მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ გა­მორ­ჩე­უ­ლი მა­მის შვი­ლია, მის კალ­თას არა­სო­დეს ამოჰ­ფა­რე­ბია. პა­ტა­რა­ო­ბი­დან­ვე იბ­რძო­და თა­ვი­სი ცხოვ­რე­ბის შე­საქ­მნე­ლად და გა­მო­უ­ვი­და კი­დეც. ქარ­თვე­ლე­ბი­სათ­ვის საყ­ვა­რე­ლი ფილ­მე­ბი გა­და­ი­ღო და სპექ­ტაკ­ლე­ბი დად­გა, მსოფ­ლი­ოს ჩვე­ნი კულ­ტუ­რა გა­აც­ნო. 90-იან წლებ­ში, როცა არა­ფე­რი ხდე­ბო­და, მისი ფეს­ტი­ვა­ლი "სა­ჩუ­ქა­რი" ნა­თე­ლი წერ­ტი­ლი იყო კულ­ტუ­რის მოღ­ვა­წე­ე­ბი­სათ­ვის და არა მარ­ტო მათ­თვის. ჰქონ­და დიდი წარ­მა­ტე­ბა, აღი­ა­რე­ბა, ტკი­ვი­ლი და ბო­ლოს დიდი ღა­ლა­ტიც. თუმ­ცა არ გა­ტყდა, სულ ახ­ლა­ხან დად­გა სტრინ­დბერ­გის პი­ე­სა "უფრო ძლი­ე­რი", რომ­ლის პრე­მი­ე­რაც ედინ­ბურ­გის თე­ატ­რა­ლურ ფეს­ტი­ვალ­ზე გა­ი­მარ­თა და ცნო­ბილ­მა თე­ატ­რის ჟურ­ნა­ლის­ტმა და პო­ლი­ტი­კის მი­მომ­ხილ­ველ­მა, შოტ­ლან­დი­ელ­მა ჯოის მაკ­მი­ლან­მა 4 ვარ­სკვლა­ვი მის­ცა. შოტ­ლან­დი­ის ქუ­ჩებ­ში სპექ­ტაკ­ლის ბა­ნე­რე­ბი ოთხი ვარ­სკვლა­ვით გა­მოჩ­ნდა და სპექ­ტაკ­ლის შე­სა­ხებ გავ­ლე­ნი­ან შოტ­ლან­დი­ურ გა­ზეთ "სკოტსმენ­შიც" და­ი­წე­რა. ჩვე­ნი რეს­პონ­დენ­ტი რე­ჟი­სო­რი ქეთი დო­ლი­ძეა, რო­მელ­საც ედინ­ბურ­გი­დან დაბ­რუ­ნე­ბის­თა­ნა­ვე ვე­სა­უბ­რეთ:

- გი­ლო­ცავთ ამ დიდ აღი­ა­რე­ბას.

- დიდი მად­ლო­ბა. ეს ჩვე­ნი და­სის­თვის მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი წარ­მა­ტე­ბაა. "უფრო ძლი­ე­რი" აკა­დე­მი­უ­რი სპექ­ტაკ­ლია, ზუს­ტად ისე­თია, რო­გო­რიც ჩა­ვი­ფიქ­რე და მინ­დო­და გა­მო­სუ­ლი­ყო. ვინც მი­ღა­ლა­ტა, იმათ­თან აღარ ვმუ­შა­ობ, მე ახალ­გაზ­რდებ­ზე გა­და­ვერ­თე...

- 21 ოქ­ტომ­ბერს ფეს­ტი­ვა­ლი "სა­ჩუ­ქა­რი" იხ­სნე­ბა...

