ადა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ლე­ბიც ხვრი­ნა­ვენ, ხში­რად ფიქ­რო­ბენ, რომ ეს უბ­რა­ლო დის­კომ­ფორ­ტია და ჯან­მრთე­ლო­ბას საფრ­თხეს არ უქ­მნის. რე­ა­ლუ­რად კი ხვრინ­ვა, რო­გორც წესი, ძი­ლის აპ­ნო­ეს, პო­ტენ­ცი­უ­რად სა­შიშ ძი­ლის დარ­ღვე­ვას უკავ­შირ­დე­ბა.

ძი­ლის აპ­ნოე არის პო­ტენ­ცი­უ­რად დარ­ღვე­ვა, რომ­ლის დრო­საც სუნ­თქვა ძილ­ში წყდე­ბა ეპი­ზო­დუ­რად და გან­მე­ო­რე­ბით. სუნ­თქვის შე­ჩე­რე­ბა შე­იძ­ლე­ბა რამ­დე­ნი­მე წა­მი­დან რამ­დე­ნი­მე წუ­თამ­დე გაგ­რძელ­დეს. თუ ხვრი­ნავთ და დი­ლით დაღ­ლი­ლი იღ­ვი­ძებთ, შე­საძ­ლოა ძი­ლის აპ­ნოე გქონ­დეთ.

„ნიუ ჰოს­პი­ტალ­სის“ ნევ­რო­ლო­გი, ნე­ირო­ფი­ზი­ო­ლო­გი ლელა ლორ­თქი­ფა­ნი­ძე გან­მარ­ტავს, რომ არ­სე­ბობს სხვა­დას­ხვა ტი­პის ძი­ლის აპ­ნოე. ეს შე­იძ­ლე­ბა იყოს ობსტრუქ­ცი­უ­ლი, ცენ­ტრა­ლუ­რი ან შე­რე­უ­ლი ტი­პის ძი­ლის აპ­ნოე. აღ­ნიშ­ნუ­ლი პრობ­ლე­მის შე­სა­ხებ, მის სიმპტო­მებ­სა და დი­აგ­ნოს­ტი­რე­ბა­ზე ნევ­რო­ლო­გი დე­ტა­ლუ­რად გვე­სა­უბ­რე­ბა.

რა გან­სხვა­ვე­ბაა სხვა­დას­ხვა ტი­პის ძი­ლის აპ­ნო­ეს შო­რის?

რო­გორც უკვე აღ­ვნიშ­ნეთ, ძი­ლის აპ­ნო­ეს ძი­რი­თა­დი ტი­პე­ბია ძი­ლის ობსტრუქ­ცი­უ­ლი აპ­ნოე (OSA) და ძი­ლის ცენ­ტრა­ლუ­რი აპ­ნოე (CSA).

• ძი­ლის ობსტრუქ­ცი­უ­ლი აპ­ნოე (OSA) არის ყვე­ლა­ზე გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ფორ­მა, რო­მე­ლიც გა­მოწ­ვე­უ­ლია ზედა სა­სუნ­თქი გზე­ბის კუნ­თე­ბის მო­დუ­ნე­ბით და ანა­ტო­მი­უ­რი თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბე­ბით.
• ძი­ლის ცენ­ტრა­ლუ­რი აპ­ნოე (CSA) ხდე­ბა მა­შინ, რო­დე­საც ტვი­ნი არას­წორ სიგ­ნა­ლებს გა­დას­ცემს იმ კუნ­თე­ბამ­დე, რომ­ლე­ბიც აკონ­ტრო­ლე­ბენ სუნ­თქვას.

რო­გო­რია ძი­ლის აპ­ნო­ეს სიმპტო­მე­ბი?

ძი­რი­თა­დი სიმპტო­მია ხვრინ­ვა და სუნ­თქვის შე­ჩე­რე­ბა ძილ­ში. სუნ­თქვის შე­ჩე­რე­ბა იწ­ვევს გა­მოღ­ვი­ძე­ბას. რად­გან ძილი წყვე­ტი­ლია, ადა­მი­ა­ნი იღ­ვი­ძებს დაღ­ლი­ლი, გა­მოღ­ვი­ძე­ბი­სას აქვს თა­ვის ტკი­ვი­ლი. დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლია ძი­ლი­ა­ნო­ბა, დაღ­ლი­ლო­ბა, შრო­მი­სუ­ნა­რი­ა­ნო­ბის დაქ­ვე­ი­თე­ბა, გა­ღი­ზი­ა­ნე­ბა­დო­ბა, კონ­ცენ­ტრა­ცი­ის დაქ­ვე­ი­თე­ბა.

