ქარ­თულ-აფხა­ზუ­რი ნა­თე­სა­უ­რი კავ­ში­რი­სა და ორი მსგავ­სი ტრა­დი­ცი­ის მქო­ნე ერის თა­ნა­ცხოვ­რე­ბის არა­ერ­თი მა­გა­ლი­თი არ­სე­ბობს. აფხა­ზურ­მა "მორ­დუ­ო­ბის" ტრა­დი­ცი­ამ არა­ერ­თი ოჯა­ხი ისე და­ა­მოყვრა, რომ XX სა­უ­კუ­ნის 90-იან წლე­ბის მოვ­ლე­ნებ­მაც ვერ შეძ­ლო მისი გა­წყვე­ტა... როცა ქარ­თულ-აფხა­ზუ­რი კონ­ფლიქ­ტის მოგ­ვა­რე­ბის გზებ­ზე სა­უბ­რო­ბენ, სა­ხალ­ხო დიპ­ლო­მა­ტია, მათ შო­რის დღემ­დე შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბუ­ლი ადა­მი­ა­ნუ­რი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი და ნა­თე­სა­უ­რი კავ­ში­რე­ბი არა­ვის აგონ­დე­ბა. არა­და, ერ­თმა­ნეთ­თან მტრად გა­და­კი­დე­ბუ­ლი ამ ორი ხალ­ხის ურ­თი­ერ­თო­ბა­ში ეს "ხიდი" ჯერ კი­დევ მყა­რია და სი­ცო­ცხლის რის­კის ფა­სად, ისი­ნი ერ­თმა­ნეთს მა­ინც არ კარ­გა­ვენ...

ახალ­გაზ­რდა აფხა­ზი ქალი - ნანო, აფხა­ზებ­თან და­მოყვრე­ბუ­ლი ქარ­თვე­ლე­ბის მე­ო­თხე თა­ო­ბის შვი­ლია. რამ­დე­ნი­მე წლის წინ მან ომის დროს დრო­ე­ბით გა­წყვე­ტი­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბა აღად­გი­ნა. "აფხა­ზუ­რად ისე თა­ვი­სუფ­ლად ვლა­პა­რა­კობ, რო­გორც ქარ­თუ­ლად. ქარ­თველ ნა­თე­სა­ვებ­თან ყოფ­ნი­სას, მათ­თან მშობ­ლი­ურ ენა­ზე ვურ­თი­ერ­თობ, აფხა­ზებ­თან სტუმ­რო­ბი­სას კი - "მე­ო­რე მშობ­ლი­ურ ენა­ზე" (აფხა­ზურს ასე ვუ­წო­დებ). აფხა­ზეთ­ში, მგო­ნი, ერ­თა­დერ­თი ოჯა­ხი ვი­ყა­ვით, ვინც შე­რე­უ­ლი ნა­თე­სა­უ­რი შეკ­რე­ბე­ბის დროს, შეგ­ნე­ბუ­ლად არ სა­უბ­რობ­და რუ­სუ­ლად..." - გვიყ­ვე­ბა ნანო.

- თქვე­ნი აფხა­ზი ნა­თე­სა­ვე­ბიც ქარ­თუ­ლად ლა­პა­რა­კო­ბენ?

- დიახ, ბა­ბუ­ა­ჩე­მის ხელ­შე­წყო­ბით, უმე­ტე­სო­ბამ უმაღ­ლე­სი სას­წავ­ლე­ბე­ლი თბი­ლის­სა და ქუ­თა­ის­ში და­ამ­თავ­რა... ჩემი ოჯა­ხის ამ­ბის თხრო­ბას ცოტა შო­რი­დან და­ვი­წყებ: ბა­ბუ­ა­სა და ბე­ბი­ას ერ­თმა­ნე­თი ბავ­შვო­ბი­დან ჰყვა­რე­ბი­ათ. ბა­ბუა ქარ­თვე­ლი იყო, ბე­ბია - აფხა­ზი, მაგ­რამ ამას მათი ურ­თი­ერ­თო­ბის­თვის ხელი არ შე­უშ­ლია. როცა და­ო­ჯა­ხე­ბა გა­და­წყვი­ტეს, მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომი და­ი­წყო. ბა­ბუა ფრონტზე წა­იყ­ვა­ნეს. ბე­ბი­აც ფრონტზე გა­ე­პა­რა ოჯახს. მისი თქმით, ძლივს გა­ა­კე­თა "ქარ­თუ­ლი" პას­პორ­ტი, რად­გა­ნაც ეროვ­ნე­ბამ ფრონტზე სა­ნიტ­რად წას­ვლა­ში ხელი შე­უ­შა­ლა: იცით ალ­ბათ, რომ სტა­ლი­ნის ბრძა­ნე­ბით, აფხა­ზი ქა­ლე­ბი კი არა, მა­მა­კა­ცე­ბიც კი არ მიჰ­ყავ­დათ ჯარ­ში.

