ოკომტუნი - ქალაქი, რომელიც დროში დაიკარგა: აღმოჩენა, რომელმაც შეიძლება მაიას უძველესი ცივილიზაციის დაცემის საიდუმლოს ახადოს ფარდა
არქეოლოგმა ივან შპრაიჩმა თითქმის 30 წელი გაატარა მექსიკის იუკატანის ნახევარკუნძულზე ღრმად დამარხული ქალაქების ძიებაში. მისმა ბოლო აღმოჩენამ მსოფლიოს ყურადღება მიიპყრო. BBC Travel ამ ფაქტს ვრცელ სტატიას უძღვნის.
2013 წელს სლოვენიელმა არქეოლოგმა და მისმა გუნდმა აღმოაჩინეს მე-8 საუკუნით დათარიღებული აქამდე უცნობი ქალაქი, სადაც ოდესღაც სულ ცოტა 40 000 ადამიანი ცხოვრობდა და რომელიც ტროპიკულმა ტყემ შთანთქა. ერთი წლის შემდეგ მათ აღმოაჩინეს მაიას კიდევ ორი ქალაქი - ლაგუნიტა და ტამჩენი - თითოეულში გამოსახული იყო პირამიდის ტაძრები, მოედნები და რთულად მოჩუქურთმებული სტელები, რომლებიც, როგორც ჩანს, დაახლოებით 1200 წლის წინ იყო მიტოვებული.
2014 წელს შპრაიჩმა და მისმა გუნდმა აღმოაჩინეს ლაგუნიტა, უძველესი მაიას ქალაქი, რომელიც მე-8 საუკუნით თარიღდება.
თუმცა, უკანასკნელი აღმოჩენა განსაკუთრებულ ყურადღებას იპყრობს: გასული თვის ბოლოს, არქეოლოგმა და მისმა გუნდმა მაიას უძველეს, მიტოვებული ქალაქის ნაშთებს მიაკვლიეს, სადაც უამრავი პირამიდის ფორმის სტრუქტურაა, რომლებიც 15 მეტრზე მეტ სიმაღლეზე დგას. ამ ადგილს მან Ocomtún ("ქვის სვეტი“) უწოდა. ადგილის კერამიკა მიუთითებს იმაზე, რომ ის ახალი წელთაღრიცხვის 600-დან 800 წლამდე იყო დასახლებული.
"ეს ქალაქები დროში დაიკარგა", - განუცხადა შპრაიჩმა BBC Travel-ს ოკომტუნის აღმოჩენის შემდეგ, პირველ ინტერვიუში.
ამ მანამდე ამოუცნობი შავი ხვრელის რუკების დახატვამ შესაძლოა, მეტი შუქი მოჰფინოს იმას, თუ ვინ იყვნენ მაიას ტომელები და რას შეიძლებოდა გამოეწვია მათი დრამატული კრახი.
- მაიას დიდი საიდუმლო
ჩვეულებრივ, ის მიჩნეულია დასავლეთ ნახევარსფეროს ერთ-ერთ უდიდეს ცივილიზაციად, მაია მართავდა ცენტრალური ამერიკის დიდ ნაწილს 200-900 წწ. ცნობილი მაღალი პირამიდული ტაძრებით და 40-ზე მეტი გრანდიოზული ქალაქით, ისეთებით, როგორიცაა: ტიკალი, უაქსაქტუნი და კოპანი - მაია ცნობილი იყო ასევე შეპყრობილი ასტრონომებით, ბრწყინვალე მათემატიკოსებითა და ნაყოფიერი მწიგნობრებით.
ისინი ინახავდნენ დაბნელებებისა და მზებუდობის დეტალურ ჩანაწერებს და თავიანთი ქალაქების უმნიშვნელოვანეს სტრუქტურებს ციურ მოძრაობასთან აწონასწორებდნენ. მათ გამოიგონეს ნულოვანი კონცეფციის ცნება ევროპელებზე დაახლოებით 1000 წლით ადრე. მაია იყო მსოფლიოს ერთ-ერთი უძველესი ცივილიზაცია, რომელმაც შეიმუშავა დამწერლობის სისტემა (ძვ. წ. 300 წელს ) და შეძლო ათასობით ქაღალდის წიგნის შექმნა. მათ, სავარაუდოდ, გამოიგონეს შოკოლადი, მსოფლიოში პირველი ბურთით თამაში და რეზინი.
