ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის” შემოდგომის (სექტემბერ-ნოემბრის) ნომრის მთავარი თემები

გამოვიდა ისტორიულ-შემეცნებითი ჟურნალის, “ისტორიანის” შემოდგომის ნომერი #3 (133), რომელშიც წაიკითხავთ:

• 100 წელი 1924 წლის აჯანყებიდან. “ქართველ შეფიცულთა რაზმის” ჩეჩნებთან და ინგუშებთან კავშირის ისტორიიდან (1922-1924 წწ.)

ქაქუცა ჩოლოყაშვილი - ღირსეული მამულიშვილი და სიმამაცით განთქმული პროფესიონალი სამხედრო პირი, წარჩინებული ქართველი თავადაზნაურობის ზედა ფენას განეკუთვნებოდა. სპირიდონ კედიას მოგონებაზე დაყრდნობით, ქართული ემიგრაციის გამოჩენილი წარმომადგენელი, ეროვნულ-დემოკრატი მიხეილ ქავთარაძე (1906-2008) იხსენებდა, თუ რატომ მიანდვეს კავალერიის პოლკოვნიკს ასეთი საპატიო და ამავე დროს საპასუხისმგებლო მისიის შესრულება: “არჩევანი რომ ქაქუცაზე შეჩერდა, ამას თავისი ლოგიკური საფუძველი ჰქონდა. ასეთი რაზმის ბუდე სწორედ კახეთი უნდა ყოფილიყო. ჯერ მისი გეოგრაფიული მდებარეობის გამო. კახეთი ტფილისსაც აკრავს, საქართველოს მთიანეთს – თუშ-ფშავ-ხევსურეთსაც და დაღესტანსაც. მხოლოდ კახეთიდან შეიძლება ერთსა და იმავე დროს მოქმედება დარიალისა და დარუბანდის ჩასაკეტად. კახეთი ის პროვინციაა, რომელსაც აჯანყებათა ყველაზე დიდი ტრადიცია აქვს. ხშირი ტყეები და დოვლათიანი მხარე მეომარ-პატრიოტულად განწყობილი მოსახლეობით, აგრეთვე საუკეთესო პირობებია პარტიზანული რაზმისათვის თავის შესანახად. მაშასადამე, რაზმის უფროსიც კახელი უნდა ყოფილიყო. მარტო ეს პირობები არ კმაროდა. რაზმის უფროსი ოფიცერიც უნდა ყოფილიყო, რადგან პარტიზანულ მოქმედებათა გარდა, შემდეგში გაზრდილ რაზმს წმინდა სამხედრო-საომარი ამოცანებიც დაეკისრებოდა. ამასთანავე, ეს ოფიცერი ხალხთან დაახლოვებული კაციც უნდა ყოფილიყო და არა თავის კასტაში ჩაკეტილი, ხალხისაგან მოწყვეტილი ინტელიგენტი შტაბის ოფიცერი. ყველა ამ პირობათა დამაკმაყოფილებელი კანდიდატი ათობით არ იქნებოდა. სპირიდონ კედიამ ჩვენს წრეში მგონი მხოლოდ ერთხელ ილაპარაკა ამ საკითხზე და ისიც ძლიერ ძუნწად – იგი საკუთარი როლის ხაზგასმას ერიდებოდა. მაშინდელი მისი სიტყვებიდან ის შთაბეჭდილება რჩებოდა, რომ სხვა კანდიდატიც ყოფილა, მაგრამ ზემოთ მოყვანილ პირობებს გადაუწყვეტია საკითხი. აქ მოტანილი ცნობები სპირიდონ კედიას ნაამბობის შინაარსის მეხსიერებაში შემორჩენილი გადმოცემაა, მაგრამ აი სიტყვასიტყვით გადმოცემული მისი თქმა ქაქუცას შესახებ: როგორც ტყე წარმოშობს ხეს, მაგრამ ხეები ქმნიან ტყეს, ისე ქაქუცა წარმოშვა იმ გმირულმა ეპოქამ, რომელიც ჩვენს დამარცხებას მოჰყვა, მაგრამ ამ ეპოქის შემქმნელიც არისო. და კიდევ ერთი მაშინ ნათქვამი ფრაზა: “ქართველი კაცის ყურისათვის ქაქუცას ჩოლოყაშვილობაც კმაროდა - ლეგენდას უკვე გვარი ჰქმნიდა”.

