"მას სქესი არასოდეს შეუცვლია..." - სკანდალი ოლიმპიადაზე და კაცად გამოცხადებული ქალი: რა კავშირი აქვს ამ ყველაფერთან რუს ბიზნესმენს და ვინ არის ხალიფი?
ხუთშაბათს ქალთა საშუალო წონაში კრივში 16-ფინალური რაუნდი 46 წამში დასრულდა. იტალიელმა ანჟელა კარინიმ ალჟირელი მეტოქე იმან ხელიფის დარტყმა ვერ აიტანა და ბრძოლის გაგრძელებაზე უარი განაცხადა.
"ბრძოლა ვერ დავასრულე. ცხვირში მკვეთრი ტკივილი ვიგრძენი, მივხვდი, რომ გაჩერების დრო იყო. ეს ჩემი ცხოვრების მთავარი მატჩი იქნებოდა, მაგრამ სიცოცხლის გადარჩენაზეც უნდა მეფიქრა"- განუცხადა კარინიმ BBC-ს.
თავად ხელიფი ლაკონიური კომენტარით შემოიფარგლა: "ალ-ჰამდუ ლი-ლაჰ (დიდება ალაჰს). პირველი გამარჯვება“, - დაწერა მან ინსტაგრამზე.
- ალჟირელის შემდეგი მეტოქე უნგრელი ანა ლუკა ჰამორი იქნება, რომელიც იმან ხელიფის ქალთა კატეგორიაში ასპარეზობას სამართლიანად არ მიიჩნევს:
"არა მგონია, მისი ქალთა კატეგორიაში ასპარეზობა სწორი საქციელი იყოს. მაგრამ მე არ შემიძლია ამის შეცვლა, პირობას ვდებ, იქამდე ვიბრძოლებ, სანამ შემეძლება“ - წერს ჰამორი სოციალურ ქსელში.
უნგრეთის კრივის ასოციაციამ ხელიფის თამაშებში მონაწილეობა გააპროტესტა. ქვეყნის ოლიმპიური კომიტეტი ამ საკითხთან დაკავშირებით საერთაშორისო ოლიმპიურ კომიტეტთან (IOC) მოლაპარაკებას ითხოვს.
მომხდარს "ჰარი პოტერის" ავტორი ჯ. კ. როულინგი გამოეხმაურა და კომენტარი გააკეთა:
"ახალგაზრდა ქალ მოკრივეს ახლახან ყველაფერი წაართვეს, რაზეც ის მუშაობდა, ვარჯიშობდა. ეს მოხდა იმიტომ, რომ ის რინგზე მამაკაცის წინააღმდეგ გაუშვეს. ეს სამარცხვინო ფაქტია და პარიზის ოლიმპიადის სახელი ამის გამო სამუდამოდ შელახული იქნება. ეს სასტიკი უსამართლობა იყო“.
გუშინ იტალიის მთავრობის ვიცე-პრეზიდენტმა, სალვივიმ IOC-ს საბრძოლო სპორტიდან ტრანსვესტიტების ამოღება სთხოვა, რადგან სპორტსმენების სიცოცხლეს საფრთხე ემუქრება. ბრძოლის ორგანიზაცია გააკრიტიკეს იტალიის პრემიერ-მინისტრმა ჯორჯია მელონიმ, ბრიტანეთის ყოფილმა პრემიერ -მინისტრმა ლიზ ტრასმა, ასევე ასობით მიმომხილველმა და პოლიტიკოსმა. ბევრი მათგანი ამტკიცებს, რომ IOC ქალთა სიცოცხლეს საფრთხის ქვეშ აყენებს.
იტალიის მთავრობის თავმჯდომარეც მიიჩნევს, რომ ალჟირელ სპორტსმენს მამაკაცის გენეტიკური მახასიათებლები აქვს.
"ვფიქრობ, რომ სპორტსმენები, რომლებსაც აქვთ მამაკაცის გენეტიკური მახასიათებლები, არ უნდა დაუშვან ქალთა შეჯიბრებებზე. არა იმიტომ, რომ გვსურს ვინმეს დისკრიმინაცია, არამედ იმისთვის, რომ დავიცვათ ქალი სპორტსმენების უფლება, შეძლონ ასპარეზობა თანაბარ პირობებში“, - დასძინა მან.
- ოლიმპიური კომიტეტის სპიკერმა მარკ ადამსმა კი აღნიშნა, რომ ყველა, ვინც ოლიმპიადაში მონაწილეობას ქალთა კატეგორიაში იღებს, ოლიმპიადისთვის განსაზღვრულ წესებს აკმაყოფილებს. ისინი საბუთებით ქალები არიან.
გასულ წლამდე ალჟირელი მოკრივის სქესი კითხვის ნიშნის ქვეშ არავის დაუყენებია. გასულ წელს, იმან ხელიფი და ტაივანელი Lin Yu‑ting-ი მსოფლიო ჩემპიონატიდან დისკვალიფიკაციით მოიხსნა. მაგრამ პრობლემა ის არის, რომ არავინ იცის ზუსტად, რომელი გამოცდა ვერ გაიარეს სპორტსმენებმა.
კრივის საერთაშორისო ასოციაციის (IBA) პრეზიდენტმა, უმარ კრემლევმა განაცხადა, რომ დნმ-ის ტესტის შედეგებით, ორივე მათგანი XY ქრომოსომური წყვილის მატარებელია და გამორიცხული იყო, მათ ქალების შეჯიბრში მონაწილეობა მიეღოთ. თუმცა, ოლიმპიური კომიტეტის რწმუნებით ორივე მოკრივე დიდი ხანია ქალთა კრივში ასპარეზობს, ხოლო როგორც ყველა სხვა შემთხვევაში, სპორტსმენის სქესი მისი პასპორტით განისაზღვრება.
