ინ­ჟი­ნერ-მშე­ნე­ბე­ლი, დაპ­რო­ექ­ტე­ბი­სა და მშე­ნებ­ლო­ბის ექ­სპერ­ტი, პრო­ფე­სო­რი რე­ვაზ მახ­ვი­ლა­ძე ეხ­მა­უ­რე­ბა სა­ქარ­თვე­ლოს მთავ­რო­ბის მიერ გაჟ­ღე­რე­ბულ კონ­ცეფ­ცი­ებს ქვეყ­ნის სო­ცი­ა­ლურ-ეკო­ნო­მი­კუ­რი გან­ვი­თა­რე­ბის მი­მარ­თუ­ლე­ბით, აგ­რეთ­ვე თბი­ლი­სის მე­რის - კახა კა­ლა­ძის ინი­ცი­ა­ტი­ვებს თბი­ლი­სის კე­თილ­მო­წყო­ბის, ავა­რი­უ­ლი სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი სახ­ლე­ბის ჩა­ნაც­ლე­ბი­სა და ძვე­ლი თბი­ლი­სის სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი შე­ნო­ბე­ბის რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცია-გა­მაგ­რე­ბის თა­ო­ბა­ზე.

სა­წარ­მო­ე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბა და ნგრე­ვა...

- ქვეყ­ნის ეკო­ნო­მი­კუ­რი გან­ვი­თა­რე­ბი­სა და მო­სახ­ლე­ო­ბის სო­ცი­ა­ლუ­რი მდგო­მა­რე­ო­ბის გა­უმ­ჯო­ბე­სე­ბის მიზ­ნით, სა­ქარ­თვე­ლოს მთავ­რო­ბა ხელს უწყობს კერ­ძო ინი­ცი­ა­ტი­ვებს და თა­ვის მხრივ ცდი­ლობს ინ­ვეს­ტი­ცი­ე­ბის მო­ზიდ­ვას სა­ხელ­მწი­ფო­ებ­რი­ვი მნიშ­ვნე­ლო­ბის პრო­ექ­ტე­ბის გან­სა­ხორ­ცი­ე­ლებ­ლად. ცხა­დია, ინ­ვეს­ტო­რე­ბი და­ინ­ტე­რე­სე­ბულ­ნი არი­ან მო­გე­ბით, და­ნა­ხარ­ჯე­ბის ამო­ღე­ბაც ეჩ­ქა­რე­ბათ. ჩვენ­თან ყვე­ლა­ზე სარ­ფი­ან საქ­მედ მშე­ნებ­ლო­ბა იქცა, მაგ­რამ ად­გილ­საც გა­აჩ­ნია - თბი­ლის­სა და ბა­თუმ­შია ბუმი. ამ ქა­ლა­ქებ­ში მზარ­დი მო­თხოვ­ნი­ლე­ბაა, ბი­ნე­ბიც და სას­ტუმ­რო­თა ცალ­კე­უ­ლი ნომ­რე­ბიც მშე­ნებ­ლო­ბის პე­რი­ოდ­ში­ვე იყი­დე­ბა და ცხა­დია, მათ­ში ჩა­დე­ბუ­ლი კა­პი­ტა­ლი დიდი მო­გე­ბით მოკ­ლე პე­რი­ოდ­ში­ვე უბ­რუნ­დე­ბათ ინ­ვეს­ტო­რებს.

ამ­ჟა­მად თბი­ლის­ში ქვეყ­ნის მო­სახ­ლე­ო­ბის მე­სა­მე­დი ცხოვ­რობს. თბი­ლი­სი ის­ტო­რი­უ­ლად ამი­ერ­კავ­კა­სი­ის პო­ლი­ტი­კურ და კულ­ტუ­რულ ცენ­ტრად ით­ვლე­ბო­და და მისი მო­სახ­ლე­ო­ბაც სხვა ქა­ლა­ქებ­თან შე­და­რე­ბით სწრა­ფად იზ­რდე­ბო­და. სამ­რეწ­ვე­ლო დარ­გე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბამ სა­ჭი­რო გა­ხა­და ფაბ­რი­კა-ქარ­ხნე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბა. პირ­ვე­ლი დიდი ობი­ექ­ტი გახ­ლდათ ვა­გონ­შემ­კე­თე­ბე­ლი ქარ­ხა­ნა. აშენ­და მე-19 სა­უ­კუ­ნის 70-იან წლებ­ში. მას­ში და­საქ­მე­ბუ­ლი ინ­ჟი­ნერ-ტექ­ნი­კუ­რი და მუშა პერ­სო­ნა­ლის შე­მოყ­ვა­ნით ქა­ლაქს ათა­სო­ბით მცხოვ­რე­ბე­ლი შე­მო­ე­მა­ტა და მიმ­დე­ბა­რედ გაჩ­ნდა სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი და­სახ­ლე­ბაც - ნა­ძა­ლა­დე­ვი.

