ერთი წელი რუსი ოკუპანტების მიერ მარიუპოლის სამშობიარო სახლის მხეცური დაბომბვიდან: რა ჰყვებიან გადარჩენილი იმჟამად მშობიარე ქალები და ექიმები?
მარიანა ვიშემირსკაია - ქალი მარიუპოლიდან, რომლის ფოტომაც მსოფლიო მოიარა და უკრაინაში რუსების შეჭრის, ომის სისასტიკის სიმბოლოდ იქცა. ორსული მარიანა მარიუპოლის მე-3 საავადმყოფოს სამშობიარო სახლის შენობაში იმ დროს იყო, როცა რუსებმა დაბომბეს. საბედნიეროდ, ის გადარჩა და მშვიდობიანადაც მოილოგინა... მარიანას განსაცდელი ამით არ დასრულებულა, ოკუპანტებმა ის რუსების მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე წაიყვანეს. ვიშემირსკაია ომამდე პოპულარული ინფლუენსერი იყო. მან თავს გადახდენილის შემდეგ პირველად გამოაქვეყნა პოსტი სოციალურ ქსელში და ადამიანებს ომის საკუთარი ამბავი უამბო.
2022 წლის 9 მარტს, მარიუპოლის მე-3 სამშობიარო კლინიკის შესახებ მსოფლიომ შეიტყო, მას შემდეგ, რაც რუსეთის შეიარაღებულმა ძალებმა მორიგი ბომბი ჩამოაგდეს უკრაინაში. შენობის ნანგრევების ფონზე სისხლში მოსვრილმა ორსული ქალების ფოტოებმა მსოფლიო მოიარა.
ერთი წლის შემდეგ, BBC-ის კორესპონდენტმა ოლესია გერასიმენკომ იპოვა ქალები, რომლებმაც საჰაერო თავდასხმის დროს, სანთლის შუქზე იმშობიარეს და ექიმები, რომლებიც აგრძელებდნენ მუშაობას საავადმყოფოში დაბომბვის შემდეგ...
რესპონდენტთა სახელები მათი მოთხოვნით შეცვლილია უსაფრთხოების მიზნით.
ელენა კრამინა მარიუპოლიდან არის. პირველი შვილი 2014 წლის 11 ივნისს გააჩინა. 2022 წლის 24 თებერვალს მისი ქალიშვილი უკვე პირველ კლასში იყო, კრამინა კი ორსულობის მეცხრე თვეში იდგა. ქმარი აზოვსტალის ქარხანაში მუშაობდა. ხუთშაბათს დილას ორივე ფანჯარასთან იდგა და უყურებდა, როგორ ამოდიოდა კვამლი დაბომბილი ადგილებიდან. ექიმებმა უთხრეს, რომ 6 მარტს იმშობიარებდა. ქალი ორი დღით დედასთან სოფელში წავიდა. გზად დაინახა, როგორ მიდიოდა სამხედრო ტექნიკა აზოვსტალის ტერიტორიაზე, მოისმინა სირენები ხმა მთელ ქალაქში და დაინახა როგორ ბრუნდებოდნენ ავტობუსები უკან, რადგან ქალაქის დატოვებას ვერ ახერხებდნენ. ელენა უკანასკნელად ხედავდა თავის სახლს, თუმცა ეს მაშინ არ იცოდა.
- "არ მიიღოთ გეგმიური პაციენტები, მოემზადეთ დაჭრილების მასობრივი მიღებისთვის“
ვიდრე ორსული ელენა სოფელში დედასთან მიდიოდა, მე-3 საავადმყოფოს პედიატრიული ქირურგიის განყოფილების 70 წლის უფროსი ალექსანდრე მარტინცოვი სამსახურში წავიდა. კაცი მარიუპოლში დაიბადა, 1975 წლიდან საავადმყოფოში მუშაობდა.
24 თებერვალს, დილას, ქალიშვილს ტელეფონით ესაუბრა და უთხრა, რომ ომი დაიწყო, შემდეგ კი მორიგეობაზე წავიდა. სამსახურში დახვდა ბრძანება: არ მიიღოთ დაგეგმილი პაციენტები, მოემზადეთ დაჭრილების მასობრივი მიღებისთვის, შეაგროვეთ წამლები და წყალი. იმ დღეს, ყველა გამოჯანმრთელებულ ბავშვს შინ წასვლის უფლება მიეცათ.
