საბჭოთა კინემატოგრაფის ზენიტიდან ჯაშუშობის ბრალდებამდე - მსახიობის საბედისწერო კავშირი ბერიასთან და სასიკვდილო გასროლა მაშინ, როდესაც საფრთხე თითქოს აღარ ემუქრებოდა

საბჭოთა მსახიობის ზოია ფიოდოროვას ცხოვრება, მძაფრსიუჟეტიანი ფილმივით განვითარდა და ტრაგიკულად დასრულდა. ის ისეთ ცნობილ ფილმებში თამაშობდა, როგორიცაა "ქორწილი მალინოვკაში", "მოსკოვს ცრემლების არ სჯერა " და ა.შ. მსახიობს არაერთი განსაცდელის გადატანა მოუწია: ტრაგიკული სასიყვარულო ურთიერთობა, ჯაშუშობის ბრალდება, ხალხის მტრის ქალიშვილად გამოცხადება, პატიმრობა და მტრობა ბერიასთან... მისი სიცოცხლე სასიკვდილო გასროლით შეწყდა. გამოძიებამ დღემდე ვერ დაადგინა, რა იყო მკვლელობის მოტივი.

ზოია ფიოდოროვას მშობლები ჩვეულებრივი მუშები იყვნენ და არ სურდათ ქალიშვილს პროფესიად მსახიობობა აერჩია. მამა დაჟინებით მოითხოვდა, რომ ქალიშვილს ბუღალტერია ესწავლა, თუმცა მაინც შეძლო მშობლების დარწმუნება, რომ მიეცათ შანსი, რომ დრამის სკოლაში გაეგრძელებინა სწავლა.

ფიოდოროვას სამსახიობო კარიერა ფილმში "მომავალი" კამეოს როლით დაიწყო. მიუხედავად იმისა, რომ ეპიზოდი ამოჭრეს მონტაჟის დროს, გადაღებამ საბედისწერო როლი ითამაშა მის ცხოვრებაში. გადასაღებ მოედანზე ზოია შეხვდა ოპერატორ ვლადიმერ რაპოპორტს; მათი რომანი ქორწინებით დასრულდა, რაც დიდხანს არ გაგრძელებულა, მაგრამ ამ ურთიერთობამ დამწყებ მსახიობს გზა გაუხსნა დიდი კინოსკენ.

რაპოპორტთან ურთიერთობა მაშინ დასრულდა, როდესაც ფიოდოროვის ოჯახში ტრაგიკული მოვლენა მოხდა. ზოიას მამა ხალხის მტრად გამოაცხადეს და დააპატიმრეს.

ზოია ერთხელ უკვე იყო დაქორწინებული, პირველი ქმარი ლეონიდ ვეიცლერი, მისი თანაკურსელი იყო თეატრალურ სკოლაში. ეს იყო გაუაზრებელი სტუდენტური ქორწინება, რომელიც დიდხანს არ გაგრძელებულა. რაპოპორტთან ქორწინებაც ცოტა ხანს გაგრძელდა.

• ბერია და ფიოდოროვა

იმ პერიოდში მოსკოვში ლეგენდები დადიოდა იოსებ სტალინის მარჯვენა ხელის, სსრკ შინაგან საქმეთა სახალხო კომისრის ლავრენტი ბერიას დანაშაულებზე, მათ შორის ქალების მიმართ ძალადობაზე... კაცი თავისი პოზიციით სარგებლობდა და საშინლად ავიწროებდა განსხვავებული სოციალური სტატუსის მქონე გოგონებს, ანგრევდა მათ ბედს. მათ რიცხვში აღმოჩნდა საბჭოთა კინოს ერთ-ერთი მთავარი დივა - ზოია ფიოდოროვაც.

მსახიობის მამა, როგორც უკვე ვახსენეთ, ჯაშუშობის ბრალდებით დააპატიმრეს და ათი წელი მიუსაჯეს. "ხალხის მტრის" ქალიშვილის სტატუსის მიუხედავად, ზოიამ განაგრძო ფილმებში მონაწილეობა და 1940-იანი წლების დასაწყისში სტალინის ორი პრემიაც კი მიიღო.