- IBA - ეს არის მსოფლიოს კრივის ფედერაციების ასოციაცია, რომელსაც რუსეთის მთავრობასთან დაახლოებული ბიზნესმენი უმარ კრემლევი ხელმძღვანელობს, რომელიც რუსეთის პრეზიდენტის უსაფრთხოების სამსახურის უფროსის ახლო მეგობარია. ფედერაციის ერთადერთი სპონსორი სახელმწიფო ენერგეტიკული გიგანტი "გაზპრომია".
უცნობია, რეალურად რა ტესტები გაიარეს სპორტსმენებმა. 2023 წელს ალჟირულმა მედიამ დაწერა, რომ ხელიფი დისკვალიფიცირებული იყო ტესტოსტერონის მომატებული დონის გამო. მაგრამ ჰორმონალური ტესტი არ შეიძლება გამოყენებულ იქნას ცალსახად სქესის დასადგენად. ტესტოსტერონის დონე შეიძლება გაქრეს დოპინგის, სხეულის ბუნებრივი მახასიათებლების ან სხვა ფაქტორების შედეგად.
IBA-მ ოთხშაბათს განაცხადა, რომ "ქალ სპორტსმენებს არ ჩაუტარებიათ ტესტოსტერონზე ტესტირება, მაგრამ ჩაუტარდათ ცალკე ტესტი, რომლის დეტალები არ არის გამჟღავნებული".
"ამ ტესტმა საბოლოოდ აჩვენა, რომ ორივე სპორტსმენი არ აკმაყოფილებს მოთხოვნილ კრიტერიუმებს და აქვთ კონკურენტული უპირატესობა სხვა სპორტსმენებთან შედარებით,” - ნათქვამია განცხადებაში.
როგორ მოხვდა იმან ხელიფი პარიზის ოლიმპიადაზე
სპორტსმენს ოლიმპიადამდე ტესტი გაუკეთეს და აღმოჩნდა, რომ ის ბიოლოგიურად ქალი იყო და სქესი არასოდეს შეუცვლია, მაგრამ მას ჰქონდა XY ქრომოსომა: ეს ალბათ სვიერის სინდრომით იყო გამოწვეული. ეს არის გენეტიკური აშლილობა, რომლის დროსაც ადამიანს აქვს მამაკაცის სხეულისთვის დამახასიათებელი ქრომოსომების ნაკრები, მაგრამ სასქესო ჯირკვლები (ერთი ან ორივე) არ გამოიმუშავებს ჰორმონებს. შედეგად, ადამიანს აქვს ქალის სასქესო ორგანო, ქალის რეპროდუქციული სისტემა და გამოიყურება როგორც ქალი.
ამიტომ, IOC-მა განაცხადა, რომ ხელიფი ქალია და მას აქვს თამაშებში მონაწილეობის სრული უფლება. საზოგადოების რეაქცია იმისდა მიუხედავად, რომ ხელიფი ოფიციალურად იყო აღიარებული, როგორც ქალი, ოლიმპიური კომიტეტი კრიტიკიტიკის ქარ-ცეცხლში გაეხვა.
ვინ დაარწმუნა ალჟირელი ქალი მოკრივე გამხდარიყო?
Canal Algerie-სთვის მიცემულ ინტერვიუში იმანმა თქვა, რომ სკოლის მასწავლებელმა შთააგონა, რომ კრივში ვარჯიში დაეწყო. ხელიფის თქმით, მწვრთნელმა უთხრა, რომ მას ჰქონდა ის ფიზიკური თვისებები, რაც ამ სპორტისთვის შესაფერისი იყო.
"ფეხბურთი ყოველთვის მიყვარდა და ჩემს პატარა სოფელში ვთამაშობდი. მამაჩემი ყოველთვის ფეხბურთს ამჯობინებდა კრივს. სკოლაში სწავლისას სპორტში ძალიან კარგი ვიყავი და მასწავლებელმა წამახალისა, რომ მოკრივე გავმხდარიყავი, რადგან კარგი ფიზიკური თვისებები მქონდა. ის მართალი აღმოჩნდა“, - აღიარა ხელიფმა.
როგორი იყო ხელიფის ბავშვობა?
იმანი ალჟირის პატარა სოფელში ცხოვრობდა. მეზობელ ქალაქში ვარჯიშობდა და გზაში დიდ დროს ატარებდა. ვარჯიშის ფული რომ ჰქონოდა ხალიფი იძულებული იყო ახალგაზრდა ასაკში დაეწყო მუშაობა.
"ქუჩაში პურს ვყიდიდი, ფული მჭირდებოდა, რომ სხვა ქვეყანაში წასვლის შესაძლებლობა მქონოდა, რადგან ძალიან ღარიბი ოჯახიდან ვიყავი“, - ამბობს სპორტსმენი. იმანმა ჯერ მეზობელ ქალაქში გადასვლა შეძლო, შემდეგ კი ალჟირის დედაქალაქში გადავიდა, მალე საზღვარგარეთაც წავიდა.
"პარიზში ოლიმპიური მედალი უნდა ავიღო. მზად ვარ და ყველაფერს გავაკეთებ, რომ ოქრო ალჟირში ჩავიტანო. ერთი, ორი, სამი, გაუმარჯოს ალჟირს“, - განაცხადა მან კარინის დამარცხების შემდეგ. იმანმა უარი თქვა პასუხზე, როდესაც ჰკითხეს, სამართლიანი იყო თუ არა მისი დაშვება ოლიმპიურ თამაშებზე.