"ძალიან დიდი იყო, უბრალოდ ამ ყველაფერს იმ დროს ვერ აღვიქვამდით... კაცი რომ აღარ არის, ხვდები, რამდენად მაგარი იყო" - ზაზა ურუშაძე, კაცი, რომელიც დააკლდა კინოს

2019 წლის 7 დეკემბერს მოულოდნელი და დაუჯერებელი ინფორმაცია გავრცელდა, ნიჭიერი და წარმატებული რეჟისორის, ზაზა ურუშაძის გარდაცვალების შესახებ.

ზაზა ურუშაძე 53 წლის ასაკში გარდაიცვალა. გარდაცვალების მიზეზად გული დასახელდა. რეჟისორი ვაკის საცურაო აუზზე იმყოფებოდა, რა დროსაც შეუძლოდ გახდა, ადგილზე მისულმა სასწრაფო-სამედიცინო დახმარების ჯგუფმა მისი გადარჩენა ვერ შეძლო...

საქართველომ, და არა მარტო ჩვენმა ქვეყანამ, დიდი რეჟისორი დაკარგა და მაშინ, როცა მას ძალიან ბევრი კარგი პროექტის განხორციელება შეეძლო. ის იყო ადამიანი, რომელმაც შეძლო და თავისი "მანდარინებით" მსოფლიოს ყურადღება მიიპყრო, საერთაშორისო აღიარება მოიპოვა.

• 30 ოქტომბერს მას 57 წელი შეუსრულდებოდა, ხოლო რამდენიმე დღის წინ, 7 დეკემბერს გარდაცვალებიდან 4 წელი შესრულდა. ჩვენ მისი გახსენება გადავწყვიტეთ.

"მამა - რამაზ ურუშაძე ფეხბურთელი იყო. თბილისის "დინამოსა" და საბჭოთა კავშირის ნაკრების მეკარე გახლდათ. დედა პროფესიით ქიმიკოსია, ექიმების ოჯახიდანაა... არჩევანში თავისუფალი ვიყავი. სხვათა შორის, დედა ახლახან გამომიტყდა, რომ თურმე მასაც რეჟისორობა ნდომებია, მაგრამ მაშინ საქართველოში ასეთი ფაკულტეტი არ იყო. სასწავლებლად მოსკოვში უნდა წასულიყო, მამამისს უთხოვია, - არ წასულიყო. ასე რომ, რეჟისორობა მის აუხდენელ ოცნებად დარჩა. დედამ მითხრა: კარგია, რომ ჩემი ოცნება შენ მაინც ამიხდინეო. ამ ნათქვამმა ჩემზე ძალიან იმოქმედა... რაც შეეხება ფეხბურთს: შეიძლება ითქვას, რომ დიღმის საწვრთნელ ბაზაზე ვიზრდებოდი. სპორტის ამ საოცარ სახეობას ფეხბურთის ქართველი ვარსკვლავები: მიშა მესხი, ბორია სიჭინავა, მამაჩემი მასწავლიდნენ. პატარაობიდანვე ვეზიარე მის საიდუმლოებებს, მაგრამ ისე მოხდა, იმდენად ბევრი ინფორმაცია მივიღე, რომ რაღაც პროტესტის გრძნობის მსგავსი გამიჩნდა და ფეხბურთელობა აღარ მოვინდომე“ - ჰყვებოდა წლების წინ ჩემთან ინტერვიუში ზაზა ურუშაძე.

• ისე მოხდა, რომ თეატრალურ ინსტიტუტში სარეჟისორო ფაკულტეტზე 16 წლისამ ჩააბარა. მისი ჯგუფის ხელმძღვანელი ლანა ღოღობერიძე იყო.

"იგი არაჩვეულებრივი პედაგოგია, გემოვნებიანი ადამიანია და საინტერესოდ გვასწავლიდა. სტუდენტების მიმართ საინტერესო მიდგომა ჰქონდა, - თავისუფლებას არ გვართმევდა, მაგრამ ძალიან ფრთხილად გვაძლევდა რჩევას, მიმართულებას. მახსოვს, ლექციებზე არა მხოლოდ კინოზე, არამედ სხვა ბევრ თემაზეც ვსაუბრობდით. ქალბატონი ლანა ერუდირებული ადამიანია და ბევრი რამ მასწავლა. მეორე ხელმძღვანელი, ასევე არაჩვეულებრივი პიროვნება, რეჟისორი ომარ გვასალია გახლდათ. მონტაჟს კი ორი წლის განმავლობაში ოთარ იოსელიანი გვასწავლიდა... სტუდენტობისას ფირზე სამი ფილმი გადავიღე. ინსტიტუტი რომ დავამთავრე, უკვე სრულყოფილად ვიცოდი ხელობა“, - ესეც ნაწყვეტია მისი ინტერვიუდან...