ამი­ტო­მაც, ათა­სო­ბით ქარ­თვე­ლი აფხა­ზად ჩა­ე­წე­რა. ბე­ბი­ას გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბა სამ­ხედ­რო კო­მი­სა­რი­ატ­ში გაჰ­კვირ­ვე­ბი­ათ... დღემ­დე არ ვიცი, რო­გორ შეხ­ვდნენ შეყ­ვა­რე­ბუ­ლე­ბი ერ­თმა­ნეთს, მაგ­რამ 1945 წელს ჯან­მრთე­ლო­ბა­შერ­ყე­უ­ლი წყვი­ლი მშობ­ლი­ურ აფხა­ზეთ­ში ერ­თად დაბ­რუნ­და. ცხა­დია, და­ო­ჯახ­დნენ, მაგ­რამ შვი­ლი არ გა­უჩ­ნდათ. რამ­დე­ნი­მე­წ­ლი­ა­ნი თა­ნა­ცხოვ­რე­ბის შემ­დეგ, ცოლ-ქმარ­მა ბა­ბუ­ა­ჩე­მის სიყრმის მე­გობ­რის, აფხა­ზი კა­ცის პა­ტა­რა იშ­ვი­ლეს. ბა­ბუ­ამ გვა­რიც მის­ცა და ღვიძ­ლი შვი­ლი­ვით გა­ზარ­დეს. ის ბავ­შვი მა­მა­ჩე­მი იყო, რო­მე­ლიც არც თა­ვის ნამ­დვილ მშობ­ლებს კარ­გავ­და.

- ალ­ბათ ბევ­რი და-ძმა ჰყავ­და...

- არა, მა­მა­ჩე­მის ჩათ­ვლით, 3 დედ­მა­მიშ­ვი­ლია - ანუ მა­მას და-ძმა ჰყავს. მარ­თა­ლია, მა­მა­ჩე­მი ქარ­თვე­ლე­ბის "მორ­დუ" (გაზ­რდი­ლი) იყო, მაგ­რამ თა­ვი­სი და-ძმის ნახ­ვა მა­შინ შე­ეძ­ლო, როცა მო­ე­სურ­ვე­ბო­და. ერთი ოჯა­ხი­ვით ცხოვ­რობ­დნენ... ბა­ბუ­ა­სა და ბე­ბი­ას, რო­გორც ფრონტგა­მოვ­ლი­ლებს, ად­გი­ლობ­რი­ვი ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბა დიდ პა­ტივს სცემ­და, ორი­ვე და­ა­საქ­მეს და, მა­შინ­დე­ლი კა­ნო­ნის თა­ნახ­მად, არა­ერ­თი შე­ღა­ვა­თით სარ­გებ­ლობ­დნენ.

როცა მა­მა­ჩე­მის­თვის გა­ნათ­ლე­ბის მი­ღე­ბის დრო დად­გა, ბა­ბუა მის ძმად­ნა­ფიცს მა­ინც და­ე­კი­თხა: შენი შვი­ლია და სა­ჭი­როდ ჩავ­თვა­ლე, შენ­გან აზრი მო­მეს­მი­ნაო. გა­და­რე­უ­ლა თურ­მე ის კაცი - შენი შვი­ლია და რო­გო­რიც შენ გა­მო­გად­გე­ბა, ისე­თი გა­ზარ­დეო... მა­მამ ქარ­თუ­ლი სკო­ლა და­ამ­თავ­რა და მისი დამ­სა­ხუ­რე­ბით, და-ძმაც ქარ­თუ­ლად ლა­პა­რა­კობ­და. როცა სა­ვალ­დე­ბუ­ლო სამ­ხედ­რო სამ­სა­ხუ­რი­დან დაბ­რუნ­და, თა­ვი­სი ღვიძ­ლი დედ-მა­მის მე­ზო­ბე­ლი, 13 წლის პა­ტა­რა გო­გო­ნა შეჰ­ყვა­რე­ბია. მარ­თა­ლია, მა­შინ ად­რე­ულ ასაკ­ში ქმნიდ­ნენ ოჯა­ხებს, მაგ­რამ ასე პა­ტა­რას მა­ინც არა­ვინ გა­ა­ტან­და, ამი­ტო­მაც, იმის ში­შით, - ამას და­ქა­ლე­ბას არა­ვინ აც­დის და ვინ­მემ არ წა­მარ­თვა­სო, - არას­რულ­წლო­ვა­ნი სა­ცო­ლე მო­ი­ტა­ცა.

