• გა­ნახ­ლე­ბუ­ლია: 07:03:2024

7 მარტს ჟი­უ­ლი შარ­ტავს და­ბა­დე­ბის დღეა - წელს ეროვ­ნუ­ლი გმი­რი 80 წლის გახ­დე­ბო­და

• სო­ხუ­მი, 1993 წელი, 27 სექ­ტემ­ბე­რი

ყა­ბარ­დო­ელ­თა სა­დაზ­ვერ­ვო-საშ­ტურ­მო ჯგუ­ფი მ. შო­რო­ვის ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბით, აფხა­ზე­ბის სხვა და­ნა­ყო­ფე­ბის მსგავ­სად, ცდი­ლობ­და, მი­ნის­ტრთა საბ­ჭოს შე­ნო­ბას მი­ახ­ლო­ე­ბო­და. დი­ლის 9 სა­ათ­ზე, რო­დე­საც ჯგუ­ფი ქუ­ჩა­ში, პრო­კუ­რა­ტუ­რის შე­ნო­ბას­თან იმ­ყო­ფე­ბო­და რა­ცი­ით გა­და­ი­ცა ცნო­ბა: "77-ე, გა­და­ად­გილ­დით მი­ნის­ტრთა საბ­ჭოს­კენ, იგი უკვე აღე­ბუ­ლია". ცენ­ტრა­ლუ­რი კორ­პუ­სის ზედა სარ­თუ­ლე­ბი­დან და მარ­ჯვე­ნა ფლი­გე­ლის მე­ო­რე სარ­თუ­ლის ფან­ჯრე­ბი­დან ჯგუფს ტყვი­ამფრქვე­ვე­ბი­დან და ავ­ტო­მა­ტუ­რი ია­რა­ღი­დან ცე­ცხლი გა­უხ­სნეს. და­ქი­რა­ვე­ბუ­ლი მებ­რძო­ლე­ბი და­იქ­საქ­სნენ და თავ­შე­საფ­რებ­ში გა­და­ი­მალ­ნენ. მალე შე­ნო­ბის თავ­ზე და მის წინ აღ­მარ­თუ­ლი ქარ­თუ­ლი დრო­შე­ბი და­ი­ნა­ხეს. ცხა­დი გახ­და, რომ შე­ნო­ბა­ში მო­წი­ნა­აღ­მდე­გის ქვე­და­ნა­ყო­ფე­ბი იყ­ვნენ. შტურ­მი 10:30 სთ-ზე შე­ნო­ბის მარ­ჯვე­ნა მხრი­დან და­ი­წყო. შე­ნო­ბის ცენ­ტრა­ლუ­რი კორ­პუ­სის ზედა სარ­თუ­ლე­ბი­დან ყა­ბარ­დო­ე­ლებს უკ­რა­ი­ნუ­ლი ორ­გა­ნი­ზა­ცია УНА-УНСО-ს სპეც­რაზ­მე­ლე­ბი ეს­როდ­ნენ. მათი სნა­ი­პე­რუ­ლი ცე­ცხლის ჩახ­შო­ბას ყა­ბარ­დო­ელ­თა ჯგუ­ფის მე­ტყვი­ამფრქვე­ვე და სნა­ი­პე­რე­ბი ცდი­ლობ­დნენ. ქვე­და სარ­თუ­ლე­ბი­დან და მარ­ჯვე­ნა ფლი­გე­ლის მე­ო­რე სარ­თუ­ლის ფან­ჯრე­ბი­დან ედუ­არდ შე­ვარ­დნა­ძის დაც­ვის წევ­რი სპეც­რაზ­მე­ლე­ბი და აფხა­ზე­თის სა­ო­კუ­პა­ციო მთავ­რო­ბის წევ­რე­ბი ის­როდ­ნენ ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვას თა­ოს­ნო­ბით (და­ახ­ლო­ე­ბით 150 კაცი). მალე შტურ­მი გა­ნახ­ლდა.