ამან ძალიან გააძლიერა მსახიობის პოზიციები და გადაწყვიტა ლავრენტი ბერიას შეხვედროდა. როგორც მოგვიანებით ფიოდოროვას ქალიშვილმა ვიქტორიამ თავის წიგნში "ადმირალის ქალიშვილი" დაწერა, შეხვედრაზე დედამ ბერიას განუცხადა, რომ მისი მამა უსამართლოდ გაასამართლეს. 1941 წლის აგვისტოში კაცი გაათავისუფლეს, მაგრამ ბანაკებში მძიმე მდგომარეობისა და ცუდი ჯანმრთელობის გამო, ერთ თვეში გარდაიცვალა. ბერიამ მსახიობს სამძიმრის სათქმელად პირადად დაურეკა. ამის შემდეგ ბერიას ზარები გახშირდა.

საუბრისას კაცი აქებდა ფიოდოროვას ახალ როლებს, სთავაზობდა საკუთარ მხარდაჭერას, 1943 წელს კი საკუთარი მეუღლის პატივსაცემად გამართულ ვახშამზე მიიწვია. ზოიას უთხრა, რომ ეს მისი მეუღლის თხოვნით ხდებოდა. საღამოს მსახიობის წასაყვანად მის სახლთან მანქანა გაჩერდა. დაპირებული წვეულების მიუხედავად, ბერიას ეზო და სახლი ცარიელი იყო. სტუმრებისა და სადღესასწაულო სუფრის შესახებ კითხვებზე ბერიამ ქალს უთხრა, რომ მის მეუღლეს თავი სტკიოდა და სტუმრებს სთხოვეს, აღარ მოსულიყვნენ.

”მაგრამ თქვენს მოსაყვანად მანქანა უკვე გზაში იყო, მე ვერაფერი გავაკეთე. იმედია გესმის ჩემი?" - განმარტა ბერიამ.

მსახიობმა სახლში წასვლას დააპირა, მაგრამ მის გაშვებას მასპინძელი არ აპირებდა.

”რა სისულელეა, ძვირფასო ზოია. ორმოცდაათკაციანი სუფრა გავშალეთ. რა თქმა უნდა, დარჩებით“, - განუცხადა ბერიამ.

სადილზე, რომელსაც მხოლოდ ფიოდოროვა და ბერია ესწრებოდნენ, სახალხო კომისარი ცდილობდა ქალზე შთაბეჭდილება მდიდრული კერძებით (შავი ხიზილალა და შემწვარი ცხვარი ომის წლებში) მოეხდინა. როდესაც ბერიამ, ორი ჭიქის დალევის შემდეგ, ხელი მუხლზე დაადო, ფიოდოროვამ ჰკითხა, იცოდა თუ არა, რომ მისი პირველი ქმარი ებრაელი იყო.

”მაგრამ თქვენ ახლა არ ხართ დაქორწინებული..." - უპასუხა კომისარმა. ამ სიტყვების შემდეგ კი წელზე მოეხვია. ქალმა წასვლა დააპირა და ბერიას მცდელობებს წინააღმდეგობით და შეურაცხყოფით უპასუხა... როგორც ჩანს, ვითარება საკმაოდ გართულდა, რადგან საბედისწერო ღამის შემდეგ მსახიობი შურისძიებას ელოდა, მაგრამ, როგორც ჩანს, ბერიას მისთვის არ ეცალა და ომის დასრულებამდე გადადო.

1945 წელს ზოიამ აშშ-ს სამხედრო მისიის საზღვაო განყოფილების უფროსის მოადგილე ჯექსონ ტეიტი გაიცნო. წყვილის რომანის შესახებ ყველამ გაიგო, მოსკოვში ჭორები გავრცელდა - ფიოდოროვა საგარეო დაზვერვისთვის მუშაობსო... ომის დასრულების შემდეგ, ტეიტი შეერთებულ შტატებში გაემგზავრა, სადაც კალიფორნიის საზღვაო ბაზაზე ადმირალად დაინიშნა, ხოლო 1946 წლის 18 იანვარს მსახიობმა მისგან ქალიშვილი გააჩინა.