მაგრამ, საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში ჩატარებული მეცნიერული გამოკვლევების მიუხედავად, ვინ იყვნენ მაიას ტომის წარმომადგენლები, ბოლომდე უცნობია, ასევე პასუხგაუცემელი რჩება ერთი მთავარი კითხვა: რა დაემართა მათ დიდ ქალაქებს?
მე-8 და მე-9 საუკუნეებში მაიას ტომმა მოულოდნელად დაიწყო ქალაქების მიტოვება და ეს ოდესღაც დიდი მეზოამერიკული მეგაპოლისები, რომლებიც აშენდა უაღრესად დახვეწილი მეცნიერებისა და საინჟინრო ტექნიკის გამოყენებით, ნელ-ნელა დაინგრა.
- რატომ არის Ocomtún მნიშვნელოვანი
ნებისმიერი დაკარგული ქალაქის ხელახალი აღმოჩენა შეიცავს ღირებულ მინიშნებებს იმის შესახებ, თუ როგორ ცხოვრობდა ხალხი და რამ გამოიწვია ცივილიზაციის უეცარი დაცემა დაახლოებით 1200 წლის წინ - და ეს განსაკუთრებით ეხება ისეთ ნაკლებად შესწავლილ ზონას, როგორიც ცენტრალური იუკატანის ნახევარკუნძულია.
”ვიცოდით, რომ იქ რაღაც საკმაოდ მნიშვნელოვანი იყო, მაგრამ ვერ წარმოვიდგენდით, რას ვიპოვიდით”, - თქვა შპრაიჩმა.
”როდესაც იქ მივედით, ჩვენი ეჭვები დადასტურდა: არქიტექტურულად, ეს მართლაც მასიური ქალაქი იყო. ცხადია, რომ ეს პოლიტიკურად მნიშვნელოვანი ცენტრი უნდა ყოფილიყო”.
ვრცელი ჭაობებით გარშემორტყმული ქალაქი მაღალ ადგილზე აშენდა და შედგებოდა "მონუმენტური ბირთვისგან", რომელიც მოიცავს 50 ჰექტარზე მეტს. პირამიდების და ქვის სვეტების გარდა, მკვლევართა გუნდმა იპოვა სამსხვერპლოები, სამი მოედანი, სადაც დომინირებდა დანგრეული შენობები და მოედანი მაიას უძველესი ბურთის თამაშისთვის. გაშლილი 80-მეტრიანი აკროპოლისი აღნიშნავს ქალაქის ჩრდილო-დასავლეთ კუთხეს და თავზე სხვა პირამიდაა, რომელიც ბუნებრივ რელიეფზე 25 მეტრით მაღლა დგას. სამხრეთით, კიდევ ორი პირამიდა დგას 15 მეტრის სიმაღლეზე.
"ეს ძალიან საინტერესო აღმოჩენაა!" - თქვა დოქტორმა კატრინ ბრაუნმა, ტეხასის უნივერსიტეტის ანთროპოლოგიის პროფესორმა სან ანტონიოში და მაიას მკვლევარმა ცნობილმა მეცნიერმა.
მხოლოდ დრო და მომავალი დაფინანსება გვიჩვენებს, გამოავლენს თუ არა Ocumtún მაიას ტომის აღზევებისა და დაცემის საიდუმლოებებს, მაგრამ შპრაიჩი დარწმუნებულია ერთში: 2024 წლის მარტში, როდესაც მშრალი სეზონი დაიწყება, ის დაბრუნდება იუკატანში და დაკარგული ცივილიზაციის შესახებ ძიებას განაგრძობს.
- ავტორი: ეკა დარჩიაშვილი