”რაც მეტს ვიკვლევთ, ის მით უფრო უცნაური ხდება” - საიდუმლოებით მოცული სტოუნჰენჯის დღემდე აუხსნელი მისია

სტოუნჰენჯის ისტორია კიდევ უფრო საიდუმლოებით მოცული გახდა მას მერე, რაც გაირკვა, რომ საკურთხევლის მეგალითის წარმოშობის ადგილი არც ორკნეის კუნძულებია. ეს მკვლევრებისთვის სრულიად მოულოდნელი გამოდგა, მით უფრო იმის გათვალისწინებით, რომ არც ისე დიდი ხნის წინ, ერთ-ერთმა კვლევამ უარყო მეგალითის უელსური წარმოშობა. მეცნიერები აცხადებდნენ, რომ ქვა, დიდი ალბათობით, ჩამოტანილი იყო ორკნეის კუნძულებიდან, თუმცა მეცნიერები ამ ვერსიას ამ ეტაპზე უკვე გამორიცხავენ და ამბობენ, რომ ახალი ჰიპოთეზების გადამოწმება მოუწევთ.

• ცნობისთვის:

ორკნეის კუნძულები არის არქიპელაგი შოტლანდიის ჩრდილო-აღმოსავლეთით, ქვეყნის ჩრდილოეთი კიდიდან 16 კმ-ში, რომელიც შედგება 70-ზე მეტი კუნძულისგან. საერთო ფართობია 1025 კმ², საიდანაც 523 კმ² ეკუთვნის მაინლენდის კუნძულს, რომლის აღმოსავლეთ ნაწილში არის ადმინისტრაციული ცენტრი და უდიდესი დასახლება - კირკვალი. არქიპელაგის კუნძულებს შორის დასახლებულია, დაახლოებით, 20 -ია.

სტოუნჰენჯის სკუთხევლის 6 - ტონიანი ქვასთან დაკავშირებით მონასტერი მას მერე აირია, რაც გეოლოგებმა კვლევის სენსაციური შედეგი მიიღეს.

გასულ თვეში ჩატარებულმა ძიებამ, ქვების ქიმიური და მინერალური შემადგენლობა შეისწავლა - ორკნეის კუბძულებიდან აღებული ქვის მარკერების შედარებამ სტოუნჰენჯის საკურთხევლის ქვის მარკერებთან აჩვენა მნიშვნელოვანი განსხვავებები. ამან განაპირობა დასკვნა, რომ არქიპელაგი არ შეიძლება იყოს მეგალითის წყარო.

”რაც უფრო მეტს ვიკვლევთ სტოუნჰენჯს, ის მით უფრო უცნაური ხდება”, - განაცხადა კვლევის თანაავტორმა, დოქტორმა რობ აიქსერმა.

მიუხედავად ამისა, არსებობს მრავალრიცხოვანი მტკიცებნულება ორკნეის კუნძულებსა და სტოუნჰენჯს შორის კავშირების თაობაზე დაახლოებით ჩვ. წ. აღ-მდე 3000 წელს და მიიჩნევა, რომ მთელი რიგი საკვანძო ინოვაცია ტექნოლოგიასა და კულტურაში სწორედ არქიპელაგში წარმოიშვა, ახალი კვლევით არქიპელაგი არ არის მეგალითის სამშობლო.

ელისონ შერიდანმა, შოტლანდიის ეროვნული მუზეუმების პრეისტორიის ყოფილმა მთავარმა კურატორმა, რომელიც კვლევაში ჩართული არ ყოფილა, განაცხადა, რომ დღესაც იგივე ხდება, რაც ხდებოდა დიდი ხნის განმავლობაში სტოუნჰენჯის შემთხვევაში, ანუ ბევრი რამ კვლავაც საიდუმლოების ბურუსშია გახვეული.

უცნობია, როგორ უნდა გადაეტანათ ადამიანებს ამხელა ლოდები რამდენიმე ათეული კილომეტრის სი.

სტოუნჰენჯი ინგლისის ნეოლითისა და ბრინჯაოს ხანის მჭიდრო მონუმენტების კომპლექსია, რომელიც მოიცავს ასეულობით სამარხ მიწაყრილს. არქეოლოგები დარწმუნებულნი არიან, რომ ეს წარმოსადეგი ქვის მონუმენტი ძვ. წ. 2500 წლების ფარგლებში აღიმართა. მაგრამ არსებობს მოსაზრება, რომ შესაძლოა იგი ძვ. წ. 3000 წელზე ადრეა აღმართული. გარს შემოვლებული მიწაყრილი, რომელიც მონუმენტის ყველაზე ადრეულ ეტაპს წარმოადგენს, ძვ. წ. 3100 წლით თარიღდება.

2008 წელს არქეოლოგებმა წარმოადგინეს მონაცემები, რომლის მიხედვითაც სტოუნჰენჯი ადრეული ადამიანებისთვის სამარხის როლს ასრულებდა. აღმოჩენილია ადამიანის კრემაციის ნარჩენები, რომლებიც ძვ. წ. 3000 წლით თარიღდება. ანუ იმ დროით, როდესაც სტოუნჰენჯის თავდაპირველი კომპონენტები - მიწაყრილები შექმნეს.

• ვინ ააშენა ძეგლი?

