"ვფიქრობ საქართველოში დაბრუნებას. ჩვენი შვილებისთვისაც მნიშვნელოვანია ჰქონდეთ სამშობლოს შეგრძნება" - ანტარქტიკის ქართველი მკვლევრის წარმატების გზა მყინვარების გავლით

ლევან ტიელიძე საზოგადოებამ შოვის მოვლენების დროს გაიცნო. ახალგაზრდა მეცნიერი ახალი ზელანდიიდან აკვირდებოდა მოვლენებს და სატელიტურ ფოტოებს გვაწვდიდა, რომელშიც გლაციალური ღვარცოფით გამოწვეულ სტიქიაზე ნათელ წარმოდგენას გვიქმნიდა. ლევანმა ახლახან, საერთაშორისო ჯგუფთან ერთად, მუშაობა დაიწყო შოვის მოვლენების კვლევაზე, რომელშიც რამდენიმე ქართველის გარდა, უცხოელი მეცნიერები არიან ჩართულნი.

ანტარქტიკის ახალგაზრდა ქართველი მკვლევარი ლევან ტიელიძე გეოგრაფიის ორგზის დოქტორია გლაციოლოგიის (მყინვარების შესწავლის) მიმართულებით. სხვადასხვა წლებში მან განათლება მიიღო ამერიკის მეინის უნივერსიტეტის კლიმატის ცვლილების ინსტიტუტში, კანადის ჩრდილოეთ ბრიტანეთის კოლუმბიის უნივერსიტეტში, შვეიცარიის ციურიხის უნივერსიტეტში და ახალი ზელანდიის ანტარქტიკის კვლევით ცენტრში. ამჟამად ლევანი ავსტრალიის მონაშის უნივერსიტეტში იმყოფება, სადაც წამყვან მეცნიერ-მკვლევარად მუშაობს. იგი არის არაერთი საერთაშორისო სამეცნიერო საზოგადოების წევრი და პარალელურად ახერხებს, აქტიურად იყოს ჩართული ქართულ სამეცნიერო ცხოვრებაში. მისი ჯილდოების ჩამონათვალშია: თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მედალი, წინანდლის პრემია საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა დარგში, საქართველოს შემსწავლელ მეცნიერებებში მოღვაწე საუკეთესო ახალგაზრდა მეცნიერი, საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის სტიპენდიანტი, დაჯილდოებულია პასკალის პრემიით ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში, ხოლო 2023 წელს ახალი ზელანდიის გეოგრაფიულმა საზოგადოებამ მისი დისერტაცია წლის საუკეთესო სადოქტორო ნაშრომად აღიარა. "ხშირად ვფიქრობ და ჩემი სურვილია, რომ დაგროვილი ცოდნა და გამოცდილება საქართველოს მოვახმარო. შესაბამისად, საბოლოოდ ვფიქრობ საქართველოში დაბრუნებას. ჩემი შვილებისთვისაც მნიშვნელოვანი იქნება ჰქონდეთ სამშობლოს შეგრძნება" - ამბობს ახალგაზრდა მეცნიერი. ისიც გვითხრა, რომ საკუთარ თავზე და მიღწევებზე საუბარი ეუხერხულება, თუმცა მაინც დაგვთანხმდა, ახლოს გაცნობოდა მკითხველს.