გარ­და აღ­ნიშ­ნუ­ლი­სა, ძი­ლის აპ­ნო­ეს სიმპტო­მე­ბია: სუნ­თქვის უკ­მა­რი­სო­ბა ძი­ლის დროს, პი­რის სიმ­შრა­ლით გაღ­ვი­ძე­ბა, უძი­ლო­ბა, იგი­ვე ინ­სომ­ნია.

აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ ობსტრუქ­ცი­უ­ლი და ცენ­ტრა­ლუ­რი აპ­ნო­ეს სიმპტო­მე­ბი ერ­თმა­ნეთს ემ­თხვე­ვა, რაც ხში­რად აპ­ნო­ეს ტი­პის დად­გე­ნას არ­თუ­ლებს.

რა იწ­ვევს ძი­ლის აპ­ნო­ეს?

მი­ზე­ზე­ბი გან­სხვავ­დე­ბა ძი­ლის აპ­ნო­ეს ტი­პის მი­ხედ­ვით. ამი­ტომ ორი­ვე­ზე ცალ-ცალ­კე ვი­სა­უბ­როთ.

ძი­ლის ობსტრუქ­ცი­უ­ლი აპ­ნოე ვი­თარ­დე­ბა, რო­დე­საც ხა­ხის უკა­ნა კუნ­თე­ბი მო­დუ­ნე­ბუ­ლია. ეს კუნ­თე­ბი იჭე­რენ რბილ სა­სას, სამ­კუ­თხე­დის ფორ­მის ქსო­ვილს, რო­მე­ლიც მო­ი­ცავს რბილ სა­სას-უვუ­ლას, ნუ­ში­სებრ ჯირ­კვლებს, ხა­ხის გვერ­დი­თა კედ­ლებს და ენას. როცა კუნ­თე­ბი დუნ­დე­ბა, სა­სუნ­თქი გზა ვიწ­როვ­დე­ბა ან იხ­შო­ბა ჰა­ე­რის ჩა­სუნ­თქვი­სას და არ­თუ­ლებს სუნ­თქვას. ეს შე­იძ­ლე­ბა გახ­დეს სის­ხლში ჟანგბა­დის დო­ნის შემ­ცი­რე­ბის მი­ზე­ზი. თა­ვის ტვი­ნი შე­იგ­რძნობს, რომ ვერ სუნ­თქავთ და გაღ­ვი­ძებთ მცი­რე ხნით, რათა სა­სუნ­თქი გზა გა­იხ­სნას. გაღ­ვი­ძე­ბა ჩვე­უ­ლებ­რივ იმ­დე­ნად ხან­მოკ­ლეა, რომ ხში­რად არც კი გახ­სოვთ. შე­საძ­ლოა გან­ვი­თარ­დეს ქო­ში­ნი, მოხ­რჩო­ბის ან მო­გუდ­ვის შეგ­რძნე­ბა. ეს სიმპტო­მე­ბი შე­საძ­ლოა სა­ათ­ში 5–30 ჯერ გან­მე­ორ­დეს, მთე­ლი ღა­მის გან­მავ­ლო­ბა­ში. ამის გამო, ირ­ღვე­ვა ძი­ლის ფა­ზე­ბი.

ძი­ლის ობსტრუქ­ცი­უ­ლი აპ­ნოე ასე­ვე შე­იძ­ლე­ბა გა­მო­იწ­ვი­ოს სა­ხის ანა­ტო­მი­ურ­მა თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბამ ან დარ­ღვე­ვამ.

ძი­ლის ცენ­ტრა­ლუ­რი აპ­ნოე უფრო იშ­ვი­ა­თად გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ფორ­მაა და ვი­თარ­დე­ბა მა­შინ, რო­დე­საც ტვი­ნი ვერ გა­დას­ცემს სიგ­ნა­ლებს სა­სუნ­თქ კუნ­თებს. ეს ნიშ­ნავს, რომ ხდე­ბა სუნ­თქვის შე­ჩე­რე­ბა დრო­ის მოკ­ლე მო­ნაკ­ვეთ­ში. შე­საძ­ლოა გა­გეღ­ვი­ძოთ სუნ­თქვის უკ­მა­რი­სო­ბით და გა­გი­ჭირ­დეთ ჩა­ძი­ნე­ბა ან და­გერ­ღვათ ძილი.

