"ამიერიდან საქართველო არ იქნება არც კურორტი და არც რესტორანი, რომელშიც უცხოელები მოვლენ, დატკბებიან ჩვენის ამაგითა და სტუმართმოყვარეობით და წავლენ!" - ეს სიტყვები ქართული ლიტერატურის კლასიკოს კონსტანტინე გამსახურდიას ეკუთვნის, რომელსაც 15 მაისს 118 წელი შეუსრულდებოდა.
"გამსახურდია ეპოქათა ჭიდილისა და მსხვრევის მიჯნაზე ცხოვრობდა და მისი ქმნილებები, ისევე როგორც იავარქმნილი კოლხური კოშკი, დღემდე რჩება გაუტეხელი ქართული სულის სიმბოლოდ. "ხელოვნებაა თავად უკვდავება, მხოლოდ ოსტატს ვერ ეწევა სიკვდილი", - ამბობდა მწერალი და მთელი ცხოვრება ხელოვანთა უკვდავყოფას შეალია, რომელიც მართლაც ითხოვს "გულის სისხლს". კონსტანტინე გამსახურდიას პიროვნებასა და მასთან დაკავშირებულ საინტერესო ეპიზოდებზე იურისტი ირაკლი ტაბლიაშვილი და მსახიობი ლალი ბადურაშვილი მოგვითხრობენ.
ირაკლი ტაბლიაშვილი, ვახტანგ ტაბლიაშვილის ვაჟი: - ფილმ "დიდოსტატის მარჯვენაზე" მუშაობის დაწყებამდე მამა კონსტანტინე გამსახურდიას პირადად არ იცნობდა. იმ პერიოდისთვის მამას მარჯანიშვილის სახელობის აკადემიურ თეატრში ისტორიული თემატიკის არაერთი სპექტაკლი ჰქონდა დადგმული: "დავით აღმაშენებელი", "მეფე ერეკლე", "გმირთა ვარამი" და სხვა. როგორც ჩანს, ბატონმა კონსტანტინემ ამიტომაც შეაჩერა არჩევანი მასზე. ერთ დღეს ვახტანგ ტაბლიაშვილი რუსთაველის თეატრის დირექტორმა დოდო ანთაძემ დაიბარა და უთხრა:
კონსტანტინემ გამოთქვა სურვილი, ჩვენს თეატრში დაიდგას მისი რომანი "დიდოსტატის მარჯვენა" და რეჟისორად შენ გასახელებსო, თუმცა, მიზეზთა გამო, ეს დადგმა ვერ განხორციელდა. მცირე ხნის შემდეგ, როცა ვახტანგ ტაბლიაშვილი კონსტანტინე გამსახურდიას "კოლხურ კოშკში" ესტუმრა, მათ შორის ასეთი დიალოგი გაიმართა:
"- ვახტანგ, შენ იმიტომ დაგასახელე, საქართველოს ისტორია გიყვარს, პატივს სცემ ჩვენს წარსულს. მაშ, გიგანა რუსთაველის თეატრმა? რა ვქნათ?
- კინოფილმი გავაკეთოთ".
ბატონი კონსტანტინე ჯერ გარინდებულა, შემდეგ უთქვამს:
"- მომწონს ეს აზრი!" - კვლავ კარგა ხანს გაირინდა, შემდეგ კი დინჯად და მტკიცედ წარმოთქვა: სცენარს მე დავწერ". საბოლოოდ კი ფილმის სცენარი მამამ და ბატონმა კონსტანტინემ ერთად შექმნეს.
