ამბობენ, ადამიანი რაც მეტს ლაპარაკობს, მით მეტ სისულელეს ამბობსო, თუმცა ისიც ჭეშმარიტებაა, რომ ამ სისულელეების შემჩნევა ყველაზე მეტად იმას უჭირს, ვინც ბევრს ლაპარაკობს.
სისულელის ლაპარაკი ერთია, მაგრამ ბოლო ხანს მშობლიურ ენას ხშირად ისე უდიერად ვექცევით, ნათქვამიდან საერთოდ ჭირს აზრის გამოტანა. დაუმთავრებელი წინადადებები, აბურდულ-დაბურდული ფრაზები და უცხოური სიტყვების კორიანტელი ხშირად ისეთ ნაზავს ქმნის, ეჭვიც შეიძლება გაგიჩნდეს, რომ ქართულ ენაზე გელაპარაკებიან.
ყველაზე ცუდი კი ის არის, რომ ასეთ მეტყველებას პოპულარიზაციას უწევენ მასობრივი კომუნიკაციის საშუალებები, ასეთივე ენით მეტყველებენ ე.წ. ცნობადი სახეები, პოლიტიკოსები და რაც ყველაზე დიდი პრობლემაა - ჟურნალისტები.
ის, რომ ქართულ ენაში საუკუნეების განმავლობაში უამრავი უცხო სიტყვა შემოვიდა და დამკვიდრდა, არავისთვისაა ახალი ამბავი. ეს პრობლემა, ალბათ, მეტ-ნაკლებად ყველა ერსა და ენას ჰქონდა და დღესაც აქვს, მაგრამ დღეს მოზღვავებული ინგლისური სიტყვები თუ სიტყვათშეთანხმებები ქართულ ენას სერიოზულ საფრთხეს უქმნის. ამ ყველაფრის უმთავრესი მიზეზი ისევ და ისევ გაუნათლებლობაა, რომელსაც თან ერთვის ჩვენი საზოგადოების მნიშვნელოვანი ნაწილის სნობიზმი და მოდის აყოლა.
მმართველი გუნდი - "ლიდერშიფად", ცხოვრების წესი - "ლაიფ სტაილად", ღონისძიება "ივენთად" და ა.შ. კარგა ხანია მონათლეს ჩვენმა "სელებრითებმა", რომლებიც ხან "ფართიზე" იკრიბებიან და ხან - "ტუსოვკაზე"... ეს ფრაზეოლოგია ვიღაცისთვის თვითდამკვიდრების ხერხად იქცა და ზოგჯერ გაუცნობიერებლად და ზოგჯერ სხვისი მიბაძვით ცდილობენ თავის გამოჩენას, საბოლოდ კი ყოველდღიურ მეტყველებაში მკვიდრდება სრულიად გაუგებარი და უცნაური გამონათქვამები, რომლის არაერთ მაგალითს ახლა წარმოგიდგენთ.
ამ თვალსაზრისით ბევრს სცოდავენ ჩვენი კოლეგა ჟურნალისტები. ტელე თუ რადიოეთერიდან ხშირად გვესმის გაურკვეველი ლაპარაკი, პრესის ფურცლებზეც უამრავ შეცდომას გადააწყდებით. ქართველ ჟურნალისტებში მოდური გახდა სიტყვები: "გაჟღერდა", "მიღებულ იქნა", "გაყიდვაშია", "ყურებადი" "დაფიქსირდა" და ა.შ. ამას წინათ ერთმა ჩემმა კოლეგამ, რომელიც ფილარმონიის საკონცერტო დარბაზში მიმდინარე კონცერტზე გვესაუბრებოდა, გვითხრა, "თბილისის "ივენთჰოლში" დღეს მართლაც "ივენთამინდიაო", ალბათ, უნდოდა ეთქვა, ფილარმონიაში საზეიმო განწყობააო.