- "ვერ მივხვდი, რომ ცეცხლის შუაგულში მივდიოდი"
ომის მეხუთე დღეს ელენა კრამინას პანიკა დაეწყო. ექიმების გარეშე მშობიარობა სოფლის სახლში, მის გეგმებში არ შედიოდა. ამიტომ გადაწყვიტა, რომ საავამდყოფოში გადასულიყო. "ვერ მივხვდი, რომ ცეცხლის შუაგულში მივდიოდი", - ამბობს ქალი. 28 თებერვალს სასწრაფომ მარიუპოლის სამშობიაროში გადაიყვანა. ის ხედავდა როგორ შეჰყავდათ ორსული ქალები, გარეუბნებიდან, სოფლებიდან. ქალებს, რომლებსაც ელენას მსგავსად, დაახლოებით ერთ კვირაში უნდა ემშობიარათ, არ სურდათ დაბომბვის საფრთხის ქვეშ სახლებში დარჩენა.
2 მარტს, ქალაქი უკვე ალყაში იყო, პალატაში 30 წლის ირინა სოლოვიევა გამოჩნდა. ორიოდე თვის წინ მან და მისმა მეუღლემ ახალი ოთხოთახიანი ბინა იყიდეს მარიუპოლში. ირინას ქმარმა, აზოვსტალის მეტალურგიული ქარხნის ერთ-ერთი საამქროს ხელმძღვანელმა, 14 თებერვალს სპეციალურად აიღო შვებულება 17 მარტამდე, რათა ოჯახთან ერთად ყოფილიყო და ცოლს დახმარებოდა.
ომის პირველ დღეს იხსენებს 30 წლის ტატიანა, სამშობიარო საავადმყოფოს ექთანი, ის ყოფილ ქმარს ტელეფონში უყვიროდა: "ჩვენ უნდა გავიქცეთ! სასწრაფოდ უნდა გავიდეთ აქედან!" - ამბობენ, რომ ქალაქი დაკეტილია, - უთხრა ყოფილმა პოლიციელმა. ხმებს, რომ ომის პირველ დღეებში ქალაქიდან ხალხს არ უშვებდნენ და მოსახლეობა პარალიზებული იყო, ტყუილს უწოდებს დონეცკის ოლქის საპატრულო პოლიციის განყოფილების იმჟამინდელი უფროსი, მიხაილ ვერშინინი.
მარიუპოლიდან უკრაინის მშვიდობიანი მოსახლეობის ევაკუაცია ქალაქის მუდმივი დაბომბვის გამო გართულდა, მანამდე დაახლოებით 7 5000-მა ადამიანმა შეძლო გამასვლა.
- სამი გზა
მარიუპოლიდან უკრაინის არაოკუპირებულ ტერიტორიებზე გასასვლელად სამი გზა არსებობდა: გზა ზაპოროჟიესკენ, გზა ბერდიანსკისკენ და გზა ზღვის გასწვრივ სოფელ მელეკინოს გავლით.
2022 წლის 1 - ლ მარტს, როდესაც სახლში წყალი, გაზი, დენი აღარ იყო, ორსული ირინა სოლოვიევა ოჯახის სხვა წევრებთან ერთად, სარდაფში ჩავიდა. 2 მარტს, დაბომბვის დროს სასწრაფომ ისიც სამშობიაროში გადაიყვანა. ირინა იხსენებს, რომ სამშობიარო სახლი ისევ ხელუხლებელი იყო, მაგრამ ირგვლივ სახლებს ცეცხლი ეკიდა.
სოლოვიევასთან ერთად საავადმყოფოს სამშობიარო განყოფილებაში ნეონატოლოგი ვალერია არქიპოვა მივიდა. ის პირველი კატეგორიის ექიმი იყო და 14 წელი მუშაობდა ახალშობილთა პათოლოგიურ განყოფილებაში, მაშინ ქალმა არ იცოდა, რომ მინიმუმ ერთი თვე ვეღარ დატოვებდა საავადმყოფოს.
ბევრმა ექიმმა დატოვა მარიუპოლი 24 თებერვალს, ვიდრე ეს ჯერ კიდევ შესაძლებელი იყო. ზოგმა შეწყვიტა მორიგეობა, როდესაც დაბომბვა გაძლიერდა, ამას ადასტურებენ პაციენტებიც. მაგრამ იყვნენ ისეთებიც, რომლებმაც გადაწყვიტეს, ბოლომდე ემუშავათ. ელენას და ირინას ახსოვთ ექთნები, რომლებიც დაბომბვის ქვეშ მორიგეობდნენ.
2 მარტს საავადმყოფოში, ისევე როგორც მთელ ქალაქში, უკვე გათიშული იყო ელექტროენერგია და წყალი. პირველივე ღამეს სინათლის გარეშე 11-მა ქალმა იმშობიარა. გენერატორი ორჯერ ჩართეს, რადგან საკეისრო დაიგეგმა.
