"ისეთი პირი უჩანს, თბილისი და რუსთავი შესაძლოა, ერთ ქალაქად იქცეს" - სჭირდება თუ არა პატარა ქვეყანას მილიონიანი ქალაქი: ინჟინერი მრავალბინიანი სახლების მშენებლობასა და შეცდომებზე

ინჟინერ-მშენებელი, დაპროექტებისა და მშენებლობის ექსპერტი, პროფესორი რევაზ მახვილაძე ეხმაურება საქართველოს მთავრობის მიერ გაჟღერებულ კონცეფციებს ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების მიმართულებით, აგრეთვე თბილისის მერის - კახა კალაძის ინიციატივებს თბილისის კეთილმოწყობის, ავარიული საცხოვრებელი სახლების ჩანაცლებისა და ძველი თბილისის საცხოვრებელი შენობების რეაბილიტაცია-გამაგრების თაობაზე.

საწარმოების მშენებლობა და ნგრევა...

- ქვეყნის ეკონომიკური განვითარებისა და მოსახლეობის სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესების მიზნით, საქართველოს მთავრობა ხელს უწყობს კერძო ინიციატივებს და თავის მხრივ ცდილობს ინვესტიციების მოზიდვას სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის პროექტების განსახორციელებლად. ცხადია, ინვესტორები დაინტერესებულნი არიან მოგებით, დანახარჯების ამოღებაც ეჩქარებათ. ჩვენთან ყველაზე სარფიან საქმედ მშენებლობა იქცა, მაგრამ ადგილსაც გააჩნია - თბილისსა და ბათუმშია ბუმი. ამ ქალაქებში მზარდი მოთხოვნილებაა, ბინებიც და სასტუმროთა ცალკეული ნომრებიც მშენებლობის პერიოდშივე იყიდება და ცხადია, მათში ჩადებული კაპიტალი დიდი მოგებით მოკლე პერიოდშივე უბრუნდებათ ინვესტორებს.

ამჟამად თბილისში ქვეყნის მოსახლეობის მესამედი ცხოვრობს. თბილისი ისტორიულად ამიერკავკასიის პოლიტიკურ და კულტურულ ცენტრად ითვლებოდა და მისი მოსახლეობაც სხვა ქალაქებთან შედარებით სწრაფად იზრდებოდა. სამრეწველო დარგების განვითარებამ საჭირო გახადა ფაბრიკა-ქარხნების მშენებლობა. პირველი დიდი ობიექტი გახლდათ ვაგონშემკეთებელი ქარხანა. აშენდა მე-19 საუკუნის 70-იან წლებში. მასში დასაქმებული ინჟინერ-ტექნიკური და მუშა პერსონალის შემოყვანით ქალაქს ათასობით მცხოვრებელი შემოემატა და მიმდებარედ გაჩნდა საცხოვრებელი დასახლებაც - ნაძალადევი.

მას შემდეგ, განსაკუთრებით მე-19 საუკუნის პერიოდში საწარმოთა უმეტესობა თბილისში აშენდა. დედაქალაქის განტვირთვის მიზნით, 1945-48 წლებში მისგან 30 კილომეტრის მოშორებით, მეტალურგიულ კომბინატთან ერთად აშენდა ქალაქი რუსთავიც. როცა რუსთავის მეტალურგიული ქარხნის მშენებლობა დასრულდა, მშენებლობის საჭიროებით ადრე აგებული პატარ-პატარა საწარმოები დაშლის ნაცვლად, დამოუკიდებელ ქარხნებად განავითარეს.

• მაშინ ამბობდნენ, 20 წელიწადში თბილისი და რუსთავი ერთ ქალაქად იქცევაო. მადლობა ღმერთს, ასე არ მოხდა. თუმცა, ახლა თბილისურ აღმშენებლობას ისეთი პირი უჩანს, შეიძლება ასეც მოხდეს.

სამთავრობო პროგრამით თითქოს ყველაფერი სრულდებოდა თბილისის განტვირთვის მიზნით, უფროსობა ყოველ დილას პერსონალური ავტომობილით მიემგზავრებოდა რუსთავში და საღამოს ბრუნდებოდა, ხოლო ქარხნებში მუშა-მოსამსახურეები, ასევე სხვა ორგანიზაციის თანამშრომლები დილით ავტობუსებით მიჰყავდათ სამსახურებში და საღამოს აბრუნებდნენ. ამიტომ თბილისის მოსახლეობისგან განტვირთვა არ მოხდა, რუსთავის მოსახლეობა შეივსო სხვადასხვა რაიონიდან შემოყვანილი მუშა კონტინგენტით...