• ბავშვობა

- მართალია, თბილისში დავიბადე, მაგრამ მე და ჩემი ძმა სანახევროდ სოფელში ვიზრდებოდით, კერძოდ, გორის რაიონის სოფელ ზერტში. დედა ძევერიდანაა, ანუ ძირფესვიანად ქართლელი ვარ. განსაკუთრებული ბავშვობა არ მქონია, ის პერიოდი ჩვენთვისაც ისეთივე იყო, როგორიც 90-იანი წლების დანარჩენი ბავშვებისთვის. დავამთავრე გიორგი ჭყონდიდელის სახელობის 164-ე საშუალო სკოლა, სანზონაში, სადაც იმხანად ვცხოვრობდით. ზოგადად, გაჭირვების წლები იყო და ამ გადასახედიდან არც სწავლა იყო მაინცდამაინც პოპულარული და პერსპექტიული და არც ამის განსაკუთრებული პირობები გვქონია. გაკვეთილების მოსამზადებლად სხვადასხვა წიგნებს კლასელები ერთნამეთისგან ვთხოულობდით და ხშირად სანთლის შუქზეც გვიწევდა მეცადინეობა. ვიდრე არ დავოჯახდი, თბილისში საკუთარი ბინა არასდროს გვქონია და თითქმის 25 წელი მამაჩემის დეიდაშვილების სახლში უსასყიდლოდ ვცხოვრობდით, რისთვისაც მათი უზომოდ მადლიერი ვარ. ჩვეულებრივი მოსწავლე ვიყავი, დიდად არც სწავლით გამოვირჩეოდი, თუმცა ამ მხრივ ჩვენი მშობლები, განსაკუთრებით კი დედაჩემი მაქსიმალურად გვაქცევდა ყურადღებას. სკოლაში საბუნებისმეტყველო საგნები და ისტორია მიყვარდა. მე და ჩემ ძმას ბავშვობიდან გვიყვარდა ცხოველები, ფრინველები, ბუნებასთან მუდმივი შეხება გვქონდა, სოფლის სახლში მტრედები, კურდღლები და ძაღლებიც გვყავდა... ჯერ კიდევ სკოლის პერიოდში ისეთი პროფესიის არჩევა მინდოდა, რომელიც მოგზაურობასთან იქნებოდა დაკავშირებული, თუმცა ბოლო კლასებში მაინც არ მქონდა გადაწყვეტილი, რომელი ფაკულტეტი ამერჩია. ამაშიც დედაჩემმა ითამაშა გადამწყვეტი როლი და საბოლოოდ გეოგრაფიის მიმართულება ავარჩიეთ.

• "მან შემასწავლა გლაციოლოგიის ანბანი“

- ოთხი წელი ვისწავლე თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში გეოგრაფიის საბაკალავრო პროგრამაზე და მოხდა ისე, რომ პირველივე კურსზე ჩემი საკურსო თემა მყინვარებზე იყო. სწორედ აქედან დაიწყო ჩემი უშუალო დაკავშირება გლაციოლოგიასთან. შესანიშნავი ხელმძღვანელი მყავდა - პროფესორი რამინ გობეჯიშვილი, ცნობილი გეოგრაფი, მან შემასწავლა გლაციოლოგიის ანბანი. ჯერ კიდევ მესამე კურსზე ვიყავი, როდესაც ლაბორანტად დამაწყებინა მუშაობა და მას მერე გავაგრძელე სწავლა მაგისტრატურაში, შემდეგ კი დოქტურანტურაში. მიუხედავად დიდი ასაკისა, სულ ცდილობდა, რომ ექსპედიციებშიც ჩვენთან ერთად ევლო, ბევრი სიკეთე მახსოვს მისგან.

• "ასე დაიწყო ჩემი ახალზელანდიური ცხოვრება-საქმიანობა“

- 2016 წელს საქართველოში დავიცავი სადოქტორო დისერტაცია, პარალელურად ვმუშაობდი სხვადასხვა პროექტებზე და საზღვარგარეთ მიწევდა მოგზაურობა სტაჟირებებზე, კვალიფიკაციის ამაღლებაზე, ექსპედიციებში და ა.შ. მიუხედავად იმისა, რომ დისერტაცია დავიცავი, არასდროს მქონდა იმის განცდა, რომ ამით დამთავრდა პროფესიული განვითარება. პირიქით, ვგრძნობდი, რომ უფრო მეტად განვითარება იყო საჭირო, რასაც საქართველოში უკვე ვეღარ ვახერხებდი. პროფესიული განვითარებისთვის თითქოს მეტი გასაქანი იყო საჭირო და საქართველოში ამისთვის არ იყო საკმარისი მასშტაბები. ამიტომ 2018 წელს გავაკეთე განაცხადი ახალი ზელანდიის ანტარქტიკის კვლევით ცენტრში და მიუხედავად ძალიან დიდი კონკურსისა, მივიღე სადოქტორო პროგრამაზე სწავლის სრული დაფინანსება.

• "ბედისწერამ ერთმანეთს სტეფანწმინდაში შეგვახვედრა“

- ახალ ზელანდიაში წასვლამდე, რამდენიმე წლით ადრე საქართველოში ოჯახი შევქმენი. უცხოელ კოლეგებთან ერთად სტეფანწმინდაში ექსპედიცია გვქონდა დაგეგმილი, თამარიც იქ გავიცანი. ჩემი მეუღლე ბოტანიკოსია, ილიას უნივერსიტეტის დოქტორანტი, მათ ცალკე ექსპედიცია ჰქონდათ და ისე მოხდა, რომ ერთდროულად აღმოვჩნდით ჩვენი საერთო მეგობრის და მასპინძლის ოჯახში. 2019 წელს ახალ ზელანდიაში ჩვენ პირველ შვილთან ერთად წავედით. გამოვიდა ისე, რომ თამარმა ჩემს გამო სწავლას და კარიერას თავი დაანება. მეორე შვილი ახალ ზელანდიაში შეგვეძინა. ახლა უკვე მესამე შვილის მოლოდინში ვართ...