ქართული ტელევიზიის ამომავალმა ვარსკვლავმა ნუკი კოშკელიშვილმა, რომელიც კიდევ ერთი სატელევიზიო გადაცემის წამყვანის შესარჩევ კონკურსში მონაწილეობდა, განაცხადა, - მე სასაცილო კომედიის ყურება მიყვარსო. როგორც ჩანს, ნუკის სამწუხარო კომედიაც უნახავს. ამას წინათ, ერთ-ერთ გადაცემაში მოვისმინე, რომ სავაჭრო ობიექტის მოგებიანად მუშაობისთვის თურმე "ქუჩას უნდა ჰქონდეს ფეხმავალი ადამიანების დიდი ოდენობა". სავარაუდოდ, უნდოდა ეთქვათ, რომ ქუჩაში, სადაც სავაჭრო ობიექტია, სასურველია ბევრი ადამიანი დადიოდეს ქვეითადო.
ლამის ყველა მუსიკალური გადაცემის პროდიუსერმა და კულტურის სამინისტროს მასობრივ ღონისძიებათა დეპარტამენტის ხელმძღვანელმა მარინა ბერიძემ კი მოგვახსენა: "პირველი ქვეყანა, რაც გამონათდა, არის ლონდონი." ამ წინადადების განმარტება თქვენთვის მომინდვია, რადგან ეს უკვე აღემატება ჩემს ძალებს. უბრალოდ, ლონდონი ქვეყანა როდის აქეთ არის, ქალბატონი მარინას გარდა, ვფიქრობ, არავის ეცოდინება.
განსაკუთრებით საინტერესოა საფეხბურთო მატჩების ქართველი კომენტატორების ნათქვამები. მაგალითად, "საზოგადოებრივი მაუწყებლის" ეთერში საფეხბურთო მატჩის რეპორტაჟისას კომენტატორმა დავით მინაშვილმა მოგვახსენა: "აი, შესანიშნავი, ბრწყინვალე პასი, მაგრამ არაზუსტი" (საფეხბურთო მატჩების კომენტატორების გამონათქვამები ცალკე განხილვის თემაა). რადგან ფეხბურთზე ჩამოვარდა სიტყვა, შეუძლებელია არ გავიხსენო ფეხბურთის ფედერაციის პრეზიდენტ ზვიად სიჭინავას ახსნა იმისა, რატომ გადაიდო ხორვატია-საქართველოს მატჩი. სიჭინავას თქმით, მაგ დროს თურმე "რომის პაპა" ჩადიოდა ხორვატიაში და ფეხბურთისთვის არ ეცლებოდათ ხორვატებს.
თავში სისულელეების ლაპარაკი ვახსენე, ჰოდა, ჩვენი პოლიტიკოსები ამით ნამდვილად გამოირჩევიან, მიუხედავად იმისა, რომ ხელისუფლებაში არიან ადამიანები, ვისაც უფლება აქვთ ხმამაღლა გამოთქვან აზრი და პირიქით - ვისაც ეს აკრძალული აქვს. ეს რომ ასეა, არაერთხელ დაადასტურა ყოფილმა პრემიერ-მინისტრმა ზურაბ ნოღაიდელმა. ბატონ ნოღაიდელს ერთხელ პარლამენტარ პეტრე ცისკარიშვილის ნათქვამზე ვკითხე აზრი, რაზეც მიპასუხა, - როგორც ჩანს, ცისკარიშვილს მისცეს ლაპარაკის უფლება, ჩემი პრემიერობის დროს ეგ აკრძალული ჰქონდაო. შესაძლოა, მას მერე აუკრძალეს, რაც სოფლის მეურნეობის მინისტრობისას დაგვაიმედა, ავაყვავებ მეცხოველეობას და ჰოლანდიიდან ჩამოვიყვან დედალ ძროხებსო.