მოვიყვან კიდევ ერთ მაგალითს: მეორე მსოფლიო ომის დაწყებიდან მოკლე პერიოდში, 1941 წელს უკრაინის ქალაქ ტანანროგში მოახდინეს საავიაციო ქარხნის დემონტაჟი, ტექნოლოგიური მოწყობილობები თბილისში ჩამოიტანეს, ნავთლუღში, მინდორში განალაგეს და მოკლე პერიოდში მათ გარშემო საამქროები ააშენეს. ასე აშენდა 31-ე საავიაციო ქარხანა. მას ჩამოჰყვა ქარხნის პერსონალიც სრული შემადგენლობით, რომლებიც ჯერ ბარაკებში დააბინავეს და შემდეგ თბილისში საცხოვრებელი სახლებიც აუშენეს.

სამრეწველო დარგებისა და მუშა-მოსამსახურეთა ასეთმა კონცენტრაციამ თბილისსა და ქვემო ქართლში ყოფილი რესპუბლიკის საწარმოო სიმძლავრეების 32%-ს მოუყარა თავი, ხოლო ფაბრიკა-ქარხნებში დასაქმებული იყო საქართველოს მთლიანი საწარმოო კონტინგენტის 35%. ასევე დიდი სიმძლავრისა და შემოსავლის მქონე ქარხნები თავიანთი მუშა-მოსამსახურეებისთვის თბილისშიც აშენებდნენ საცხოვრებელ სახლებს, ასევე ენგურჰესის მშენებელთათვის საცხოვრებელი სახლი აშენდა ვაკეში. ასეთი მაგალითები საკმაოდ ბევრია.

გასული საუკუნის 70-იან წლებში ხელისუფლება შეეცადა დემოგრაფიული მდგომარეობის გამოსწორებას, ფაბრიკა-ქარხნების მშენებლობა უპირატესად გაგრძელდა დასავლეთ საქართველოში, მაგრამ 15-20 წელიწადში დასახული პროგრამის დასრულება ვეღარ მოესწრო. შემდეგ საწარმოო ობიექტების უმეტესობამ, გარდა კვების მრეწველობისა, ფუნქციონირება შეწყვიტა.

მოსახლეობა... და გადავსებული ქალაქი

- 2022 წლის პირველი იანვრის სტატისტიკური მონაცემებით, საქართველოში ცხოვრობდა 3 მილიონ 685 ათასი ადამიანი, თბილისში 1 მილიონ 223 ათასი ანუ მთლიანი რაოდენობის 33,2%. ამჟამინდელ საზღვრებში საქართველოს ტერიტორიის ფართობი 69 700 კვადრატული კილომეტრია, ხოლო თბილისისა - 720 კვ.კმ. თბილისის მერიის საიტზე თბილისს უკავია 502 კვ.კმ. ფართობი.

თბილისი მოსახლეობის რაოდენობით კვლავ დომინირებს, ქუთაისში კი 147 635 ადამიანია, ბათუმში - 152 839, რუსთავში - 126 200, სხვა ქალაქებში ბევრად ნაკლები. ქვეყნის ყველა ქალაქებში ჯამურად მოსახლეობის 65% ცხოვრობს, რაც დემოგრაფიული თვალსაზრისით სასურველი არ არის.

ქალაქ თბილისის მერიამ და საკრებულომ 8 წლის წინ დაიწყეს და სამი წლის პერიოდში მრავალჯერადი განხილვის შედეგად თბილისის განვითარების გენერალური გეგმა დაამტკიცეს. მის შედგენაში მონაწილეობდნენ ქალაქგეგმარების საკითხებში უაღრესად გამოცდილი არქიტექტორები, მშენებლები, ინჟინერ-გეოლოგები, სამშენებლო დარგის მენეჯერები და სხვები. განხილვები საჯარო იყო. მათში მონაწილეობა მიიღეს სხვადასხვა პარტიის წარმომადგენლებმაც და როგორც ხდება, თავიანთი წვლილი შეიტანეს გენერალური გეგმის კორექტირებაში.

