ახალგაზრდა მშვილდოსანთა ჯგუფი და სალოცავის ქადები - უძველესი სააღდგომო ტრადიციები ხევში და ჩქარეულების სახელოსნოთი აღტაცებული იაპონელები

ქრისტე აღსდგა!

სრულიად საქართველოს და განსაკუთრებით ჩვენს მკითხველებს გილოცავთ აღდგომას!

სააღდგომოდ მოგვეცა საშუალება გავსაუბრებოდით სრულიად საქართველოს პატრიარქის, მისი უწმინდესობის ილია მეორის ლოცვა-კურთხევით დაარსებული ტრადიციული რეწვისა და ხელსაქმის სახელოსნოს ხელმძღვანელს, სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა დოქტორს, პროფესორს, ქალბატონ მარინა ჩქარეულს, რომელიც არა მხოლოდ სააღდგომო ტრადიციებზე მოგვიყვება, არამედ ამ გასაოცარ სახელოსნოზე, რომელმაც იაპონელების ჯგუფიც კი, გააკვირვა...

- მოგესლმებით ქალბატონო მარინა! ქრისტე აღსდგა!

- ჭეშმარიტად აღსდგა! ვულოცავ ჩემს მოხევეებს და ყველა ქართველს ამ დიდ დღესასაულს.

- როგორი სააღდგომო ტრადიციები გქონდათ მოხევეებს?

- ხევში სააღდგმო ტრადიციული რიტუალები სხვადასხვა სოფელში განსხვავებულად აღინიშნებოდა: მაგალითად, დიდ მარხვაში, ბანიან სახლში, ნაცრით სავსე ტომარას ჩამოკიდებდნენ და იმდენ ჩხირს შეურჭობდნენ, მარხვა რამდენ კვირასაც მოიცავდა. ყოველი კვირის თავზე ტომარას თითო ჩხირს აძრობდნენ და შესაბამისად ნაცარი ძირს იყრებოდა. ბავშვებს უხაროდათ ტომრის განლევა, ვინაიდან ის მარხვის დასასრულს მოასწავებდა და ხსნილში გემრიელი ქადის დაგემოვნებას მოუთმენლად ელოდნენ. მოხევეებისათვის აღდგომა ხვალინდელ დღესთანაა გაიგივებული, ამიტომაც ამბობენ "აღდგომაო, ხვალეო, ხატო, შეგვიწყალეო“. მოხეურმა ზეპირსიტყვიერებამ ასევე ერთი ლექსი შემოგვინახა ქმრისადმი ცოლის ფიცი, რომელიც, როგორც ჩანს, აღსდგომა დღეს დადებულა:

"აღდგომამა, დიდმა დღემა,

შაწევნამა კრავლისამა,

იმ პურმა და იმ მარილმა,

იმ ღვინომა ვაზისამა

სახნისმა და საკვეთელმა

გაწევნამა ხარისამა,

ცხრათა ძმათა ჩემთა მზემა

და მეათე მამისამა,

შენს თავს არვინ მირჩევნია,

რა ქნას ფიცმა ქალისამა“ ("პირმა დაგლოცასთ ღვთისამა“).

დღეისათვის, სააღდგომოდ სემხის სალოცავში მისული სოფლის მცხოვრებნი ლოცულობენ და სანთლებს ანთებენ. სალოცავს გარშემო სამჯერ შემოუვლიან ანთებული სანთლებით. დიასახლისის გამომცხვარ მოზრდილ ქადას სალოცავის ტრაპეზზე დებენ და ჯვრულად ჭრიან. მერე, დაჭრილ ქადას ერთმანეთს უნაწილებენ, დაილოცებიან და თან ერთ ჭიქა ღვინოს მიაყოლებენ. სალოცავში შესაწირად მიაქვთ: ქადა, სანთლები და ერთი ბოთლი წითელი ან თეთრი ღვინო. ნახევარ ქადას იქ ტოვებენ და ერთ ბოთლ ღვინოსაც. სადღესასწაულოდ დიასახლისები ხაბიზგინებს, ხაჭაპურებს და მხლოვანს აცხობენ.

