ნა­დეჟ­და ალი­ლუ­ე­ვას, რო­მე­ლიც ყოვ­ლის­შემ­ძლე ხალ­ხის მა­მის მე­ო­რე ცოლი იყო, თვით­მკვლე­ლო­ბის მი­ზე­ზებ­ზე, ის­ტო­რი­კო­სე­ბი დღემ­დე კა­მა­თო­ბენ. ერთ-ერთი ვერ­სია - ეჭ­ვი­ა­ნო­ბა, მაგ­რამ ვინ არის ის, უც­ნო­ბი მე­ტო­ქე?

ყვე­ლა­ფე­რი ასე და­ი­წყო

რო­გორც მკვლე­ვა­რე­ბი ამ­ტკი­ცე­ბენ, ის გახ­ლდათ სა­ხალ­ხო კო­მის­რის, ლა­ზარ კა­გა­ნო­ვი­ჩის ძმის­შვი­ლი, 17 წლის მზე­თუ­ნა­ხა­ვი როზა კა­გა­ნო­ვი­ჩი. ბე­ლა­დი­სა და ახალ­გაზ­რდა ქა­ლის სიყ­ვა­რუ­ლის ნა­ყო­ფი მათი ვაჟი იური იყო, რო­მე­ლიც ისე მოკ­ვდა, რომ ვერ გა­ი­გო, ვინ იყო მისი ნამ­დვი­ლი მამა.

1932 წლის 8 ნო­ემ­ბრის სა­ღა­მოს კრემ­ლის ელი­ტა კლი­მენ­ტი ვო­რო­ში­ლო­ვის სახ­ლში ოქ­ტომ­ბრის რე­ვო­ლუ­ცი­ის 15 წლის­თავს ზე­ი­მობ­და. მა­შინ მო­მა­ვა­ლი მარ­შა­ლი ალექ­სან­დრ ეგო­რო­ვი სა­დღე­სას­წა­უ­ლო სა­ღა­მო­ზე მზე­თუ­ნა­ხავ ცოლ­თან - მსა­ხი­ობ გა­ლი­ნა ცეშ­კოვ­სკა­ი­ას­თან ერ­თად მი­ვი­და. კარ­გად შე­ზარ­ხო­შე­ბუ­ლი სტა­ლი­ნი პუ­რის­გან ბურ­თუ­ლებს აკე­თებ­და, ქა­ლის მა­დი­საღ­მძვრელ დე­კოლ­ტეს უმიზ­ნებ­და და ეს­რო­და. ამ გუ­ლი­სამ­რევ სცე­ნას სტა­ლი­ნის ცოლი ნა­დეჟ­და ალი­ლუ­ე­ვა უყუ­რებ­და და სა­შინ­ლად ნერ­ვი­უ­ლობ­და. სიბ­რა­ზის­გან სა­წყა­ლი ქალი ხან ფით­რდე­ბო­და, ხან წით­ლდე­ბო­და. მთვრალ­მა ბე­ლად­მა ცოლს მან­და­რი­ნის ქერ­ქი ეს­რო­ლა.

- ეი, შენ! რა­ტომ არ სვამ? - უკ­მა­ყო­ფი­ლოდ შე­ე­კი­თხა ნა­დეჟ­დას. ალი­ლუ­ე­ვამ ხმა­უ­რი­ა­ნად გას­წია სკა­მი, ოთა­ხი­დან გა­ვარ­და და კარი მი­ი­ჯა­ხუ­ნა. რამ­დე­ნი­მე სა­ათ­ში იგი შუბლგახ­ვრე­ტი­ლი იპო­ვეს. ნა­დეჟ­დამ თავი მო­იკ­ლა თუ სტა­ლინ­მა მო­აკ­ვლე­ვი­ნა - ის­ტო­რი­ის სა­ი­დუმ­ლო­ე­ბად დარ­ჩა. დღემ­დე არ არის დად­გე­ნი­ლი ის ფაქ­ტიც, რა იყო ოჯა­ხუ­რი გან­ხეთ­ქი­ლე­ბის ნამ­დვი­ლი მი­ზე­ზი. ერთი ვერ­სი­ის თა­ნახ­მად, სტა­ლი­ნის უტ­აქტო საქ­ცი­ელ­მა 31 წლის ქალს მოთ­მი­ნე­ბის ფი­ა­ლა ბო­ლომ­დე აუვ­სო, მან კარ­გად იცო­და: 52 წლის ქმარს ახა­ლი საყ­ვა­რე­ლი ჰყავ­და და ამ სა­ზა­რელ ფაქტს მტკივ­ნე­უ­ლად გა­ნიც­დი­და.

