10 ყველაზე მასშტაბური და მომაკვდინებელი ბუნებრივი კატასტროფა ბოლო ერთი საუკუნის განმავლობაში

სტიქიურ მოვლენებს არა მხოლოდ მატერიალური ზიანის მიყენება, არამედ ადამიანების სიცოცხლისთვის უზარმაზარი საფრთხის შექმნა შეუძლიათ. გლობალურად, ყოველწლიურად დაახლოებით 60 000 ადამიანი იღუპება ისეთი კატასტროფების შედეგად, როგორიცაა: გვალვა, მეწყერი, წყალდიდობა, მიწისძვრა, ცუნამი და ა.შ. მათ გარდა, ამ მოვლენების მიერ მიყენებულ ზიანს კიდევ სულ ცოტა 150 მილიონი ადამიანი განიცდის.

10 ყველაზე მასშტაბური და მომაკვდინებელი ბუნებრივი კატასტროფა ბოლო ერთი საუკუნის განმავლობაში:

1. ჰაიუანის მიწისძვრა (1920 წ.)

ჰაიუანის მიწისძვრა ჩინეთის რესპუბლიკის ნინგსიას პროვინციაში 1920 წლის 16 დეკემბერს მოხდა. მას ლიჯუნბუ-ჰაიუან-განიანჩის მიდამოში იმდენად მასშტაბური ნგრევა მოჰყვა, რომ ის ჩინეთის ერთ-ერთ ყველაზე ფატალურ მიწისძვრად მიიჩნევა. მონაცემების მიხედვით, 274 000-მდე ადამიანი დაიღუპა. მიწისძვრა 8.25 ბალით შეფასდა და მისი თანმხლები ბიძგების სერია სამი წლის განმავლობაში გაგრძელდა.

2. ჩინეთის წყალდიდობა (1931 წ.)

1931 წლის სექტემბერში ჩინეთის ქალაქ ჰანკოუს ძლიერი წყალდიდობა დაატყდა თავს. 1931 წლის ივნისიდან აგვისტომდე ცენტრალურ ჩინეთში უჩვეულოდ წვიმიანი სეზონის გამო, მდინარეებმა ადიდება დაიწყეს, რამაც გამოიწვია წყალდიდობები მდინარეებისპირა ქალაქებსა და სოფლებში და გარკვეული პერიოდის განმავლობაში უშველებელი ტერიტორია წყალქვეშ მოექცა. ვარაუდობენ, რომ სტიქიის დროს დაახლოებით 100 000-ზე მეტი ადამიანი დაიხრჩო, თუმცა დაღუპულთა ზუსტი რიცხვის თქმა რთულია, რადგან ამავე პერიოდში ქოლერაც მძვინვარებდა. გარემოსდაცვითი და სოციალური ისტორიკოსი კრის კორტნი წერს, რომ საერთო ჯამში, შესაძლოა, იმ პერიოდში 4 მილიონამდე ადამიანი დაღუპულიყო.

3. უასკარანის ზვავი (1970 წლის 31 მაისი)

BBC-ის ცნობით, 1970 წლის 31 მაისს, 7.9 მაგნიტუდის მიწისძვრამ პერუს ერთ-ერთი ყველაზე მომაკვდინებელი ზვავი და მეწყერი გამოიწვია. მიწისძვრა უასკარანის მთიდან 35 კმ-ის მანძილზე გავრცელდა. სტიქიური მოვლენის სიმძლავრემ მასიური მეწყერი გამოიწვია, რომელმაც მიმდებარე ქალაქები, კერძოდ, იუნგაი და რანრაჰირკა ჩამარხა. სავარაუდო გამოთვლით, კასკადური მთის ყინული და კლდეები უასკარანში დაახლოებით 160 კმ/სთ სიჩქარით დაეშვნენ. რანრაჰირკას დასახლებას კი 772 ტონა ლოდი დაატყდა თავს. აშშ-ის გეოლოგიური სამსახურის მონაცემებით, ამ კატასტროფას სულ 70 000 ადამიანი ემსხვერპლა.

