ფაშინიანი მთიან ყარაბაღს აზერბაიჯანს უთმობს? - როგორ აფასებენ სომეხი ანალიტიკოსები პრემიერის სკანდალურ განცხადებას: "ეს იქნება სომხეთისთვის კატასტროფული შედეგის მომტანი"

ერევანი მზადაა, აღიაროს აზერბაიჯანის ტერიტორია მთიანი ყარაბაღის ჩათვლით. სომხეთის პრემიერ-მინისტრის ამ განცხადებას მის ქვეყანაში მწვავე კრიტიკა მოჰყვა. თუმცა, ნიკოლ ფაშინიანს, როგორც სომხეთში პოლიტიკოსებისა და ექსპერტების ნაწილი ელოდნენ, პრესკონფერენციაზე გაკეთებული სკანდალური განცხადების კონტექსტი არ შეუცვლია და არც უკან წაუღია.

მეტიც, მალევე კიდევ ერთი, უფრო კონკრეტული განცხადება გაავრცელა, სადაც ნათქვამია, რომ "სომხეთი აღიარებს აზერბაიჯანის 86.6 ათას კვადრატულ კილომეტრს იმის გათვალისწინებით, რომ აზერბაიჯანი მზად იქნება, აღიაროს სომხეთის ტერიტორიული მთლიანობა 29.8 ათასი კვადრატული კილომეტრის ფარგლებში".

"აზერბაიჯანის 86,6 ათასი კვადრატული კილომეტრი მოიცავს მთიან ყარაბაღსაც. ასევე უნდა ითქვას, რომ მთიანი ყარაბაღის სომხების უფლებებისა და უსაფრთხოების საკითხი უნდა განიხილებოდეს ბაქო-სტეფანაკერტის ფორმატში" - ნათქვამია ფაშინიანის განცხადებაში..

სომხური მედია წერს, რომ პრემიერი ყარაბაღის სომხების უსაფრთხოებისა და უფლებების დასაცავად საერთაშორისო გარანტიებსაც ითხოვს, რადგან მისივე თქმით, წინააღმდეგ შემთხვევაში, აზერბაიჯანი რეგიონში სომხური მოსახლეობის წინააღმდეგ ეთნიკურ წმენდას განახორციელებს.

ადგილობრივი მედია წერს, რომ სომხეთის მთავრობის მეთაურის შეთავაზების პასუხად, ბაქო აღიარებს სომხეთის ტერიტორიულ მთლიანობას და საბოლოოდ, მხარეები "ერთმანეთის ტერიტორიული მთლიანობის აღიარებაზე შეთანხმდებიან".

რამდენიმე დღის წინ, ლიეტუვის პრეზიდენტთან, გიტანას ნაუსედასთან, ერთობლივ პრესკონფერენციაზე აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა განაცხადა, რომ ბაქოსა და ერევანს შორის სამშვიდობო შეთანხმების ხელმოწერა გარდაუვალია. მისი თქმით, აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის სამშვიდობო მოლაპარაკებები საბოლოოდ კავკასიაში გრძელვადიან მშვიდობის წინაპირობა და გარანტი იქნება...

"აზერბაიჯანს არ აქვს ტერიტორიული პრეტენზია სომხეთის მიმართ. არსებობს სამშვიდობო შეთანხმების მიღწევის შესაძლებლობა, განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ სომხეთმა ყარაბაღი აზერბაიჯანის ნაწილად აღიარა" - განაცხადა პრეზიდენტმა ილჰამ ალიევმა.

ნიკოლ ფაშინიანის განცხადება კატასტროფად შეაფასეს ადგილობრივმა დეპუტატებმა და ქვეყნის მოქმედ და ყოფილ ლიდერებს, პრეზიდენტებს მოუწოდეს, არ გამოიჩინონ სისუსტე და არ დათმონ არცახი (მთიანი ყარაბაღი), რადგან ეს ქვეყნისთვის დამღუპველი იქნება.

ყარაბაღის ე.წ. ყოფილი მინისტრი რუბენ ვარდანიანი აქციებს აანონსებდა, რეგიონსა და მთელ სომხეთს წინააღმდეგობრივი ფრონტისკენ მოუწოდებდა. თუმცა, პროტესტისთვის საჭირო მუხტი ვერ მიიღო...

სომხეთის საგარეო საქმეთა ყოფილი მინისტრის ვარდან ოსკანიანის თქმით, სომხეთისთვის კატასტროფული შედეგის მომტანი იქნება სომხეთის ტერიტორიების აზერბაიჯანისთვის გადაცემა, მით უფრო, ლაჭინის დერეფნის გაცემა, რომელსაც ის ნახიჩევანთან დასაკავშირებლად მოითხოვს.