• ინტერვიუ უკვე ჩაწერილი იყო, როდესაც გავიგეთ, რომ 4 სექტემებერს, მელბურნში ლევანის მესამე შვილი - გაბრიელი დაიბადა. ambebi.ge ულოცავს ახალგაზრდა ოჯახს მესამე შვილის შეძენას და პატარას ბედნიერ მომავალს უსურვებს - რედ.

• "იქაური გარემო მეტნაკლებად მივსებდა საქართველოს დანაკლისს“

- ახალ ზელანდიაში ძალიან ცოტა ქართველი ცხოვრობს და სამეცნიერო წრეებში (რაგბის მოყვარულებისგან განსხვავებით) დიდი წარმოდგენა არ აქვთ საქართველოზე. აღმოჩნდა, რომ ვიქტორიას უნივერსიტეტში პირველი ქართველი დოქტორანტი ვიყავი, რაც ჩემთვის ერთგვარი პასუხისმგებლობა იყო. ახალ ზელანდიაში ოთხწელიწადნახევარი ვიცხოვრეთ. დისერტაციის პარალელურად, ვმუშაობდი ანტარქტიკის კვლევით ცენტრში როგორც მკვლევარი, მქონდა ექსპედიციები სამხრეთ ალპებში - ულამაზესი ადგილებია, გამყინვარების მხრივაც ძალიან საინტერესო... ახალი ზელანდია მთიანი ქვეყანაა მყინვარებით და ცოტა საქართველოსაც ჰგავს. მართალია, განსხვავებებიც ბევრია, მაგრამ როდესაც მოგზაურობ, მთიანი ადგილები, ფერდობებზე შეფენილი ცხვრის ფარები, გაშენებული ვენახები და ვაშლის ბაღები საქართველოს მოგაგონებს...

• ანტარქტიკის ქართველი მკვლევარის გზა ახალი ზელანდიიდან - ავსტრალიაში

- ამჟამად ავსტრალიაში, მელბურნში ვარ, მონაშის უნივერსიტეტში, რომელიც ასტრალიის ყველაზე დიდი უნივერსიტეტია და მსოფლიოს 50 საუკეთესო უნივერსიტეტების სიაში შედის. აქ არის ანტარქტიკის კვლევის ჯგუფი, რომელშიც ამჟამად 15-მდე მეცნიერი ვართ გაერთიანებული. ასეთი დონის უნივერსიტეტში მოხვედრა, რა თქმა უნდა, ძალიან რთული იყო. ჩემი პოზიცია დაკავშირებულია უშუალოდ ანტარქტიკულ კვლევებთან. ახალ ზელანდიასთან შედარებით, ავსტრალია ეკონომიკურად უფრო ძლიერი და განვითარებული ქვეყანაა, სადაც უფრო მეტი ფინანსები იხარჯება მეცნიერებაში, და შესაბამისად, ანტარქტიკული კვლევები აქ უფრო განვითარებულია. პარალელურად, მეორე წელია, რაც საქართველოში, ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში ვიკავებ აკადემიურ თანამდებობას, რაც ჩემთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია რადგან ჩემ სამეცნიერო ნაშრომებში საქართველო და ილიას უნივერსიტეტი ერთ-ერთ აფილიაციადაა მითითებული და ეს ჩვენი ქვეყნისა და უნივერსიტეტის პრესტიჟიცაა.

• "არჩევანში არ შევცდი - ძალზე მნიშვნელოვანი და საჭირო პროფესია მაქვს“

- ჩემი კვლევის ძირითადი ნაწილი დაკავშირებულია კავკასიონთან. ზოგადად, გალაციოლოგია ძვირადღირებული მიმართულებაა, დიდ ფინანსებს და რესურსებს მოითხოვს. საქართველოში ამის ფუფუნება ჯერჯერობით არ გვაქვს, ამიტომ აქაური პრივილეგიები მეხმარება იმაში, რომ საქართველოში ამ დარგის მეტად განვითარებაშიც ჩემი მცირედი წვლილი შევიტანო. შესაბამისად, ამ ეტაპზე აქედან უფრო მეტის გაკეთებას შევძლებ საქართველოსთვის, ვიდრე ამას მანდ ყოფნით მოვახერხებდი. როგორც აღმოჩნდა, გლაციოლოგია ძალზედ საჭირო პროფესიაა და ამ დარგის განვითარებაც საქართველოსნაირ ქვეყანაში ძალიან მნიშვნელოვანია. შინაგანად იმდენად გამჯდარი მაქვს ჩემი პროფესია, რომ აღარც ვთვლი სამსახურად და სპეციალობად, ის ჩემს ყოველდღიურ ცხოვრებაშია გადასული და ამ სფეროში მუშაობა დიდ სიამოვნებასაც მგვრის.