შტურ­მის და­წყე­ბი­დან 4,5 სა­ათ­ში მარ­ცხე­ნა ფლი­გე­ლის მე­ო­რე სარ­თუ­ლის ერთ-ერთ ფან­ჯა­რა­ში თეთ­რი პირ­სა­ხო­ცი გა­მო­ფი­ნეს. კი­დევ რამ­დე­ნი­მე წუთ­ში შე­ნო­ბი­დან უია­რა­ღო ადა­მი­ა­ნი გა­მო­ვი­და ხელ­ში თეთ­რი პირ­სა­ხო­ცით. მას­თან, ასე­ვე უია­რა­ღოდ, მ. შო­რო­ვი და ა. ში­ხა­ლი­ე­ვი მი­ვიდ­ნენ. მომ­ლა­პა­რა­კე­ბელ­მა მათ ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვას წი­ნა­და­დე­ბა გა­დას­ცა, მათ­თვის დე­რე­ფა­ნი გა­ე­კე­თე­ბი­ნათ, რომ­ლი­თაც ქა­ლა­ქი­დან გა­ვი­დოდ­ნენ, თუმ­ცა მას უპა­სუ­ხეს, რომ მი­სა­ღე­ბია მხო­ლოდ ერთი პი­რო­ბა: "ცო­ცხლად გა­დარ­ჩე­ნი­ლე­ბი ტყვედ ბარ­დე­ბი­ან, დაჭ­რი­ლებს გა­ე­წე­ვათ სა­მე­დი­ცი­ნო დახ­მა­რე­ბა. წი­ნა­აღ­მდეგ შემ­თხვე­ვა­ში 15 წუთ­ში შტურ­მი გა­ნახ­ლდე­ბა და მათ გა­ა­ნად­გუ­რე­ბენ". ამის შემ­დეგ 15-20 წუთ­ში გა­მო­სულ­მა იგი­ვე მომ­ლა­პა­რა­კე­ბელ­მა ყა­ბარ­დო­ე­ლებს ამ­ცნო, რომ შარ­ტა­ვა თა­ნახ­მა იყო, ჩა­ბა­რე­ბო­და მხო­ლოდ ყა­ბარ­დო­ე­ლებს. შო­როვ­მა და ში­ხა­ლი­ევ­მა სა­პა­სუ­ხოდ გა­ნა­ცხა­დეს, რომ მი­ნის­ტრთა საბ­ჭოს შტურმ­ში მხო­ლოდ ყა­ბარ­დო­ე­ლე­ბი მო­ნა­წი­ლე­ო­ბენ. რო­დე­საც მო­ხა­ლი­სე­ე­ბი მომ­ლა­პა­რა­კე­ბელ­თან ერ­თად შე­ნო­ბის მე­ო­რე სარ­თულ­ზე ავიდ­ნენ, იქ ერთ ოთახ­ში დარ­ჩე­ნილ­მა ქარ­თველ­მა სპეც­რაზ­მე­ლებ­მა (და­ახ­ლო­ე­ბით 30 კაცი) და სა­ო­კუ­პა­ციო მთავ­რო­ბის წევ­რებ­მა ია­რა­ღი­სა და ამუ­ნი­ცი­ის ია­ტაკ­ზე დაყ­რა და­ი­წყეს. რო­დე­საც გა­ა­არ­კვი­ეს, რო­მე­ლი იყო ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვა, შო­როვ­მა მას გა­მო­უ­ცხა­და, - თქვენ და­კა­ვე­ბუ­ლი ხარ­თო. შარ­ტა­ვამ ითხო­ვა, გა­ნე­მარ­ტათ, ვინ იყ­ვან­და ტყვედ. შო­როვ­მა უპა­სუ­ხა: "ყა­ბარ­დო­ელ­თა ჯგუ­ფის მე­თა­უ­რი, აფხა­ზუ­რი არ­მი­ის მა­ი­ო­რი შო­რო­ვი". შარ­ტა­ვამ ია­რა­ღი ჩა­ა­ბა­რა (გე­ნერ­ლის ვერ­ცხლის­ფე­რი პის­ტო­ლე­ტი და მოკ­ლე ავ­ტო­მა­ტი), ასე­ვე გა­დას­ცა სა­ქარ­თვე­ლოს პარ­ლა­მენ­ტის დე­პუ­ტა­ტის მოწ­მო­ბა. თა­ვი­სი სა­ბუ­თი ჩა­ა­ბა­რა სო­ხუ­მის მერ­მა გუ­რამ გა­ბეს­კი­რი­ა­მაც. მათ გარ­და, ჩა­ბარ­დნენ სა­ო­კუ­პა­ციო მთავ­რო­ბის პო­ლი­ცი­ი­სა და კან­ცე­ლა­რი­ის უფ­რო­სე­ბი. შარ­ტა­ვამ ჩა­წე­რა თა­ვის ბლოკ­ნოტ­ში, ვის მიერ და რა ვი­თა­რე­ბა­ში იყო და­კა­ვე­ბუ­ლი. ჩა­ბარ­და 26 ქარ­თვე­ლი სპეც­რაზ­მე­ლიც. ტყვე­ებ­მა გა­ნა­ცხა­დეს, რომ სა­ქარ­თვე­ლოს შე­ი­ა­რა­ღე­ბუ­ლი ძა­ლე­ბის ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბამ ისი­ნი შეც­დო­მა­ში შე­იყ­ვა­ნა და მუდ­მი­ვად ატყო­ბი­ნებ­და მათ­კენ მი­მა­ვა­ლი სხვა­დას­ხვა დახ­მა­რე­ბის შე­სა­ხებ, რო­მე­ლიც რე­ა­ლუ­რად, არც იყო და­გეგ­მი­ლი. რო­დე­საც შე­ი­ტყვეს, რომ ეს ტყუ­ი­ლი იყო, უკვე გვი­ა­ნი იყო. 14:30 სთ-ზე ყა­ბარ­დო­ე­ლი მებ­რძო­ლე­ბი აბა­ე­ვი და ხა­გა­ჟე­ე­ვი შე­ნო­ბის სა­ხუ­რავ­ზე აძ­ვრნენ და აფხა­ზუ­რი დრო­შა აღ­მარ­თეს წარ­წე­რით: "ყა­ბარ­დო­ელ­თა ჯგუ­ფი. 27.09.1993". და­ი­წყეს ტყვე­თა გაყ­ვა­ნა მარ­ცხე­ნა ფლი­გე­ლის სა­დარ­ბა­ზო­დან. მო­ე­და­ნი სავ­სე იყო აფხა­ზუ­რი ჯა­რის სხვა­დას­ხვა შე­ნა­ერ­თე­ბის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბით. ის­მო­და შე­ძა­ხი­ლე­ბი "Аяайра!" ("გა­მარ­ჯვე­ბა»" - აფხა­ზუ­რად), ის­როდ­ნენ ჰა­ერ­ში... სო­ხუ­მი და­ცე­მუ­ლი იყო...