4. ბჰოლას ციკლონი (1970 წლის 12 ნოემბერი)

ბჰოლას ციკლონი 1970-ის დიდი ციკლონის სახელითაცაა ცნობილი. ეს დამანგრეველი ტროპიკული ციკლონი აღმოსავლეთ პაკისტანს და ინდოეთის დასავლეთ ბენგალს 12 ნოემბერს დაატყდა თავს. ის ყველაზე მომაკვდინებელ ტროპიკულ ციკლონად რჩება, რომელიც ოდესმე დაფიქსირებულა. ქარიშხლის დროს მდინარე განგის დელტას დაბალი კუნძულების დიდი ნაწილი დაიტბორა. ბუნებრივი მოვლენის დროს, სულ მცირე 300 000 ადამიანი დაიღუპა, ზოგიერთი მონაცემის მიხედვით კი, ციფრი 500 000-მდე აღწევს.

5. ინდოეთის ოკეანის მიწისძვრა და ცუნამი (2004 წ.)

ისტორიაში ყველაზე მომაკვდინებელი ცუნამი 2004 წლის 26 დეკემბერს ინდონეზიაში, სუმატრას დასავლეთ სანაპიროზე, 9.1 მაგნიტუდის მიწისძვრის შედეგად დაფიქსირდა. ზემოქმედება შემზარავი იყო: მიწისძვრიდან რამდენიმე წუთში, ინდონეზიაში ტალღებმა 30 მეტრ სიმაღლეს მიაღწია. ცუნამის ტალღები რამდენიმე საათის განმავლობაში ვრცელდებოდა. გაეროს შეფასებით, სტიქიურ მოვლენას 227 000 ადამიანი ემსხვერპლა და ეკონომიკური ზარალი10 მილიარდ დოლარს აღემატებოდა.

6. ქაშმირის მიწისძვრა (2005 წ)

ქაშმირში 2005 წლის 8 ოქტომბერს მომხდარმა 7.6 მაგინიტუდის მიწისძვრამ და მეწყერმა რამდენიმე ქალაქი და სოფელი დამარხა. დადგენილია, რომ სტიქიის შედეგად, მთელ ქაშმირში 3 მილიონი სახლი განადგურდა. Nasa-ს ცნობით, სტიქიურმა მოვლენებმა 75 000-ზე მეტი ადამიანის სიცოცხლე იმსხვერპლა, 100 000 კი დაშავდა.

7. ტოჰოკუს მიწისძვრა და ცუნამი (2011)

2011 წლის 11 მარტის 14:46 საათზე, იაპონიაში 8,9 - 9,0 მაგნიტუდის მიწისძვრა მოხდა. მიწისძვრის ეპიცენტრი მდებარეობდა ტოჰოკუს რეგიონში არსებული ოშიკას ნახევარკუნძულიდან 130 კილომეტრში, დედამიწის ქერქში 24,4 კილომეტრის სიღრმეზე.

მიწისძვრამ გამოიწვია ცუნამის საშიშროება იაპონიის წყნაროკეანურ სანაპიროზე და სულ მცირე 20 ქვეყანაში, მათ შორის ჩრდილოეთი და სამხრეთი ამერიკის სანაპიროებზე. ცუნამის 10 - მეტრიანმა ტალღებმა იაპონიას დაარტყა. ტალღები ხმელეთში 10 კილომეტრის მანძილზე შეიჭრა.

იაპონიის პოლიციის ეროვნულმა სააგენტომ ოფიციალურად დაადასტურა 14 063 დამიანის გარდაცვალება, 49 162 ადამიანის დაშავება და 14 175 ადამიანის უგზო-უკვლოდ გაქრობა იაპონიის 16 პრეფექტურაში, თუმცა გარდაცვლილთა და დაშავებულთა რაოდენობა რეალურად გაცილებით დიდია.

