თავდასხმა აშშ-ის ხომალდებზე წითელ ზღვაში - ვინ არიან იემენელი ჰუსიტები, ვისაც მომხდარში ადანაშაულებენ?

3 ნოემბერს, წითელ ზღვაში აშშ-ის 3 კომერციულ ხომალდს თავს დაესხნენ. ამერიკის სამხედრო ცენტრალურ სარდლობაში აცხადებენ, რომ მათმა საჰაერო თავდაცვის სისტემამ სამი დრონი ჩამოაგდო.

მათივე ცნობით, ამერიკული სამხედრო გემი USS Carney ხომალდების დასახმარებლად, რომლებსაც 15 ქვეყანასთან, მათ შორის გაერთიანებულ სამეფოსთან აქვს კავშირი, მას შემდეგ ჩაერთო, რაც მათ იემენის იმ ტერიტორიებიდან დაესხნენ თავს, რომლებსაც ირანის მიერ მხარდაჭერილი ჰუსიტები აკონტროლებენ. ორ გემს რაკეტები მოხვდა, მაგრამ, როგორც ამბობენ, თავდასხმებს მსხვერპლი არ მოჰყოლია.

ჰუსიტების პრესსპიკერის მტკიცებით, მათი სამხედრო-საზღვაო ძალები ისრაელის ორ გემს დაესხა თავს. ისრაელის თავდაცვის ძალებში კი აცხადებენ, რომ გემებს ისრაელთან კავშირი არ ჰქონიათ. აშშ-ის ცენტრალურ სარდლობაში აცხადებენ, რომ თავდასხმებმა გემების ეკიპაჟების სიცოცხლეს საფრთხე შეუქმნა და რომ ეს თავდასხმები საერთაშორისო ვაჭრობისა და საზღვაო უსაფრთხოებისთვის პირდაპირ საფრთხეს წარმოადგენს.

"ჩვენ გვაქვს ყველა საფუძველი ვირწმუნოთ, რომ ამ თავდასხმების უფლება, მიუხედავად იმისა, რომ იემენელმა ჰუსიტებმა განახორციელეს, სრულად არის მინიჭებული ირანის მიერ“, - ნათქვამია აშშ-ის ცენტრალურ სარდლობის განცხადებაში.

გასულ თვეში ჰუთსიტებმა წითელ ზღვაში ისრაელის ბიზნესმენის კუთვნილი სავაჭრო გემი დააკავეს. ასევე მათ ისრაელის მიმართულებით ბალისტიკური რაკეტები გაუშვეს, რომლებმაც მიზანს ვერ მიაღწიეს, რადგან ისინი საჰაერო თავდაცვის სისტემამ ჩამოყარა. აღსანიშნავია, რომ რაკეტების განეიტრალებაში მონაწილეობა მიიღო აშშ-ის სამხედრო ხომალდმა Carney-მაც.

ამჟამინდელი თავდასხმა მოხდა ღაზის სექტორში, ისრაელის სამხედროებსა და რადიკალურ დაჯგუფება "ჰამასს“ შორის რამდენიმე დღის განმავლობაში ცეცხლის შეწყვეტის შემდეგ, განახლებული ბრძოლის ფონზე.

• ვინ არიან იემენელი ჰუსიტები, რომლებიც მხარს "ჰამასს“ უჭერენ?

ჰუსიტები - ეს არის შიიტი-ზეიდიტების გასამხედროებული დაჯგუფება, რომელიც იემენის ტერიტორიაზე მოქმედებს. მისი შექმნის თარიღად მიჩნეულია 1994 წელი. ისინი თავიანთ მოძრაობას “ანსარ ალაჰს" ("ალაჰის დამცველებს" ) უწოდებენ, ჰუსიტებს კი მოძრაობის დამაარსებლის გამო ეძახიან. ჰუსიტურ მოძრაობას გრძელი და საინტერესო პრეისტორია აქვს და იგი არ უნდა აგვერიოს მე-15 საუკუნის ჩეხეთის ეროვნულ-გამათავისუფლებელ და ანტიკათოლიკურ მოძრაობაში, რომელსაც იან ჰუსი უძღოდა და მის მიმდევრებს ჰუსიტები შეარქვეს.