მეცნიერთა ნაწილი ამ ძეგლის აშენებას მიაწერს ლეგენდარულ ბრიტანელ დედოფალს ბოადიცას, რომელმაც მოაწყო აჯანყება რომაელთა წინააღმდეგ. ზოგი მას ბრიტანელ მეფეთა კორონაციის ადგილად მიიჩნევს, ზოგი კი - მითური, წარღვნამდელი გიგანტების სამყოფლად; ზოგს ფინიკიელების აგებული ჰგონია, ზოგს ბელგებისა, მაგრამ ყველაზე გავრცელებული ვერსიით, სტოუნჰენჯი კელტური წარმოშობის ლეგენდარულმა მოგვმა და ჯადოქარმა მერლინმა ააგო. ამის შესახებ არსებობს ლეგენდა რომლის თანახმადაც, მერლინის დროს საქსების წინამძღოლმა ჰენგისტმა თავი მოუყარა საქსებსა და ბრიტებს სოლზბერიში და აქ გამართული დიდი საბჭოს შემდეგ 460 ბრიტანელ დიდებულს მუხანათურად მოჰკვეთა თავი. ამ დიდი სისხლისღვრის შემდეგ მერლინს მონანიეთათვის უთქვამს:

“თუ ოცნებობთ დახოცილებისთვის ძეგლის აგებაზე, წავიდეთ “მოცეკვავე გიგანტების” ქვეყანა კილაროსაში, ირლანდიის მთაზე. უზარმაზარი ქვების დაძვრა მხოლოდ მას ხელეწიფება, ვისი გონებაც მათს სიდიდეს შეეფარდება. აქ, სოლზბერიში, დააწყვეთ ისინი წრიულად და დასჯილებიც უკუნისამდე მოგიტევებენ”.

“მოცეკვავე გიგანტების” ქვეყნისკენ 15-ათასიანი ჯარი და სამხედრო ფლოტილია გაემართა, მაგრამ უმცირესი ქვაც კი ვერ დაძრეს ადგილიდან. მაშინ მერლინმა “ეშმაკური მანქანების" მოშველიებით ქვები გემზე აზიდა, სოლზბერიში ჩაიტანა და მათგან წრიული ნაგებობა ააგო.

დღეს ეჭვი არავის ეპარება, რომ მერლინი ისტორიული პიროვნება იყო და შესაძლოა უფრო გვიან მოღვაწეობდა. მაგრამ სტოუნჰენჯის მშენებლობა შუა საუკუნეების ეპოქას არაფრით უკავშირდება. XIV საუკუნისათვის სტოუნჰენჯი იმდენად ძველი იყო, რომ მისი ჭეშმარიტი დანიშნულება არავის ახსოვდა.

დედამიწის ბრუნვის ღერძის ნელი პრეცესია იწვევს საუკუნეების განმავლობაში ცაზე თანავარსკვლავედების განლაგებისა და გამორჩეული ვარსკვლავების ხილული მოძრაობის ნელ ცვალებადობას. მეცნიერთა ვარაუდით ეს ნაგებობა სწორედ ამ ცვალებადობის ასახვას ემსახურებოდა, შეიძლება ითქვას რომ სტოუნჰენჯი იმდროინდელ კომპიუტერს წარმოადგენდა.

სტოუნჰენჯი მზის კულტთან დაკავშირებული უძველესი ტაძარია. ცნობილი ასტრონომი გერალდ ჰოკინსი მას ასტრონომიულ ობსერვატორიადაც მიიჩნევს. ბრიტანეთის მეგალითური ძეგლების აღწერის შემდეგ ჰოკინსმა განაცხადა, რომ სტოუნჰენჯი ერთი დიდი კომპლექსის ნაწილია.

მეგალითური კულტურის ძეგლები აღმოჩნდა, აგრეთვე, საფრანგეთში, ესპანეთში, იტალიაში, საბერძნეთში, კრეტაზე, კორსიკაზე, მალტაზე… ის ფაქტი, რომ მსოფლიოს მეგალითური ძეგლები მოშორებულია კარიერებს, მით უფრო, მათი ხელოვნურ კუნძულებზე აგება უფრო აბუნდოვნებს ამ ძეგლების შექმნის მიზანსა და დანიშნულებას.

სერ ნორმან ლოკერმა პირველა აღმოაჩინა სტოუნჰენჯის განლაგების, ორიენტაციის მიზეზი. იგი მიხვდა რომ ზაფხულის ბუნიაობის დროს მზე ამოდიოდა ნაგებობის მთავარი ღერძის ბოლოდან (როგორც ამოვიდოდა მაშინაც, როდესაც იგი ააგეს). მან თავისი ნაშრომი წიგნად გამოაქვეყნა, მაგრამ ბევრი შეცდომა დაუშვა და არასწორი ვარაუდები გამოთქვა, რამაც ასტრონომები დააეჭვა სტოუნჰენჯის ასტრონომიულ ნაგებობად მიჩნევაში. ერთი ახსნით, ნაგებობა გამოყენებოდა მთვარის დაბნელების გამოსათვლელდ.

მიუხედავად მეცნიერების დაუღალავი მცდელობებისა, სტოუნჰენჯის დანიშნულება დღემდე ბოლომდე ახსნილი არ არის.

• ავტორი: ეკა დარჩიაშვილი