• თბი­ლი­სი, 1994 წელი

სა­ქარ­თვე­ლოს კა­თო­ლი­კოს-პატ­რი­არ­ქის სა­ხელ­ზე აფხა­ზე­თი­დან სა­ი­დუმ­ლო წე­რი­ლი მო­ვი­და. წე­რი­ლის ავ­ტო­რი აფხა­ზი გლე­ხი იყო. წე­რილ­ში ეწე­რა, რომ 27 სექ­ტემ­ბერს, ტყი­დან შეშა მოჰ­ქონ­და და ამ დროს და­ი­ნა­ხა, ხი­დის ქვეშ ადა­მი­ა­ნებს რომ ხვრეტ­დნენ. მათ შო­რის ერთ-ერთს უყ­ვი­როდ­ნენ და­ი­ჩო­ქეო და ის უც­ნო­ბი, კა­ტე­გო­რი­უ­ლად არ იჩო­ქე­ბო­და. "რამ­დენ­ჯერ­მე ეს­რო­ლეს. ისევ უმე­ო­რებ­დნენ, მაგ­რამ არაფ­რით და­ი­ჩო­ქა... ძა­ლი­ან გა­მაკ­ვირ­ვა მის­მა საქ­ცი­ელ­მა, უც­ნა­უ­რი სა­ხე­ლი ერ­ქვა, რომ არ დამ­ვი­წყე­ბო­და, ასანთს წა­ვუ­კი­დე და ნამ­წვა­ვით კო­ლოფ­ზე დავ­წე­რე მისი სა­ხე­ლი - ჟი­უ­ლი", - ეწე­რა წე­რილ­ში.

• "ცხოვ­რე­ბა გრძელ­დე­ბა! რად­გან სამ­შობ­ლო­სათ­ვის ცხოვ­რე­ბას ყო­ველ­თვის აქვს აზრი!"

მან გა­მორ­ჩე­უ­ლად გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი, სი­ტყვი­სა და საქ­მის თა­ნაბ­რად ერ­თგუ­ლი კა­ცის სახე შექ­მნა ქარ­თულ რე­ა­ლო­ბა­ში და ქე­დუხ­რე­ლად შე­ე­წი­რა სა­ქარ­თვე­ლოს ერ­თი­ა­ნო­ბი­სათ­ვის ბრძო­ლას.

ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვა, სა­ქარ­თვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი გმი­რი:

"მე ისე­თი და­მო­უ­კი­დე­ბელ­ლი სა­ქარ­თვე­ლოს მომ­ხრე ვარ, სა­დაც პი­როვ­ნე­ბის სრუ­ლი თა­ვი­სუფ­ლე­ბა იქ­ნე­ბა, და ამას­თა­ნა­ვე, იქ­ნე­ბა წეს­რი­გი, იზე­ი­მებს კა­ნო­ნი, მომ­ხრე ვარ ისე­თი სა­ქარ­თვე­ლო­სი, რო­მელ­საც ექ­ნე­ბა სა­კუ­თა­რი ძლი­ე­რი ეკო­ნო­მი­კა და აღ­მა­ვა­ლი სუ­ლი­ე­რი სფე­რო­ე­ბი, სა­კუ­თა­რი თავ­დაც­ვის უნა­რი­ა­ნო­ბა, სა­გა­რეო პო­ლი­ტი­კუ­რი და ეკო­ნო­მი­კუ­რი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი, მტკი­ცე და სა­ი­მე­დო სა­ზღვრე­ბი...