თუმცა ქართული ენის არცოდნაში რეინტეგრაციის საკითხებში სახელმწიფო მინისტრ ეკა ტყეშელაშვილს ვერავინ შეეჯიბრება. შეგახსენებთ, ეს ქალბატონი სხვადასხვა დროს იყო საგარეო საქმეთა და იუსტიციის მინისტრი, ასევე გენერალური პროკურორი და უშიშროების საბჭოს მდივანი. ქალბატონმა ეკამ ფრანგების მიერ რუსებისთვის საზღვაო ხომალდ "მისტრალის" მიყიდვის თაობაზე განაცხადა: "განგრძობადობის პერსპექტივაში, იმედოვნების თვალსაზრისით, რუსეთი ამ ტექნიკას არ გამოიყენებს." ამ ორიოდე წლის წინ კი ერთ-ერთი საერთაშორისო ორგანიზაციის დასკვნაზე ლაპარაკისას, თქვა:
"იმდაგვარად, რამდაგვარადაც ჩვენთან ინფორმაციის კომუნიკაციას მათგან ადგილი არა ჰქონია". ტყეშელაშვილის კიდევ ერთი მარგალიტი: "საქართველოში ნამდვილად არსებობს არჩევანის სითავისუფლე". ტყეშელაშვილზე გამახსენდა, მიხეილ სააკაშვილი დუშეთში იყო ჩასული და ინფრასტრუქტურის განვითარების ყოფილი მინისტრი დავით ტყეშელაშვილიც ახლდა. მოსახლეობასთან შეხვედრისას პრეზიდენტმა ბრძანა: "მე ეხლა მოგიყვანეთ ტყეშელაშვილი, რომელიც მოგიყვებათ, რას გაგიკეთებთ და სად გაგიკეთებთ..."
ისე, ეკა ტყეშელაშვილს არც საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე ნინო კალანდაძე ჩამორჩება. მახსოვს, ერთხელ სალომე ზურაბიშვილზე თქვა: ქალბატონი სალომეს მიმართ განსაკუთრებული რესპექტაბელურობა მახასიათებდაო! თავის მხრივ, ქართული ენის ცოდნით ვერც სალომე ზურაბიშვილი დაიკვეხნიდა, თუმცა მას საპატიო მიზეზი ჰქონდა, ის არ დაბადებულა და გაზრდილა საქართველოში. თუმცა მისი რამდენიმე პოლიტმარგალიტი აუცილებლად უნდა გავიხსენოთ, მაგალითად: "მიშა ნახევრად გადამდგარია" ან კიდევ ოპოზიციის დაშლაზე ლაპარაკისას მისი ნათქვამი: "აქ არ არის დაშლა, აქ არის გაშლა".
ჩიქორთული ქართულით ლაპარაკი კარგად ეხერხება თბილისის მერს, გიგი უგულავასაც. მისი პირობა "3 წელიწადში თბილისში აღარ იქნება ორმული ქუჩები", ნაწილობრივ შესრულებულია, რაც ნამდვილად მისასალმებელია, თუმცა მხოლოდ ნაწილობრივ. მანვე ერთ-ერთი მინი-სტადიონის გახსნისას განაცხადა: "ამ ადგილზე იყო ბეტონის გაუვალი ჯუნგლები და ახლა ახალი მოედანი გავხსენით, სადაც გავზრდით ფეხბურთელებს და მერე ვერც ერთი საფრანგეთი და ვერც ერთი იტალია ვეღარ მოგვიგებს". მანვე ელექტროენერგიის მიწოდების შეფერხებაზე ლაპარაკისას განაცხადა: "ამ უბნებში განხორციელდება ელექტროენერგიის მიწოდების არშეზღუდვა".
სახელმწიფო მინისტრი ევროინტეგრაციის საკითხებში გია ბარამიძე საკმაოდ ხშირად ამბობს, მეტს აღარ გავგრძელდებიო, რაც ნიშნავს - ლაპარაკს აღარ განვაგრძობო. ჩვენი პარლამენტარებისგან არცთუ იშვიათად მოისმენთ: "არ გავმეორდები", ანუ უკვე ნათქვამს აღარ გავიმეორებო.