- 26-ე წე­ლია, რაც ეს ფეს­ტი­ვა­ლი არ­სე­ბობს. შარ­შან არ გა­მარ­თუ­ლა, რად­გან გულ­ნატ­კე­ნი ვი­ყა­ვი. ფუ­ლიც გვაკ­ლდა. სულ სხვა და­პი­რე­ბა იყო და ფუჭი ყო­ფი­ლა... მე უკვე იმ­დე­ნი წლი­სა ვარ და იმ­ხე­ლა ცხოვ­რე­ბა მო­ვი­ტო­ვე უკან, აღა­რა­ვის ვე­რი­დე­ბი - და­ლოც­ვი­ლო, როცა საქ­ვეყ­ნო საქ­მე კეთ­დე­ბა, რომ მპირ­დე­ბი, რა­ტომ მა­ტყუ­ებ?! დიდი თა­ნამ­დე­ბო­ბის პირი რომ ხარ და და­პი­რე­ბას იძ­ლე­ვი, მე შენ­გან გა­მომ­დი­ნა­რე, ამას ვე­პა­ტი­ჟე­ბი, იმას ვე­პა­ტი­ჟე­ბი... მერე რა­ღა­ცას რომ ვი­ტყვი, ამ­ბო­ბენ, გა­მაკ­რი­ტი­კაო... მე უნდა ვიყო ნა­წყე­ნი და მთავ­რო­ბა რო­გორ არის ჩემ­ზე ნა­წყე­ნი? მე უნდა მემ­სა­ხუ­როს ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა, მე კი არ უნდა ვემ­სა­ხუ­რო რო­მე­ლი­მე მი­ნისტრს ან ხე­ლი­სუ­ფალს. რას მე­მარ­თლე­ბი­ან, ვერ გა­ვი­გე! ერთი, გუ­რამ ოდი­შა­რი­ას და რეზო ამა­შუ­კე­ლის გარ­და, ვა­ლე­რი ასა­თი­ან­ზე აღარ ვლა­პა­რა­კობ, არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი კა­ცია და არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი მი­ნის­ტრიც იყო, და­ნარ­ჩენ­თან ვერ გა­მოვ­ნა­ხე სა­ერ­თო ენა. რა უნ­დათ, ვერ გა­მი­გია! გავა დრო და მერე იხ­დი­ან ბო­დიშს, შენ­თან შევ­ცდიო. კულ­ტუ­რას რა­ტომ უნდა მარ­თავ­დნენ ისე­თი ადა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ლე­ბიც სულ რა­ღა­ცა­ში ცდე­ბი­ან? ახლა მწერ­ლებს გა­და­ე­კიდ­ნენ, მა­ნამ­დე მუ­ზე­უ­მებს... მე ერთი რამ ვიცი - დღეს კულ­ტუ­რის სფე­როს არც ერთი მისი წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი არ მარ­თავს! ერთ კაცს ჰკი­თხეს, სად მუ­შა­ო­ბო, და უპა­სუ­ხა, მე ცი­ხე­ში ვმუ­შა­ობ­დი ამა და ამ თა­ნამ­დე­ბო­ბა­ზეო, მერე მე­ო­რეს ჰკი­თხეს, იმა­ნაც, ცი­ხე­ში ვმუ­შა­ობ­დიო. ეს რა არის, გა­მა­გე­ბი­ნეთ, სად