მას შემ­დეგ, გან­სა­კუთ­რე­ბით მე-19 სა­უ­კუ­ნის პე­რი­ოდ­ში სა­წარ­მო­თა უმე­ტე­სო­ბა თბი­ლის­ში აშენ­და. დე­და­ქა­ლა­ქის გან­ტვირ­თვის მიზ­ნით, 1945-48 წლებ­ში მის­გან 30 კი­ლო­მეტ­რის მო­შო­რე­ბით, მე­ტა­ლურ­გი­ულ კომ­ბი­ნატ­თან ერ­თად აშენ­და ქა­ლა­ქი რუს­თა­ვიც. როცა რუს­თა­ვის მე­ტა­ლურ­გი­უ­ლი ქარ­ხნის მშე­ნებ­ლო­ბა დას­რულ­და, მშე­ნებ­ლო­ბის სა­ჭი­რო­ე­ბით ადრე აგე­ბუ­ლი პა­ტარ-პა­ტა­რა სა­წარ­მო­ე­ბი დაშ­ლის ნაც­ვლად, და­მო­უ­კი­დე­ბელ ქარ­ხნე­ბად გა­ნა­ვი­თა­რეს.

• მა­შინ ამ­ბობ­დნენ, 20 წე­ლი­წად­ში თბი­ლი­სი და რუს­თა­ვი ერთ ქა­ლა­ქად იქ­ცე­ვაო. მად­ლო­ბა ღმერ­თს, ასე არ მოხ­და. თუმ­ცა, ახლა თბი­ლი­სურ აღმშე­ნებ­ლო­ბას ისე­თი პირი უჩანს, შე­იძ­ლე­ბა ასეც მოხ­დეს.

სამ­თავ­რო­ბო პროგ­რა­მით თით­ქოს ყვე­ლა­ფე­რი სრულ­დე­ბო­და თბი­ლი­სის გან­ტვირ­თვის მიზ­ნით, უფ­რო­სო­ბა ყო­ველ დი­ლას პერ­სო­ნა­ლუ­რი ავ­ტო­მო­ბი­ლით მი­ემ­გზავ­რე­ბო­და რუს­თავ­ში და სა­ღა­მოს ბრუნ­დე­ბო­და, ხოლო ქარ­ხნებ­ში მუშა-მო­სამ­სა­ხუ­რე­ე­ბი, ასე­ვე სხვა ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის თა­ნამ­შრომ­ლე­ბი დი­ლით ავ­ტო­ბუ­სე­ბით მიჰ­ყავ­დათ სამ­სა­ხუ­რებ­ში და სა­ღა­მოს აბ­რუ­ნებ­დნენ. ამი­ტომ თბი­ლი­სის მო­სახ­ლე­ო­ბის­გან გან­ტვირ­თვა არ მოხ­და, რუს­თა­ვის მო­სახ­ლე­ო­ბა შე­ივ­სო სხვა­დას­ხვა რა­ი­ო­ნი­დან შე­მოყ­ვა­ნი­ლი მუშა კონ­ტინ­გენ­ტით...

მო­ვიყ­ვან კი­დევ ერთ მა­გა­ლითს: მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომის და­წყე­ბი­დან მოკ­ლე პე­რი­ოდ­ში, 1941 წელს უკ­რა­ი­ნის ქა­ლაქ ტა­ნან­როგ­ში მო­ახ­დი­ნეს სა­ა­ვი­ა­ციო ქარ­ხნის დე­მონ­ტა­ჟი, ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რი მო­წყო­ბი­ლო­ბე­ბი თბი­ლის­ში ჩა­მო­ი­ტა­ნეს, ნავ­თლუღ­ში, მინ­დორ­ში გა­ნა­ლა­გეს და მოკ­ლე პე­რი­ოდ­ში მათ გარ­შე­მო სა­ამ­ქრო­ე­ბი აა­შე­ნეს. ასე აშენ­და 31-ე სა­ა­ვი­ა­ციო ქარ­ხა­ნა. მას ჩა­მოჰ­ყვა ქარ­ხნის პერ­სო­ნა­ლიც სრუ­ლი შე­მად­გენ­ლო­ბით, რომ­ლე­ბიც ჯერ ბა­რა­კებ­ში და­ა­ბი­ნა­ვეს და შემ­დეგ თბი­ლის­ში სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი სახ­ლე­ბიც აუ­შე­ნეს.

