"შავი ჩოხა" - ბიოგრაფიული რომანი ქაქუცა ჩოლოყაშვილის გმირობის შესახებ
„ჯერაც ისე გუგუნებს 1925 წლის აგვისტოს აჯანყების ექო, თითქოს წლების წინათ არ ჩაევლოს, სულ მის წრეში არ ბრუნავდეს კიდევ ერთხელ დამხობილი საქართველოს მღელვარე ცხოვრება“, - წერს ნანა კუცია „შავი ჩოხის“ შესავალში, წიგნის, რომელიც როსტომ ჩხეიძემ ქაქუცა ჩოლოყაშვილის შესახებ დაწერა.
„შავი ჩოხა“ მოგვითხრობს საქართველოს ეროვნული გმირის ცხოვრებისა და მისი უკანასკნელი დღეების შესახებ. სათაური უბის წიგნაკში მიხეილ ჯავახიშვილის მიერ გაკეთებული ჩანაწერით არის შთაგონებული.
„ტემა და სათაური“ – „შავი ჩოხა“ - ჩაინიშნა მიხეილ ჯავახიშვილმა 1926 წელს. ნეტავ რის დაწერას აპირებდა დიდი ქართველი მწერალი? რომანის თუ მოთხრობის? ნეტავ როგორ აღწერდა ის ქაქუჩა ჩოლოყაშვილის პერსონაჟს, სხვის სახელს მიღმა გააცოცხლებდა მას თუ პირდაპირ ისტორიულ ფაქტებზე დაფუძნებულ ნაამბობს შემოგვთავაზებდა? ვინ იცის... ბოლშევიკურ საქართველოში, სადაც ვინ გაბედავდა აჯანყების სულისჩამდგმელის შესახებ რაიმეს დაწერასა და გამოქვეყნებას?
„შავი ჩოხა“ ბიოგრაფიული რომანია, რომელიც ქაიხოსრო (ქაქუცა) ჩოლოყაშვილის ჰეროიკული ცხოვრების დეტალებს გვაწვდის, ავტორის მიერ გაანალიზებულსა და მხატვრულად აღწერილს.
ქაიხოსრო (ქაქუცა) ჩოლოყაშვილი
ქაქუცა 1888 წლის 14 ივლისს დაიბადა ჩოლოყაშვილთა საგვარეულო სოფელ მატანში იოსებ ჩოლოყაშვილისა და დარია გოგნიაშვილის ოჯახში. სწავლობდა თბილისის სათავადაზნაურო ქართულ გიმნაზიაში. 21 წლისა ჯარში გაიწვიეს, მსახურობდა ტვერის დრაგუნთა პოლკში, საიდანაც ოფიცრის ჩინით დაბრუნდა. დამოუკიდებლობის წლებში მსახურობდა ქართულ ჯარში და მონაწილეობდა იმ პერიოდში გადახდილ ყველა ბრძოლაში. მასზე წერდნენ თავიანთ მოგონებებში გამოჩენილი ქართველი სამხედრო მოღვაწეები გიორგი კვინიტაძე და გიორგი მაზნიაშვილი.
1921 წელს საქართველოში საბჭოთა ჯარების შემოსვლის შემდეგ საქართველოს პირველი რესპუბლიკის მთავრობა იძულებულია, ემიგრაციაში გაიქცეს, თუმცა ქაქუცა ჩოლოყაშვილი ქვეყანაში რჩება და დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლას განაგრძობს.
3-წლიანი დაუმორჩილებლობის შემდეგ, 1924 წელს დაინიშნა საყოველთაო აჯანყება, რომელიც ყველგან ერთდროულად, 29 აგვისტოს უნდა დაწყებულიყო. საბედისწერო აღმოჩნდა ის ფაქტი, რომ ჭიათურაში აჯანყებამ 24 საათით ადრე, 28 აგვისტოს იფეთქა. ქაქუცა ჩოლოყაშვილმა მაინც სცადა აჯანყების ბედის შეტრიალება. მან აიღო მანგლისი, დუშეთი, გაიმარჯვა სვიმონიანთხევსა და ხევგრძელაზე გამართულ სასტიკ ბრძოლებში, თუმცა შეიტყო დამოუკიდებლობის კომიტეტის მიერ გამოცხადებული პროკლამაციის შესახებ, რომლის თანახმადაც აჯანყება დამარცხდა. ამასთან, აჯანყებულებს უკვე აღარ შეეძლოთ თბილისის აღება, რადგან ბოლშევიკები კარგად იყვნენ შეტევისთვის მომზადებულები. საბოლოოდ, ქაქუცა ჩოლოყაშვილს ქვეყნის დატოვება მოუწია.
1924 წელს საქართველოს ეროვნული გმირი, ქაქუცა ჩოლოყაშვილი ოსმალეთის გავლით საფრანგეთში ჩადის, თუმცა იცის, რომ ჩეკისტები მის ახლობლებს სასტიკად სდევნიან და ავიწროებენ, რაც მის ცხოვრებას მძიმე დაღს ასვამს. განუწყვეტელი დარდი, ოჯახის მონატრება და ძველი ჭრილობები მალევე აისახება მის ჯანმრთელობაზე. 1930 წლის 27 ივნისს სანატორიუმში ხდება ცუდად. სიკვდილის წინ კრემაცია ითხოვა, იქნებ ასე მაინც მოვხვდე საქართველოშიო, თუმცა თხოვნა ვერ შეუსრულეს. 2005 წელს საქართველოს ეროვნული გმირის ბოლო ნატვრა ასრულდა. მისი ნეშტი საფრანგეთიდან გადმოასვენეს და მთაწმინდის პანთეონში დაკრძალეს.
როსტომ ჩხეიძემ თავის ბიოგრაფიულ რომანში ცდა არ დააკლო, აღეწერა ქაქუცა ჩოლოყაშვილის რაინდული ხასიათი და მისი ტრაგიკული ცხოვრების რომანტიკული მხარე, რომელიც ესოდენ საინტერესოა 1924 წლის აჯანყებიდან 100 წლის შემდეგაც.
წყაროები: ჟურნალი „ისტორიანი“ და როსტომ ჩხეიძის „შავი ჩოხა“