საავადმყოფოს ეზოში კაცებმა, ძირითადად მომავალმა მამებმა, რომლებსაც ქალაქში ღამის გასათევი არსად ჰქონდათ - ცეცხლი დაანთეს და 50 - ლიტრიანი ქვაბი დადგეს, სადაც ბურღულეულს და ხორცს ამზადებდნენ, რომ ორსულებს საკვები ჰქონოდათ. პროდუქტები მათ მოხალისეებმა მიუტანეს...
7 მარტს, დაახლოებით საღამოს ათ საათზე, ელენა კრამინამ ბიჭი გააჩინა - პალატაში სანთლის შუქზე. ამ დღეს, შვიდ პალატაში, სადაც უკვე მშობიარეები იწვნენ, ფანჯრები ძველი ლეიბებით და საბნებით დაფარეს, რადგან ქალები დაბომბვის შემთხვევაში, მინის ნამსხვრევებისგან დაეცვათ.
8 მარტს თოვლი მოვიდა, მთელი დღე სიჩუმე იყო. ელენა ბედნიერი იყო: "ვიფიქრეთ, რომ ყველაფერი დამთავრდა და სახლებში დავბრუნდებოდით“.
მეორე დღეს, 9 მარტს, დაახლოებით 15:00 საათზე, ნეონატოლოგი არქიპოვა რეანიმაციულ განყოფილებაში იმყოფებოდა და ახალშობილი ტყუპის ჯანმრთელობას ამოწმებდა. უცებ აფეთქება მოხდა.
"ყველაფერი ფილმის სიუჟეტს გავდა, არაფერი მესმოდა, კედელი მოფრინავდა ჩემკენ... ტყუპების მამამ ხელი მომხვია და მიწაზე დავეცით. თვალები რომ გავახილე, იატაკზე ვიწექი და არაფერი ისმოდა", - იხსენებს ის.
არქიპოვას თქმით, ორი აფეთქება მოხდა ერთმანეთის მიყოლებით. მეორე უფრო ძლიერიც კი ეჩვენა: 12 ჟანგბადის ბალონი იდგა ეზოში, რომლებიც აფეთქდა:
"ისინი ჰაერში აფრინდნენ...“
კრამინა საწოლზე იჯდა ბავშვით ხელში და... თვალი რომ გაახილა, უკვე საწოლის ქვეშ იწვა. აფეთქების დროს ირინა სოლოვიევა ბავშვის საწოლთან იჯდა. სასწაულით გადარჩა... ქალიშვილი ხელში აიყვანა და ფეხშიშველი ქუჩაში გაიქცა. ციოდა, რვა გრადუსი იყო...
"დაგვიყვირეს: ჩადით სარდაფში!“ - იხსენებს ნეონატოლოგი არქიპოვა.
"ბავშვები ავიყვანეთ და იქ ჩავედით. სუნთქვა შეუძლებელი იყო, ვერსად დაჯდებოდი. მერე გავიგეთ, როგორ დაიწყეს სამხედროებმა რუპორში ყვირილი: ყველანი მაღლა ავიდეთ, გავიქეცით“.
დერეფნებში და კიბეებზე დედები ბავშვებით და ორსული ქალები გარბოდნენ. "ისინი ძალიან დაზიანდნენ, - დავინახე, რომ გოგოები სულ სისხლში იყვნენ მოსვრილები...“
- "ისევ ფეხშიშველი"
10 მარტს, დილით, ელენა კრამინას ქმარი, ჩვეულებისამებრ, მივიდა სამშობიაროში, სადაც ნანგრევები დახვდა. კაცმა ტერიტორიის გარშემო სირბილი და ყვირილი დაიწყო. ქირურგიის განყოფილებიდან ნეონატოლოგი არქიპოვა გამოვიდა და ურჩია, ცოლი სხვა საავადმყოფოებში ეძებნა. ქმარმა მე-17 საავადმყოფოში დაჭრილებთან ერთად ელენა იპოვა. ქალი ფეხშიშველი იჯდა.
ცოლი დეიდის ბინაში წამოყვანა, მაგრამ მალე სახლს ჭურვი მოხვდა, სარდაფს შეაფარეს თავი. ბავშვს სიცხე მისცა, 39 გრადუსი. გაუმართლათ, რომ ადგილზე ექიმი აღმოჩნდა.