სამ­რეწ­ვე­ლო დარ­გე­ბი­სა და მუშა-მო­სამ­სა­ხუ­რე­თა ასეთ­მა კონ­ცენ­ტრა­ცი­ამ თბი­ლის­სა და ქვე­მო ქარ­თლში ყო­ფი­ლი რეს­პუბ­ლი­კის სა­წარ­მოო სიმ­ძლავ­რე­ე­ბის 32%-ს მო­უ­ყა­რა თავი, ხოლო ფაბ­რი­კა-ქარ­ხნებ­ში და­საქ­მე­ბუ­ლი იყო სა­ქარ­თვე­ლოს მთლი­ა­ნი სა­წარ­მოო კონ­ტინ­გენ­ტის 35%. ასე­ვე დიდი სიმ­ძლავ­რი­სა და შე­მო­სავ­ლის მქო­ნე ქარ­ხნე­ბი თა­ვი­ან­თი მუშა-მო­სამ­სა­ხუ­რე­ე­ბის­თვის თბი­ლის­შიც აშე­ნებ­დნენ სა­ცხოვ­რე­ბელ სახ­ლებს, ასე­ვე ენ­გურ­ჰე­სის მშე­ნე­ბელ­თათ­ვის სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი სახ­ლი აშენ­და ვა­კე­ში. ასე­თი მა­გა­ლი­თე­ბი საკ­მა­ოდ ბევ­რია.

გა­სუ­ლი სა­უ­კუ­ნის 70-იან წლებ­ში ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა შე­ე­ცა­და დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი მდგო­მა­რე­ო­ბის გა­მოს­წო­რე­ბას, ფაბ­რი­კა-ქარ­ხნე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბა უპი­რა­ტე­სად გაგ­რძელ­და და­სავ­ლეთ სა­ქარ­თვე­ლო­ში, მაგ­რამ 15-20 წე­ლი­წად­ში და­სა­ხუ­ლი პროგ­რა­მის დას­რუ­ლე­ბა ვე­ღარ მო­ეს­წრო. შემ­დეგ სა­წარ­მოო ობი­ექ­ტე­ბის უმე­ტე­სო­ბამ, გარ­და კვე­ბის მრეწ­ვე­ლო­ბი­სა, ფუნ­ქცი­ო­ნი­რე­ბა შე­წყვი­ტა.

მო­სახ­ლე­ო­ბა... და გა­დავ­სე­ბუ­ლი ქა­ლა­ქი

- 2022 წლის პირ­ვე­ლი იან­ვრის სტა­ტის­ტი­კუ­რი მო­ნა­ცე­მე­ბით, სა­ქარ­თვე­ლო­ში ცხოვ­რობ­და 3 მი­ლი­ონ 685 ათა­სი ადა­მი­ა­ნი, თბი­ლის­ში 1 მი­ლი­ონ 223 ათა­სი ანუ მთლი­ა­ნი რა­ო­დე­ნო­ბის 33,2%. ამ­ჟა­მინ­დელ სა­ზღვრებ­ში სა­ქარ­თვე­ლოს ტე­რი­ტო­რი­ის ფარ­თო­ბი 69 700 კვად­რა­ტუ­ლი კი­ლო­მეტ­რია, ხოლო თბი­ლი­სი­სა - 720 კვ.კმ. თბი­ლი­სის მე­რი­ის სა­იტ­ზე თბი­ლისს უკა­ვია 502 კვ.კმ. ფარ­თო­ბი.

თბი­ლი­სი მო­სახ­ლე­ო­ბის რა­ო­დე­ნო­ბით კვლავ დო­მი­ნი­რებს, ქუ­თა­ის­ში კი 147 635 ადა­მი­ა­ნია, ბა­თუმ­ში - 152 839, რუს­თავ­ში - 126 200, სხვა ქა­ლა­ქებ­ში ბევ­რად ნაკ­ლე­ბი. ქვეყ­ნის ყვე­ლა ქა­ლა­ქებ­ში ჯა­მუ­რად მო­სახ­ლე­ო­ბის 65% ცხოვ­რობს, რაც დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი თვალ­საზ­რი­სით სა­სურ­ვე­ლი არ არის.