ისტორიას თუ გადავხედავთ, იემენში მე-20 საუკუნის 60-იან წლებამდე, ძალაუფლება მე-9 საუკუნის მიწურულს დაფუძნებული ზაიდის სექტის სულიერი ლიდერების - იმამების ხელში იყო. თუმცა მას მერე, რაც იმამი ქვეყნიდან გააძევეს და ჩამოყალიბდა სამხედრო რეჟიმი - იემენის არაბული რესპუბლიკის სახელით, სახელმწიფოში ერთმანეთს დაუპირისპირდა სუნიტური და შიიტური ისლამის მიმდევრები, 70-იანი წლებიდან კი, საუდის არაბეთის მხარდაჭერით, ქვეყანაში ვაჰაბიტური იდეების გავრცელებაც დაიწყო, რითაც ზაიდისტური ელიტების გავლენას წყალი შეუდგა, თუმცა ისინი ბედს არ შეეგუენ და სექტაში ნელ-ნელა გამოფხიზლების პროცესი დაიწყო.

ზაიდისტების ელიტამ ჩამოაყალიბა პარტია ალ-ჰაქი და პარტიის მიზანი გახდა ვაჰაბიტური იდეების გავრცელების აღკვეთა. თავის მხრივ, ვაჰაბიტებმა რეფორმისტული პარტია ჩამოაყალიბეს და ქვეყანაში დემოკრატიული პროცესების ჩანასახი გაჩნდა. თუმცა დემოკრატიამ იემენში ვერ გაიხარა და საბოლოოდ, ბევრი პოლიტიკური შეხლა-შემოხლის და დაპირისპირების შემდეგ, პრეზიდენტმა სალეჰმა 2004 წელს პოლიტიკური ოპონენტის, ჰუსეინ ალ-ჰუსის დაპატიმრების გადაწყვეტილება მიიღო, რამაც ჰუსიტების აჯანყება გამოიწვია. მალე ალ-ჰუსი მოკლეს. ჰუსიტების ლიდერი ცოტა ხნით ალ-ჰუსის მამა გახდა, შემდეგ კი - ძმა.

აჯანყებულები წლების განმავლობაში მძიმედ შეიარაღდნენ და პრეზიდენტ სალეჰს შეუტიეს. საერთაშორისო მედიატორების მონაწილეობით, სალეჰი გადადგა და 2012 წელს პოსტი ვიცე-პრეზიდენტმა ჰადიმ დაიკავა, თუმცა, იგი კიდევ უფრო სუსტი პრეზიდენტი გამოდგა.

ირანის მიერ მხარდაჭერილმა შიიტმა ჰუსიტებმა 2014 წელს დედაქალაქი სანა დაიკავეს, ამასთან, მოითხოვდნენ მთავრობის გადადგომას და ნავთობზე ფასების დაკლებას. მოლაპარაკებებმა შედეგი ვერ გამოიღო, აჯანყებულებმა 2015 წელს პრეზიდენტის სასახლეც დაიკავეს და ჰადი აიძულეს გადამდგარიყო. დროებით მთავრობად გამოცხადდა რევოლუციური კომიტეტი, რომელსაც სათავეში ედგა მუჰამედ ალი ალ-ჰუსი.

სპარსეთის ყურის ქვეყნების კოალიციამ, რომელსაც საუდის არაბეთი ლიდერობდა, იემენი ეკონომიკურ ბლოკადაში მოაქცია და აშშ-ის მხარდაჭერით ჰუსიტებს საჰაერო დარტყმებსაც აყენებდა. ამასობაში, ყოფილმა პრეზიდენტმა ჰადიმ თავისი გადადგომა გააუქმა, მთავრობა ჩამოაყალიბა და სამხრეთულ საპორტო ქალაქ ადენში გამაგრდა. ჰუსიტურმა არმიამ ქალაქს დაარტყა და ჰადი საუდის არაბეთში გაიქცა.

ირანისა და ყურის ქვეყნების, ანუ რეგიონალური ძალების ჩართვამ ამ კონფლიქტში, იემენის საზოგადოებაში კიდევ უფრო გააფართოვა სუნიტურ-შიიტური შუღლი. 2015 წელს საუდის არაბეთმა საზღვაო ბლოკადა მოაწყო, რათა ირანს ვერ მოეხერხებინა ჰუსიტებისათვის დახმარების მიწოდება. საპასუხოდ, ირანმა საზღვაო ფლოტი გაგზავნა და საუდის არაბეთთან ლამის ომი გააჩაღა. ამ ყველაფრის ფონზე ქვეყანაში უმძიმესი ჰუმანიტარული კრიზისი დაიწყო.

არსებული მონაცემებით, 2015 წლიდან 2021 წლამდე იემენში 130 000-ზე მეტი ადამიანი დაიღუპა, მათ შორის, 12 000 მშვიდობიანი მოქალაქე (აქედან 25% ბავშვი), 4 მილიონზე მეტი ადამიანი იძულებით გადაადგილებულ პირად იქცა, დაახლოებით 24 მილიონ იემენელს (ქვეყნის მოსახლეობის 85%) კი ჰუმანიტარული დახმარება ესაჭიროება.