მოვ­ხვდით?! კი­ნო­ცენ­ტრს რა უქ­ნეს? რა უქ­ნეს გაგა ჩხე­ი­ძეს?! კი­ნო­ცენ­ტრი და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი უნდა იყოს. თუ სა­ხელ­მწი­ფო და­ეხ­მა­რე­ბა, ძა­ლი­ან კარ­გს იზამს, მაგ­რამ გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბებს თა­ვად უნდა იღებ­დეს, რო­გორც ყვე­ლა სე­რი­ო­ზუ­ლი ინ­სტი­ტუ­ცია. ისე კი არ უნდა იყოს, მე შენ ფულს გაძ­ლევ და წე­სი­ე­რად მო­ი­ქე­ციო. თა­ვი­დან კი­ნო­ცენ­ტრი თა­ვი­სუ­ფა­ლი იყო. ზვი­ა­დის დროს ცოტა აირ-და­ი­რია იქა­უ­რო­ბა, მაგ­რამ მერე და­ლაგ­და. მე სულ მე­კი­თხე­ბა "სა­ჩუ­ქარ­ზე" ჩემი სა­ერ­თა­შო­რი­სო დი­რექ­ტო­რა­ტი, თქვე­ნი ფეს­ტი­ვა­ლი წლი­დან წლამ­დე შაგ­რე­ნის ტყა­ვი­ვით რა­ტომ პა­ტა­რავ­დე­ბაო? სამი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში სა­ხელ­მწი­ფო ბი­უ­ჯე­ტი გვა­ფი­ნან­სებ­და. შემ­დეგ ჩემ­მა ერ­თმა უფ­როს­მა კო­ლე­გამ ამო­მაგ­დო იქი­დან და თა­ნაც და­იტ­რა­ბა­ხა, სულ წიხ­ლით გა­ვაგ­დე ეგ ფეს­ტი­ვა­ლი ბი­უ­ჯე­ტი­და­ნო! ღმერ­თმა აცხო­ნოს და აპა­ტი­ოს იქ, სა­დაც არის. დრო რომ გა­ვი­და, ქუ­ჩა­ში შემ­ხვდა, რას მერ­ჩო­დი-მეთ­ქი, ვკი­თხე. ნერ­ვებს მიშ­ლი­და მაგ შენი ფეს­ტი­ვა­ლი და მიშა თუ­მა­ნიშ­ვი­ლი, თან გა­დაჰ­ყე­ვიო. ნე­ტავ შენ­სა­ვით მეც მყო­ლო­და ვინ­მე, რო­გორც შენ იყა­ვი მიშა თუ­მა­ნიშ­ვი­ლის­თვი­სო. ის გე­ნი­ო­სი იყო და ამას იმ­სა­ხუ­რებ­და-მეთ­ქი, ვუ­პა­სუ­ხე. წარ­მო­იდ­გი­ნეთ, "სა­ჩუ­ქა­რი" 26 წე­ლია არ­სე­ბობს, მაგ­რამ სად 10 სპექ­ტაკ­ლი და სად 1. წელს მხო­ლოდ ორი სპექ­ტაკ­ლი მაქვს, ისიც რო­გორ მო­ვა­ხერ­ხე, არ ვიცი. ეს ნორ­მა­ლუ­რია? ეს ბიზ­ნეს­მე­ნე­ბი და ქველ­მოქ­მე­დე­ბა ფარ­სია, მხო­ლოდ თა­ვი­სი­ა­ნებს აფი­ნან­სე­ბენ! იმის მა­გივ­რად მი­თხრან, დიდი მად­ლო­ბა, ქალ­ბა­ტო­ნო ქეთი, თქვენ და თქვე­ნი გუნ­დი ამ­ხე­ლა ფეს­ტი­ვალს ჩუქ­ნით თბი­ლის­სო!