ქა­ლაქ თბი­ლი­სის მე­რი­ამ და საკ­რე­ბუ­ლომ 8 წლის წინ და­ი­წყეს და სამი წლის პე­რი­ოდ­ში მრა­ვალ­ჯე­რა­დი გან­ხილ­ვის შე­დე­გად თბი­ლი­სის გან­ვი­თა­რე­ბის გე­ნე­რა­ლუ­რი გეგ­მა და­ამ­ტკი­ცეს. მის შედ­გე­ნა­ში მო­ნა­წი­ლე­ობ­დნენ ქა­ლაქ­გეგ­მა­რე­ბის სა­კი­თხებ­ში უაღ­რე­სად გა­მოც­დი­ლი არ­ქი­ტექ­ტო­რე­ბი, მშე­ნებ­ლე­ბი, ინ­ჟი­ნერ-გე­ო­ლო­გე­ბი, სამ­შე­ნებ­ლო დარ­გის მე­ნე­ჯე­რე­ბი და სხვე­ბი. გან­ხილ­ვე­ბი სა­ჯა­რო იყო. მათ­ში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა მი­ი­ღეს სხვა­დას­ხვა პარ­ტი­ის წარ­მო­მად­გენ­ლებ­მაც და რო­გორც ხდე­ბა, თა­ვი­ან­თი წვლი­ლი შე­ი­ტა­ნეს გე­ნე­რა­ლუ­რი გეგ­მის კო­რექ­ტი­რე­ბა­ში.

ცნო­ბი­ლი მოვ­ლე­ნე­ბის გამო, გა­სუ­ლი სა­უ­კუ­ნის 90-იან წლებ­ში სა­ქარ­თვე­ლო­ში ფაბ­რი­კა-ქარ­ხნე­ბის მუ­შა­ო­ბა შე­ჩერ­და. მძი­მე პე­რი­ო­დი 8-10 წელი გაგ­რძელ­და. კონ­ტრაქ­ტო­რებ­თან და მომ­ხმა­რებ­ლებ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბიც შე­წყდა. ინ­ვეს­ტო­რებ­მა სა­ბი­ნაო მშე­ნებ­ლო­ბე­ბის მი­მარ­თუ­ლე­ბით გა­მო­ი­ჩი­ნეს ინ­ტე­რე­სი. თბი­ლის­ში მოკ­ლე პე­რი­ოდ­ში მოხ­და და­წყე­ბუ­ლი მშე­ნებ­ლო­ბე­ბის დას­რუ­ლე­ბა, ასე­ვე ადრე გა­მო­ყო­ფი­ლი ტე­რი­ტო­რი­ე­ბის ათ­ვი­სე­ბაც, შემ­დეგ მო­სახ­ლე­ო­ბას­თან მო­ლა­პა­რა­კე­ბე­ბით არ­სე­ბუ­ლი სახ­ლე­ბის დე­მონ­ტაჟ-ჩა­ნაც­ვლე­ბი­თაც შენ­დე­ბო­და ქა­ლა­ქი და იზ­რდე­ბო­და მო­სახ­ლე­ო­ბის რა­ო­დე­ნო­ბაც.

მოგ­ვი­ა­ნე­ბით და­ი­წყო ქა­ლა­ქის ჯერ ცენ­ტრა­ლურ, შემ­დეგ გა­რე­უბ­ნებ­შიც ფაბ­რი­კა-ქარ­ხნე­ბის შე­მო­ღო­ბილ ტე­რი­ტო­რი­ებ­ზე სა­წარ­მოო შე­ნო­ბე­ბის და სა­ამ­ქრო­ე­ბის დე­მონ­ტა­ჟი და მათ ად­გი­ლას გაჩ­ნდა მრა­ვალ­სარ­თუ­ლი­ა­ნი სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი სახ­ლე­ბი.

უმე­ტეს ქარ­ხნებ­ში ავ­ჭა­ლის, დი­დუ­ბის, თბი­ლი­სის, ნავ­თლუ­ღის რკი­ნიგ­ზე­ბის სად­გუ­რე­ბი­დან ფაბ­რი­კა-ქარ­ხნებ­ში, სატ­ვირ­თო მა­ტა­რებ­ლე­ბის გა­სა­ტა­რე­ბე­ლი რკი­ნიგ­ზის ჩი­ხე­ბი შე­დი­ო­და. მათი სა­შუ­ა­ლე­ბით, სატ­ვირ­თო ვა­გო­ნე­ბით ქარ­ხნებ­ში ნედ­ლე­უ­ლი შეჰ­ქონ­დათ და ასე­ვე ვა­გო­ნე­ბით მზა პრო­დუქ­ცია გა­მოჰ­ქონ­დათ, რო­მე­ლიც იგ­ზავ­ნე­ბო­და მსოფ­ლი­ოს სხვა­დას­ხვა ქვე­ყა­ნა­ში. ამ­ჟა­მად ქარ­ხნე­ბის აშე­ნე­ბა თბი­ლის­ში ვე­ღარც მო­ხერ­ხდე­ბა.