• "ვთვლი, რომ ამ მხრივაც ძალიან გამიმართლა“

- პროფესიიდან გამომდინარე, ჩემი ყველაზე დიდი ჰობიც მოგზაურობა გამოდის. ახალი მთიანი რეგიონების აღმოჩენა ერთგვარი ცნობისმოყვარეობა, ხიბლი, ექსტრემი და სიამოვნებაა ჩემთვის. თუმცა ვცდილობ, რომ ოჯახის თემაშიც მეტად ვიყო ჩართული. როცა ახალ ზელანდიაში წამოვედით, საერთოდ არავის ვიცნობდით, სრულიად უცხო ქვეყანაში, სამშობლოსგან ძალიან შორს მოვხვდით. ერთადერთი ადამიანი, ვისთანაც წამოსვლამდე ვირტუალურად მქონდა კონტაქტი, ჩემი ხელმძღვანელი იყო და ისიც ერთ თვეში სხვაგან გადავიდა სამუშაოდ. ძალიან გაგვიჭირდა ცხოვრების თავიდან დაწყება, მაგრამ კეთილი ადამიანების დახმარებით ყველა სირთულეს გავუმკლავდით. განსაკუთრებით უნდა აღვნიშნო ახალ ზელანდიაში მცხოვრები მარინა და ნუგზარ ნაჭყებიების ქართული ოჯახი, რომლებმაც დიდი მზრუნველობა გამოიჩინეს ჩვენს მიმართ და ამისთვის მათი მადლობლები ვართ. ასევე განსაკუთრებით დასაფასებელია ჩემი მეუღლის უპირობო გვერდში დგომა და მხარდაჭერა. როგორც წესი სამეცნიერო კვლევა ბევრ დროს და დიდ შრომას მოითხოვს, დაწყებული ლაბორატორიული სამუშაოებით - დამთავრებული საველე ექსპედიციებით. ოჯახის მოვლა მთლიანად თამარმა აიღო თავის თავზე, მეც ძალიან შემიწყო ხელი და ამისთვის უზომოდ მადლობელი ვარ. ვთვლი, რომ ამ მხრივაც ძალიან გამიმართლა.

• "ჩვენს შვილებს აუცილებლად უნდა ჰქონდეთ სამშობლოს შეგრძნება“

- ხშირად ვფიქრობ და ჩემი სურვილია, რომ ჩემი ცოდნა და გამოცდილება საქართველოს მოვახმარო. შესაბამისად, საბოლოოდ, ვფიქრობ საქართველოში დაბრუნებას. ჩვენი შვილებისთვისაც მნიშვნელოვანი იქნება ჰქონდეთ სამშობლოს შეგრძნება. ძალიან ძნელია ემიგრაციაში ყოფნა, მით უმეტეს, ისეთ გარემოში, სადაც ძალიან პატარა ქართული დიასპორაა და ბავშვებს ქართულთან შეხება ნაკლებად აქვთ. ამის მიუხედავად, მე და თამარი ვცდილობთ, რომ ქართული გარემო შევინარჩუნოთ ოჯახში. ბავშვებს ქართულად წერა-კითხვას ვასწავლით, აქაური სკოლის პროგრამასაც მათემატიკაში ქართულად ვამეცადინებთ, რადგან გვინდა, რომ ქართულად ფიქრსა და აზროვნებას მიეჩვიონ. საბოლოოდ, რა თქმა უნდა, საქართველოში გვინდა ცხოვრება და იმედია, ახლო მომავალში იქნება შესაბამისი გარემო, რომ სამშობლოში დავბრუნდეთ. საქართველო თავისი ისტორიით, ტრადიციებით, მრავალფეროვნებით, ბუნებრივი პირობებითა და რესურსებით, მთებით, მყინვარებით, მღვიმეებით, ზღვითა და კლიმატური მრავალფეროვნებით უნიკალური ადგილია მსოფლიოში და მეტი მოვლა და დაფასება სჭირდება. არა მარტო ჩვენ, ვისურვებდი რომ ყველა, ვინც საზღვრებს გარეთაა, ვეცადოთ ჩვენი ცოდნა, გამოცდილება და შესაძლებლობები ჩვენს სამშობლოს მოვახმაროთ.