"ოქ­ტომ­ბრის სო­ცი­ა­ლის­ტუ­რი რე­ვო­ლუ­ცი­ის 15 წლის­თა­ვი­სად­მი მი­ძღვნი­ლი სა­ი­უ­ბი­ლეო წვე­უ­ლე­ბის შემ­დეგ სტა­ლი­ნი ღამე შინ არ მი­სუ­ლა, - იხ­სე­ნებ­და თა­ვის მო­გო­ნე­ბებ­ში ნი­კი­ტა ხრუშ­ჩო­ვი. - ნა­დეჟ­და სერ­გე­ევ­ნამ ზუ­ბა­ლო­ვოს აგა­რაკ­ზე და­რე­კა. მას აუ­წყეს, რომ მისი მე­უღ­ლე ახალ­გაზ­რდა, ლა­მა­ზი ქა­ლიშ­ვი­ლის სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში ის­ვე­ნებ­და" - ამის გამ­გო­ნე ალი­ლუ­ე­ვამ თა­ვის მოკ­ვლა გა­და­წყვი­ტა.

იმ სა­ბე­დის­წე­რო ღა­მეს ვის­თან ატ­არებ­და დროს გე­ნე­რა­ლი­სი­მუ­სი, უცნო­ბია. გა­მო­რი­ცხუ­ლი არ არის, რომ მის გვერ­დით არა­ნა­ი­რი საყ­ვა­რე­ლი არ ყო­ფი­ლა. გა­დამ­თვრალ ბე­ლადს შე­იძ­ლე­ბა უბ­რა­ლოდ ჩა­ე­ძი­ნა და მა­ინც, სტა­ლი­ნის გა­რე­მოც­ვი­სა და ახ­ლობ­ლე­ბის თქმით, მას ერთ ქალ­თან ხან­გრძლი­ვი ურ­თი­ერ­თო­ბა აკავ­ში­რებ­და: მას როზა კა­გა­ნო­ვი­ჩი ერ­ქვა, იგი სტა­ლი­ნის თა­ნა­მებ­რძო­ლის, ლა­ზარ კა­გა­ნო­ვი­ჩის ძმის­შვი­ლი იყო. ბე­ლა­დის ფა­ვო­რი­ტის ნამ­დვი­ლი სა­ხე­ლი რა­ქე­ლია. გო­გო­ნა სტა­ლინ­მა კრემ­ლის ერთ-ერთ ბან­კეტ­ზე გა­იც­ნო. ხა­ვერ­დის­თვა­ლა, შავ­თმი­ან­მა გო­გო­ნამ მა­შინ­ვე მი­ი­პყრო მისი ყუ­რა­დღე­ბა. ბი­ძი­ამ ძმის­შვილს აუხ­სნა, რომ სტა­ლი­ნის ყუ­რა­დღე­ბა­ზე უა­რის თქმა არ ღირ­და. ქვეყ­ნის მმარ­თველ­მა პარ­ტი­ულ­მა სა­მე­ულ­მა - მო­ლო­ტოვ­მა, ბე­რი­ამ და კა­გა­ნო­ვიჩ­მა გა­და­წყვი­ტეს, გე­ნე­რა­ლი­სი­მუს­ზე გავ­ლე­ნის გა­საძ­ლი­ე­რებ­ლად გო­გო­ნა თა­ვი­ან­თი მიზ­ნე­ბის­თვის გა­მო­ე­ყე­ნე­ბი­ნათ.