ცხოვ­რე­ბა გრძელ­დე­ბა! რად­გან სამ­შობ­ლო­სათ­ვის ცხოვ­რე­ბას ყო­ველ­თვის აქვს აზრი! ყვე­ლა­ზე მე­ტად გან­ვიც­დი...ვიცი, რას ნიშ­ნავს როცა სამ­შობ­ლოს უჭირს... ვიცი, რას ნიშ­ნავს როცა ქვეყ­ნის შიგ­ნით ერ­თი­ა­ნო­ბა არ არის...ვიცი, უთაო მე­თა­უ­რო­ბის ამ­ბა­ვიც... ვიცი, რო­გორ მივ­დი­ო­დით აფხა­ზე­თის ომის­კენ. ვიცი, რა­ტომ ვერ გა­ვერ­თი­ან­დით, როცა და­პირსპი­რე­ბის დრო­საც კი, ვი­ცო­დით, რომ ორი­ვე მხა­რეს სა­ქარ­თვე­ლო იყო! ვიცი, ჩვე­ნი თა­ო­ბის ამ­ბე­ბიც... მათ, ჩემ­სა­ვით ატ­კი­ნეს გული. ახალ­გაზ­რდო­ბა­ში "დი­დო­ბა“ არ აღირ­სეს და დი­დო­ბა­ში ახალ­გაზ­რდო­ბა. ყვე­ლა­ფე­რი მა­ინც და­ლაგ­დე­ბა...გა­მოც­დი­ლე­ბას, აზ­როვ­ნე­ბას, წლებს და კა­ცო­ბას, ფასი მა­ინც და­ე­დე­ბა!“

• "მან ბოლო წუ­თე­ბამ­დე შე­ი­ნარ­ჩუ­ნა სიმ­შვი­დე და სუ­ლი­ე­რი მხნე­ო­ბა..."

მე­უ­ფე და­ნი­ე­ლი:

- აფხა­ზეთ­ში ძა­ლი­ან მძი­მე დრო იყო. ერთი წელი სრულ­დე­ბო­და ომის და­წყე­ბამ­დე. უკვე მომ­ხდა­რი იყო ტრა­გე­დია კო­მან­ში, მამა ან­დრი­ა­სა და იური ანუ­ას მკვლე­ლო­ბა. ჩვენ მა­ინც გვქონ­და იმე­დი, რომ მშვი­დო­ბა გა­ი­მარ­ჯვებ­და. სამ­წუ­ხა­როდ, ასე არ მოხ­და... ამ დროს სო­ხუმ­ში ჩა­მო­ვი­და პი­როვ­ნე­ბა, რო­მელ­საც ღმერ­თმა და ადა­მი­ა­ნებ­მა უდი­დე­სი პა­სუ­ხის­მგებ­ლო­ბა და­ა­კის­რეს - ეს გახ­ლდათ ბა­ტო­ნი ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვა. მახ­სოვს, ჩემ­თან რო­გო­რი მო­წი­წე­ბით მო­ვი­და და გა­მეც­ნო. ბევ­რი რამ მსმე­ნო­და მის შე­სა­ხებ. ვი­ცო­დი, რომ ეს იყო ეროვ­ნუ­ლი ფა­სე­უ­ლო­ბე­ბის მა­ტა­რე­ბე­ლი ქარ­თვე­ლი კაცი. ჩვენს რე­ზი­დენ­ცი­ა­ში რამ­დე­ნი­მე ფან­ჯა­რა­ში მინა იყო ჩა­ტე­ხი­ლი და თან­მხლებ პი­რებს სთხო­ვა, მინა მო­ი­ტა­ნეთ და ჩას­ვი­თო. ვი­ღა­ცამ უთხრა, ძნე­ლი სა­შოვ­ნე­ლი­აო. არა უშავს, ჩვე­ნი შე­ნო­ბი­დან ამო­ი­ღეთ და აქ მო­ი­ტა­ნე­თო... ბა­ტო­ნი ჟი­უ­ლი ყვე­ლა­ფერს აკე­თებ­და, რომ აფხა­ზი და ქარ­თვე­ლი ხალ­ხის და­პი­რის­პი­რე­ბა მალე დას­რუ­ლე­ბუ­ლი­ყო. მე მახ­სოვს, ის მწა­რე ბოლო დღე­ე­ბი... მან ბოლო წუ­თე­ბამ­დე შე­ი­ნარ­ჩუ­ნა სიმ­შვი­დე და სუ­ლი­ე­რი მხნე­ო­ბა. ძა­ლი­ან მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნია ის მო­გო­ნე­ბა, რო­მელ­საც გვიყ­ვე­ბა ქუ­თა­თელ-გა­ე­ნა­თე­ლი მიტ­რო­პო­ლი­ტი კა­ლის­ტრა­ტე, რო­მე­ლიც იმე­რე­თის მხა­რის გუ­ბერ­ნა­ტორ თე­მურ შა­ში­აშ­ვილ­თან ერ­თად ჩა­მო­ვი­და ბოლო დღე­ებ­ში სო­ხუმ­ში. სა­ხი­ფა­თო იყო მათი სტუმ­რო­ბა, მაგ­რამ ძა­ლი­ან დიდი გამ­ხნე­ვე­ბა ჩვენ­თვის. რო­გორც მე­უ­ფემ მი­ამ­ბო, რო­დე­საც ბო­ლოს ბა­ტონ ჟი­უ­ლის­თან კა­ბი­ნეტ­ში შე­სუ­ლა, დამ­შვი­დო­ბე­ბი­სას მას პირ­ჯვა­რი გა­და­უ­სა­ხავს და უთ­ქვამს, ღმერ­თო, სამ­შობ­ლო გა­და­მირ­ჩი­ნე და თუ სა­ჭი­როა, ჩემი სი­ცო­ცხლე შე­ი­წი­რეო...

