მართლმსაჯულების  ორაზროვნება კაფკას რომანში: სამართლიანობის ძიება აბსურდულ სამყაროში

ფრანც კაფკა თავის რომანში „პროცესი“ , ასახავს მართლმსაჯულების მძლავრ და შემაშფოთებელ სურათს, როგორც ორაზროვან და გაურკვეველ კონცეფციას. მისი რომანის მთავარი გმირი, იოზეფ კ. აწყდება აბსურდულ და ალოგიკურ სამართლებრივ სისტემას, სადაც მართლმსაჯულება მიუწვდომელი და მოჩვენებითია.

სასამართლო პროცესის ობიექტივიდან კაფკა აჩენს ღრმა ფილოსოფიურ კითხვებს სამართლიანობის ბუნების, ძალაუფლებისა და ადამიანის ბედის შესახებ, რაც მკითხველს უბიძგებს განიხილონ სამართლიანობის საზღვრები და პარადოქსები თანამედროვე სამყაროში.

სამართლიანობის აბსურდულობა

სასამართლოში მართლმსაჯულება წარმოდგენილია არა როგორც სამართლიანობის მიღწევის საშუალება, არამედ როგორც მექანიზმი, რომელიც მუშაობს საკუთარი წესების მიხედვით, რომლებიც ეწინააღმდეგება ლოგიკას. იოზეფ კ-ს ადანაშაულებენ დანაშაულში, რომლის შესახებაც მან არაფერი იცის. სასამართლო პროცესი, რომელმაც უნდა დაამტკიცოს მისი დანაშაული თუ უდანაშაულობა, ხდება დაუსრულებელი და ყოველგვარ აზრს მოკლებული. სასამართლო სისტემის აბსურდულობა, სადაც კანონები და წესები გაუგებარია, სიმბოლოა ადამიანის გაუცხოებისა იმ ინსტიტუტებისგან, რომლებმაც უნდა დაიცვან მისი უფლებები.

სიმართლის ნაკლებობა

რომანში მართლმსაჯულების ერთ-ერთი მთავარი მახასიათებელი მისი გაურკვევლობაა. არც იოზეფ კ. და არც მკითხველი არ იღებს მკაფიო პასუხებს კითხვებზე ბრალდების ხასიათისა და სასამართლოს მოქმედების წესების შესახებ. თავად სასამართლო საზოგადოებისთვის დაფარულია და მისი გადაწყვეტილებები თვითნებური და აუხსნელია. ეს ქმნის მუდმივი გაურკვევლობისა და პარანოიის ატმოსფეროს, სადაც შეუძლებელია იმის გაგება, თუ რა არის სამართლიანობა და ვინ არის სინამდვილეში მართალი.

სამართლიანობა, როგორც ძალაუფლების ინსტრუმენტი

„პროცესში“ სამართლიანობა გვევლინება არა როგორც უფლებების დაცვისა და სიმართლის დადგენის ობიექტური მექანიზმი, არამედ როგორც ძალაუფლების ინსტრუმენტი, რომელიც მიმართულია ინდივიდის დათრგუნვისკენ. მოსამართლეებს და ჩინოვნიკებს, რომლებსაც იოზეფ კ. ხვდება უზარმაზარი ძალაუფლება აქვთ, მაგრამ ისინი ანონიმურები არიან და მოქმედებენ ბუნდოვანი და დაუპირისპირებელი კანონების ფარგლებში. ეს რომანში მართლმსაჯულების სისტემას უსახო და ტოტალიტარული ძალაუფლების სიმბოლოდ აქცევს, სადაც სამართლიანობა მხოლოდ კონტროლისა და მანიპულაციის ეკრანად იქცევა. იოზეფ კ. აღმოჩნდება ხაფანგში, საიდანაც გამოსავალი არ არის, რადგან თავად სასამართლო პროცესი გამოდის არა სამართლიანობის მიღწევის, არამედ ძალაუფლების შენარჩუნების საშუალებად.

მორალური გაურკვევლობა

კაფკა ასევე სვამს კითხვებს სამართლიანობის მორალური გაურკვევლობის შესახებ. „პროცესის“ სამყაროში არ არსებობს მკაფიო განსხვავება სიკეთესა და ბოროტებას, სამართლიანობასა და უსამართლობას შორის. იოზეფ კ. იძულებულია სამართალი ეძებოს ისეთ სისტემაში, სადაც მისი განმარტება ბუნდოვანი ხდება. საბოლოო ჯამში, მისი ბედი წყდება არა ფაქტების ან მტკიცებულებების საფუძველზე, არამედ მექანიკური პროცესის მეშვეობით, რომელშიც მორალური კატეგორიები კარგავენ აზრს. ეს აიძულებს მკითხველს იფიქროს იმაზე, თუ რამდენად შეიძლება სამართლიანობის ნდობა, თუ ის თავად ექვემდებარება მორალურ გაურკვევლობას.

ფრანც კაფკას სასამართლო პროცესი არის ღრმა მედიტაცია სამართლიანობის ბუნებაზე, სადაც ეს ცნებები ხდება ორაზროვანი . სასამართლო სისტემის აბსურდისა და გაურკვევლობის საშუალებით მწერალი გვიჩვენებს, თუ როგორ შეიძლება სამართლიანობა გახდეს ძალაუფლებისა და კონტროლის ინსტრუმენტი, დაკარგოს თავისი ნამდვილი მიზანი - უფლებების დაცვა და სიმართლის დადგენა. მიუხედავად იმისა, რომ ეს რომანი დაიწერა თითქმის ერთი საუკუნის წინ, კვლავ აქტუალურია თანამედროვე სამყაროში, სადაც სამართლიანობისა და ძალაუფლების საკითხები ისეთივე მწვავე და რთული რჩება, როგორც კაფკას პერიოდში.

„პროცესი“ ქართულ ენაზე გამოიცა „პალიტრა L”-ის სერიის: „15 წიგნი, რომელიც უნდა წაიკითხო, სანამ ცოცხალი ხარ“ ფარგლებში და მისი შეძენა შესაძლებელია როგორც „ბიბლუსში“, ასევე ონლაინ, საიტზე www.palitral.ge

R