დამ­ტკი­ცე­ბუ­ლი გე­ნე­რა­ლუ­რი გეგ­მი­თაც მხო­ლოდ ქა­ლა­ქის ორ ად­გი­ლა­საა მო­ნიშ­ნუ­ლი სამ­რეწ­ვე­ლო ზო­ნე­ბი ინ­დექ­სე­ბით სზ-1 და სზ-2. თქვენ თვი­თონ გან­სა­ჯეთ, კარ­გია თუ ცუდი? ათი­ა­თა­სო­ბით ადა­მი­ა­ნი უმუ­შე­ვა­რი დარ­ჩა, უმე­ტე­სო­ბამ პრო­ფე­სია შე­იც­ვა­ლა, ნა­წი­ლი უცხო­ეთ­ში აგ­რძე­ლებს საქ­მი­ა­ნო­ბას, ზოგი სოფ­ლებს და­უბ­რუნ­და. სა­მა­გი­ე­როდ, თბი­ლის­ში მრავ­ლად ჩა­მო­სუ­ლი ჯა­ნი­ა­ნი ახალ­გაზ­რდე­ბი მშე­ნებ­ლო­ბებ­ზე საქ­მი­ა­ნო­ბით არ­ჩე­ნენ ოჯა­ხებს. ცხა­დია, მო­სახ­ლე­თა სტა­ტის­ტი­კა­ში ისი­ნი დე­და­ქა­ლაქ­ში მცხოვ­რებ­ლე­ბად არ ით­ვლე­ბი­ან, ბაზ­რო­ბა­ზე და­საქ­მე­ბუ­ლებ­თან ერ­თად ყო­ველ­დღი­უ­რად თბი­ლი­სურ "სუფ­თა ჰა­ერ­ზე" მწა­რე ფიქ­რე­ბით, ოჯა­ხე­ბის ნატ­ვრით და მო­მავ­ლის იმე­დით 2 მი­ლი­ონ­ზე მეტი ადა­მი­ა­ნი იძი­ნებს. ძა­ლი­ან ბევ­რნი ვართ თბი­ლის­ში, სა­ქარ­თვე­ლოს სხვა კუ­თხე­ე­ბი კი და­ცა­რი­ე­ლე­ბუ­ლია. ნუ მო­ვა­ნატ­რებთ თავს ჩვენს კუ­თხეს, მან­დაც ბევ­რი საქ­მეა გა­სა­კე­თე­ბე­ლი...

იმ­დე­ნად დი­დია სა­ბი­ნაო მშე­ნებ­ლო­ბი­სათ­ვის მი­წებ­ზე მო­თხოვ­ნი­ლე­ბა, რომ თბი­ლი­სის სი­ახ­ლო­ვეს სა­კუ­რორ­ტო და­ნიშ­ნუ­ლე­ბის სოფ­ლე­ბიც ქა­ლაქს მი­უ­ერ­თეს, მათ­ზე მი­კუთ­ვნე­ბუ­ლი სა­სოფ­ლო-სა­მე­ურ­ნეო სტა­ტუ­სიც მო­უხ­სნეს და ყველ­გან მრა­ვალ­სარ­თუ­ლი­ა­ნი სა­ცხოვ­რე­ბე­ლი სახ­ლე­ბის მშე­ნებ­ლო­ბე­ბია გა­ჩა­ღე­ბუ­ლი.

ცხა­დია, მშე­ნებ­ლო­ბე­ბი ბი­უ­ჯეტ­ში შე­მო­სავ­ლის წყა­რო­ცაა, მო­სახ­ლე­ო­ბის ნა­წი­ლი­სათ­ვის შრო­მი­თი ანა­ზღა­უ­რე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბაც. ამი­ტომ სა­სურ­ვე­ლია ვა­შე­ნოთ, მაგ­რამ არა სა­სოფ­ლო-სა­მე­ურ­ნეო მი­წე­ბის ხარ­ჯზე. ქვე­ყა­ნა­ში მდგო­მა­რე­ო­ბის დე­მოგ­რა­ფი­უ­ლი და­რე­გუ­ლი­რე­ბის თვალ­საზ­რი­სი­თაც სა­სურ­ვე­ლია ქვეყ­ნის ყვე­ლა კუ­თხეს თა­ნა­ბარ გან­ვი­თა­რე­ბას შე­ვუ­წყოთ ხელი, რაც მთავ­რო­ბის პროგ­რა­მებ­შიც უნდა აი­სა­ხოს...წა­ი­კი­თხეთ სრუ­ლად