• "ვფიქ­რობ, ჟი­უ­ლი წი­ნას­წარ გრძნობ­და ყვე­ლა­ფერს..."

სოსო შარ­ტა­ვა, ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვას ძმა:

- როცა ვიხ­სე­ნებ, ჯერ კი­დევ და­ქორ­წი­ნე­ბამ­დე ლი­ას­თან - მო­მა­ვალ მე­უღ­ლეს­თან ნათ­ქვამ სი­ტყვებს, რომ 50 წლამ­დე ვერ მი­აღ­წევ­და, მის ჩა­ნა­წე­რებს კა­სე­ტებ­ზე თუ დღი­უ­რის სა­ხით, ან­დერძს, რო­მე­ლიც მისი და­ღუპ­ვის შემ­დეგ აღ­მო­ვა­ჩი­ნეთ, ჩვენ­თვის და­ტო­ვე­ბულ ბა­რა­თებს, მის უც­ნა­ურ ქცე­ვებს, ვფიქ­რობ, ჟი­უ­ლი წი­ნას­წარ გრძნობ­და ყვე­ლა­ფერს. მან ბო­ბო­ქა­რი და უღა­ლა­ტო ცხოვ­რე­ბით იცხოვ­რა და ზუს­ტად ასე­თი­ვე იყო მისი აღ­სას­რუ­ლიც. დღემ­დე ვერ შე­ვე­გუე, რომ ჟი­უ­ლი ჩვენ­თან აღარ არის.

• "და­ზაფ­რუ­ლი წა­მო­ვე­დი მის­გან, შემძრა ჟი­უ­ლის სი­ტყვებ­მა. 9 აპ­რი­ლი ჯერ კი­დევ შორს იყო..."

ცი­სა­ნა შარ­ტა­ვა, ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვას და:

- მწა­რედ მახ­სენ­დე­ბა 1988 წლის ერთი დღე. ჟი­უ­ლის­თან სახ­ლში სა­უ­ბარს შევ­ყე­ვით. ნელ-ნელა პო­ლი­ტი­კურ თე­მა­ზე გა­და­ვე­დით და ეროვ­ნულ მოძ­რა­ო­ბა­ზეც და­ვი­წყეთ ლა­პა­რა­კი. მე ჩემი იმ­ჟა­მინ­დე­ლი, საკ­მა­ოდ რა­დი­კა­ლუ­რი პო­ზი­ცია გა­მოვ­ხა­ტე. ჩა­მე­ძია, შენი მე­გობ­რე­ბი რას ფიქ­რო­ბენ ამ სა­კი­თხზეო. ჩემი პა­სუ­ხე­ბი არ მოს­წონ­და, ნელ-ნელა სა­შინ­ლად აღელ­და და ბო­ლოს მი­თხრა: შენ და შენს მე­გობ­რებს, ეროვ­ნუ­ლი მოძ­რა­ო­ბა და პატ­რი­ო­ტიზ­მი კერ­პთაყ­ვა­ნის­მცემ­ლო­ბად გიქ­ცე­ვი­ათ, თქვენ­სა­ვით მო­აზ­როვ­ნე­ე­ბი იმ­დენს იზა­მენ, სა­ქარ­თვე­ლო­ში სის­ხლი და­იღ­ვრე­ბაო... და­ზაფ­რუ­ლი წა­მო­ვე­დი მის­გან, შემძრა ჟი­უ­ლის სი­ტყვებ­მა. 9 აპ­რი­ლი ჯერ კი­დევ შორს იყო და სა­ქარ­თვე­ლო­ში სის­ხლისღვრა­ზე ლა­პა­რა­კი შემ­ზა­რა­ვად ის­მო­და, ვე­რა­ფე­რი გა­ვი­გე, მაგ­რამ მივ­ხვდი, რომ ჩემს ძმას ძა­ლი­ან ვატ­კი­ნე გული...