- მიშა თუ­მა­ნიშ­ვი­ლი ახ­სე­ნეთ, თქვე­ნი მე­ო­რე მამა, რო­გორც ეძახ­დით, და კი­ნომ­სა­ხი­ობ­თა თე­ატ­რი, სა­ი­და­ნაც გულ­ნატ­კე­ნი წა­მოხ­ვე­დით...

- ღმერ­თო, ნუ მი­წყენ ამ­პარ­ტავ­ნო­ბის­თვის, მაგ­რამ მე რომ არ ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი, თუ­მა­ნიშ­ვი­ლის თე­ატ­რი არ იქ­ნე­ბო­და. მიშა 10 წელი იყო უთე­ატ­როდ. იუ­რი­დი­უ­ლი სა­კი­თხე­ბი არ ეხერ­ხე­ბო­და და მა­მა­ჩე­მის, სიკო დო­ლი­ძის, ვიკა სი­რა­ძი­სა და ნა­თე­ლა ურუ­შა­ძის წყა­ლო­ბით მო­ხერ­ხდა, რომ თუ­მა­ნიშ­ვილს ჰქო­ნო­და თე­ატ­რი. მა­ინ­ტე­რე­სებს, რა გა­კეთ­და თუ­მა­ნიშ­ვი­ლის თე­ატ­რში ჩემ შემ­დეგ? ბა­ტო­ნი მიშა სა­ნამ ცო­ცხა­ლი იყო, ერ­თა­დერ­თი სპექ­ტაკ­ლი მქონ­და დად­გმუ­ლი, "ვე­ფხვი", 1980 წელს. მერე მე კი­ნო­ზე გა­და­ვერ­თე. სა­ბედ­ნი­ე­როდ, მე კი­ნო­რე­ჟი­სო­რი მამა მყავ­და, სიკო დო­ლი­ძე, და და­ვი­წყე ფილ­მე­ბის გა­და­ღე­ბა. რაც მას­წავ­ლეს თუ­მა­ნიშ­ვილ­მა და მა­მა­ჩემ­მა, ყვე­ლა­ფე­რი ჩემს ფილ­მებ­ში ჩავ­დე. არც ერ­თის გამო არ მრცხვე­ნია, არც ბა­ტო­ნი მი­შას შემ­დეგ თე­ატ­რში დად­გმუ­ლი სპექ­ტაკ­ლე­ბის არ მრცხვე­ნია, გან­სა­კუთ­რე­ბით, "სე­რო­ბის", რო­მელ­ზეც მის­მა უწ­მინ­დე­სო­ბამ ბრძა­ნა, ეს სპექ­ტაკ­ლი სულ უნდა იყოს რე­პერ­ტუ­არ­შიო. სულ მგო­ნია, რომ რა­ღაც ძა­ლამ და­მად­გმე­ვი­ნა. ეს იყო პირ­ვე­ლი სპექ­ტაკ­ლი, პირ­ვე­ლი პრე­მი­ე­რა ბა­ტო­ნი მი­შას წას­ვლის შემ­დეგ და ერ­თა­დერ­თი იმ წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში... მაგ­რამ როცა ღა­ლატ­ზე მო­ა­წერ ხელს, ისეთ სპექ­ტაკლში, რო­გო­რიც "სე­რო­ბაა", დარ­ჩე­ნის უფ­ლე­ბა არა გაქვს. ამი­ტომ გა­ვა­ჩე­რე. იქ არი­ან ადა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ლებ­მაც ჩემს წას­ვლა­ზე მო­ა­წე­რეს ხელი. მი­ღა­ლა­ტეს, "სე­რო­ბა" კი ღა­ლა­ტის სა­წი­ნა­აღ­მდე­გო სპექ­ტაკ­ლია. მსა­ხი­ო­ბი რომ ხარ და ყვე­ლა­ზე დიდი წარ­მა­ტე­ბა ჩემ­მა სპექ­ტაკ­ლებ­მა და ფილ­მებ­მა მო­გი­ტა­ნა, ცოტა გა­მო­ი­ხე­დე, რა!..არც ერთ რე­ჟი­სორს არას­დროს თე­ატ­რი არ და­უნ­გრე­ვია. თე­ატრს ან­გრე­ვენ მსა­ხი­ო­ბე­ბი, რო­მელ­თაც აქვთ ამ­ბი­ცია! როცა არ აძ­ლე­ვენ როლს, ბო­როტ­დე­ბი­ან, სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თვის უვარ­გი­სი ადა­მი­ა­ნე­ბი ხდე­ბი­ან! იშ­ვი­ა­თი გა­მო­ნაკ­ლი­სე­ბის გარ­და.

- არის შან­სი, რომ დაბ­რუნ­დეთ თე­ატ­რში?

