საფრანგეთის პრეზიდენტი ემანუელ მაკრონი რამდენიმე დღის წინ კიდევ ერთხელ გამოვიდა წინადადებით, ევროპის ბირთვული ფარის შესაქმნელად ფრანგული ბირთვული არსენალი იქნას გამოყენებული. მაკრონმა განაცხადა, რომ რუსეთი საფრთხე გახდა საფრანგეთისთვისა და ევროპისთვის, ამიტომ მოლაპარაკებებს დაიწყებს, რათა საფრანგეთის ბირთვული შესაძლებლობები ევროპელი მოკავშირეების დასაცავად გამოიყენონ.
"ჩვენი ბირთვული შეკავება ჩვენ გვიცავს. მე გადავწყვიტე, სტრატეგიული დებატები დავიწყო ჩვენი შეკავების საშუალებით ევროპის კონტინენტზე ჩვენი მოკავშირეების დაცვასთან დაკავშირებით", - თქვა მაკრონმა სატელევიზიო მიმართვისას. მან ასევე აღნიშნა, რომ "ევროპის მომავალი ვერ გადაწყდება ვერც რუსეთში და ვერც ვაშინგტონში".
მანამდე, 25 თებერვალს, ბრიტანული გამოცემა Telegraph წერდა, რომ საფრანგეთი მზადაა, ევროპის დაცვის მიზნით საკუთარი ბირთვული შეიარაღება შემაკავებელ ზომად გამოიყენოს.
გამოცემის ცნობით, ვინაიდან აშშ იმუქრება, რომ შესაძლოა, ევროპის კონტინენტიდან საკუთარი თავდაცვის ძალები გაიყვანოს, საფრანგეთი მზადაა, გერმანიაში ბირთვული იარაღით დატვირთული ავიაგამანადგურებლები განალაგოს.
გერმანიის ვადამდელ ფედერალურ არჩევნებში ახლად გამარჯვებული ქრისტიან-დემოკრატების ლიდერმა, ფრიდრიხ მერცმა, რომელიც გერმანიის შემდეგი კანცლერი იქნება, ბრიტანეთსა და საფრანგეთს ბირთვული თავდაცვის გაფართოებისკენ მოუწოდა, ვინაიდან მას სურს, ევროპა აშშ-ს პრეზიდენტ დონალდ ტრამპის ამერიკისგან დამოუკიდებელი იყოს.
მერცმა 21 თებერვალს განაცხადა, რომ პარიზმა და ლონდონმა უნდა განიხილონ, "გავრცელდება თუ არა ბირთვული თავდაცვა ჩვენზეც, ჩვენ ბირთვული შეკავების თვალსაზრისით ერთად უნდა გავძლიერდეთ” და დაამატა, რომ ტრამპის ამერიკა უკვე "ინდიფერენტულია ევროპის ბედის მიმართ". მისივე თქმით, უნდა შენარჩუნდეს "ასევე ამერიკული ბირთვული ფარი“.
გერმანია, მეორე მსოფლიო ომის წარსულიდან გამომდინარე, რიგი საერთაშორისო ხელშეკრულებით, არაბირთვულ თავდაცვაზეა მიბმული, შესაბამისად, ბირთვულ იარაღს არ აწარმოებს, თუმცა ნატო-სთან თანამშრომლობის ფარგლებში მის ტერიტორიაზე ამერიკის ბირთვული ქობინებია განთავსებული.
გავრცელებული ცნობებით, საფრანგეთის არსენალი დაახლოებით 300 ბირთვულ იარაღს მოიცავს, ხოლო ბრიტანეთის Trident ბირთვული შემაკავებელი ძალები Vanguard-ის ტიპის 4 წყალქვეშა ნავს, რომელსაც ერთდროულად 16 ბირთვული ქობინის გადატანა შეუძლია.
შეგახსენებთ, ამ ცოტა ხნის წინ, ბრიუსელში გამართულ სამიტზე, ევროკავშირის ლიდერებმა მხარი დაუჭირეს თავდაცვაზე მეტი ხარჯების (800 მილიარდი ევრო) გაწევის გეგმას.
ბირთვულ იარაღს ფლობს ცხრა ქვეყანა: შეერთებული შტატები, რუსეთი, ბრიტანეთი, საფრანგეთი, ჩინეთი, ინდოეთი, პაკისტანი, ისრაელი და ჩრდილოეთ კორეა.