• "თუ რა­ი­მე მოხ­და, ღირ­სე­უ­ლად მი­ტი­რე­თო..."

ლია შარ­ტა­ვა, ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვას მე­უღ­ლე:

- როცა მისი სო­ხუმ­ში სა­მუ­შა­ოდ გა­დას­ვლა გა­და­წყდა, აფო­რი­ა­ქე­ბუ­ლი შევ­ხვდი ამ ამ­ბავს, თუმ­ცა არა­ფე­რი მით­ქვამს. აღელ­ვე­ბა შე­მა­ტყო და მი­თხრა, ლია, წა­უს­ვლე­ლო­ბა არ შე­იძ­ლე­ბა, ჯობს ამ ომს შე­ვე­წი­როთ და მო­მა­ვა­ლი თა­ო­ბა გა­და­ვარ­ჩი­ნოთ, ჩვე­ნი თა­ო­ბა ისე­დაც ვალ­შია მათ წი­ნა­შეო.

სკო­ლის მერ­ხი­დან ვიც­ნობ­დით ერ­თმა­ნეთს, და მო­სა­გო­ნა­რი ბევ­რი მაქვს, მაგ­რამ მა­ინც ვერ ვი­ვი­წყებ მის ბოლო ჩა­მოს­ვლას სო­ხუ­მი­დან თბი­ლის­ში. 1993 წლის 15 სექ­ტემ­ბერს, შუ­ა­ღა­მი­სას ჩა­მოფ­რინ­და. აფო­რი­ა­ქე­ბუ­ლი მეჩ­ვე­ნა...დი­ლის 10 სა­ათ­ზე სახ­ლი­დან გა­ვი­და ედუ­არდ შე­ვარ­დნა­ძეს­თან შე­სახ­ვედ­რად. მთელ დღეს არ გა­მო­ჩე­ნი­ლა. იმ სა­ბე­დის­წე­რო ღა­მეს გვი­ან მო­ვი­და, ისე­თი დაღ­ლი­ლი იყო, სა­უბ­რის თა­ვიც არ ჰქონ­და. ვი­ფიქ­რე, დი­ლით და­ვე­ლა­პა­რა­კე­ბი-მეთ­ქი.

16 სექ­ტემ­ბრის დი­ლის 5 სა­ა­თის ზარს ვერ ამოვშლი მეხ­სი­ე­რე­ბი­დან. ყურ­მი­ლი ავი­ღე, ჟი­უ­ლის სო­ხუ­მი­დან ურე­კავ­დნენ. ყურ­მი­ლი გა­და­ვე­ცი, თან ჟი­უ­ლის შევ­ცქე­რო­დი, ის თან­და­თან გა­ფით­რდა, სუნ­თქვა გა­უხ­შირ­და... მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, მა­ინც სა­ო­ცა­რი სიმ­შვი­დით იძ­ლე­ო­და გან­კარ­გუ­ლე­ბებს. შემ­დეგ მი­თხრა, მგო­ნი, ისევ და­ი­წყო ომი აფხა­ზეთ­შიო. სას­წრა­ფოდ ჩა­იც­ვა და წა­ვი­და სა­ხელ­მწი­ფო მე­თა­ურ­თან შე­სახ­ვედ­რად. შუ­ა­დღი­სას დაბ­რუნ­და, მი­თხრა, ლია, ჩვენ ცხოვ­რე­ბა­ში ბევ­რი გა­ჭირ­ვე­ბა გა­მოვ­ცა­დეთ და ახლა ესეც უნდა ვნა­ხო­თო. უკვე ვი­ცო­დი, რომ სო­ხუ­მი იბომ­ბე­ბო­და. ერ­თმა­ნეთს და­ვემ­შვი­დო­ბეთ, გას­ვლის წინ მი­თხრა, ჩემი სა­ბუ­თე­ბი და სუ­რა­თე­ბი დიპ­ლო­მატ­შია, თუ რა­ი­მე მოხ­და, ღირ­სე­უ­ლად მი­ტი­რე­თო. გა­ცი­ლე­ბა არ უყ­ვარ­და, აივ­ნი­დან გა­დავ­ხე­დე, ჟი­უ­ლიმ ამომ­ხე­და, შე­ვა­ტყვე, რომ თვა­ლე­ბი ცრემ­ლი­ა­ნი ჰქონ­და. ხელი და­მიქ­ნია და წა­ვი­და... სულ მე­კი­თხე­ბი­ან, რა­ტომ წა­ვი­და სო­ხუმ­შიო. ამ კი­თხვას მისი სი­ტყვე­ბით ვუ­პა­სუ­ხებ­დი: "რაცა ვარ, ესა ვარ. და­დე­ბი­თით და უარ­ყო­ფი­თით, ცოდ­ვე­ბი­თა და უცოდ­ვე­ლო­ბით. მე ვდგა­ვარ ერთ პო­ზი­ცი­ა­ზე - კონ­კრე­ტუ­ლი სარ­გებ­ლო­ბა მო­ვუ­ტა­ნო ჩემს ერს".