• რეჟისორი ლანა ღოღობერიძე და კი ზაზა ურუშაძის გარდაცვალებას ასე გამოეხმაურა (ქალბატონმა ლანამ ის პირველად "თეატრალურში“ მისაღებ გამოცდაზე ნახა, რომელიც შემდგომში მისი კოლეგა და უმცროსი მეგობარი გახდა)

"ჩემი ზაზა! ჩემი უმცროსი მეგობარი! ჩემთვის მუდამ პატარა ბიჭი! რა სიტყვებით გამოვთქვა ჩემი გულისტკივილი, არ ვიცი... შენ ჩემთვის ბოლომდე ის პატარა ბიჭი იყავი, პირველად რომ გნახე სარეჟისორო სახელოსნოს მისაღებ გამოცდებზე. ყველაზე ახალგაზრდა. 15 თუ 16 წლის ხუჭუჭა ბიჭი (ასეთი დამამახსოვრდი). თვალები რაღაცნაირი, მძლავრი ენერგიით გიელავდა. ლადო ასათიანის ლექსი წაიკითხე: "რადგან სიცოცხლე ასე ნავარდობს, სიკვდილის ყველა კარი ჩარაზეთ“… ახლაც თვალწინ მიდგას, როგორი გზნებით ამბობდი ამ სიტყვებს: სიკვდილის ყველა კარი ჩარაზეთ! (თუმცა მაშინ, ალბათ, ამ სიტყვის არსიც არ გესმოდა). რაღაც ძალიან ნაღდი დავინახე მაშინ ამ ბიჭში... უყოყმანოდ ამოვარჩიე რეჟისორობის მრავალრიცხოვან მსურველთა შორის...მერე, წლების მანძილზე, ზაზა ჩემთვის ნამდვილი ახლობელი გახდა. მართლა ახლობელი. მეგობარი. ხშირად მირეკავდა, მოდიოდა. ბევრს ვსაუბრობდით. ყველა თავის ჩანაფიქრზე მელაპარაკებოდა. ყველა სცენარს მაკითხებდა. მის კაბინეტში, კომპიუტერში, ბოლო ფილმის მასალაც მაჩვენა და მეც ვუზიარებდი ჩემ ჩანაფიქრებს, ფილმის გადაღებულ მასალასაც კი ვაჩვენებდი. ბოლო ფილმიც ნახა, ერთ-ერთი მონტაჟის ეტაპზე. ახლაც მახსოვს, რამ დააეჭვა და მე, ბევრი ფიქრის მერე, მისი შენიშვნებიც გავითვალისწინე. ეს რომ ვუთხარი, ბევრი იცინა, რატომაც არა, ხომ შეიძლება მეც რაღაცა გასწავლოთო! ძალიან, ძალიან ბედნიერი ვიყავი მისი არნახული საერთაშორისო წარმატებით! თვითონ ისე გულღიად და ამაყად მიყვებოდა ამ წარმატების ამბებს და ისევე, როგორც ამ 40 წლის წინ, ბავშვურად უელავდა თვალები“.

***

"ადრე ვხატავდი და არქიტექტორობა მინდოდა, მაგრამ უეცრად ვიგრძენი და მივხვდი, რომ კინოს გარეშე ცხოვრება არ შემეძლო. კარგადაც ვწერდი... ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ, სამუშაოდ კინოსტუდია "ქართულ ფილმში" მივედი. 90-იანი წლების დასაწყისი იყო და ცხადია, მუშაობისთვის რთული პერიოდი გახლდათ. ფულიც აღარ გვქონდა, ყველაფერი აირია. არადა, წარმოებაში ბევრი პროექტი იყო ჩაშვებული. პირველი სრულმეტრაჟიანი ფილმი რომ გადავიღე, მერე მახსოვს, რამდენიმე წელი პაუზა მქონდა, რაც ფსიქოლოგიურად რთული გადასატანი იყო“ - იხსენებდა ზაზა ურუშაძე.

აღნიშნავდა, რომ ფილმის გადაღებისას მოედანზე მუშაობისას ცოცხლდებოდა, ბედნიერების შეგრძნება ეუფლებოდა:

"შეიძლება ითქვას, რომ ამ დროს ყველაზე კარგად ვგრძნობ თავს. ასე რომ, "კინოდან კინომდე" ვცოცხლობ! საოცარი პროფესიაა. რა თქმა უნდა, შედეგით ტკბობაც კარგია და არავინ თქვას, რომ ეს ასე არ არის, მაგრამ ფილმზე მუშაობას რომ დაამთავრებ და მას მსოფლიოს კინემატოგრაფისტები დადებითად შეგიფასებენ, სიამაყის შეგრძნება გეუფლება“.