"სომხეთის ხელისუფლება კი ირწმუნება, რომ თავად გააკონტროლებენ, მაგრამ როგორ? რა ახსნა აქვს ამ ყველაფერს?!" - ამბობს ოსკანიანი.

კრემლისტურმა მედიამ ფაშინიანის კრიტიკას უმატა და პროდასავლურ პოზიციაში დაადანაშაულა. სომხეთში ელიან, რომ ქვეყანაში გააქტიურდებიან პრორუსული პოლიტიკოსები და მედია-ორგანიზაციები.

"ეს ომი 1980-იანი წლებიდან არ შეწყვეტილა, ხან პასიურად, ხან აქტიურად, სისხლი იღვრება ორივე მხარეს, რისთვის?.. რა გამოვიდა, ერთ დღესაც ქვეყანას ახალი ლიდერი ჩაუდგა სათავეში, რომელმაც ის ხალხი გაწირა? ვინმეს სჯერა, რომ აზერბაიჯანში სომხების უფლებებს დაიცავენ, თუნდაც საერთაშორისო ძალების წარმომადგენლები?" - წერს ადგილობრივი ბლოგერი დაიმ ვარდანიანი.

მწვავე კრიტიკას პასუხობენ პროდასავლური მედია-ორგანიზაციები და პოლიტიკოსები.

"სომხეთის პრემიერის განცხადება გვტკივა და გვაშფოთებს ყველას. ვიცი, რომ ეს გადაწყვეტილება მძიმედ აისახება პრემიერის რეიტინგზეც. წლებია ვუყურებთ, როგორ იყენებს მთიან ყარაბაღს რუსეთი სპეკულაციისთვის, მუდმივად ვაჭრობდა სომხეთის ხელისუფლებებთან, ატყუებდა ხალხს უმძიმეს მდგომარეობაში გვაგდებდა, ლოკალურ ომებსა და შეტაკებებს თავად იწვევდა და თავად ძალაუფლებას იმყარებდა, ახლა სომხეთს ევროპის გზა გამოუჩნდა, რომელიც უალტერნატივოა, ჩვენ უნდა გადავწყვიტოთ, ზიანი რამდენად მასშტაბური, გრძელვადიანი იქნება. ვფიქრობ, ბეწვის ხიდზე გავდივართ - ევროპა ან არაფერი. ანუ უკან, რუსეთში" - წერს ადგილობრივი ბლოგერი ირა მანუკიანი.

• სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის სისხლიანი კონფლიქტი, რომელიც ძირითადად მთიანი ყარაბაღის საკითხს უკავშირდება, 1980-იანი წლებიდან იწყება და ათიათასობით მსხვერპლს ითვლის. წლების განმავლობაში მოლაპარაკებების არაერთი მცდელობისა და მექანიზმის გამოყენების მიუხედავად, რეგიონში ხანგრძლივი მშვიდობა ვერ დამყარდა.

2020 წელს, ყარაბაღის მეორე ომის შედეგად, აზერბაიჯანმა დაიბრუნა კონტროლი მნიშვნელოვან ტერიტორიაზე მთიან ყარაბაღში და მის გარშემო; ეს ომი დასრულდა 9 ნოემბრის ხელშეკრულებით ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ; მედიაცია რუსეთის ფედერაციამ გასწია და შეთანხმების შედეგად რეგიონში განათავსა 2000-მდე ჯარისკაცი, მშვიდობისმყოფელების მანდატით.

2021-22 წლებში სომხეთ-აზერბაიჯანს შორის რამდენჯერმე მოხდა ესკალაცია როგორც ყარაბაღთან, ისე ორი ქვეყნის სუვერენულ ტერიტორიებს შორის საზღვრის გასწვრივ, რამაც საზღვრის დელიმიტაციასთან დაკავშირებული პრობლემები გამოავლინა.

2022 წლის დეკემბრიდან მთიანი ყარაბაღი ფაქტობრივ ბლოკადაშია. „ლაჩინის დერეფანი“, რომელიც ყარაბაღს სომხეთთან აკავშირებს, აზერბაიჯანელ „ეკოაქტივისტებს“ ჰქონდათ გადაკეტილი; 2023 წლის აპრილის მეორე ნახევარში აზერბაიჯანმა დერეფნის ერთ-ერთ ბოლოში გამშვები პუნქტი აღმართა. ბოლო პერიოდში მოხდა რამდენიმე სისხლიანი დაპირისპირება.