რუსეთი, რომელმაც საბჭოთა კავშირის ბირთვული იარაღი გადაიბარა, ბირთვული საომარი ქობინების ყველაზე დიდ მარაგს განაგებს. 2022 წლის მონაცემებით, რუსეთი 5 977 ქობინს აკონტროლებს, აშშ კი - 5,428 ქობინს. Bulletin of the Atomic Scientists -ის მონაცემებით, რუსეთის ქობინებიდან 1500-ს ექსპლუატაციის ვადა უკვე გაუვიდა (თუმცა, ისინი ალბათ ისევ წესრიგშია), 2 889 - რეზერვშია. 812 ქობინი განთავსებულია სახმელეთო ბალისტიკურ რაკეტებზე, დაახლოებით 576 - წყალქვეშაზე ნავებზე და დაახლოებით 200 - ბომბდამშენებზე.
აშშ-ს 1 644 ქობინი აქვს გადანაწილებული. ჩინეთი სულ 350 ქობინს ფლობს, საფრანგეთი 290-ს, ხოლო გაერთიანებული სამეფო - 225-ს.
ამ საკითხებზე ambebi.ge-ს სამხედრო ანალიტიკოსი გიორგი თავდგირიძე ესაუბრა:
- ბირთვული ფარი ცალკე აღებული არ არსებობს, შედგება ორი კომპონენტისგან: თავად იარაღისა და ანტისარაკეტო სისტემებისგან. ევროპის ის ქვეყნები, რომლებიც გაერთიანდება იმ ახალ უსაფრთხოების სისტემაში (ალიანსი იქნება, თუ სხვა ახალი სამხედრო გაერთიანება), ბირთვული იარაღს ექნება თავისი განთავსების ადგილი ისე, რომ ყველა ქვეყანა იყოს ამ ბირთვული იარაღის ფლობის თანამონაწილე - ბირთვული იარაღი სხვებს არ აქვთ, მისი მესაკუთრეა საფრანგეთი და ამ გაერთიანების შემთხვევაში, მისი იარაღის კოლექტიური მფლობელი იქნება ყველა ის სახელმწიფო, რომელიც ამ ევროპულ ალიანსში მოიაზრებს თავს. პლუს ამას, ანტისარაკეტო სისტემა ან ცალკეული სისტემების ერთობლიობა, რომლის ფორმირება ხელახლა მოხდება, რაკი სამხედრო დოქტრინების ცვლილება მოხდება. მაგალითად, გერმანია თვითონ კი არ დაიწყებს ბირთვული იარაღის წარმოებას, არამედ მას ექნება სამხედრო გადაწყვეტილებაში მონაწილეობის უფლება და შეეძლება იმის ინიციირებაც, რომ გამოყენებულ იქნას ბირთვული იარაღი. ასეთი სისტემა ჯერ არ არსებობს ბუნებაში, ბირთვული იარაღის კოლექტიური ფლობა სიახლეა სამხედრო საქმეში. ბირთვულ ფარში შეიძლება მოვიაზროთ ასევე მოწინააღმდეგის მხრიდან ბირთვული იარაღის გაშვების ადრეული აღმოჩენის საშუალებები, ფიზიკური და ტექნიკური დაზვერვის საშუალებები... ეს მთელი კომპლექსია.
- ამას დაახლოებით რა დრო დასჭირდება?
- ამას სჭირდება მხოლოდ ფინანსები და სტრუქტურული ცვლილებები, იმიტომ, რომ ბირთვული იარაღი თუ აქვს ერთ სახელმწიფოს, ე.ი. არსებობს გამოცდილება. ბირთვული იარაღი უკვე არსებობს ამ სივრცეში, ახლა ლაპარაკია იმაზე, რომ გამოყენების ალგორითმი შეიცვლება, ამას კი სჭირდება პოლიტიკური ნება. პროცესს თუ შევხედავთ, ისინი დემოკრატიული ქვეყნებია და სპონტანური გადაწყვეტილება არ იქნება მიღებული. ისიც შეიძლება, კიდევ ცალკე შეიქმნას ბირთვული კოალიცია და ცალკე - სახმელეთო, შეიძლება ერთში იყოს უკრაინა და პოლონეთი, მეორეში შეიძლება არ იყოს და ა.შ... ბირთვული ფარის მთავარი ხიბლი და ღირებულება არის ე.წ. ბირთვული პარადოქსი - მისი შედეგი ის არის, რომ ბირთვული იარაღის ფლობა თვითონ იქცა ომების შემაკავებელ ფაქტორად. ფარი - ტერმინი იმიტომ გამოიყენება, რომ ატომური იარაღი თავისი არსებობით დამცავი მექანიზმია, თორემ ბირთვული ომი თუ გაჩაღდა და თუ არ იქნება ეს დროულად შეზღუდული, ამას გამარჯვებული ვერ ეყოლება.