"დიდოსტატის მარჯვენას" 2 წელიწადს იღებდნენ, ფილმი 1970 წელს გამოვიდა ეკრანზე. გამსახურდიაზე ხშირად ამბობენ, ცივი, კუშტი კაცი იყოო, მე ვიტყოდი, უფრო, საკუთარი თავის მიმართ იყო მკაცრი. მამას არაერთხელ აღუნიშნავს, შინ სადად ეცვა და ურთიერთობაში, საუბარში უშუალო იყოო. იმხანად, ამგვარი მასშტაბური ფილმის გადაღება ძალზე რთული იყო, დიდ თანხებს, მატერიალურ-ტექნიკურ ბაზას ითხოვდა. თუ მუშაობის პროცესში რაიმე ცვლილება მოხდებოდა ბატონ კონსტანტინეს უთანხმებდნენ. ერთხელ გადაღებებისას მამა და დევი აბაშიძე, ფილმის მეორე რეჟისორი, კონსტანტინე გამსახურდიას ლიძავაში, აგარაკზე ესტუმრნენ. დედოფლის როლზე ერთი მსახიობის მეორით შეცვლის საჭიროებაზე ესაუბრნენ, ასევე, კინოფილმში, ავაზების ვეფხვებით შეცვლის ნებართვა სთხოვეს, რაზეც კონსტანტინე გამსახურდიას უპასუხია:
- "ამ საქმის უფალი თქვენ ბრძანდებით. ისე მოიქეცით, როგორც საჭიროდ სთვლით".
კონსტანტინე გამსახურდიას "დიდოსტატის მარჯვენა" ძალზე მოეწონა, ფილმის პრემიერის შემდეგ, მან თითიდან ვერცხლის ბეჭედი წაიძრო და მამას უსახსოვრა, უთხრა, ძველი, სპარსული ბეჭედიაო.. ბეჭედზე ლომია გამოსახული, მის კიდეებზე კი, ანთებული მაშხალა. ერთ-ერთმა ხელოვნებათმცოდნემ მითხრა: შაჰ-აბასის დროის უნდა იყოს, ლომი ძლიერების სიმბოლოა, შაჰის გერბებზე სწორედ ლომი იყო გამოსახულიო. მამა ამ ბეჭედს მხოლოდ მნიშვნელოვანი შეხვედრების დროს იკეთებდა.
ამ ბეჭედთან ერთი უცნაური ისტორია არის დაკავშირებული. მამის გარდაცვალების შემდეგ, განვაგრძე მუშაობა კინოსცენარზე ქეთევან წამებულის შესახებ, დიდი ისტორიული მასალა შევისწავლე, გავითავისე, მიუხედავად ამისა, შაჰ-აბასთან დაკავშირებული ეპიზოდების, დიალოგის გამართვა გამიჭირდა. ფიქრში მათენდებოდა, თან ამ ბეჭედს ვუყურებდი, მერე თითზე წამოვიცვი და... ბეჭედმა თითქოს ინფორმაცია გადმომცა, წერა დავიწყე. მისტიკისგან ნამდვილად შორს ვარ, მაგრამ, მერწმუნეთ, ასე იყო. გავიფიქრე: ეგებ მართლაც შაჰ-აბას I-ის ნაქონია? თვალწინ ნათლად წარმომიდგა მისი გაორებული პიროვნება: მან აღადგინა ირანის ძლიერება, ბრწყინვალე ორგანიზატორი, მხედართმთავარი იყო, მაგრამ ამავე დროს დაუნდობელი, ავზნიანი...
კონსტანტინეს ნაჩუქარ ბეჭედს მართლა საოცარი ძალა აქვს. ჩემთვის ყველაზე მნიშვნელოვანია ის, რომ ეს ბეჭედი კონსტანტინეს ნაქონია. დიდ მწერალსა და ვახტანგ ტაბლიაშვილს სხვა, არანაკლებ მასშტაბური ერთობლივი გეგმაც ჰქონდათ - "დავით აღმაშენებლის" ეკრანზე გაცოცხლება. კონსტანტინემ "კოლხურ კოშკში" მისულ ვახტანგ ტაბლიაშვილს უთხრა: დაიწყე მუშაობა ფილმზე, ნუ აგვიანებო, დახმარებასაც დაჰპირდა, მაგრამ, ვეღარ მოესწრო.