• ჭყონდიდის ეპარქიის ისტორიისთვის

საქართველოს ეკლესიის ისტორიაში იშვიათად თუ მოიძებნება ასეთი მდიდარი წარსულისა და რელიგიური მნიშვნელობის კათედრა. ჭყონდიდელ ეპისკოპოსებს უძველესი დროიდან განსაკუთრებული ადგილი ეკავათ ქვეყნის საერო თუ სასულიერო ცხოვრებაში. ჭყონდიდის გამორჩეულობაზე საგანგებოდ წერდა აკადემიკოსი ნიკო ბერძენიშვილი: “ჭყონდიდის საეპისკოპოზო კათედრა დააარსა გიორგი აფხაზთა მეფემ X საუკუნის I ნახევარში. საფიქრებელია, რომ მანვე შეუწყო ხელი ამ კათედრის აღზევებას სხვა კათედრათა შორის. ყოველ შემთხვევაში, ბაგრატ IV-ის დროს ის უწარჩინებულეს კათედრად ჩანს დასავლეთ საქართველოში”.

ბაგრატ III-ს ჭყონდიდში სანათლავი აუგია. 999 წელს ბედიაში გადმოტანილი ძიღანევის საეპისკოპოსოსთვის მეფე უზარმაზარ საკათედრო ტაძარს აშენებს. ამდენად, ადვილად შეიძლება ეს ამბავი დასავლეთ საქართველოში მიმდინარე დიდი საეკლესიო პროცესის ერთ-ერთ შემადგენელ ნაწილად აღვიქვათ.

ერთიანი საქართველოს მეფის, ბაგრატ IV-ის დროს ჭყონდიდის კათედრა სამთავარეპისკოპოსო და, ლიხთიმერეთში აფხაზეთის კათალიკოსის შემდეგ, პირველი სამღვდელმთავრო იყო. ჩვენი აზრით, ჭყონდიდს უნდა ჩაენაცვლებინა ფოთის გამქრალი (გაუქმებული) ბერძნული სამიტროპოლიტო და ამ უკანასკნელის პატივი სწორედ ჭყონდიდელზე გადმოვიდა.

ჭყონდიდელი ეპისკოპოსის მეფის ხელისუფლებასთან არსებითმა კავშირმა გადააწყვეტინა დავით აღმაშენებელს 1103-1104 წლებში ჭყონდიდლის წოდების მწიგნობართუხუცესის თანამდებობასთან გაერთიანება. ამ სახელოს მფლობელი პირი ფეოდალური სახელმწიფოს პირველ ვეზირად გარდაიქმნა, ჭყონდიდლობა კი, შეიძლება ითქვას, უწარჩინებულესთან ერთად უპირველესი საეკლესიო ტიტული გახდა.

ჭყონდიდელი ეპისკოპოსის განსაკუთრებულობა და უწარჩინებულესობა იგრძნობოდა ყოველთვის, მათ შორის რუსული მმართველობის დამკვიდრების დროსაც. სწორედ ამიტომ, 1814 წელს აფხაზეთის საკათალიკოსოს გაუქმების შემდეგ ჭყონდიდელი ეპისკოპოსი ბესარიონი “ყოვლად უსამღვდელოესად და სრულიად სამეგრელოს სამთავროს მწყემსმთავრად” იწოდება. არც მანამდე, ანუ აფხაზეთის საკათალიკოსოს ცხოვრებაში აკლდა ჭყონდიდელ ეპისკოპოსს პატივი და ღირსება. იგი კათალიკოსს დიდად არ ჩამორჩებოდა გავლენით...