და ჯვრულად დასერილებს სუფრაზე დებენ. ქადა აქ საფუვრიან ცომში მზადდება, ერბო - ყველიანი გულით. ქერქს ზემოდან კვერცხს უსვამენ. რადგან სალოცავის ქადას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება, მცირე ნაწილი მაინც ყველას უნდა შეხვდეს. სალოცავში დარჩენილ ნატეხ ქადებს სუფრას ამატებენ.

- უწმინდესის სოფელში, სნოში როგორი ტრადიციები იყო?

უწმინდესის და უნეტარესის, ილია მეორის სოფელ სნოს, სხვა სოფლებისგან განსხვავებით, საინტერესო ტრადიცია ჰქონდა:

სოფელ სნოში ამ დღეს ახალგაზრდა ვაჟთა მშვილდ-ისრებიანი ჯგუფი იკრიბებოდა, რომელსაც სოფლისთვის პატივსაცემი უფროსი ასაკის მამაკაცი ხელმძღვანელობდა. ჯგუფი მთელ სოფელს მოივლიდა, ყოველ მცხოვრებს შინ ეწვეოდა. ჭიშკართან ჯგუფის უფროსი დაიძახებდა - “ქრისტე აღსდგა!”, შემდეგ ახალგაზრდები ერთდროულად უპასუხებდნენ - “ჭეშმარიტად!” ოჯახის დიასახლისი გამოეგებებოდა სტუმრებს და შესაწირი გამოჰქონდა - სააღდგომო კვერცხები, რომლებსაც ეზოს შუაგულში აწყობდნენ, თან ხმამაღლა იძახდნენ რომელ კვერცხს რომელი ოჯახის წევრის სახელზე დებდნენ. მწკრივში დალაგებულ კვერცხებს ახალგაზრდები რიგ-რიგობით ესროდნენ ისრებს, ვიდრე ყველა კვერცხს არ მოარტყამდნენ. ბედნიერად მიიჩნეოდა ის, ვის სახელზე დადებული კვერცხიც პირველი გატყდებოდა. ხშირად სოფლის მცხოვრებნი კვერცხთან ერთად სხვადასხვა საკვებს და ფულსაც სწირავდნენ. აღდგომის დღეს მოხევეები ახლად დაკრძალულ მიცვალებულს არ მოიხსენიებდნენ, მიცვალებულებისთვის სპეციალურად დღესასწაულის მეორე დღეს ღებავდნენ კვერცხს. ბრწყინვალე აღდგომის აღნიშვნის ტრადიციები გარკვეული სახეცვლილებით ხევში დღემდე არსებობს.

- ის სახელოსნო, სადაც ეხლა ვართ ესეც ხომ უწმინდესის უშუალო თხოვნით და რეკომენდაციით შეიქმნა?

- დიახ. ეს ის პერიოდია, როდესაც ჩემი და ლიზა ჩქარეული, მისი უწმინდესობის ლოცვა-კურთხევით მუშაობდა სამების მთავარ სახარებაზე და სწორედ პატრიარქისაგან წამოვიდა იდეა, რომ ყაზბეგში შექმნილიყო ტრადიციული ხელსაქმის სახელოსნო. დააახლოებთ, 2004-2005 წლებდან საქართველოს სხვა რეგიონებში არსებობს მსგავსი სახელოსნოები. ჩვენთან ხევში კი, ეს იქნებოდა პირველი და ასეც მოხდა და სახელიც თავისთავად მოვიდა "ჩქარეულების სახელოსნო“. მისი უწმიდესობის სურვილი იყო, დაგვესაქმებინა ადგილზე მცხოვრები ქალები და ხელი შეგვეწყო ტრადიციული ხელსაქმის აღდგენისთვის.

- რამდენად რთული იყო ამ ყველაფრის დაწყება თქვენთვის?

- საწყისს ეტაპზე, როდესაც უკვე დავიწყეთ მუშაობა, საპატრიარქოდან ჩამოვიდნენ საუკეთესო ხელსაქმის სპეციალისტები: -ელისო არაბული, ეთერ უროტაძე, ლია ანიაშვილი და კიდევ სხვები, რომლებმაც შეგვასწავლეს თექა, ჯვრული ქარგვა, საეკლესიო ნაქარგობა და დაახლოებით 8-10 ქალბატონი მოგროვდა ჩვენთან. საწყისი შემოწირულობაც პატრიარქისგან იყო, როგორც ფინანსურად, ასევე მასალებით.