2017 წლის 29 ნოემბერს ყოფილ მტრებს, ალი აბდულა სალეჰის მომხრეებსა და ჰუსიტებს შორის ურთიერთობა კვლავ დაიძაბა, მალევე ყოფილმა პრეზიდენტმა ჰუსტებთან ორწლიანი ალიანსის გაწყვეტის შესახებ განაცხადა, 4 დეკემბერს კი სალეჰი სანასთან ახლოს მოკლეს, რამაც კიდევ უფრო დიდი არეულობა გამოიწვია.

2021 წელს ჰუსიტებმა დაარტყეს ქალაქ მარიბს, იემენის საერთაშორისოდ აღიარებული მთავრობის ბოლო ფორპოსტს და მალევე, საჰაერო რაკეტებით თავს დაესხნენ საუდის არაბეთში აეროპორტებს და ნავთობის ტანკერებს. საუდელების კოალიციამ საპასუხოდ სანას დაარტყა.

2022 წელს, ათწლეულის განმავლობაში პრეზიდენტის წოდების ტარების შემდეგ, საბოლოოდ გადადგა ჰადი და გზა დაუთმო საპრეზიდენტო საბჭოს, რომელიც იემენის საზოგადოების პოლიტიკური ნამსხვრევების 7 წევრისგან შედგება. საბჭოს ხელმძღვანელობს ჰადის ყოფილი მრჩეველი რაშად ალ-ალიმი, რომელსაც, რა თქმა უნდა, მჭიდრო კავშირი აქვს საუდის არაბეთის ელიტებთან, თუმცა იემენის ნაწილში რეალურ მმართველობას სწორედ ჰუსიტები ინარჩუნებენ, რომლებიც ქვეყნის ჩრდილოეთში არიან გამაგრებულები. ზოგადად იემენის კონფლიქტში ძალიან ბევრი მხარეა ჩართული, მათ შორის, გაეროს მიერ აღიარებული მთავრობა, სამხრეთის გარდამავალი საბჭო (სგს), საუდის არაბეთი, არაბთა გაერთიანებული საამიროები, ირანი, ჰუსიტები და ა.შ.

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ჰუსიტებს აიარაღებს ირანი.

ირაკლის ალადაშვლის სამხედრო ბლოგის თანახმად, საუდის არაბეთისა და აშშ-ის სამხედრო ხომალდების ეკიპაჟებმა არაერთხელ დააკავეს ირანიდან იემენში მცურავი გემები და კატარღები და კონფისკაცია გაუკეთეს მათ ტრიუმებში გადამალულ შეიარაღებას (სწორედ ეს, კონფისკირებული იარაღი და საბრძოლო მასალა გადასცა ამერიკულმა მხარემ უკრაინის არმიას), მაგრამ როგორც ჩანს, ირანული შეიარაღება მაინც აღწევს ჰუსიტებამდე და თანაც - არა მარტო "კალაშნიკოვის“ ავტომატები...

"31 ოქტომბერს კი ისრაელის საჰაერო თავდაცვას პირველად მოუწია ანტისარაკეტო სისტემის - Arrow 3-ის გამოყენება ჰუსიტების მიერ გაშვებული „ხმელეთი-ხმელეთის“ კლასის ბალისტიკური რაკეტის ჩამოსაგდებად, ხოლო ისრაელის გამანადგურებლებმა რამდენიმე კამიკაძე-დრონი ჩამოაგდეს, რომლებიც ეილატისკენ მიფრინავდნენ...

ეჭვს არ იწვევს, რომ ჰუსიტების შიიტური „ანსარ ალა“ ასეთ სერიოზულ და ამხელა მანძილზე მოქმედ შეიარაღებას სწორედ ირანიდან ღებულობს, ისევე, როგორც ლიბანში მოქმედი ასევე შიიტური „ჰესბოლა“ და სირიაში შექმნილი პროირანული დაჯგუფებები, შესაბამისად, ისრაელის საჰაერო თავდაცვას, დიდი ალბათობით, მოუწევს „რკინის გუმბათის“ გარდა (რომელიც მხოლოდ 70 კმ ფრენის სიშორის რაკეტების მოგერიებაზეა გათვლილი) ბევრად ძლიერი საჰაერო და ანტისარაკეტო თავდაცვის სისტემების ამოქმედება სამხრეთიდან, აღმოსავლეთიდან და ჩრდილოეთიდან მოსალოდნელი სარაკეტო თავდასხმების მოსაგერიებლად, როდესაც გამოყენებული იქნება ირანში წარმოებული რაკეტები და დრონები, ოღონდ - არა ირანის ტერიტორიიდან...", - წერს ალადაშვილი. იხილეთ ბლოგი სრულად