• 1990 წლის 28 ოქტომბრის პირველი მრავალპარტიული არჩევნები / ბრიტანული და ირლანდიური პრესის მასალების მიხედვით

1990 წელი საქართველოს უახლესი ისტორიის უმნიშვნელოვანესი მონაკვეთია, რომელიც ხასიათდებოდა პოლიტიკური დაპირისპირებებით როგორც კომუნისტურ ხელისუფლებასთან, ისე დამოუკიდებლობისთვის მებრძოლ პარტიებსა და პოლიტიკურ გაერთიანებებს შორის. მსგავსი პროცესები მიმდინარეობდა სსრ კავშირის სხვა რესპუბლიკებშიც, მაგრამ “საქართველოში მიმდინარე პარტიულმა ბრძოლებმა იმთავითვე შეურიგებელი დაპირისპირების სახე მიიღო, რითაც განსხვავდებოდა სხვა რესპუბლიკებში მიმდინარე პოლიტიკური კონკურენციისგან”.

საქართველოში მიმდინარე პოლიტიკური პროცესები და, რა თქმა უნდა, 28 ოქტომბრის არჩევნები, იმთავითვე მოექცა დასავლური პრესის ყურადღების ცენტრში, მათ შორის, პუბლიკაციები გამოქვეყნდა ბრიტანულ და ირლანდიურ პრესაში, სადაც ფართოდ შუქდებოდა აღნიშნული მოვლენები.

პრესის პუბლიკაციების გაცნობის დროს იკვეთება საინტერესო ტენდენცია: უმეტეს მათგანში საქართველოში გამართული არჩევნების შედეგები განხილულია, როგორც მნიშვნელოვანი დარტყმა მიხაილ გორბაჩოვის გეგმაზე. ის ითვალისწინებდა ახალი სამოკავშირეო ხელშეკრულების გაფორმებას სსრ კავშირში შემავალ რესპუბლიკებთან და, ფაქტობრივად, მათი დამოუკიდებლობისკენ სწრაფვის შეჩერებას.

სრულდება ვრცელი და ამომწურავი პუბლიკაცია, რომელიც წმინდა ქეთევან დედოფლის „მშვენიერი სიკვდილის“ 400 წლისთავს მიეძღვნა. აქვე აღნიშნულია მოულოდნელი სტიქიური მოვლენის – ალავერდს თავსდატეხილი ტორნადოს შესახებ. როგორც ალავერდის წინამძღვარი, მეუფე დავით ალავერდელი ამბობს, ტაძარმა ერთგვარი მეხამრიდობა იკისრა, თავის თავზე მიიღო ტორნადო და საკუთრივ ტაძრის გარდა არც არავინ დაზიანებულა, რაც როგორც პირდაპირი, ისე გადატანითი მნიშვნელობით სწორედაც ტაძრის ფუნქცია და მისიაა.

გარდა ამისა, ნომერში წაიკითხავთ:

• მოკლე ამბები. უდიდესი წყლის ბორბლები მამლუქთა დროიდან
• მოკლე ამბები. დიმიტრი ლოლაძის მოგონება ნიკოლოზ ბარათაშვილზე
• 100 წელი 1924 წლის აჯანყებიდან. შეფიცულთა რაზმის უკანასკნელი წევრი / ალექსანდრე სულხანიშვილის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის ისტორიიდან
• პოლიტიკა და სპორტი. ცივი ომის დიდი სპორტული ბატალიები
• უკვდავი სახელები. გიხაროდეს, დედოფალო! / ქეთევან დედოფლის მშვენიერი სიკვდილის 400 წლისთავისათვის (დასასრული)
• მოკლე ამბები. “მომღერალი” კოლოსები
• ლიდერები. ბენ-გურიონის ვარსკვლავი
• თანამებრძოლები უკრაინიდან. იური შუხევიჩი და საქართველო