ამერიკული ბირთვული ფარი ამერიკის ძლიერებაზე დგას. მე-5 პუნქტი იმას ნიშნავს, რომ ნებისმიერ სახელმწიფოზე განხორციელებული რაიმე ტიპის სამხედრო თავდასხმა იწვევს ამერიკის ჩართვასაც, შესაბამისად, პროპორციული პასუხი ნიშნავს ვინმეს თავში აზრად არ მოუვიდეს ბირთვული იარაღის გამოყენება, თორემ ამერიკიდანაც იქნება პროპორციული პასუხი - ბირთვული იარაღის გამოყენება, შესაბამისად, ეს ფაქტორი ასევე პრევენციის და შეკავების ელემენტის მატარებელია, ასე მუშაობს ეს სისტემა.
- ისიც ითქვა, რომ ევროპის სხვა ქვეყნებმაც შეიძლება დაიწყონ ბირთვული იარაღის შექმნაზე მუშაობა...
- ევროპულ პოლიტიკაში საკმაოდ ძლიერი იყო მწვანეების და ეკოლოგების მოზღვავება რაღაც მემარცხენე გადახრებით და თავისი უცნაური აზროვნების სტილით. მერე რატომღაც ყველაზე სუფთა ენერგოწყარო - ატომური ელექტროსადგურები გააჩერეს. რეალობაში, ეს ყველაზე პერსპექტიული მიმართულებაა იმიტომ, რომ რაც უნდა მდინარეები გადავკეტოთ და ქვანახშირი დავწვათ თბოელექტროსადგურებში, იმის მეათასედ ეფექტურობას ვერ მივაღწევთ, ვიდრე ბირთვულ ელექტროსადგურებს აქვთ. შესაბამისად, როცა ამ მიმართულებით მუშაობ, ეს არის ორი პარალელურად მიმდინარე პროცესი - თუ გაქვს საკუთარი ბირთვული ენერგეტიკა, შესაბამისად, გაგაჩნია პოტენციალი იმუშაო ბირთვულ იარაღზე, პარალელურად გაქვს იაფი ელექტროენერგიის ფლობის პოტენციალი. არ არის გამორიცხული, ევროპის სხვა ქვეყნებმაც დაიწყონ ბირთვულ იარაღზე მუშაობა იმიტომ, რომ კაცობრიობამ უნდა დაასრულოს უცნაური ადამიანების პოლიტიკაში მოზღვავება და უფრო პრაგმატულ ადამიანებზე დადგეს, რაც ნიშნავს იმას, რომ ბირთვული იარაღის ფლობა განსაკუთრებით ისეთ სახელმწიფოებში, სადაც პოლიტიკური სტაბილურობაა და ქვეყნის შიდა პოლიტიკას არ ემუქრება ბიძინას, პუტინის ან კობახიძის მსგავსი ადამიანების დაწინაურება...
- ბრიტანეთსაც აქვს ბირთვული იარაღი და მერცმა განაცხადა, პარიზმა და ლონდონმა უნდა განიხილონ, გავრცელდება თუ არა ეს თავდაცვა ჩვენზეცო. ბრიტანეთი დიდი ძალაა და მისი ინტერესები ყოველთვის იყო და ალბათ დარჩება ევროკავშირის ქვეყნების ინტერესების თანხვედრაში...