სო­ხუ­მის და­ცე­მის დღეს ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვას კა­ბი­ნეტ­ში ოპე­რა­ტი­უ­ლი თათ­ბი­რი ჩა­ტარ­და. კა­ბი­ნე­ტი­დან სულ ბო­ლოს აფხა­ზე­თის ავ­ტო­ნო­მი­უ­რი რეს­პუბ­ლი­კის მთავ­რო­ბის თავ­მჯდო­მა­რის პირ­ვე­ლი მო­ად­გი­ლე ლო­რიკ მარ­შა­ნია და აფხა­ზე­თის მრეწ­ვე­ლო­ბის მი­ნის­ტრი რაულ ეშბა გა­მო­ვიდ­ნენ. ამ დროს გა­ის­მა ეკ­ლე­სი­ის ზა­რე­ბის რეკ­ვა. ოთა­ხი­დან გას­ვლის წინ ჟი­უ­ლიმ შე­ა­ჩე­რა ისი­ნი, მო­ძებ­ნა სამი სან­თე­ლი და თქვა: "მოდი, ვი­ლო­ცოთ მო­მა­ვალ დღე­ზე". ლოც­ვის შემ­დეგ კი მან სა­მუ­და­მოდ და­ტო­ვა თა­ვი­სი კა­ბი­ნე­ტი.

• "ბა­ბუ­ამ თა­ვი­სი მსხვერ­პლშე­წირ­ვით მო­მა­ვალ თა­ო­ბას სო­ხუმ­ში დაბ­რუ­ნე­ბის უფ­ლე­ბა დაგ­ვი­ტო­ვა"

გი­ორ­გი შარ­ტა­ვა, ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვას შვი­ლიშ­ვი­ლი:

- ბა­ბუა ჩემ­თვის თა­ვი­დან ასო­ცირ­დე­ბო­და გმირ­თან, იმი­ტომ რომ ოჯა­ხის და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა, გარ­შე­მომ­ყო­ფე­ბის და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა ყო­ველ­თვის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი იყო. ჩემს გვარს რომ გა­ი­გებ­დნენ, პირ­ვე­ლი­ვე კი­თხვა იყო - თუ ვინ იყო ჩემ­თვის ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვა? სი­მარ­თლე გი­თხრათ, გაც­ნო­ბი­ე­რე­ბა იმი­სა რომ გმირ­ზე მე­ტად პირ­ველ რიგ­ში ბა­ბუა იყო, ეს უკვე მო­ვი­და სტუ­დენ­ტო­ბის ასა­კის დროს. 4 წლის წინ და­ვა­პი­რე გა­მე­კე­თე­ბი­ნა ვი­დე­ოკ­ლი­პი და მო­ვი­ძიე წიგ­ნე­ბი ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვას შე­სა­ხებ... მა­შინ გა­ვაც­ნო­ბი­ე­რე, რომ ბა­ბუა მაკ­ლია. ის პა­ტი­ო­სა­ნი, სა­ღად მო­აზ­როვ­ნე და ძა­ლი­ან მზრუნ­ვე­ლი კაცი იყო. გმი­რად არ იბა­დე­ბი­ან, გმი­რე­ბი შემ­დეგ ხდე­ბი­ან. სა­ხელ­მწი­ფო სამ­სა­ხურ­ში 20 წელი იმ­სა­ხუ­რა და არ შე­იც­ვა­ლა, ძა­ლა­უფ­ლე­ბამ არ გარ­ყვნა. როცა სა­ქარ­თვე­ლომ და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბა მო­ი­პო­ვა, ისევ მის სამ­სა­ხურ­ში ჩად­გა. სა­ნამ სო­ხუმ­ში წა­ვი­დო­და, თურ­მე ხში­რად ამ­ბობ­და, მინ­და შვი­ლიშ­ვილს მო­ვეს­წროო. ვერ მო­ეს­წრო და ეს ჩემ­თვის და ჩემი ძმის­თვის, უმ­ცრო­სი ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვას­თვის, ძა­ლი­ან რთუ­ლია... რა თქმა უნდა, ეს ოჯა­ხის­თვის დიდი ტკი­ვი­ლია, დიდი ტრავ­მაა, მათ არ­ჩე­ვა­ნის სა­შუ­ა­ლე­ბა რომ ჰქო­ნო­დათ, გმი­რო­ბა თუ სი­ცო­ცხლე, რა თქმა უნდა, მის სი­ცო­ცხლეს აირ­ჩევ­დნენ.