სტა­ლინს საყ­ვარ­ლის სიყ­მაწ­ვი­ლე არ აშ­ფო­თებ­და. მო­მა­ვალ ცოლ­თან, ნა­დეჟ­დას­თან, მა­შინ გა­ა­ბა რო­მა­ნი, როცა გო­გო­ნა სულ 16 წლის იყო.

- როზა ძა­ლი­ან ლა­მა­ზი და ჭკვი­ა­ნი ქალი იყო, - ჰყვე­ბო­და სერ­გო ბე­რია, ლავ­რენ­ტი ბე­რი­ას ვაჟი, მაგ­რამ სტა­ლი­ნის ოფი­ცი­ა­ლუ­რი ცოლი მა­ინც ვერ გახ­და, მის­გან ვაჟი კი გა­ა­ჩი­ნა.

ალი­ლუ­ე­ვას სიკ­ვდი­ლის შემ­დეგ მმარ­თვე­ლი პარ­ტია სტა­ლი­ნის და­ქორ­წი­ნე­ბა­ზე აქ­ტი­უ­რად მსჯე­ლობ­და. აი, რას წერს ამის შე­სა­ხებ ის­ტო­რი­კოს-პუბ­ლი­ცის­ტი დი­მიტ­რი ვოლ­კო­გო­ნო­ვი: "ადა­მი­ა­ნებ­მა მისი გა­რე­მოც­ვი­დან გა­და­წყვი­ტეს კო­ბას კი­დევ ერთხელ ექორ­წი­ნა - ბე­ლა­დის ახლო მე­გობ­რის ერთ-ერთ ნა­თე­სავ­ზე. თით­ქოს ყვე­ლა­ფე­რი გა­და­წყვე­ტი­ლი იყო, მაგ­რამ მი­ზე­ზი მხო­ლოდ ქვრი­ვის­თვი­საა ცნო­ბი­ლი, ქორ­წი­ნე­ბა არ შედ­გა".

და­დი­ო­და ჭო­რე­ბი, თით­ქოს სტა­ლინს სექ­სუ­ა­ლუ­რი პრობ­ლე­მე­ბი ჰქონ­და და ამის შე­სა­ხებ ერთხელ მი­ხა­ილ კა­ლი­ნინს შეს­ჩივ­ლა... სა­კავ­ში­რო მე­ქალ­თა­ნემ და ქა­ლე­ბის გულ­თამ­პყრო­ბელ­მა პატ­რონს გა­მა­ა­ხალ­გაზ­რდა­ვე­ბე­ლი ოპე­რა­ცი­ის გა­კე­თე­ბა შეს­თა­ვა­ზა, რო­მე­ლიც თა­ვად ჰქონ­და გა­და­ტა­ნი­ლი და შე­დე­გით კმა­ყო­ფი­ლი იყო. ექიმ დი­მიტ­რი პლეტ­ნე­ვის და­მოწ­მე­ბით პი­რა­დად მან, ორ ექიმ­თან ერ­თად, იო­სებ ბე­სა­რი­ო­ნის ძეს ჯირ­კვა­ლი გა­და­უ­ნერ­გა. მად­ლი­ერ­მა სტა­ლინ­მა ექიმს ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მი­დან რა­ფა­ე­ლის ნა­ხა­ტის "ქრის­ტე ეკ­ლი­ა­ნი გვირ­გვი­ნით" ორი­გი­ნა­ლი აჩუ­ქა. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, 1938 წელს პლეტ­ნე­ვი, რო­გორც "ექი­მი-მომ­წამ­ვლე­ლი", დახ­ვრი­ტეს.