რა ფაქ­ტო­რე­ბი ზრდის და­ა­ვა­დე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბის რისკს?

რის­კფაქ­ტო­რებ­ზე სა­უბ­რის და­წყე­ბამ­დე, გე­ტყვით, რომ ეს ძი­ლის აპ­ნოე უფრო ხში­რად გვხვდე­ბა მა­მა­კა­ცებ­ში. შე­სა­ბა­მი­სად, მა­მა­კა­ცე­ბი უფრო მე­ტად არი­ან მისი გან­ვი­თა­რე­ბის რის­კჯ­გუფ­ში, ვიდ­რე ქა­ლე­ბი. ზო­გა­დად კი, ის შე­საძ­ლოა გა­ნუ­ვი­თარ­დეს ნე­ბის­მი­ერ ადა­მი­ანს, მათ შო­რის ბავ­შვებს.

ობსტრუქ­ცი­უ­ლი ძი­ლის აპ­ნო­ეს შემ­თხვე­ვა­ში და­ა­ვა­დე­ბის პრო­ვო­ცი­რე­ბას შემ­დე­გი ფაქ­ტო­რე­ბი ახ­დენს:

• ჭარ­ბწო­ნი­ა­ნო­ბა - სიმ­სუქ­ნე მნიშ­ვნე­ლოვ­ნად ზრდის ობსტრუქ­ცი­უ­ლი ძი­ლის აპ­ნო­ეს გან­ვი­თა­რე­ბის რის­კებს. ცხი­მო­ვა­ნი ფენა გროვ­დე­ბა ზედა სა­სუნ­თქი გზე­ბის გარ­შე­მო, რაც ხელს უშ­ლის ჰა­ე­რის თა­ვი­სუ­ფალ მოძ­რა­ო­ბას.
• კის­რის გარ­შე­მო­წე­რი­ლო­ბა - სქე­ლი კის­რის მქო­ნე ადა­მი­ა­ნებს შე­იძ­ლე­ბა ჰქონ­დეთ ვიწ­რო სა­სუნ­თქი გზე­ბი.
• ვიწ­რო სა­სუნ­თქი გზე­ბი - შე­საძ­ლოა გქონ­დეთ თან­და­ყო­ლი­ლი ვიწ­რო საყ­ლა­პა­ვი. ნუ­ში­სებ­რი ჯირ­კვლე­ბის ან ადე­ნო­ი­დე­ბის გა­დი­დე­ბამ კი შე­საძ­ლოა გა­მო­იწ­ვი­ოს სა­სუნ­თქი გზე­ბის დაბ­ლოკ­ვა. ეს პრობ­ლე­მა გან­სა­კუთ­რე­ბით ხში­რად გვხვდე­ბა ბავ­შვებ­ში.
• ალ­კოჰო­ლის, სა­ძი­ლე და და­მამ­შვი­დე­ბე­ლი სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბის მოხ­მა­რე­ბა ადუ­ნებს სა­სუნ­თქი და საყ­ლა­პა­ვი სის­ტე­მის კუნ­თებს, რა­მაც შე­საძ­ლოა გა­ა­უ­ა­რე­სოს ძი­ლის ობსტრუქ­ცი­უ­ლი აპ­ნოე.
• თამ­ბა­ქოს მოხ­მა­რე­ბა - მწე­ვე­ლებ­ში ძი­ლის ობსტრუქ­ცი­უ­ლი აპ­ნო­ეს გან­ვი­თა­რე­ბის რის­კი არამ­წე­ვე­ლებ­თან შე­და­რე­ბით სამ­ჯერ უფრო მე­ტია. თამ­ბა­ქოს მოხ­მა­რე­ბა გა­ნა­პი­რო­ბებს ზედა სა­სუნ­თქ გზებ­ში ან­თე­ბის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბას და სი­თხის შე­კა­ვე­ბას.
• ცხვი­რით სუნ­თქვის პრობ­ლე­მე­ბი - ცხვი­რით სუნ­თქვის პრობ­ლე­მე­ბის არ­სე­ბო­ბა, იქ­ნე­ბა ეს ანა­ტო­მი­უ­რი პრობ­ლე­მე­ბით, თუ ალერ­გი­ით გა­მოწ­ვე­უ­ლი, გა­ნა­პი­რო­ბებს ძი­ლის აპ­ნო­ეს გან­ვი­თა­რე­ბის რისკს.
• სხვა­დას­ხვა და­ა­ვა­დე­ბე­ბი - გუ­ლის ქრო­ნი­კუ­ლი უკ­მა­რი­სო­ბა, მა­ღა­ლი არ­ტე­რი­უ­ლი წნე­ვა და ტიპი 2 დი­ა­ბე­ტი წარ­მო­ად­გე­ნენ ძი­ლის ობსტრუქ­ცი­უ­ლი აპ­ნო­ეს მაპ­რო­ვო­ცი­რე­ბელ რის­კებს. პო­ლი­კის­ტო­ზუ­რი საკ­ვერ­ცხე­ე­ბის სინ­დრო­მი, ჰორ­მო­ნა­ლუ­რი დარ­ღვე­ვე­ბი, გა­და­ტა­ნი­ლი ინ­სულ­ტი და ფილ­ტვე­ბის ქრო­ნი­კუ­ლი და­ა­ვა­დე­ბა, მაგ. ას­თმა ასე­ვე ზრდის აპ­ნო­ეს გან­ვი­თა­რე­ბის რის­კებს.

აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ ხან­დაზ­მუ­ლო­ბა და ოჯა­ხუ­რი ანამ­ნე­ზი კი­დევ უფრო ზრდის და­ა­ვა­დე­ბის გა­ჩე­ნის რისკს.

რაც შე­ე­ხე­ბა ცენ­ტრა­ლუ­რი ძი­ლის აპ­ნო­ეს, მისი მაპ­რო­ვო­ცი­რე­ბე­ლი რის­კფაქ­ტო­რე­ბია: გუ­ლის და­ა­ვა­დე­ბე­ბი, ნარ­კო­ტი­კუ­ლი ტკი­ვილ­გა­მა­ყუ­ჩებ­ლე­ბის მოხ­მა­რე­ბა და გა­და­ტა­ნი­ლი ინ­სულ­ტი.

რა გარ­თუ­ლე­ბე­ბი შე­იძ­ლე­ბა გა­მო­იწ­ვი­ოს ძი­ლის აპ­ნო­ემ, თუ მას სა­თა­ნა­დო ყუ­რა­დღე­ბას არ მი­ვაქ­ცევთ?

ძი­ლის აპ­ნოე სე­რი­ო­ზულ პრობ­ლე­მად შე­იძ­ლე­ბა იქ­ცეს, თუ მას ყუ­რა­დღე­ბას არ მი­აქ­ცევთ. გარ­და იმი­სა, რომ იწ­ვევს დაღ­ლი­ლო­ბას და გა­ღი­ზი­ა­ნე­ბას, კონ­ცენ­ტრა­ცი­ის დარ­ღვე­ვას დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში, და­კავ­ში­რე­ბუ­ლია დეპ­რე­სი­ას­თან. უფრო შო­რე­ულ გარ­თუ­ლე­ბად შე­იძ­ლე­ბა ჩავ­თვა­ლოთ კარ­დი­ო­ვას­კუ­ლა­რუ­ლი და­ა­ვა­დე­ბე­ბი. სის­ხლში ჟანგბა­დის დო­ნის უე­ცა­რი ვარ­დნა, რო­მე­ლიც ვი­თარ­დე­ბა ობსტრუქ­ცი­უ­ლი ძი­ლის აპ­ნო­ეს დროს, ზრდის არ­ტე­რი­ულ წნე­ვას და აფერ­ხებს გულ-სის­ხლძარ­ღვთა სის­ტე­მის მუ­შა­ო­ბას. ობსტრუქ­ცი­უ­ლი ძი­ლის აპ­ნოე შე­საძ­ლოა გახ­დეს მა­ღა­ლი წნე­ვის მი­ზე­ზი. მან შე­საძ­ლოა გა­ზარ­დოს გან­მე­ო­რე­ბი­თი გუ­ლის შე­ტე­ვის, ინ­სულ­ტის გან­ვი­თა­რე­ბის რის­კი, გა­მო­იწ­ვი­ოს არით­მი­ე­ბი, მა­გა­ლი­თად წი­ნა­გულ­თა ფიბ­რი­ლა­ცია.

ძი­ლის აპ­ნო­ეს შო­რე­ულ გარ­თუ­ლე­ბებს შო­რი­საა: ტიპი 2 დი­ა­ბე­ტი, მე­ტა­ბო­ლუ­რი სინ­დრო­მი, გარ­თუ­ლე­ბე­ბი მე­დი­კა­მენ­ტე­ბით მკურ­ნა­ლო­ბის დროს და ქი­რურ­გი­უ­ლი ჩა­რე­ვის შემ­დეგ, ღვიძ­ლის პრობ­ლე­მე­ბი.