მიწისძვრამ მიაყენა უმძიმესი ზარალი იაპონიას, მათ შორის მძიმედ დაზიანდა რკინიგზა და საავტომობილო გზები, დაინგრა რამდენიმე დამბა. 4.4 მილიონი საცხოვრებელი სახლი ჩრდილო-აღმოსავლეთ იაპონიაში დარჩა ელექტროენერგიისგან და 1.4 მილიონი წყლის გარეშე. ენერგიის მრავალი გენერატორი გაითიშა, მათ შორის დადნა ორი ატომური სადგურის რეაქტორის აქტიური ზონა, რის გამოც მიახლოებული ტერიტორიებიდან მოსახლეობის ევაკუაცია განხორციელდა და გამოცხადდა საგანგებო მდგომარეობა.

მიწისძვრის შედეგად, 24 საათში, აფეთქდა ფუკუშიმის ატომური სადგური; მიუხედავად გარე შენობის დანგრევისა, რეაქტორის დამცველი სარკოფაგი არ დაზიანებულა. ფუკუშიმას I და ფუკუშიმას II სადგურებიდან 20 და 10 კილომეტრის რადიუსზე მოსახლეობის ევაკუაცია მოხდა. "AIR Worldwide" ზარალი $14.5 - $34.6 მილიარდად აფასებდა, ხოლო CNN-მა ზარალის შეფასება 100 მილიარდამდე გაზარდა.

2011 წლის მიწისძვრა ითვლება უძლიერესად იაპონიის ისტორიაში და შედის მსოფლიოს ხუთი უძლიერესი მიწისძვრის სიაში

8. ჰაიტის მიწისძვრა (2010 წ.)

2010 წლის 12 იანვარს ქალაქ ლეოგანის მახლობლად, ჰაიტიზე, 7.0 მაგნიტუდის მიწისძვრა მოხდა. ლეოგანი ქვეყნის დედალაქიდან სულ რაღაც 25 კმ-ის მოშორებით მდებარეობს. გაეროს მონაცემებით, სტიქიის დროს სულ მცირე 220 000 ადამიანი დაიღუპა, ზოგიერთი შეფასებით კი ციფრი 316 000-მდე აღწევს. მიწისძვრის შედეგად, დაშავდა 300 000 ადამიანი, 1.5 მილიონი კი უსახლკაროდ დარჩა.

9. ქარიშხალი მარია (2017 წ.)

NBC News-ის ცნობით, აშშ, პუერტო რიკოში დამტყდარი ქარიშხალი ქვეყნისთვის ბოლო 100 წლის განმავლობაში ყველაზე მომაკვდინებელი ბუნებრივი კატასტროფა იყო. ქარიშხალმა კუნძულზე წყალდიდობაც გამოიწვია. კვლევამ დაადგინა, რომ ქარიშხალ მარიას შედეგად დაღუპულთა საერთო რაოდენობა 4 600-ზე მეტი იყო. ოკეანისა და ატმოსფეროს ეროვნული ადმინისტრაციის (NOAA) თანახმად, ის აშშ-ს ისტორიის ყველაზე საზიანო ციკლონებს შორის რიგით მესამეა. მისი ზარალი დაახლოებით 98 მილიარდ დოლარს შეადგენდა.

10. თურქეთ-სირიის მიწისძვრა (2023 წ.)

6 თებერვალს თურქეთსა და სირიაში 7.8 მაგნიტუდის მიწისძვრა დაფიქსირდა, რომელსაც იმავე დღეს კიდევ ერთი, 7.5 მაგნიტუდის მიწისძვრა მოჰყვა. მიწისძვრებმა ფართო ნგრევა გამოიწვია სამხრეთ თურქეთსა და ჩრდილოეთ სირიაში და ბიძგები ახლომდებარე ქვეყნებშიც იგრძნობოდა. Al Jazeera-ს ცნობით, თურქეთსა და სირიაში 50 000-ზე მეტი ადამიანი დაიღუპა. მიწისძვრის შემდეგ კი 1.9 მილიონზე მეტი ადამიანი იძულებით იქნა გადაადგილებული. მხოლოდ თურქეთში, 173 000-ზე მეტი შენობა ჩამოინგრა ან დაზიანდა.

წყარო: livescience

მოამზადა: ანა სიბოშვილმა