1930-იანი წლე­ბის ბო­ლოს საბ­ჭო­თა ელი­ტურ წრე­ებ­ში ჭო­რა­ობ­დნენ ახალ­გაზ­რდა საყ­ვარ­ლის ბე­ლად­ზე უჩ­ვე­უ­ლო გავ­ლე­ნა­ზე. ამ­ბობ­დნენ, სტა­ლინ­თან მიღ­წე­ვა მხო­ლოდ "როზა კა­გა­ნო­ვი­ჩის სა­ლო­ნის" გავ­ლით შე­იძ­ლე­ბაო. სტა­ლი­ნის "მე­სა­მე" ცო­ლის გავ­ლე­ნი­ა­ნო­ბა­ზე გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ჭო­რე­ბის­თვის ბევ­რი ადა­მი­ა­ნი და­ი­სა­ჯა.

თა­ვის წი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლე­ბა­ში რო­ზას ნე­ტა­რი მატ­რო­ნაც იხ­სე­ნი­ებ­და, რომ­ლის წი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლე­ბაც სა­მა­მუ­ლო ომის დროს ძა­ლი­ან პო­პუ­ლა­რუ­ლი იყო. ერთ-ერთი წი­ნას­წარ­მე­ტყვე­ლე­ბი­სას მატ­რო­ნამ თქვა, რომ სტა­ლი­ნი თა­ვი­სი სიკ­ვდი­ლით არ მოკ­ვდე­ბო­და - კა­გა­ნო­ვი­ჩის ძმის­შვი­ლი ბა­ლი­შით და­ახ­რჩობ­და.

სტა­ლი­ნის სიკ­ვდი­ლის შემ­დეგ როზა გა­თხოვ­და და გვა­რი გა­მო­იც­ვა­ლა. რო­დე­საც ლა­ზა­რე მა­ი­სე­ვიჩს ძმის­შვილ­ზე ეკი­თხე­ბოდ­ნენ, იგი ამ­ბობ­და, თით­ქოს­და როზა ქმარ­თან ერ­თად როს­ტოვ­ში ცხოვ­რობ­და, მოს­კოვ­ში კი მხო­ლოდ ომის შემ­დეგ ჩა­ვი­და. მისი მტკი­ცე­ბით, გრა­ნოვ­სკის ქუ­ჩა­ზე მას ცუდი სახ­ლი მი­სცეს. მაგ­რამ ყვე­ლას­თვის ცნო­ბი­ლია, რომ კრემ­ლის ამ თვალ­სა­ჩი­ნო სახ­ლებ­ში, უბ­რა­ლოდ, არ იყო ცუდი ბი­ნე­ბი. როზა კა­გა­ნო­ვიჩ­მა ღრმა სი­ბე­რემ­დე იცხოვ­რა და ლა­ზარ კა­გა­ნო­ვი­ჩის სიკ­ვდი­ლი­დან სამი წლის შემ­დეგ, 1994 წელს გარ­და­იც­ვა­ლა.

1930-იანი წლის ბო­ლოს რო­ზამ სტა­ლი­ნის­გან ვაჟი გა­ა­ჩი­ნა. ბავ­შვი კა­გა­ნო­ვი­ჩე­ბის ოჯახ­ში იზ­რდე­ბო­და. ბი­ჭუ­ნას იური ერ­ქვა და ძა­ლი­ან ჰგავ­და ქარ­თველს. დე­და­მი­სი სა­დღაც წა­ვი­და და პა­ტა­რა ბი­ძას და­უ­ტო­ვა, - იხ­სე­ნებ­და სერ­გო ბე­რია.