რო­გორც აღ­ნიშ­ნეთ, ძი­ლის აპ­ნოე შე­იძ­ლე­ბა შეგ­ვხვდეს ბავ­შვებ­შიც. ამ დროს რა თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბებ­მა შე­იძ­ლე­ბა იჩი­ნოს თა­ვის?

ამე­რი­კის პე­დი­ატ­რი­ის აკა­დე­მი­ის რე­კო­მენ­და­ცი­ით, ნე­ბის­მი­ე­რი ბავ­შვი, რო­მე­ლიც ხვრი­ნავს სამ­ზე მეტი ღამე კვი­რა­ში, სა­ჭი­რო­ებს ძი­ლის აპ­ნო­ეს გა­მო­რი­ცხვას. ბავ­შვთა პო­პუ­ლა­ცი­ა­ში ძი­ლის აპ­ნო­ეს სიხ­ში­რე 1-5 პრო­ცენ­ტია.

ძი­ლის აპ­ნო­ეს გან­ვი­თა­რე­ბის რის­კფაქ­ტო­რე­ბია ბავ­შვებ­ში: ადე­ნო­ტონ­ზი­ლა­რუ­ლი ჰი­პერტრო­ფია, ჭარ­ბი წონა, ორ­თო­დონ­ტი­უ­ლი პრობ­ლე­მე­ბი, ცე­რებ­რუ­ლი დამ­ბლა, და­უ­ნის სინ­დრო­მი, კუნ­თო­ვა­ნი დის­ტრო­ფია და სხვა ნერვ-კუნ­თო­ვა­ნი და­ა­ვა­დე­ბე­ბი, სხვა გე­ნე­ტი­კუ­რი სინ­დრო­მე­ბი.

სტან­დარ­ტუ­ლი სიმპტო­მე­ბის პა­რა­ლე­ლუ­რად, ბავ­შვებ­ში ძი­ლის აპ­ნოე იწ­ვევს: დას­წავ­ლის პრობ­ლე­მებს, ქცე­ვი­თი დარ­ღვე­ვებ­სა და ენუ­რეზს. შო­რე­ულ გარ­თუ­ლე­ბებს შორ­საა ზრდა­ში შე­ფერ­ხე­ბაც.

რო­გორ ხდე­ბა ძი­ლის აპ­ნო­ეს დი­აგ­ნოს­ტი­რე­ბა?

ძი­ლის აპ­ნო­ეს გა­მოვ­ლე­ნა „ნიუ ჰოს­პი­ტალსში“ ხდე­ბა პო­ლი­სომ­ნოგ­რა­ფი­ით. ეს გახ­ლავთ ძი­ლის შეს­წავ­ლა მთე­ლი ღა­მის გან­მავ­ლო­ბა­ში, რაც აპ­ნო­ეს დი­აგ­ნოს­ტი­რე­ბის ობი­ექ­ტუ­რი მე­თო­დია.

პო­ლი­სომ­ნოგ­რა­ფია შე­ის­წავ­ლის შემ­დგომ პა­რა­მეტ­რებს: სუნ­თქვი­თი მოქ­მე­დე­ბა და ჰა­ე­რის ნა­კა­დი, სა­ტუ­რა­ცია, გუ­ლის­ცე­მის სიხ­ში­რე და რიტ­მი, ძი­ლის ფა­ზე­ბის ხან­გრძლი­ვო­ბა, სხე­უ­ლის პო­ზი­ცია, კუნ­თო­ვა­ნი აქ­ტი­ვო­ბა, ოკუ­ლოგ­რა­ფია, ელექტრო­ენ­ცე­ფა­ლოგ­რა­ფი­უ­ლი არ­ხე­ბი და ვი­დეო ტე­ლე­მეტ­რია.

მისი ამოც­ნო­ბა და შე­სა­ბა­მის კვლე­ვა­ზე გა­და­მი­სა­მარ­თე­ბა შე­იძ­ლე­ბა მოხ­დეს რო­გორც პირ­ვე­ლა­დი ჯან­დაც­ვის რგოლ­ში ოჯა­ხის ექიმ­თან, ისე ოტო­რი­ნო­ლა­რინ­გო­ლო­გი­სა და ნევ­რო­ლო­გის მიერ.

R