47 წლის ქალი, რომელსაც ლაპარაკი არ შეეძლო, 18-წლიანი პარალიზების შემდეგ, ციფრული ავატარის საშუალებით ალაპარაკდა - როგორ მუშაობს უახლესი ტექნოლოგია და რას ამბობენ მეცნიერები?
მძიმედ პარალიზებულმა ქალმა ციფრული ავატარის საშუალებით ლაპარაკი შეძლო. ტექნოლოგია მისი ტვინის სიგნალებს და სახის გამომეტყველებას "თარგმნის", რის შედეგადაც პაციენტი ავატარის საშუალებით საუბრობს. ეს ტექნოლოგიური მიღწევა იმედს აჩენს, რომ ტვინის კომპიუტერული ინტერფეისები (BCI) ცხოვრების გარდაქმნის საშუალებად იქცევა მათთვის, ვინც ინსულტის ან ამიოტროფული გვერდითი სკლეროზის გამო ლაპარაკის უნარი დაკარგა.
აქამდე პაციენტებს უწევდათ ნელი მეტყველების სინთეზატორებს დაყრდნობოდნენ, რომლებიც თვალის მიდევნებით ან სახის მცირე მოძრაობით ახერხებს სიტყვების გადმოცემას. ამგვარი ტექნოლოგიები პაციენტებისთვის ბუნებრივ საუბარს შეუძლებელს ხდის.
უახლესი ტექნოლოგია ტვინის ზედაპირზე ჩადგმულ მცირე ზომის ელექტროდებს იყენებს, რათა აღმოაჩინოს ელექტრული აქტივობა ტვინის იმ ნაწილში, რომელიც მეტყველებას და სახის მოძრაობებს აკონტროლებს. ეს სიგნალები პირდაპირ ითარგმნება ციფრული ავატარის მეტყველებაში და მისი სახის გამომეტყველებაზეც აისახება. ავატარს შეუძლია გაიღიმოს, შეჭმუხნოს წარბები ან გაკვირვება გამოხატოს.
<iframe src="//www.cbc.ca/i/phoenix/player/syndicate/?mediaId=2257900611709" width="640" height="360" frameborder="0" allowfullscreen></iframe>"ჩვენი მიზანია, აღვადგინოთ კომუნიკაციის სრული, ხორცშესხმული გზა", - ამბობს პროფესორი ედვარდ ჩენგი, რომელიც საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების შექმნის სამუშაოებს კალიფორნიის უნივერსიტეტში უძღვება.
"ეს წინსვლა ჩვენ კიდევ უფრო გვაახლოებს იმასთან, რომ პაციენტებისთვის ყველაზე სასურველი და რეალური გამოსავალი ვიპოვოთ", - დასძენს პროფესორი.
პაციენტი 47 წლის ენ ჯონსონია. ქალმა 18 წლის წინ ტვინის ღეროს ინსულტი განიცადა, რის შემდეგაც მძიმედაა პარალიზებული. მას არ შეუძლია მეტყველება ან ბეჭდვა. ის, როგორც წესი, მოძრაობის მიმყოლ ტექნოლოგიას იყენებს, რომლის საშუალებითაც ის ცალკეულ ასოებს უთითებს. ამ კომპიუტერით ენს წუთში მხოლოდ 14 სიტყვის თქმა შეუძლია.
მეცნიერთა ჯგუფმა ჯონსონს, მეტყველებისთვის კრიტიკულად მნიშვნელოვან ტვინის რეგიონზე 253 ელექტროდისგან შემდგარი ძალიან თხელი ჩიპი ჩაუნერგა. იმპლემენტაციის შემდეგ, ენი ჯგუფთან ერთად, სისტემის ხელოვნური ინტელექტის ალგორითმის გაწვრთნაში მუშაობდა, რათა სხვადასხვა გამონათქვამების და ფრაზების მუდმივი განმეორებით ალგორითმს მისი ტვინის სიგნალები აღმოეჩინა.
ჯონსონის და მეცნიერთა გუნდის ერთობლივი მუშაობის შედეგად, კომპიუტერმა 39 განსხვავებული ბგერა ისწავლა. სიგნალების გასაგებ წინადადებებად გადასათარგმნად კი Chat GPT სტილის ენის მოდელი გამოიყენებოდა. რაც შეეხება ავატარის ხმას, ის ენის პარალიზებამდე საუბრის ჩანაწერის საფუძველზე აღადგინეს.
ტექნოლოგია ჯერ კიდევ არაა სრულყოფილი. სატესტო ცდისას ის სიტყვებს 72%-იანი სიზუსტით იცნობდა, ტვინიდან გადმოცემული ტექსტის თარგმნის სისწრაფე კი, წუთში 78 სიტყვას შეადგენდა. ჩვეულებრივ დიალოგში ადამიანები ერთი წუთის განმავლობაში 110-150 სიტყვას ვამბობთ. მიუხედავად ამისა, მეცნიერები ამბობენ, რომ ბოლო მიღწევები გვარწმუნებს, რომ ტექნოლოგია უკვე პრაქტიკულად სასარგებლოა პაციენტებისთვის.
მეცნიერების თქმით, მათი შემდეგი ნაბიჯი BCI-ის უკაბელო ვერსიის შექმნა იქნება, რომელიც თავის ქალის ქვეშ დაინერგება.
"ადამიანებისთვის თავიანთი ტექნოლოგიის მართვის საშუალების მიცემა დიდ გავლენას მოახდენს მათ დამოუკიდებლად ცხოვრების ხარისხსა და სოციალურ ურთიერთობებზე", - ამბობს დოქტორი დევიდ მოსე, კვლევის თანაავტორი და ნევროლოგიური ქირურგიის პროფესორი.
წყარო: theguardian
მოამზადა: ანა სიბოშვილმა