ლა­ზარ კა­გა­ნო­ვი­ჩი მრა­ვა­ლი წელი ცხოვ­რობ­და ცოლ­თან მა­რია პრი­ვო­როტსკა­ი­ას­თან ერ­თად. წყვილს სა­ერ­თო შვი­ლი არ ჰყო­ლია. კა­გა­ნო­ვიჩს პირ­ვე­ლი ცო­ლის­გან ჰყავ­და ქა­ლიშ­ვი­ლი მაია. ოჯახ­ში იუ­რის გა­მო­ჩე­ნის შე­სა­ხებ ლა­ზარ კა­გა­ნო­ვი­ჩი ჰყვე­ბო­და, თით­ქოს­და მან ობო­ლი ბავ­შვის შვი­ლად აყ­ვა­ნა გა­და­წყვი­ტა და ქა­ლიშ­ვილს სთხო­ვა ბავ­შვთა სახ­ლში მო­ე­ძებ­ნა პა­ტა­რა. თით­ქოს თა­ვი­დან მა­ი­ამ შინ ქერა ბავ­შვი მი­იყ­ვა­ნა, მაგ­რამ ოჯა­ხურ საბ­ჭო­ზე გა­და­წყვი­ტეს, რომ იგი ოჯა­ხის წევ­რე­ბის­გან მკვეთ­რად გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი იქ­ნე­ბო­და, ამი­ტო­მაც შავგვრე­მა­ნი ბავ­შვის მო­ძებ­ნას შე­უდ­გნენ...

ვინ იყო იური

პო­პუ­ლა­რუ­ლი წიგ­ნის "კრემ­ლის ცო­ლე­ბის" ავ­ტო­რი ლა­რი­სა ვა­სი­ლი­ე­ვა ცდი­ლობ­და გა­ერ­კვია, ვინ იყო სი­ნამ­დვი­ლე­ში იური კა­გა­ნო­ვი­ჩი. მან მო­ძებ­ნა მისი პირ­ვე­ლი ცოლი - სე­რა­ფი­მა მი­ხა­ი­ლოვ­ნა. სე­რა­ფი­მამ იური მა­შინ გა­იც­ნო, რო­დე­საც იგი სა­არ­ტი­ლე­რიო სას­წავ­ლე­ბელ­ში სწავ­ლობ­და, შემ­დეგ ჟუ­კო­ვის სა­ხე­ლო­ბის აკა­დე­მია და­ამ­თავ­რა.

- იუ­რას ძი­რი­თა­დად "ოპე­რუ­ლად" ზრდიდ­ნენ, რო­გორც ჩვენ ოპე­რა­ტი­ულ მუ­შა­კებს ვუ­წო­დებ­დით, - იხ­სე­ნებ­და სე­რა­ფი­მა მი­ხა­ი­ლოვ­ნა, - სწო­რედ მათ და­ა­წყე­ბი­ნეს სმაც. იურა მე­ქალ­თა­ნე იყო, მოლ­ხე­ნა უყ­ვარ­და.

და­ლე­ვა მა­შინ და­ი­წყო, რო­დე­საც კა­გა­ნო­ვი­ჩი სამ­სა­ხუ­რი­დან გა­ა­თა­ვი­სუფ­ლეს. იური ენ­გელსში სა­ვერ­ტა­ლი­ო­ტო ბა­ზა­ზე სა­მუ­შა­ოდ გაგ­ზავ­ნეს. ყო­ფი­ლი ცო­ლის გად­მო­ცე­მით, შინ დაბ­რუ­ნე­ბულ­მა, როცა სას­მელ­ზე ფული არ ჰყოფ­ნი­და, სახ­ლი­დან ნივ­თე­ბის გა­ყიდ­ვა და­ი­წყო. შეშ­ფო­თე­ბულ­მა სე­რა­ფი­მამ დახ­მა­რე­ბის­თვის ლა­ზარ კა­გა­ნო­ვიჩს მი­მარ­თა. გან­რის­ხე­ბულ­მა მო­ხუც­მა შვი­ლო­ბილს ბი­ლი­არ­დის კიი ჩა­არ­ტყა თავ­ში. შემ­დეგ აგა­რა­კი­დან კურ­დღლე­ბის მო­პარ­ვის­თვის სა­ერ­თოდ გა­აგ­დო ში­ნი­დან. იური ჯერ ირ­კუტსკში, შემ­დეგ მირ­ნი­ში გა­და­ბარ­გდა სა­ცხოვ­რებ­ლად. ელი­ტუ­რი ოჯა­ხის ნა­ში­ერ­მა თა­ვი­სი ლო­თო­ბით ყვე­ლას ისე მო­ა­ბეზ­რა თავი, რომ იგი ქა­ლაქკო­მის მდი­ვან­მა გა­მო­ი­ძა­ხა: "რო­მელ თვითმფრი­ნავ­შიც გინ­და ჩაგ­სვამ, მხო­ლოდ გაფ­რინ­დი!" 60 წლის იური ჩეჩ­ნეთ­ში გაფ­რინ­და. იქ ცო­ლად მო­იყ­ვა­ნა სა­ბავ­შვო ბა­ღის აღ­მზრდე­ლი. გა­მუდ­მე­ბუ­ლი ლო­თო­ბის­გან იუ­რის გულ­მა ვე­ღარ გა­უძ­ლო და 1976 წელს გარ­და­იც­ვა­ლა.