- სამ­ხატ­ვრო ხელ­მძღვა­ნე­ლად? ღმერ­თმა და­მი­ფა­როს. მა­ში­ნაც, როცა ვა­შა­ძემ დამ­ნიშ­ნა, ორი კვი­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში ვე­ჭი­და­ვე­ბო­დი, არ მინ­და-მეთ­ქი! რა­ტო­მო, მკი­თხა. ვუ­თხა­რი, 1968 წლი­დან ამათ ცო­ცხლად შემ­ჭა­მეს. ვუ­კე­თებ­დი, მჭამ­დნენ, არ ვუ­კე­თებ­დი, მჭამ­დნენ. არა­სო­დეს, ორი კა­ცის გარ­და, გი­ორ­გი ნა­კა­ში­ძი­სა და ზურა ყიფ­ში­ძის გარ­და, ჩემ­თვის მად­ლო­ბა არა­ვის უთ­ქვამს. გული რომ არ გამსკდო­მო­და, დიდ­ხანს მი­მა­ლავ­და ზურა გე­წა­ძე, რომ თე­ატ­რში რო­გორც მიწ­ვე­უ­ლი რე­ჟი­სო­რი ვი­ყა­ვი. წარ­მო­გიდ­გე­ნია, შტატ­გა­რე­შე, როცა შვიდ კაცს არა­სო­დეს არ უნდა შეგ­ვხე­ბო­და შტა­ტი­დან გაშ­ვე­ბა... და თა­ნაც პირ­ვე­ლად მე შე­მე­ხო! სულ თა­ვი­დან თე­ატ­რში ჩემი უახ­ლო­ე­სი ადა­მი­ა­ნი მი­ვიყ­ვა­ნე და წლე­ბის მერე გა­ვი­გე, რომ სწო­რედ მან და­მი­წყო ძი­რის გა­მო­თხრა. ვერ ვა­პა­ტიე, რად­გან არა მარ­ტო მე, თე­ატრსაც ძა­ლი­ან დიდი ზი­ა­ნი მი­ა­ყე­ნა. ეს იყო ჩემი დიდი შეც­დო­მა, ჩემი პი­რა­დი და­ნა­შა­უ­ლი თე­ატ­რის მი­მართ. ბევ­რი ცუდი რამ დატ­რი­ალ­და მის გამო თუ­მა­ნიშ­ვი­ლის თე­ატ­რში.თე­ატ­რში კი არა, ბოლო 20 წე­ლია, სა­ქარ­თვე­ლო­ში არა­ფე­რი ხდე­ბა ახა­ლი. იმე­დი მქონ­და, რომ 2012 წელს, როცა ვიბ­რძო­დით, ყვე­ლა­ფე­რი უკე­თე­სო­ბი­სა­კენ შე­იც­ვლე­ბო­და. მა­შინ 674 სო­ფე­ლი მო­ვი­ა­რე 40-გრა­დუ­სი­ან სი­ცხე­ში. არაფ­რით არ მე­გო­ნა, თუ ესე­ნი ისევ წა­მო­ყოფ­დნენ თავს. ევ­რო­კავ­შირ­მა და, ალ­ბათ, ამე­რი­კა­მაც და­ა­ძა­ლა ამათ, რომ "ნა­ცი­ო­ნა­ლე­ბი" დარ­ჩნენ მე­ო­რე პო­ლი­ტი­კურ ძა­ლად. ეს უფრო ამე­რი­კე­ლი რეს­პუბ­ლი­კე­ლე­ბის ბრა­ლია. ამათ­გან გან­სხვა­ვე­ბით, მიშა ხმა­უ­რობ­და, ქარ­თვე­ლებს გვიყ­ვარს ხმა­უ­რი, გვგო­ნია, თუ ვინ­მე ხმა­უ­რობს, ესე იგი რა­ღა­ცას აკე­თებს, ამ დროს კი დიდი საქ­მე­ე­ბი ხმა­უ­რით არა­სო­დეს კეთ­დე­ბა. ყო­ველ­თვის კეთ­დე­ბა სი­ჩუ­მე­ში, ჩა­კე­ტილ ოთახ­ში, მა­გა­ლი­თად, აი, ამ მა­გი­დას­თან, რო­გორც მა­მა­ჩე­მი იჯდა და წერ­და სცე­ნა­რებს. რო­გორ არ ვთქვა, რომ ირაკ­ლი ღა­რი­ბაშ­ვი­ლი ყვე­ლა­ფერს აკე­თებს იმი­სათ­ვის, რომ ომში ჩვენც არ ჩაგ­ვით­რი­ონ და ამ გა­რე­წარ "ნა­ცებს" გიჟ­დე­ბი­ან, ისე უნ­დათ, რომ ომი და­ი­წყოს სა­ქარ­თვე­ლო­ში. ღმერ­თმა დაგ­ვი­ფა­როს!

- ამ გა­და­სა­ხე­დი­დან სა­კუ­თარ ცხოვ­რე­ბას რო­გორ უყუ­რებთ?

- მქონ­და ძა­ლი­ან დატ­ვირ­თუ­ლი, ტკი­ვი­ლით და ამა­ვე დროს სი­ხა­რუ­ლით, სიყ­ვა­რუ­ლით სავ­სე ცხოვ­რე­ბა. მქონ­და დიდი სიყ­ვა­რუ­ლი, რო­მე­ლიც სულ ჩემ­თან არის. მყავს ორი შვი­ლი, უფალ­თან ერ­თად დე­და­ჩე­მის გა­მოგ­ზავ­ნი­ლი ან­გე­ლო­ზე­ბი - დე­დის გარ­დაც­ვა­ლე­ბის დღეს გა­ვი­გე, რომ ორ­სუ­ლად ვი­ყა­ვი. კოკა ბზი­ა­ვას­თან შეხ­ვედ­რა, რა თქმა უნდა, ღვთის წყა­ლო­ბა იყო. კოკა ერ­თა­დერ­თი კაცი იყო, ვის­თა­ნაც ჯვა­რი და­ვი­წე­რე. გა­ნაგ­რძთ კი­თხვა