- გო­გო­ნას მშობ­ლებ­მა არ უჩივ­ლეს?

- კი უჩივ­ლეს, მაგ­რამ მა­მას დე­და­ჩე­მი გუ­და­უ­თის მთებ­ში გა­და­უ­მა­ლავს და მი­ლი­ცი­ამ მათ კვალს ვერ მი­აგ­ნო. და­ნა­შა­უ­ლი კი მის­მა ღვიძლმა მა­მამ აიღო სა­კუ­თარ თავ­ზე - აბა, ინ­ვა­ლიდ ძმად­ნა­ფიცს ხომ არ გა­უშ­ვებ­და ცი­ხე­ში!... ჩემ­მა აფხაზ­მა ბა­ბუ­ამ ამ სა­ში­ნე­ლი მუხ­ლით, 12 წელი მო­ი­ხა­და... იმა­ზე უც­ნა­უ­რი ის იყო, მა­მა­ჩე­მი არას­რულ­წლო­ვან სა­ცო­ლეს 3 წელი რომ არ მიჰ­კა­რე­ბია. მთა­ში, ბა­ბუ­ა­ჩე­მის აგა­რაკ­ზე ცხოვ­რობ­დნენ. დე­და­ჩე­მი სი­გი­ჟემ­დე ჰყვა­რე­ბია, მაგ­რამ მის და­ქა­ლე­ბას და­ე­ლო­და და ცო­ლად შემ­დეგ შე­ირ­თო. მისი ძმა­კა­ცე­ბი ჰყვე­ბოდ­ნენ, მათ­თან სტუმ­რად მი­სუ­ლებს, "პა­ტარ­ძალ­თან" თო­ჯი­ნე­ბი და ტკბი­ლე­უ­ლი მიგვქონ­დაო...

დე­დაც აფხა­ზია. 5 უფ­რო­სი ძმა ჰყავს და წარ­მო­იდ­გი­ნეთ, რა ამ­ბავს და­ატ­რი­ა­ლებ­დნენ პა­ტა­რა დის მო­ტა­ცე­ბის გამო. როცა თა­ვი­ან­თი მე­ზობ­ლის სახლ-კა­რის გა­პარ­ტა­ხე­ბით გული იჯე­რეს, თურ­მე ჩემს ქარ­თველ ბა­ბუ­ას სახ­ლში მი­უც­ვივ­დნენ, მაგ­რამ მას მთე­ლი სო­ფე­ლი გვერ­დში და­უდ­გა. მა­შინ, სო­ფელ­ში დაბ­რუ­ნე­ბუ­ლებ­მა, ბი­ძა­ჩე­მი მძევ­ლად აიყ­ვა­ნეს და მოკ­ვლით და­ე­მუქრნენ... თურ­მე ცუდ დღე­ში ჩა­ვარ­და ჩემი ქარ­თვე­ლი ბა­ბუა. მისი ჯი­უ­ტი შვი­ლის "ხუშ­ტურს" ლა­მის 2 ოჯა­ხი გა­დაჰ­ყვა.

