოჯახს; რასაკვირველია, უკვე ოფიციალურად, იტალიურ სახელსა და გვარს ატარებდა, მაგრამ ახლობლებთან ქართველობას არ მალავდა.

P.S. ჩემმა ენაწყლიანმა ნაცნობმა - სინიორ ჯოვანიმ (როგორც მიხვდით, სწორედ მას გადახდა ეს ამბავი), სამწუხაროდ, ვერაფრით გაიხსენა "სალვატორეს" ქართული სახელი, თუმცა მითხრა, რომ მას ქართულადაც თითქმის ასევე ერქვა (?); ამასთანავე აღნიშნა, რომ ბავშვობაში ოჯახის მეგობარმა მას მშობლიურ ენაზე რამდენიმე გამოთქმაც კი ასწავლა. ბუნებრივია, დამაინტერესა, რა გამოთქმებს გულისხმობდა იტალიელი ბაბუა და მანაც, ნახევარი ქობულეთის გასაგონად, მჭექარე ხმით შემოსძახა: "ჰაი, შე მამაძაღლო!" და "როგო კა, ბიჩო!" ამ ყველაფერმა გვარიანად კი გამამხიარულა, მაგრამ სტატიის დაწერა არც კი მიფიქრია, რადგან სინიორ ჯოვანის მონათხრობის დაჯერება ვერაფრით შევძელი. ბოლოს, ინტერვიუ ვთხოვე, მაგრამ არ დამთანხმდა. სამაგიეროდ, მისი ნაამბობის სიმართლეში რომ დავრწმუნებულიყავი, იტალიაში შვილს დაურეკა და სთხოვა, - ძველი სურათები გამომიგზავნეო. ფოტოები იმავე საღამოს, ელექტრონული ფოსტით მივიღე და მათი დათვალიერების შემდეგ გადავწყვიტე, ეს ყველაფერი ისე დამეწერა, როგორც სინიორ ჯოვანიმ მიამბო.

მიხეილ ლაბაძე

ჟურნალი ”გზა”