ცნობილი მოვლენების გამო, გასული საუკუნის 90-იან წლებში საქართველოში ფაბრიკა-ქარხნების მუშაობა შეჩერდა. მძიმე პერიოდი 8-10 წელი გაგრძელდა. კონტრაქტორებთან და მომხმარებლებთან ურთიერთობებიც შეწყდა. ინვესტორებმა საბინაო მშენებლობების მიმართულებით გამოიჩინეს ინტერესი. თბილისში მოკლე პერიოდში მოხდა დაწყებული მშენებლობების დასრულება, ასევე ადრე გამოყოფილი ტერიტორიების ათვისებაც, შემდეგ მოსახლეობასთან მოლაპარაკებებით არსებული სახლების დემონტაჟ-ჩანაცვლებითაც შენდებოდა ქალაქი და იზრდებოდა მოსახლეობის რაოდენობაც.

მოგვიანებით დაიწყო ქალაქის ჯერ ცენტრალურ, შემდეგ გარეუბნებშიც ფაბრიკა-ქარხნების შემოღობილ ტერიტორიებზე საწარმოო შენობების და საამქროების დემონტაჟი და მათ ადგილას გაჩნდა მრავალსართულიანი საცხოვრებელი სახლები.

უმეტეს ქარხნებში ავჭალის, დიდუბის, თბილისის, ნავთლუღის რკინიგზების სადგურებიდან ფაბრიკა-ქარხნებში, სატვირთო მატარებლების გასატარებელი რკინიგზის ჩიხები შედიოდა. მათი საშუალებით, სატვირთო ვაგონებით ქარხნებში ნედლეული შეჰქონდათ და ასევე ვაგონებით მზა პროდუქცია გამოჰქონდათ, რომელიც იგზავნებოდა მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში. ამჟამად ქარხნების აშენება თბილისში ვეღარც მოხერხდება.

დამტკიცებული გენერალური გეგმითაც მხოლოდ ქალაქის ორ ადგილასაა მონიშნული სამრეწველო ზონები ინდექსებით სზ-1 და სზ-2. თქვენ თვითონ განსაჯეთ, კარგია თუ ცუდი? ათიათასობით ადამიანი უმუშევარი დარჩა, უმეტესობამ პროფესია შეიცვალა, ნაწილი უცხოეთში აგრძელებს საქმიანობას, ზოგი სოფლებს დაუბრუნდა. სამაგიეროდ, თბილისში მრავლად ჩამოსული ჯანიანი ახალგაზრდები მშენებლობებზე საქმიანობით არჩენენ ოჯახებს. ცხადია, მოსახლეთა სტატისტიკაში ისინი დედაქალაქში მცხოვრებლებად არ ითვლებიან, ბაზრობაზე დასაქმებულებთან ერთად ყოველდღიურად თბილისურ "სუფთა ჰაერზე" მწარე ფიქრებით, ოჯახების ნატვრით და მომავლის იმედით 2 მილიონზე მეტი ადამიანი იძინებს. ძალიან ბევრნი ვართ თბილისში, საქართველოს სხვა კუთხეები კი დაცარიელებულია. ნუ მოვანატრებთ თავს ჩვენს კუთხეს, მანდაც ბევრი საქმეა გასაკეთებელი...

იმდენად დიდია საბინაო მშენებლობისათვის მიწებზე მოთხოვნილება, რომ თბილისის სიახლოვეს საკურორტო დანიშნულების სოფლებიც ქალაქს მიუერთეს, მათზე მიკუთვნებული სასოფლო-სამეურნეო სტატუსიც მოუხსნეს და ყველგან მრავალსართულიანი საცხოვრებელი სახლების მშენებლობებია გაჩაღებული.

ცხადია, მშენებლობები ბიუჯეტში შემოსავლის წყაროცაა, მოსახლეობის ნაწილისათვის შრომითი ანაზღაურების საშუალებაც. ამიტომ სასურველია ვაშენოთ, მაგრამ არა სასოფლო-სამეურნეო მიწების ხარჯზე. ქვეყანაში მდგომარეობის დემოგრაფიული დარეგულირების თვალსაზრისითაც სასურველია ქვეყნის ყველა კუთხეს თანაბარ განვითარებას შევუწყოთ ხელი, რაც მთავრობის პროგრამებშიც უნდა აისახოს...წაიკითხეთ სრულად