ძმად­ნა­ფი­ცი მი­ლი­ცი­ას ჩაჰ­ბარ­და, ხოლო მის ოჯახს ყო­ველ­დღე აწი­ო­კებ­დნენ. რა­ღას იზამ­და - გა­თა­მა­მე­ბუ­ლად გაზ­რდი­ლი შვი­ლო­ბი­ლის­თვის ისღა უთ­ქვამს, - მე­გო­ნა, უფ­რო­სე­ბის მი­მართ მეტი რიდი გქონ­დაო, - მაგ­რამ რის ვაი-ვაგ­ლა­ხით მო­ტა­ცე­ბულ ცოლს ხომ არ წაჰგვრი­და!.. ხან­გრძლი­ვი ფიქ­რის შემ­დეგ, თვი­თონ მი­სუ­ლა აფხა­ზი რძლის ოჯახ­ში და სა­კუ­თა­რი ჯი­უ­ტი შვი­ლის საქ­ცი­ე­ლის გამო, მუხ­ლებ­ზე და­ჩო­ქილს უთხო­ვია პა­ტი­ე­ბა და უთ­ქვამს, - ალ­ბათ იცით, რომ ჩემი გაზ­რდი­ლი - აფხა­ზია; ჩემი ღვიძ­ლი შვი­ლი რომ ყო­ფი­ლი­ყო, სხვა­ნა­ი­რად გავზრდი­დი და არც მა­მა­მი­სის ოჯახ­ში გაზ­რდი­ლი იქ­ნე­ბო­და ასე­თი თავ­ხე­დი... თუკი ვინ­მე და­სას­ჯე­ლია, ეს მე ვარ და თქვენ­თან ჩემი ფე­ხით მო­ვე­დიო...

- რო­გორ შეხ­ვდნენ?

- ყვე­ლას ეგო­ნა, რომ ბა­ბუა იქი­დან ცო­ცხა­ლი ვერ დაბ­რუნ­დე­ბო­და, მაგ­რამ აფხა­ზის­თვის სტუ­მა­რი, ვინც უნდა იყოს და რა და­ნა­შა­უ­ლიც უნდა მი­უ­ძღო­დეს, ისე­თი­ვე ძვირ­ფა­სია, რო­გორც სის­ხლით ნა­თე­სა­ვი. სტუმ­რად მი­სუ­ლი ადა­მი­ა­ნი მათ­თვის ისე­თი­ვე ხელ­შე­უ­ხე­ბე­ლია, რო­გორც ტა­ძარ­ში შემ­თხვე­ვით ნა­ნა­ხი მტე­რი. თან, მო­ხუ­ცი კაცი მათ­თან თხოვ­ნით მი­სუ­ლა და ცუ­დად რო­გორ შეხ­ვდე­ბოდ­ნენ?! დე­და­ჩე­მის მა­მას უთ­ქვამს, - ეთ­ქვა, თუ ასე უყ­ვარ­და ჩემი ქა­ლიშ­ვი­ლი, ას თვალ­სა და ყურს გა­მო­ვი­ბამ­დით და ისე გა­ვუფრ­თხილ­დე­ბო­დით, სა­ნამ სრულ­წლო­ვა­ნი გახ­დე­ბო­დაო... ბი­ძა­ჩე­მი, მა­მა­ჩე­მის ძმა მე­ო­რე დღეს­ვე გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლეს და ოჯა­ხის და­წი­ო­კე­ბაც შე­წყვი­ტეს... როცა ყვე­ლა­ფე­რი ჩა­წყნარ­და, დე­და­ჩე­მი მთი­დან სახ­ლში ჩა­მო­უყ­ვა­ნი­ათ. თურ­მე უშ­ვი­ლო ბე­ბია სა­კუ­თა­რი ქა­ლიშ­ვი­ლი­ვით ზრდი­და, დი­ა­სახ­ლი­სო­ბას ას­წავ­ლი­და. ყვე­ლა­ზე უც­ნა­უ­რი კი ის არის, რომ სკო­ლა­შიც ატა­რებ­დნენ. სკო­ლის დამ­თავ­რე­ბის შემ­დეგ, დედ-მამა შე­უღლდა და უმაღ­ლეს სას­წავ­ლე­ბელ­შიც ერ­თად მო­ე­წყო.

- აფხაზ­მა ბა­ბუ­ამ 12-წლი­ა­ნი სას­ჯე­ლი მო­ი­ხა­და?

- დიახ. ბოლო 2 წელი შრო­მა-გას­წო­რე­ბის კო­ლო­ნი­ა­ში გა­ა­ტა­რა. ამ ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში მის ოჯახ­სა და შვი­ლებს მისი ქარ­თვე­ლი ბა­ბუა ჰპატ­რო­ნობ­და... იცით, მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ მისი შვი­ლის გამო კაცს ცხოვ­რე­ბა და­ენგრა და ამ­დე­ნი წელი ცი­ხე­ში გა­ა­ტა­რა, საყ­ვე­დუ­რი არას­დროს დას­ცდე­ნია. როცა დე­და­ჩე­მი უნა­ხავს, უთ­ქვამს, - ასე­თი მშვე­ნი­ე­რი რძლის­თვის ამ­დენ­წლი­ა­ნი პა­ტიმ­რო­ბა კი ღირ­დაო.