იმ წლებში მარტოხელა დედებს მთავრობისგან ყველანაირი მხარდაჭერა შეუწყდათ, ამიტომ ქალი იძულებული გახდა კომპოზიტორ ალექსანდრე რიაზანოვთან ფიქციური ქორწინება გაეფორმებინა. თუმცა ამან ვერ გადაარჩინა, 1946 წლის დეკემბერში, როგორც საგარეო დაზვერვის აგენტი დააპატიმრეს.

ქალი ლუბიანკას ციხეში გადაიყვანეს, სადაც დაკითხვისას სასტიკად აწამეს. 1947 წლის აგვისტოში კი 25 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს ქონების კონფისკაციით. 1947 წლის დეკემბერში ბერიას წერილი მისწერა, რომელშიც შეახსენა დაპირება, რომ დაეხმარებოდა "ცხოვრების რთულ მომენტებში".

”ჩემს წინააღმდეგ წაყენებული ბრალი და გამოძიება წააგავს რაღაც სისხლიან კომედიას, რომელიც ჩემს მიერ რამდენიმე დაუდევრად წარმოთქმულ ფრაზაზე ააგეს და ჩემგან მონსტრი შექმნეს”, - წერდა ქალი ბერიას.

ფიოდოროვას თქმით, მას არ ესმოდა, რატომ აწამებდნენ მას ასე სასტიკად, სთხოვდა თავისუფლებას და იმუქრებოდა სამარტოო საკანში თავის ჩამოხრჩობით.

"გთხოვ, ძვირფასო ლავრენტი პავლოვიჩ, გადამარჩინე! თავს დამნაშავედ ვგრძნობ ჩემი უაზრო ბუნებისა და ენის გამო. კარგად მესმის ჩემი შეცდომების და მოგმართავ როგორც საკუთარ მამას. დამიბრუნე სიცოცხლე! დამაბრუნე მოსკოვში! რატომ უნდა მოვკვდე? ჩემი ერთადერთი იმედი თქვენი სამართლიანი გადაწყვეტილებაა“, - ნათქვამია მსახიობის წერილში.

გასაჩივრებას არანაირი შედეგი არ მოჰყოლია. ტეიტს, რომელიც ცდილობდა შეყვარებულთან კონტაქტის აღდგენას, უთხრეს, რომ ზოია დაქორწინდა ცნობილ საბჭოთა კომპოზიტორზე და ბედნიერად ცხოვრობდა. ამ დროს მსახიობმა ციხეში რვა წელი გაატარა. ზოია სტალინისა და ბერიას გარდაცვალებიდან ორ წელიწადში გაათავისუფლეს.

თავისუფლებაში დაბრუნების შემდეგ, ფიედოროვა ქალიშვილთან დაბრუნდა, მას ისევ იღებდნენ კინოში. 1976 წელს მისმა ქალიშვილმა ნებართვა მიიღო და მამასთან შეერთებულ შტატებში გაემგზავრა. სამჯერ ჩავიდა ამერიკაში ზოიაც, რის შემდეგაც დაიწყო საბუთების მომზადება ამერიკაში საცხოვრებლად გადასასვლელად.

1981 წელს მოსკოვში კუტუზოვსკის პროსპექტზე სამოთახიან ბინაში ზოია ფიოდოროვა გარდაცვლილი იპოვეს. მას იარაღი თავში სამჯერ ჰქონდა ნასროლი.

მისი მკვლელობის საქმემ მრავალი ჭორი გამოიწვია, რომელთა შორის იყო ვერსიები ფიოდოროვას სიკვდილში კე-გე-ბეს აგენტების მონაწილეობის შესახებ. მიუხედავად მრავალი წლის გასვლისა, მისი მკვლელობა დღემდე გაუხსნელი რჩება.