მისმა "მანდარინებმა“ მაინც გამორჩეული წარმატება მოიპოვა, რაზეც ამას ამბობდა:

"ხალხის რეაქციით ვხვდები, რომ ეს ფილმი ლოკალური სივრცისთვის არ შემიქმნია. მას ერთნაირად აღიქვამს: ამერიკელი, ფრანგი, გერმანელი, იაპონელი... ყველასთვის მისაღებია და ეს მახარებს. ჯილდოებიც მახარებს, რა თქმა უნდა. ასეთი წარმატება ჯერ არ მქონია. სასიამოვნოა, რომ კარგი რევიუები გაკეთდა. იშტვან საბო ჩემთვის გამორჩეული რეჟისორია. ჰოდა, როდესაც ის გამოდის და "მანდარინებს" წლის "კინოდ" ასახელებს, ეს ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია. იმასაც გეტყვით, რომ ფილმი არ არის პროპაგანდისტული. რაკი მასზე ყველა ადამიანს ეტირება, ვფიქრობ, რომ რაღაც ისე გავაკეთე, როგორც უნდა გამეკეთებინა, ანუ ყველასთვის გასაგები და მისაღები "კინო" გადავიღე. ზაზა ურუშაძე სერიალს - "ცხელი ძაღლი" 5 წლის განმავლობაში იღებდა, რაც მის შემოქმედებაში ასევე წარმატებული და საეტაპო ნამუშევარი აღმოჩნდა, რაზეც თავად ასე ჰყვებოდა:

"ამ ცხელი ძაღლის“ ერთ-ერთი ნაწილი აიკრძალა, - ანუ ის, სადაც პრემიერ-მინისტრის მკვლელობაზეა ლაპარაკი. აკრძალული ნაწილი განადგურებას მე გადავარჩინე, "იმედიდან" გავიტაცე... ტელეკომპანია "იმედის" დარბევამდე, ცოტა ხნით ადრე ვიგრძენი, რომ სიტუაცია დაიძაბებოდა და ვთქვი, - ორიგინალების ასლები გავაკეთოთ-მეთქი. 7 ნოემბერს, როდესაც "იმედში" შეცვივდნენ და ყველაფერი დაამტვრიეს, ფილმის ორიგინალები, დამონტაჟებული ფირებიც გააქრეს. ორი წლის წინ კი, "იმედში" ვიღაცები ისევ მივიდნენ და მემონტაჟე აიძულეს, იმ 70-საათიან ფირზე შავი ფონი გადაეწერა. მერე ისხდნენ და ელოდებოდნენ ამ პროცესის დასრულებას. საბოლოო ჯამში, გაანადგურეს მთელი მასალა: როგორც დამონტაჟებული, ასევე დუბლებიც, დასამონტაჟებელი, სამუშაო ვარიანტებიც... ახალი მთავრობა რომ მოვიდა, "იმედში" სიტუაცია შეიცვალა. მათ ჩემი მეგობრებისგან შეიტყვეს, რომ ფილმის ასლი მქონდა და დამიკავშირდნენ. მივეცი და ეთერში გაუშვეს... "ცხელ ძაღლზე" მუშაობისას შემევსო ყველა ის დანაკლისი და შემოქმედებითი პაუზა, რაც მქონდა. ეს სერიალი არ იყო საპნის ოპერა, რომელსაც ერთ ოთახში ვიღებდით. მასზე ჩვეულებრივი კინოგადაღების პრინციპით ვმუშაობდით. მსახიობებს როლიდან გამომდინარე ვირჩევ, მაგრამ ძირითადად, პროფესიონალებს ვიწვევ... მუშაობის დროს ძალიან მომთხოვნი ვარ. როცა ვმუშაობ, არ ვიღლები. კინოში კომპრომისზე არ უნდა წახვიდე; თუ წახვედი, დაღუპული ხარ. ეს სფერო დიდ ყურადღებას მოითხოვს. თუ რომელიმე რგოლი ჩავარდა, შეიძლება, ფილმი მთლიანად გაფუჭდეს. ამიტომ ყოველთვის კარგი ჯგუფი მყავს და გადასაღებ მოედანზე პრობლემაც არ მექმნება“...