- ქარ­თულ-აფხა­ზუ­რი ომის დროს ამ ორ ოჯახს შო­რის ურ­თი­ერ­თო­ბა შე­იც­ვა­ლა?

- ჩემი აფხა­ზი ბა­ბუა ცი­ხი­დან სრუ­ლი­ად ჯან­მრთე­ლი დაბ­რუნ­და, მაგ­რამ 80-იანი წლე­ბის მი­წუ­რულს, როცა ქარ­თვე­ლებ­სა და აფხა­ზებს შო­რის პირ­ვე­ლი შე­ტა­კე­ბა მოხ­და (გახ­სოვთ ალ­ბათ, მა­შინ რამ­დე­ნი­მე ადა­მი­ა­ნიც და­ი­ღუ­პა), ბა­ბუ­ას, ნერ­ვი­უ­ლო­ბის ნი­ა­დაგ­ზე, გუ­ლის შე­ტე­ვა და­ე­მარ­თა, რად­გან აფხა­ზე­ბის მხა­რეს მისი ვა­ჟიც - მა­მა­ჩე­მის ძმაც იყო...

- თუმ­ცა, რო­გორც აღ­ნიშ­ნეთ, ორი­ვე ოჯა­ხი ერ­თმა­ნე­თის მი­მართ გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად კარ­გი ურ­თი­ერ­თო­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ო­და...

- დიახ, ასე იყო. ჩემს ძმას მისი აფხა­ზი ბა­ბუ­ის ანუ მა­მა­ჩე­მის ძმად­ნა­ფი­ცის სა­ხე­ლი ჰქვია... ბა­ბუ­ამ ბი­ძა­ჩე­მი გა­აფრ­თხი­ლა, - ქარ­თვე­ლე­ბი ჩვე­ნი ღვიძ­ლი ნა­თე­სა­ვე­ბი არი­ან და მსგავ­სი შეც­დო­მა არ და­უშ­ვაო, - მაგ­რამ ბი­ძა­ჩე­მი ქარ­თვე­ლე­ბის წი­ნა­აღ­მდეგ ბრძო­ლა­სა და ეროვ­ნუ­ლი საქ­მის კე­თე­ბას მა­ინც გა­ნაგ­რძობ­და. თა­ვი­დან ამის შე­სა­ხებ მხო­ლოდ მა­მა­კა­ცებ­მა იცოდ­ნენ. იცით ალ­ბათ, რომ აფხა­ზუ­რი ტრა­დი­ცი­ე­ბის თა­ნახ­მად, ქა­ლე­ბი მა­მა­კა­ცე­ბის მორ­ჩი­ლე­ბი არი­ან და ასეთ საქ­მე­ებ­ში არას­დროს ერე­ვი­ან, მაგ­რამ ამ შემ­თხვე­ვა­ში, ყვე­ლამ ერ­თად სთხო­ვა ახალ­გაზ­რდა აფხაზს, მეტი წინ­და­ხე­დუ­ლე­ბა გა­მო­ე­ჩი­ნა, მაგ­რამ - ამა­ოდ: ის სახ­ლი­დან წა­ვი­და და ერთ-ერთ აფხა­ზურ დაჯ­გუ­ფე­ბას შე­უ­ერ­თდა. იმ დროს გაგ­რის შე­ტა­კე­ბე­ბი უკვე და­წყე­ბუ­ლი იყო. მა­მამ დიდი გა­ჭირ­ვე­ბით და­ად­გი­ნა ღვიძ­ლი ძმის ად­გილ­სამ­ყო­ფე­ლი და კი­დევ ერთხელ სთხო­ვა, - შეც­დო­მას ნუ და­უშ­ვე­ბო.

- რას პა­სუ­ხობ­და ბი­ძათ­ქვე­ნი "ქარ­თველ ძმას"?

