სამყაროს ყველაზე დიდი რუკა: მეცნიერებმა შთამბეჭდავი კადრებით გვაჩვენეს, რა ხდება დედამიწის გარეთ - "რუკა მოიცავს მილიონობით გალაქტიკას"
ევროპის კოსმოსური სააგენტოს მეცნიერებმა, კოსმოსური ტელესკოპის „ევკლიდის“ დახმარებით, ტელესკოპიდან მიღებული გამოსახულებების საფუძველზე სამყაროს რუკის შექმნა დაიწყეს.
რუკის პირველი ნაწილი, რომელიც შედგება 260 მოზაიკის გამოსახულების სახით და მოიცავს 14 მილიონზე მეტ გალაქტიკას. თუმცა, ეს მხოლოდ 1%-ია იმ რუკისა, რომლის შექმნაც მეცნიერებს მომავალში მოუწევთ.
2023 წელს ევროპის კოსმოსურმა სააგენტომ NASA-სთან თანამშრომლობით „ევკლიდი“ მისიით გაუშვა. ტელესკოპმა პირველი სურათები იმავე წლის ნოემბერში გამოაგზავნა, ხოლო შემდეგ 2024 წლის მაისში. „ევკლიდის“ მიზანია, შექმნას სამყაროს სამგანზომილებიანი რუკა დროსა და სივრცეში, რათა მოხდეს მისი ევოლუციის გამოკვლევა და ამით ნათელი მოეფინოს ისეთ საიდუმლო მოვლენებს, როგორიცაა ბნელი ენერგია და ბნელი მატერია, რომლებიც ერთად სამყაროს მასის 95%-ს შეადგენს.
ფოტოზე გამოსახულია მოზაიკის ნაწილი, გადაღებული „ევკლიდით“ 2024 წლის 15 ოქტომბერს. გამოსახულება 12-ჯერ არის გადიდებული მოზაიკის მთლიან ზომასთან. ცენტრში მარცხნივ ჩანს სპირალური გალაქტიკა NGC 2188, რომელიც დედამიწიდან 25 მილიონი სინათლის წლის მანძილზე მდებარეობს. მარჯვენა ზედა კუთხეში აშკარად ჩანს გალაქტიკების კლასტერი Abell 3381, რომელიც 678 მილიონი სინათლის წლის მანძილზეა ჩვენგან.
"მასშტაბები სრულიად წარმოუდგენელია" - აღნიშნა ESA-ს მეცნიერების დირექტორმა კეროლ მანდელმა იტალიაში ასტრონავტიკის საერთაშორისო კონგრესზე. მისი თქმით, გამოსახულების სრული გაფართოებით (208 გიგაპიქსელი) სანახავად საჭიროა 16 000-ზე მეტი 4K ტელევიზორი.
- "ევკლიდის“ დახმარებით მეცნიერები აპირებენ შექმნან სამყაროს ყველაზე დიდი და ზუსტი რუკა. კვლევის პირველი ეტაპი შედგა აპრილში, როდესაც ტელესკოპმა ორი კვირის განმავლობაში სამხრეთ ცის ნაწილი გადაიღო, რომლის ზომა მთვარეს 500-ჯერ აღემატება.
ფოტოზე გამოსახულია გალაქტიკების კლასტერი Abell 3381, რომელიც ჩვენგან 678 მილიონი სინათლის წლის მანძილზეა. სურათზე ჩანს მრავალი გალაქტიკა სხვადასხვა ფორმის და ზომის, დაწყებული მასიური ელიფსური გალაქტიკებიდან, დამთავრებული პატარა სპირალური გალაქტიკებით, ასევე მცირე და მქრალი ჯუჯა გალაქტიკებით.
მანდელის თქმით, გამოსახულებაზე ნაჩვენები ცისფერი ზოლი ჩვენს ახლოს მდებარე ირმის ნახტომში მტვერი და გაზია. გამოსახულების გაზრდისას ჩანს გალაქტიკების ბრუნვა, რომლებიც ურთიერთქმედებენ ასობით მილიონი სინათლის წლის მანძილზე. ზოგიერთ მათგანს ცენტრში აქვს მასიური შავი ხვრელი, რომელიც ასხივებს გრავიტაციულ ტალღებს, მათი დაფიქსირება შესაძლებელია დედამიწაზე.
მომდევნო ექვსი წლის განმავლობაში ტელესკოპი ავტომატურ რეჟიმში დაასკანერებს ღამის ცის დაახლოებით ერთ მესამედს. მკვლევრები ვარაუდობენ, რომ საბოლოო რუკაზე იქნება 8 მილიარდი გალაქტიკა, რომელთა ასაკი 10 მილიარდ წლამდე იქნება.
ფოტოზე ნაჩვენებია ორი ურთიერთმოქმედი გალაქტიკა (ESO 364-G035 და G036), რომლებიც ჩვენგან 420 მილიონი სინათლის წლის მანძილზე მდებარეობს. მარჯვენა მხარეს ჩანს გალაქტიკების კლასტერი Abell 3381, რომელიც ჩვენგან 678 მილიონი სინათლის წლის მანძილზეა.
"ევკლიდი" ასევე გამოიკვლევს „კოსმიურ ქსელს“ — მატერიის განაწილებას სივრცესა და დროში. ვალერია პეტორინოს თქმით, რადგან ბნელი ენერგია და ბნელი მატერია გავლენას ახდენენ გალაქტიკათა კლასტერებს შორის სიცარიელეების ფორმირებაზე, ამ სიცარიელეების გაზომვა დაგვეხმარება გავიგოთ მათი ბუნება.
ფოტოზე ნაჩვენებია სპირალური გალაქტიკა (ESO 364-G036), რომელიც ჩვენგან 420 მილიონი სინათლის წლის მანძილზე მდებარეობს. ამ გამოსახულებაზე ჩანს მხოლოდ 0,0003 % გამოსახულების მთლიანი ფართობისგან, რომელიც 208 გიგაპიქსელს მოიცავს, რაც მოზაიკის საერთო ფართობის 1/330 000-ს შეადგენს, რომელიც „ევკლიდის“ სურათებიდან არის მიღებული.