კვლავ გე­ნე­რა­ლი­სი­მუ­სის საყ­ვა­რელ ქა­ლებ­ზე

* სტა­ლი­ნის პირ­ვე­ლი ოფი­ცი­ა­ლუ­რი ცოლი ეკა­ტე­რი­ნე სვა­ნი­ძე იყო. იგი 1907 წლის 22 ნო­ემ­ბერს ტი­ფით თბი­ლის­ში გარ­და­იც­ვა­ლა. მან ბე­ლადს გა­უ­ჩი­ნა უფ­რო­სი ვაჟი ია­კო­ბი.

* 1914-დან 1918 წლამ­დე სოსო ჯუ­ღაშ­ვი­ლის ცოლი იყო ანა რუ­ბინშტე­ი­ნი. მას­თან გან­ქორ­წი­ნე­ბის შემ­დეგ ნა­დეჟ­და ალი­ლუ­ე­ვა­ზე იქორ­წი­ნა, მაგ­რამ ყო­ფი­ლი ცოლი არ და­ი­ვი­წყა, ის და მისი ქა­ლიშ­ვი­ლი რე­გი­ნა ყვე­ლა იმ უფ­ლე­ბით სარ­გებ­ლობ­დნენ, რი­თაც პარ­ტი­უ­ლი მა­ღალ­ჩი­ნოს­ნე­ბი.

* სტა­ლინს ნა­დეჟ­და ალი­ლუ­ე­ვას­თან ქორ­წი­ნე­ბა­ში ჰყავ­და ვაჟი ვა­სი­ლი და ქა­ლიშ­ვი­ლი სვეტ­ლა­ნა.

* 1932 წელს სტა­ლი­ნი სა­ო­პე­რო მომ­ღე­რალ­მა ვერა და­ვი­დო­ვამ (მჭედ­ლი­ძემ) გა­ი­ტა­ცა. რო­გორც ამ­ბო­ბენ, და­ვი­დო­ვა ხში­რად სტუმ­რობ­და ბე­ლადს, რო­დე­საც იგი სამ­ხრეთ­ში ის­ვე­ნებ­და. ირ­წმუ­ნე­ბი­ან, რომ სო­ჭის ზამ­თრის თე­ატ­რი სტა­ლინ­მა საყ­ვა­რე­ლი ქა­ლის გამო აა­შე­ნე­ბი­ნა.

* სე­რა­ფიმ კა­გა­ნო­ვი­ჩი ამ­ბობ­და, რომ სტა­ლინს მყა­რი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი ჰქო­ნდა მის ოფი­ცი­ანტ ქალ ვა­ლენ­ტი­ნას­თან.

ასე­ვე და­გა­ინ­ტე­რე­სებთ | ამე­რი­კა­ში სტა­ლი­ნის ქა­ლიშ­ვი­ლი მო­ხუც­თა თავ­შე­სა­ფარ­ში გარ­და­იც­ვა­ლა

ჟურ­ნალ "რე­ი­ტინ­გის" არ­ქი­ვი­დან