- თა­ვი­დან თბი­ლად შეხ­ვდა, თურ­მე თავ­ჩა­ქინ­დრუ­ლი უს­მენ­და, მერე კი უთ­ქვამს, - ახლა ჩვენს ხალ­ხს და ქვე­ყა­ნას გა­დამ­წყვე­ტი მო­მენ­ტი უდ­გას, არ­ჩე­ვა­ნი უნდა გა­ვა­კე­თო, ქარ­თვე­ლე­ბი­სა და აფხა­ზე­ბის მი­თუ­რი ძმუ­რი ურ­თი­ერ­თო­ბის მსხვერ­პლი გავ­ხდე­ბი თუ საქ­ვეყ­ნო საქ­მეს გა­ვა­კე­თე­ბო... როცა მამა სახ­ლში ცო­ცხალ-მკვდა­რი დაბ­რუნ­და, მივ­ხვდი, რა­შიც იყო საქ­მე.

- ვიცი, რომ მან უმაღ­ლე­სი გა­ნათ­ლე­ბა თბი­ლის­ში მი­ი­ღო...

- დიახ, რაც უნდა ბე­დის ირო­ნია იყოს, ის­ტო­რი­უ­ლი ფა­კულ­ტე­ტი წი­თელ დიპ­ლომ­ზე და­ამ­თავ­რა, მაგ­რამ რო­გორც ჩანს, ამ საქ­მე­ში გა­მოც­დილ­მა ადა­მი­ა­ნებ­მა გო­ნე­ბა ად­ვი­ლად აუ­რი­ეს... ყვე­ლამ იცო­და, რომ ბი­ძა­ჩე­მი ქარ­თვე­ლე­ბის წი­ნა­აღ­მდეგ იბ­რძო­და, მაგ­რამ ამა­ზე სა­უ­ბარს გა­ვურ­ბო­დით. სა­ნამ სო­ხუ­მის და­ტო­ვე­ბა პირ­ვე­ლად მოგ­ვი­წევ­და, რამ­დე­ნი­მე დღით ადრე, შუ­ა­ღა­მეს ჩემი აფხა­ზი ბა­ბუა მო­ვი­და. სახე წაშ­ლი­ლი ჰქონ­და და ბა­ბუ­ა­სა და მა­მა­ჩემ­თან ცალ­კე სა­უ­ბა­რი ისურ­ვა. მე და ჩემი ძმა პა­ტა­რე­ბი ვი­ყა­ვით, მაგ­რამ ყვე­ლა­ფე­რი გვეს­მო­და და გვა­ინ­ტე­რე­სებ­და. ამი­ტო­მაც, კარს მიღ­მა ავი­ტუ­ზეთ და ვუს­მენ­დით უფ­რო­სე­ბის ლა­პა­რაკს...

არას­დროს და­მა­ვი­წყდე­ბა, რო­გორ და­იღ­მუვ­ლა მა­მა­ჩემ­მა, როცა მის­მა მშო­ბელ­მა სა­უ­ბა­რი და­ას­რუ­ლა. აფხა­ზუ­რად სა­უბ­რობ­დნენ, მაგ­რამ ყვე­ლა­ფე­რი გვეს­მო­და და მივ­ხვდით, რომ მა­მამ შვი­ლი მოკ­ლა. ასე ვუ­თხა­რი, ქარ­თვე­ლის ტყვი­ამ რომ მოგ­კლას, იმას მირ­ჩევ­ნია, ჩემი ხე­ლით მოკ­ვდეო... იცით, ამ­დე­ნი და­პი­რის­პი­რე­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, ორი­ვე მხა­რემ იმ­დე­ნი შეძ­ლო, რომ ყვე­ლა პრობ­ლე­მა უსის­ხლოდ მო­აგ­ვა­რა და ქარ­თულ-აფხა­ზუ­რი "მორ­დუ­ო­ბის" ფიცი წმინ­დად შე­ი­ნა­ხა, ბი­ძა­ჩემ­მა კი ამ ყვე­ლა­ფერს ან­გა­რი­ში არ გა­უ­წია... ალ­ბათ ცი­ხე­ში გა­ტა­რე­ბუ­ლი წლე­ბი მას­ზე ცუ­დად აი­სა­ხა და შვილ­თან სა­უბ­რი­სას ნერ­ვებ­მა უმტყუ­ნა...

- რა­ტომ მოკ­ლა? იმის­თვის, რომ ქარ­თვე­ლე­ბის წი­ნა­აღ­მდეგ იბ­რძო­და?