- თავიანთი პოტენციალით ცალკე აღებული საფრანგეთი, ბრიტანეთი, გერმანიაც არის ტოლ-სწორი რუსეთის საფრთხის მიმართ, უბრალოდ, ამ სახელმწიფოებს ერთი პრობლემა აქვთ, რომ ისინი არიან კომფორტის ზონაში მყოფნი - მათ მიაღწიეს თავისი მოსახლეობისთვის საკმაოდ კომფორტული ცხოვრების პირობებს და რა თქმა უნდა, ამ სახელმწიფოებს უჭირთ კვლავ იმ რეალობაში დაბრუნდნენ, როცა უსაფრთხოებაზე და თავდაცვაზე იხარჯებოდა დიდი თანხა. ისინი ითვლებოდნენ მაღალი სამხედრო პოტენციალის ქვეყნებად და ცალკე აღებული, ასევე იყვნენ სამხედრო სიმძიმის ცენტრები. ამაშია საქმე, თორემ ბირთვული იარაღი, როგორც ასეთი, ერთი გექნება თუ ათი, არ აქვს მნიშვნელობა, მთავარი ისაა, რომ ათი ბირთვული ქობინი თუ გაქვს, არ ნიშნავს, რომ ის ათას ქვემეხს ჩაანაცვლებს. აქედან გამომდინარე, ბრიტანეთი, რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანი პოტენციური ძალაა ევროპული უსაფრთხოებისთვის, მაგრამ არა იმიტომ, რომ ბირთვული იარაღი აქვს და კარგად გაწვრთნილი ჯარი ჰყავს, ეს არის სახელმწიფო, რომლის პოლიტიკა არ შემოიფარგლება ევროპის კონტინენტით... ის მსოფლიო პოლიტიკაში აქტიურადაა ჩართული და მუდმივად ფლობს სიტუაციას მსოფლიოში.
ბირთვული იარაღი იმდენად პრობლემა არ არის, რამდენადაც დოქტრინის შემუშავება და დეკლარირება იმისა, რომ ეს სახელმწიფოები ქმნიან ერთიან ფარს, ისინი კოლექტიურად მიიღებენ გადაწყვეტილებას ბირთვული იარაღის გამოყენების შესახებ და ეს ვრცელდება ყველა მონაწილე სახელმწიფოზე. მაგ. თუ ლიხტენშტეინი, მონაკო ან სხვა ქვეყანა, რომელსაც ჯარიც კი არ ჰყავს, ამ სამხედრო ბლოკის მონაწილე გახდება, ისიც გახდება ბირთვული სახელმწიფო. ეს არის ისეთი თემა, როგორც მაგ. თქვენ კომფორტულ სახლში ცხოვრობთ და არ გინდათ გახვიდეთ ტყეში და მოინადიროთ, არ გინდათ ამ კომფორტის ზონიდან გასვლა, თორემ თქვენ ისეთივე წარმატებული მონადირე აღმოჩნდებით, როგორიც სხვა დანარჩენი მით უფრო, თუ თქვენ გაქვთ თოფი, იცით სროლა და ერთ დროს ამ ნადირობით იყავით დაკავებული. უბრალოდ, თქვენი პრობლემაა ამ კომფორტის ზონიდან გამოხვიდეთ და თუ გამოდიხართ, ჩვეულებრივი მონადირე ხართ და მგლისთვის ისეთივე საშიში ხდებით, როგორც ის მონადირე, რომელიც დღე და ღამ ტყეშია. ამაზეა ლაპარაკი, არა იმაზე, რომ პოტენციურად რუსეთი რაიმე ფორმით ევროპის საპირწონეა.
მთავარი გადაწყვეტილების მიღების პროცესია. ეს ნიშნავს ევროპის ცოტა ხნით კომფორტის ზონიდან გასვლას და მოულოდნელად წარმოშობილ დამატებით ხარჯებს. რაც მთავარია, ეს არის უსაფრთხოების ელემენტი და როგორც კი განცხადება გაკეთდა, ეს ფაქტორი უკვე იწყებს მუშაობას, როგორც ასეთი. რაკი გაცხადდა, რომ აქეთ მივდივართ და ბირთვული ფარი გვექნება, მნიშვნელობა არ აქვს, ეს ერთ კვირაში იქნება, თუ ერთ წელიწადში, ეს ფაქტორი უკვე მუშაობს და არიან სახელმწიფოები, რომლებიც ბირთვული იარაღის არსებობას განავრცობენ სხვა ყველაზე, ვინც ამ კავშირის მონაწილენი იქნებიან.