ყოფილ საგარეო საქმეთა მინისტრ გელა ბეჟუაშვილს ეკუთვნის "ფრთიანი" ფრაზა: "ეს საქართველოს შიდა კუხნაა."
ჯანდაცვის ყოფილი მინისტრი ლადო ჭიპაშვილი ხომ გახსოვთ, ან რა დაგავიწყებთ, ეგ ის კაცია, ახალი წლის დღეებში მთელ ქვეყანას ქათმის გრიპით გაჟუჟვა რომ "მიახარა", მოკლედ, ეს ბატონი ერთხელაც სამედიცინო მომსახურებაზე ლაპარაკობდა და განაცხადა: "სამედიცინო სისტემამ დრამატული დაცემა 'განიცადა." ამ შემთხვევაში არა მგონია, რომ ჭიპაშვილს ძალიან გადაეჭარბებინოს.
მართალია, შინაგან საქმეთა მინისტრი ვანო მერაბიშვილი საკმაოდ ძვირი სანახავიც არის და დიდი მჭევრმეტყველებითაც არ გამოირჩევა, მაგრამ არაერთი ფრაზით მაინც დაგვამახსოვრა თავი. მაგალითად: "ადგილზე მოკვლევას ატარებენ ჩვენი ექსპერტები, კერძოდ, ძაღლები," ან კიდევ: "მნიშვნელობა არა აქვს ჩვენი თანაპარტიელია, თანამოაზრე თუ თანამეგობარი, თუ დააშავა მაინც დავიჭერთ." მერაბიშვილმა პარლამენტში ერთ-ერთი გამოსვლისას განაცხადა: "მინდა, რეკლამა გავუკეთო ჩვენს ვებგვერდს, რომელიც არის ერთ-ერთი ლიდერი შეღწევადობითო".
თავის დროზე სწორედ ვანო მერაბიშვილსა და მის პოლიციელებს მოუწოდა მეტი ტოლერანტობისკენ ადამიანის უფლებების დამცველმა ელენე თევდორაძემ და განაცხადა: "სანამ ადამიანის ლიკვიდაციას მოჰკიდებ ხელს, მანამდე უნდა გააფრთხილო".
დავით აღმაშენებლის ხსენების დღეს ქუთაისის მერმა გიორგი თევდორაძემ თანამედროვე "პოლიტლინგვისტიკის" კიდევ ერთი მარგალიტი გვაჩუქა, როცა მოგვახსენა: "აღმაშენებლის ძეგლის პატივგება მოვახდინეთო".
მინისტრებსა და პარლამენტარებს არც პრეზიდენტი მიხეილ სააკაშვილი ჩამორჩება. მის გამონათქვამებს რა აღნუსხავს და აღწერს, მაგრამ ორიოდე მაგალითს მაინც მოვიყვანთ. ხომ გახსოვთ, დავით კირკიტაძემ პარლამენტის დაცვის თანამშრომელი რომ გალახა, მერე კი მოუბოდიშა, მაშინ სააკაშვილმა იკითხა: "დათო კირკიტაძემ რომ დაცვის ბიჭს ბოდიში მოუხადა, არის თუ არა ეს კულტურული რევოლუცია?"
ამას წინათ კი განაცხადა: "მოვედით იქამდე, რომ დღეს საქართველოს მთელ მსოფლიოში სცემენ პატივს, როგორც ქვეყანას, რომელიც განიხილება არა როგორც ცალკე ერთეული, არამედ, როგორც ქვეყანა."
მოკლედ, ამჯერად შევეცადეთ, იუმორისტულ ჭრილში წარმოგვეჩინა ის მეტად სერიოზული პრობლემები, რაც დღეს ქართული ენის წინაშე დგას. დასასრულ კი, გვინდა, გალაკტიონის ცნობილი სიტყვებით მოგიწოდოთ:
"ილაპარაკეთ... ოღონდ ქართულად, ოღონდ ქართულად ილაპარაკეთ!"
ნათია დოლიძე
ყოველკვირეული გაზეთი "ყველა სიახლე"
(გამოდის ხუთშაბათობით)