სულ იმა­ზე ვფიქ­რობ, რო­გო­რია როცა ალ­ყა­შე­მორ­ტყმულ ქა­ლაქ­ში ხარ, შენი თა­ნა­მებ­რძო­ლე­ბი, თა­ნა­მე­მა­მუ­ლე­ე­ბი შენ­თან არი­ან და ვე­რა­ფერს ცვლი. ბა­ბუა ბოლო წუ­თამ­დე არ და­ნებ­დე­ბა და დღეს მის წი­ნა­შე ან­გა­რიშ­ვალ­დე­ბუ­ლი ჩვენ ვართ. ამ­ბო­ბენ, დრო ყვე­ლა­ფერს კურ­ნავ­სო, მაგ­რამ რამ­დენ­ჯე­რაც მის სა­ხელს ახ­სე­ნე­ბენ, რამ­დენ­ჯე­რაც საფ­ლავ­ზე ავ­დი­ვართ, მა­ინც ტკი­ვი­ლი­ა­ნი და სევ­და­ნა­რე­ვია ყვე­ლა­ფე­რი. როცა ბაბუ სო­ხუმ­ში მი­დი­ო­და, ლია ბე­ბოს და­უ­ბა­რა, თუ არ დავ­ბრუნ­დი, ღირ­სე­უ­ლად და­მი­ტი­რე­თო. 27 სექ­ტემ­ბერს ქა­ლა­ქი და­ე­ცა, ბა­ბუს ამ­ბა­ვი გა­ურ­კვე­ვე­ლი იყო. ბოლო მო­ნა­ცე­მე­ბით, ცო­ცხა­ლი ყო­ფი­ლა და მო­ლა­პა­რა­კე­ბა­ზე წა­უყ­ვა­ნი­ათ. 28-ში, დი­ლით, ჟი­უ­ლის ძმა სოსო მი­ვი­და სამ­თავ­რო­ბო შე­ნო­ბა­ში, და იქ შე­ა­ტყო­ბი­ნეს, რომ მისი ძმა ცო­ცხა­ლი აღარ იყო. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით გა­ირ­კვა, რომ ბა­ბუა ნა­წა­მე­ბი იყო. აი­ძუ­ლეს, და­ჩო­ქი­ლი­ყო, მან კი არ და­ი­ჩო­ქა. ამის მერე მუხ­ლებ­ში ეს­რო­ლეს და როცა და­ვარ­დნი­ლა, სა­კონ­ტრო­ლო გას­რო­ლაც მი­უ­ყო­ლე­ბი­ათ. ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვა მა­შინ და­ფას­დე­ბა, როცა სო­ხუმ­ში დავ­ბრუნ­დე­ბით. ის ერ­თი­ა­ნი და და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი სა­ქარ­თვე­ლო­სათ­ვის იბ­რძო­და და თა­ვი­სი მსხვერ­პლშე­წირ­ვით მო­მა­ვალ თა­ო­ბას სო­ხუმ­ში დაბ­რუ­ნე­ბის უფ­ლე­ბა დაგ­ვი­ტო­ვა.

ჟი­უ­ლი შარ­ტა­ვას მე­ო­რე სი­ცო­ცხლე და­ი­წყე­ბა მა­შინ, როცა ჩვენ სო­ხუმ­ში დავ­ბრუნ­დე­ბით! მას თა­ვი­სი სი­ცო­ცხლე არ გა­უ­წი­რია იმის­თვის, რომ მისი სა­ხე­ლი პარ­კე­ბის, სკვე­რე­ბი­სა და ქუ­ჩე­ბი­სათ­ვის და­ერ­ქმი­ათ და მო­სახ­სე­ნი­ე­ბე­ლი ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბი ჩა­ე­ტა­რე­ბი­ნათ, თუმ­ცა ეგეც სა­ჭი­როა, რათა ჩვე­ნი გმი­რე­ბი და ღირ­სე­უ­ლი წი­ნაპ­რე­ბი არ და­ვი­ვი­წყოთ... ბა­ბუ­ამ და იმ ადა­მი­ა­ნებ­მა, ვინც მას­თან ერ­თად იყ­ვნენ: გა­ბეს­კი­რია, ალა­სა­ნია და სხვე­ბი, სი­ცო­ცხლე იმის­თვის გა­ი­ღეს, რომ მო­მა­ვალ თა­ო­ბას სო­ხუმ­ში დაბ­რუ­ნე­ბის უფ­ლე­ბა ჰქო­ნო­და და ჩვენ აუ­ცი­ლებ­ლად უნდა დავ­ბრუნ­დეთ!

• ავ­ტო­რი: რუ­სუ­დან შა­იშ­მე­ლაშ­ვი­ლი

იხი­ლეთ ასე­ვე:

• უბ­რძა­ნეს: და­ი­ჩო­ქეო! - სო­ხუ­მის მერ­მა უპა­სუ­ხა: "Никогда в жизни!"