"40 წლის შემდეგაც არ მავიწყდება მწერლის გაყინული მზერა"
ლალი ბადურაშვილი: - კონსტანტინე გამსახურდია ქართული კლასიკური მწერლობის მწვერვალია, დიდოსტატი... შორენას მხატვრული სახე "დიდოსტატის მარჯვენადან" კი მის ბრწყინვალე გმირთა შორისაც გამოირჩევა. იგი ქართველი ქალის განზოგადებული სახეა, ისევე როგორც "ოთარაანთ ქვრივი". ამ ფილმში თამაში, მით უმეტეს, შორენას როლზე ჩემი დამტკიცება მართლაც ბედის საჩუქარი იყო. იმხანად 26 წლის ვიყავი, უკვე ორი ვაჟიშვილი მყავდა. ერთ-ერთ ბანკეტზე მე და ჩემი მეუღლე რეჟისორ ვახტანგ ტაბლიაშვილთან ერთად აღმოვჩნდით სუფრასთან. მთელი თბილისი ლაპარაკობდა, რომ ლეგენდარული "ქეთო და კოტეს" ავტორი ვახტანგ ტაბლიაშვილი "დიდოსტატის მარჯვენას" იღებდა და ბატონ ვახტანგს კითხვები დააყარეს. ეკითხებოდნენ, ვინ შეასრულებდა ფილმში მთავარ როლებს... აქტიური ადამიანი ვარ და საუბარში მეც ჩავერთე...
ბატონი ვახტანგი მეტად დინჯი, თავდაჯერებული, მართლაც ენციკლოპედიური განათლების კაცი იყო. მოულოდნელად, ერთ-ერთი კითხვას ასე უპასუხა: მოდი, ლალის ვკითხოთ, ჩემი და მისი აზრები ერთმანეთს ემთხვევაო... შემდეგ მას რამდენჯერმე შევამჩნიე დაკვირვებული, გამჭოლი მზერა, ეს არ იყო მამაკაცის აღტაცებული მზერა. ამის შემდეგ ქალაქში ვრცელდებოდა ხმები, რომ შორენას როლზე უამრავი ლამაზი ქალი გასინჯეს, მსახიობებიც და არაპროფესიონალებიც... ერთ მშვენიერ დღეს ჩვენს ოჯახში ტელეფონის ზარი გაისმა, - ბატონი ტაბლიაშვილი მე და ჩემს მეუღლეს, თემურ ბადურაშვილს ფილმ "დიდოსტატის მარჯვენას" შემოქმედებითი კოლექტივის ბანკეტზე გვეპატიჟებოდა სასტუმრო "ივერიის" რესტორანში. გადამღებ ჯგუფთან ერთად ვიყავით. ბატონი კონსტანტინე, მისი მეუღლე მირანდა ფალავანდიშვილი, მე და ჩემი მეუღლე...
როცა საუბარი "შორენას" როლის შემსრულებელზე ჩამოვარდა, კონსტანტინე გამსახურდია ვახტანგ ტაბლიაშვილს მიუბრუნდა და უთხრა: შორენას ნუ ეძებ, შორენა აქ ზისო. სუფრასთან მანდილოსნები მარტო მე და ქალბატონი მირანდა ვიყავით. ცხადია, ძალზე დავიბენი და მოულოდნელად (მით უმეტეს, რომ უფროსი თაობისგან სულ "კოწია" მესმოდა) კონსტანტინე გამსახურდიას ასე მივმართე: ბატონო კოწია, თქვენს შორენას ოქროსფერი თმა და ცისფერი თვალები აქვს, მე კი საპირისპირო გარეგნობისა ვარ-მეთქი. ახლაც, 40 წლის შემდეგ არ მავიწყდება მწერლის გაყინული მზერა: მე კოწია არა ვარ, კონსტანტინე ვარო! დღეს, როცა ამდენი წელი გავიდა, თამამად შემიძლია ვთქვა, რა უთხრა მაშინ ბატონმა კონსტანტინემ ფილმის რეჟისორს:
ლალიში არის ის, რაც შორენაში მთავარია: იგი მთლიანად ბიბლიურიაო. მოგვიანებით, ბატონ ვახტანგ ტაბლიაშვილს ვკითხე, რა ჰქონდა მხედველობაში-მეთქი, მან ასე ამიხსნა: ანუ მასშტაბი, მთლიანობა და მარადიულობა, ის, რაც დროის ცვლილებას არ ექვემდებარებაო... თუმცა არასოდეს დამავიწყდება ის დღე, როცა შორენას როლზე სინჯის გადასაღებად კინოსტუდიაში წავედი, წამყვა ჩემი მეგობარი ლალა ურუშაძე, უნივერსიტეტის პროფესორი. როცა იქ მივედი, ვარდისახარზე ლეილა აბაშიძეს სინჯავდნენ, რომელიც მაშინ უკვე კინოვარსკვლავი იყო. ქალბატონი ლეილა ძალიან ნერვიულობდა, რეჟისორი ახალ-ახალ კადრს ითხოვდა... მე კი მღელვარებამ სულ გადამიარა... როცა სინჯი დასრულდა, ბატონი ვახტანგი ჩემი თამაშით კმაყოფილი დარჩა, გადამწყვეტი სიტყვა კი სამხატვრო საბჭოს უნდა ეთქვა, სადაც ცნობილი მწერლები შედიოდნენ. ორი კანდიდატურა გავიდა: ჩემი და მსახიობ რუსუდან კიკნაძისა, რომელიც ქერა და ცისფერთვალა იყო. ბატონმა კონსტანტინემ, ვახტანგ ტაბლიაშვილმა და სხვებმაც, მხარი მე დამიჭირეს, რადგან ქართული გარეგნობა მქონდა.
ბატონი კონსტანტინე ფილმის გადაღებულ მასალას ნახულობდა, ვახტანგ ტაბლიაშვილს დიდ პატივს სცემდა და შემოქმედებით პროცესში დიდად არ ერეოდა, თავის აზრს კი ყოველთვის გამოხატავდა. მისთვის მთავარი იყო, ტექსტი არ დაკარგულიყო. პირველ სერიაში პატარა შველი რომ დასდევს შორენას, ბატონი კონსტანტინეს შველი იყო, რომელსაც ის თავისი ხელით აჭმევდა და "კოლხური კოშკის" სხვა ბინადრებს არც აკარებდა, მარტო მე მომცა უფლება, მივსულიყავი და შველისთვის მეჭმია, ისიც მომეჩვია, ამიტომ კადრში სულ უკან დამსდევს. როცა მწერალს ეკითხებოდნენ:
რა ნიშნით აარჩიეთ ლალიო, იგი ჩვეული პირდაპირობით პასუხობდა: არ ჰგავს თანამედროვე თხებსო... ვახტანგ ტაბლიაშვილი სულ მეუბნებოდა, ხომ გახსოვს, კონსტანტინეს "ცისფერი გაქვს თვალები და თავად ჰგავხარ ზღვას" - ანუ ეს არის შორენას ხასიათში მთავარი - ის არის გაწონასწორებული, მაგრამ თუ აზვირთდა, აბორგდა, ზღვასავით ყველაფერს წალეკავს, ეს ქალი ბედავს და უჯანყდება მეფე გიორგის, ცდილობს, დიდი ხელოვანი არსაკიძე თავის ჭკუაზე ატაროს, ანუ ამ სამკუთხედში შორენამ ტოლი არ უნდა დაუდოს მეფესა და სვეტიცხოვლის აღმშენებელს. მართლაც, შორენას ეკრანულმა სახემ დროს გაუძლო, სხვათა შორის, სახელი - შორენა, ამ ფილმის მერე გახდა პოპულარული. საქართველოში ყველა მეორე ახალშობილს შორენა დაარქვეს...
ნინო კვიტაშვილი
ყოველკვირეული გაზეთი "ყველა სიახლე"
(გამოდის ხუთშაბათობით)