- ცნობილია, რომ თქვენს სახელოსნოს არაერთი უცხოელი ტურისტი სტუმრობს...

- ცოტა ხანში შევძელით უცხოერი ვიზიტორები მოსულიყვნენ ჩვენთან სახელოსნოში, მსურველებს მასტერკლასებსაც ვუტარებთ. იყო ისეთი შემთხვცევებიც როდესაც ჩვენთან რჩებოდნენ რაღაც პერიოდი და ჩემთან ერთად აკეთებდნენ სხვადასხვა საქმეს.

ერთ შემთხვევას გავიხსენებ: ჩამოსულები იყვნენ ავსტრალიიდან. მათ შორის იყო ასაკოვანი ქალბატონი, რომელმაც მითხრა, რომ ასეთი სახელოსნო ავსტრალიშიც აქვთ. და როდესაც მას მოვუყევი ჩვენი სახელოსოს შექმნის ისტორია, აღფრთოვანებულმა მომისმინა. გავიდა პატარა ხანი და სახელოსნოში მივიღე ნობათი ავსტრალიიდან, სადაც იდო იქური მერინოსები და კიდევ პატარა სუვენირები. დღესდღეობით, ასევე დაინტერესებული არიან ქალბატონები ასაკით 60 წელს ზმოთ, რომლებსაც უნდათ ამ ხელსაქმის შესწავლა. გამორჩეულად მახსენდება კულტურის სფეროს წარმომადგენლები, იაპონელების ჯგუფი.

მათი ყურადღება ჩვენმა ხელნაწერებმა მიიპყრო, იმდენად, რომ პატარა ნაგლეჯივით ფურცელზე რაღაც გვქონდა დაწერილი, ითხოვეს და თან წაიღეს. თუ რაიმე გვქონდა, ლამის ყველაფერი შეიძინეს და წაიღეს. ცალ-ცალკე ფოტოებს იღებდნენ ჩვენთან და გვეუბნებოდნენ, რომ იაპონიაში თქვენს კულტურას აუცილებლად ისე წარვადგენთ, როგორც ეს ქართველებს შეგეფარებათო.

გარდა ამისა, ის საქმე, რასაც ჩვენ ვემსახურებით, ადამიანის სულიერ განვითარებაზე საოცრად მოქმედებს. ყოფილა შემთხვევები, როდესაც ძალიან დეპრესიული ადამიანები მოსულან აქ და გარკვეული პერიოდის მერე ბედნიერები გამხდარან. თექა განსაკუთრებით კარგი თერაპიაა. ჯგუფში ასე გვყოლია ადამიანები, რომლებიც საერთოდ შორს იყვნენ ამ საქმისაგან, თუმცა დროთა განმავლობაში სასწაულ მოქარგულობებს ქმნიდნენ.

- დაბოლოს, ალბათ არა ერთი გამოფენა გქონიათ?

- როდესაც დაგვიგროვდა გარკვეული ნაშრომები, დავიწყეთ გამოფენებში მონაწილეობა. სულ ვიღებთ საშობაო და სააღდგომო გამოფენებში მონაწილეობას. თუ სადმე პრესტიჟული გალერეა ან მნიშვნელოვანი საგამოფენო დარბაზია, ყველგან ვიყავით წარმოდგენილები. უწმინდესი ჩვენს არაერთ გამოფენაზეა ნამყოფი. განსაკუთრებით უხაროდა ჩვენი სახელოსნოს წარმატება. სახელოსნომ განახორციელა გარკვეულწილად განახორციელა ის მიზნები, რითაც თავიდან დავიწყეთ. ჩვენ შევასრულეთ და ვასრულებთ დღესაც იმ მისიას, რაც უწმინდესისგან კურთხევად გვქონდა მოცემული: ტრადიციების პოპულარიზება, ქალთა დასაქმება ამ საქმის აღდგენა-შესწავლა. თუკი მოინდომებს ადამიანი, ყველაფერს შეძლებს...

ავტორი: რუსუდან შაიშმელაშვილი