• მსახიობმა ვასიკო ბახტაძემ "ცხელ ძაღლში“ მთავარი როლი ითამაშა. დაუვიწყარია მისი რეზო ქათამაძე. ნიჭიერი რეჟისორი ზაზა ურუშაძე მის მოგონებებში ასე გაცოცხლდა:

"ძალიან სამწუხაროა, რომ ასე ახალგაზრდა გარდაიცვალა. მისი გარდაცვალების დღეს გამოვთვალეთ, - ამ სერიალს სადღაც 34-35 წლის ასაკში იღებდა. ჩავთვალოთ, რომ სრულმეტრაჟიანი ფილმის 65 სერია გადაიღო. მასაც ჩვენამდე უბრალოდ, მშვიდად მოჰქონდა ის, რის გაკეთებასაც ჩვენგან ითხოვდა, მარტივად გიხსნიდა. მე მაბრაზებდა - არ ვარგა, არ ვარგაო - მიყვიროდა. ერთხელ მითხრა, მდგომარეობიდან რომ გამომყავხარ, მერე იწყებ აზროვნებასო. თურმე ამიტომ მაბრაზებდა და იმ კონდიციამდე მივყავდი, რაც უნდოდა, რომ შემესრულებინა. ერთხელ რამდენჯერმე ტრადიციულად მითხრა - არ ვარგა, თავიდან შემოდი, რით ვერ გაიგე, ახლა გაჩვენებ და მიხვდებიო. კამერის უკან მე მომიწია დადგომამ, თვითონ კარი შემოაღო და მე დავუძახე, - ზაზა, არ ვარგა!.. ძალიან დიდი იყო, უბრალოდ ამ ყველაფერს იმ დროს, იქ ვერ აღვიქვამდით... კაცი რომ აღარ არის, ხვდები, რამდენად მაგარი იყო. დააკლდა ქართულ კინოს, ხელოვნებას, კიდევ რამდენ რამეს შექმნიდა“.

• თავად რეჟისორისთვის ადამიანი, რომელიც არასდროს ავიწყდებოდა და მას შემდგომ "მანდარინებით“ "ძეგლიც“ კი დაუდგა თავისი ბაბუა იყო. ეს წლების წინ ინტერვიუში ჩემთან გაამხილა:

"ადამიანი, რომელიც არასოდეს დამავიწყება, ჩემს ცხოვრებაში რამდენიმეა, მაგრამ მათგან ალბათ, უპირველესად ბაბუას გამოვყოფ... ის დედის მამა - ივანე იმნაძე გახლდათ, 90-იან წლებში გარდაიცვალა... რაც დრო გადის, ვრწმუნდები, რომ არ მავიწყდება და ყოველდღე მახსოვს იმიტომ, რომ ჩემთვის მაგალითი იყო... მინდა, მას ვგავდე. თუმცა მგონია, რომ ვერ "ვქაჩავ"... ყველა ასპექტში სრულყოფილი, მისაბაძი და ღირსეული პიროვნება გახლდათ. ექიმი იყო... სხვათა შორის, ჩემი ბოლო ფილმის - "მანდარინები" მთავარი გმირი - ივო საოცრად ჰგავს და ამ პერსონაჟის შექმნის ინსპირაციაც ბაბუაჩემის პიროვნების დამსახურებაა, რადგანაც ღრმად არის ჩემში აღბეჭდილი... ივოც ისეთივე ღირსეული კაცია, როგორიც ვანო ბაბუა იყო.

როდესაც ფილმს უყურებენ, ვერც კი იჯერებენ, რომ მსგავსი ადამიანები რეალურად არსებობენ, თუმცა, მისით აღფრთოვანებული რჩებიან... იდეალიზებული გმირია. მყარად ატარებს მისთვის მთავარ პრინციპებს და უნდა, ისინი მომავალ თაობასაც გადასცეს... ივო ქართულ მიწაზე მცხოვრები ესტონელია, რომელიც მასთან სახლში მოხვედრილ დაჭრილ ქართველსა და ჩეჩენ მეომარს (მოსისხლე მტრებს) შეარიგებს და დაამეგობრებს! ზნეობის საოცარ მაგალითს აჩვენებს... დიახ, ზუსტად მისნაირი იყო ბაბუა. ბავშვობაში მორალზე, ადამიანის დანიშნულებაზე, მამაკაცისთვის საჭირო და აუცილებელ თვისებებზე მელაპარაკებოდა. თავისი ცხოვრებითაც დაამტკიცა, რომ ამქვეყნად სიკეთით და სიყვარულით უნდა იცხოვრო... რაც სამწუხაროდ, დღეს ადამიანებს ძალიან აკლიათ".

შემოქმედებით მთლიანად იყო მოცული, ყველა ვინც მას იცნობდა, აღნიშნავს, რომ რაც კი შექმნა, მხოლოდ გულიანი მიდგომით და ალბათ სიმბოლურიც არის, რომ გულით გარდაიცვალა...