მეცნიერების შემაშფოთებელი პროგნოზი - ანტარქტიდის ყინულის საფარის დნობამ შესაძლოა ვულკანური აქტივობის ზრდას შეუწყოს ხელს
ახალი კვლევა აჩვენებს, რომ ანტარქტიდის ყინულის საფარის დნობა, რაც კლიმატური კრიზისის შედეგია, შესაძლოა მიწისქვეშა ვულკანური აქტივობის ზრდას ხელს უწყობდეს.
ანტარქტიდა 100-ზე მეტ ვულკანს მოიცავს, რომელთაგან ბევრი დაფარულია ყინულის საფარით, განსაკუთრებით კონტინენტის დასავლეთ სანაპიროს გასწვრივ. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთ ვულკანს კრატერი ყინულის ზემოთ აქვს, მათი უმეტესობა ღრმად არის დაფარული ყინულით, რაც ართულებს მათ აღმოჩენასა და დეტალურ შესწავლას.
მკვლევრებმა ჩაატარეს 4000 -მდე კომპიუტერული სიმულაცია, რათა შეესწავლათ, როგორ მოქმედებს ყინულის თანდათანობითი დნობა ანტარქტიდის ყინულის ფარის ქვეშ დამარხულ მაგმურ სივრცეებზე.
კვლევის შედეგებმა აჩვენა, რომ ყინულის დნობის პროცესში ქანებზე ზეწოლა მცირდება, რაც შეკუმშულ მაგმას გაფართოების შესაძლებლობას აძლევს. ეს პროცესი ზრდის ზეწოლას მიწისქვეშ არსებული ბუნებრივი სივრცეზე, რომელიც სავსეა მდნარი ქანებით, რაც ვულკანური ამოფრქვევების რისკს ქმნის.
კვლევაში ასევე ნათქვამია, რომ ყინულის საფარის წონა მაგმას ზეწოლის ქვეშ ამყოფებს და ამით მისი "დახურვის" ფუნქციას ასრულებს. როდესაც ყინული დნება, ზედაპირზე ზეწოლა მცირდება, რაც საშუალებას აძლევს მაგმაში გახსნილ აირებს გარეთ გამოვიდნენ, რაც ერთგვარად გაზიანი სასმლის ბოთლის გახსნის პროცესს ჰგავს. ამ აირების გამოყოფა იწვევს წნევის ზრდას მაგმურ სივრცეში და ვულკანური ამოფრქვევების ალბათობა იზრდება.
მიუხედავად იმისა, რომ ეს ამოფრქვევები რიგ შემთხვევაში მიწისქვეშ მიმდინარეობს და ვიზუალურად შეიძლება არ ჩანდეს, მათი გავლენა მნიშვნელოვან შედეგებს გამოიწვევს. ვულკანური ამოფრქვევების შედეგად წარმოქმნილი სითბო აჩქარებს ყინულის ქვედა ფენების დნობას, რაც ყინულის ფარის სტრუქტურას ასუსტებს და შემდგომ ვულკანურ აქტივობასაც ხელს უწყობს.
მეცნიერები გვაფრთხილებენ, რომ ეს პროცესი ნელა მიმდინარე უკუკავშირის მექანიზმს ქმნის: ყინულის დნობა ზედაპირზე ზეწოლას ამცირებს, რაც ვულკანური ამოფრქვევების გამოწვევას იწვევს, ხოლო ვულკანური აქტივობის შედეგად წარმოქმნილი სითბო კიდევ უფრო აჩქარებს ყინულის დნობას.
ისტორიული მონაცემები მოწმობს, რომ მსგავსი პროცესები შესაძლოა ბოლო გამყინვარების პერიოდში ხდებოდა, როცა ანტარქტიდის ყინულის საფარი ბევრად უფრო სქელი იყო, ვიდრე დღეს.
მიუხედავად იმისა, რომ კვლევის მიხედვით ცვლილებები ნელა მიმდინარეობს, ფაქტი შემაშფოთებელია ანტარქტიდის გრძელვადიანი სტაბილურობისა და გლობალური ზღვის დონის მატებაზე მათი შესაძლო გავლენის შესახებ. კონტინენტის ყინულის საფარის დნობა უკვე წარმოადგენს ზღვის დონის მატების ძირითად ფაქტორს, ხოლო ვულკანური აქტივობის ზრდამ ეს პრობლემა შესაძლოა კიდევ უფრო გაამწვავოს.
ანტარქტიდის ზღვის ყინულის მასა ბოლო წლებში მცირდება და 2024 წელს თითქმის რეკორდულ მინიმუმამდე დავიდა.