- დიახ, ბევ­რი რა­მის გამო: იმის­თვის, რომ მან არა­ვის, მათ შო­რის, უფ­რო­სე­ბის თხოვ­ნას ან­გა­რი­ში არ გა­უ­წია, ტრა­დი­ცი­ებს პა­ტი­ვი არ სცა და ყვე­ლა­ზე მთა­ვა­რი - ქარ­თვე­ლებ­თან "მორ­დუ­ო­ბის" ფიცს უღა­ლა­ტა! ეს კი ჩვე­ნი ხალ­ხის­თვის ისე­თი­ვე წმინ­და და მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია, რო­გორც ჩვე­ნი სა­ლო­ცა­ვი... ამ მკვლე­ლო­ბი­დან რამ­დე­ნი­მე ხან­ში, ჩემი აფხა­ზი ბა­ბუა გა­გიჟ­და, მაგ­რამ მის­მა ქარ­თველ­მა ძმად­ნა­ფიც­მა და მა­მა­ჩემ­მა მთა­ში, უსაფრ­თხო ად­გი­ლას წა­იყ­ვა­ნეს. ჩემი აფხა­ზი ნა­თე­სა­ვე­ბი რუ­სეთ­ში გა­ემ­გზავრნენ, ჩვენ კი თბი­ლის­ში წა­მო­ვე­დით. ომის დამ­თავ­რე­ბის შემ­დეგ, მა­მა­ჩე­მი თბი­ლის­ში კო­დო­რის ხე­ო­ბის გავ­ლით დაბ­რუნ­და. იმ დღე­ებ­ში იმ­დე­ნი უბე­დუ­რე­ბა გა­და­ვი­ტა­ნეთ, მე­გო­ნა, ემო­ცი­ას ვე­ღარ გა­მოვ­ხა­ტავ­დი, მაგ­რამ თურ­მე ყვე­ლა­ფე­რი წინ მქონ­და: ჩემ­მა აფხაზ­მა ბა­ბუ­ამ სი­ცო­ცხლე თვით­მკვლე­ლო­ბით და­ას­რუ­ლა, მე­ო­რე ბა­ბუ­ის კვა­ლი კი იქ და­ი­კარ­გა - სა­ვა­რა­უ­დოდ, აფხა­ზებ­მა მოკ­ლეს...

- ნანო, რო­გორ ცხოვ­რობთ ახლა? თუ გაქვთ აფხაზ ნა­თე­სა­ვებ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბა?..

- მე აფხა­ზი ვარ, უფრო სწო­რად - გა­ქარ­თვე­ლე­ბუ­ლი აფხა­ზი და ჩემ­თვის ორი­ვე ერი ახ­ლო­ბე­ლია, არას­დროს მი­ფიქ­რია, თუ რო­მე­ლია უფრო ძვირ­ფა­სი... გარ­კვე­უ­ლი დრო­ის გან­მავ­ლო­ბა­ში მა­მა­ჩე­მის აფხაზ ოჯახ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბა არ გვქო­ნია. მამა თავს იკა­ვებ­და, და­ნა­შა­უ­ლის გან­ცდა აწუ­ხებ­და, ამ უბე­დუ­რე­ბა­ში ჩემი გამ­ზრდე­ლის წვლი­ლი ურე­ვი­აო, მაგ­რამ ინი­ცი­ა­ტი­ვა მათ­გან წა­მო­ვი­და, რა­მაც ძა­ლი­ან გაგ­ვა­ხა­რა. აფხა­ზეთ­ში სახლ-კარი მა­თაც და­ი­ტო­ვეს და რუ­სე­თის ქა­ლაქ გორ­კი­ში ცხოვ­რო­ბენ... ინ­ტერ­ნე­ტი­თა და ტე­ლე­ფო­ნით ვე­კონ­ტაქ­ტე­ბით ერ­თმა­ნეთს და აგ­ვის­ტო­ში თბი­ლის­ში ჩა­მოს­ვლა­საც აპი­რე­ბენ... ბედ­ნი­ე­რი ვარ, რომ ამ­დე­ნი ტკი­ვი­ლის მი­უ­ხე­და­ვად, ადა­მი­ა­ნუ­რი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის გაგ­რძე­ლე­ბა შევ­ძე­ლით.

ლალი პა­პას­კი­რი

ჟურ­ნალ ”გზის" არ­ქი­ვი­დან