არქიპოვა და მისი ნეონატოლოგი კოლეგა საავადმყოფოში დარჩნენ. ბავშვები ქირურგიის შენობაში წაიყვანეს. იხსენებს, როგორ მოიტანეს 12 წლის გოგონას ცხედარი, რომლის დედაც საავადმყოფოს გზაზე გარდაიცვალა. ასევე იხსენებს, როგორ მოიყვანეს სამი წლამდე ასაკის ორი ბიჭი, რომლებიც ქუჩაში ისხდნენ გარდაცვლილი დედის გვერდით და გაიყინენ; 5 წლის გოგონა, მშობლებმა უკვე აგონიაში მიიყვანეს, ის საავადმყოფოში გარდაიცვალა....
საავადმყოფოს მთავარ შესასვლელთან ცხედრების რაოდენობა გაიზარდა...
- "მე მძულს პოლიტიკა, მაგრამ არა ხალხი"
თითქმის ყველამ, ვინც კი BBC-ს ესაუბრა, დატოვა მარიუპოლი. მხოლოდ ერთი დაბრუნდა. ყველა მე-3 საავადმყოფოზე საუბრობს და მის ისტორიას სხვადასხვანაირად იხსენებს - იმის მიხედვით, როდის და როგორ დატოვეს ქალაქი და რა დაინახეს წასვლის დროს გზად. ზოგისთვის ომი წარსულის ტკივილია, რომლის წაშლასაც ცდილობს მეხსიერებიდან. სხვებისთვის ომი იქცა ყოველდღიურ რუტინად, რომელშიც ისინი გადარჩენას ცდილობენ.
ელენა კრამინა და მისი ოჯახი თვითგამოცხადებული DPR-ის და რუსეთის გზით გაემგზავრნენ ფინეთში. დაბრუნებას არ აპირებენ - მარიუპოლში უკვე აღარც მეგობრები ჰყავთ და არც სამსახური აქვთ.
ელენა ნათესავებსა და მეგობრებზე, რომლებიც რუსეთში დარჩნენ, ამბობს: "მე მძულს ეს ომი! მძულს პოლიტიკა! მაგრამ არა ხალხი. მაგრამ მე წინააღმდეგი ვარ "რუსული სამყაროსი" დიახ, რუსეთი აგრესორი ქვეყანაა. და ამ ყველაფრის უკან დგას პოლიტიკა, ძალა და ფული. უბრალო ხალხი კი იტანჯება“...
- "ამ ქვეყანამ ასი ათასზე მეტი ადამიანი მოკლა ჩვენს ქალაქში"
ექიმი მარტინცოვი მარიუპოლში ყველაზე დიდხანს დარჩა. 2022 წლის აპრილის შუა რიცხვებისთვის ათეულობით ექიმიდან ორი დარჩა მე-3 საავადმყოფოს ქირურგიულ განყოფილებაში - ის და მისი პარტნიორი ტრავმატოლოგი.
მთელი ამ ხნის განმავლობაში მარტინცოვის ქალიშვილი, რომელიც კიევში ცხოვრობს, ეძებდა გზებს, რომ მამა მარიუპოლიდან წამოეყვანა. მისი პარტნიორი მარიუპოლში დარჩა. ბოლო წუთს ექიმმა მითხრა: "დამიწვეს ბინა, მანქანა, გრივნა არ მაქვს, მეორე მხარეს ნათესავი არ მყავს, უბრალოდ, წასასვლელი არსად მაქვს“ და არ წავიდა.
პედიატრ-ქირურგი მარტინცოვი რუსულად აღარ საუბრობს. ის რუსებს ექსკლუზიურად "რუსნიას“ უწოდებს, რუსეთში მცხოვრებთ "ზომბირებულ ხალხს“
2022 წლის სექტემბრისთვის მარიუპოლში თითქმის ნახევარი მილიონი ადამიანიდან, ყოფილი მერის თქმით, დაახლოებით 120 ათასი ადამიანი დარჩა. უკრაინის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე მარიუპოლის 150 ათასი მცხოვრები ევაკუირებულია. კიდევ 150, ოფიციალური პირის თქმით, გაემგზავრა რუსეთში და სხვა ქვეყნებში. ექიმების თქმით, მარიუპოლში დაბომბვის შედეგად დაახლოებით 95 000 ადამიანი დაიღუპა.
მარიუპოლის მე-3 საავადმყოფოს პედიატრიული შენობა და სამშობიარო განყოფილება ახლა ხარაჩოებშია. მას არემონტებენ როგორც რუსი ჩინოვნიკების მიერ დაქირავებული მუშები, ასევე მარიუპოლის მცხოვრებლები. საოკუპაციო ხელისუფლებამ დაბომბილი ტერიტორია გაასუფთავა და იქ ახალ შენობებს აშენებს. სამშობიარო განყოფილებასა და ონკოლოგიურ ცენტრს შორის 9 მარტს აფეთქებული ჭურვი მიწით დაიფარა...