დეპუტატზე თავდასხმაში აზერბაიჯანი ირანს ადანაშაულებს: ორ ქვეყანას შორის ვითარება სულ უფრო მეტად იძაბება
28 მარტის საღამოს, თავს დაესხნენ აზერბაიჯანელ დეპუტატს ფაზილ მუსტაფს. თავდამსხმელმა გაქცევა მოახერხა. დაჭრილი მამაკაცი კი საავადმყოფოში გადაიყვანეს, მის სიცოცხლეს საფრთხე არ ემუქრება. ხელისუფლება მომხდარს ტერორისტულ აქტად მიიჩნევს. თავდასხმა საღამოს, სოფელ ზაბრატში, მისი სახლის წინ მოხდა. დეპუტატს ცეცხლსასროლი იარაღიდან რამდენჯერმე ესროლეს. ის მხარსა და ფეხში დაიჭრა.
დეპუტატის მკვლელობის მცდელობაში აზერბაიჯანულმა მედიამ ირანი დაადანაშაულა.
ცნობილია, რომ დაჭრილი პარლამენტარი გამოირჩევა ანტიირანული პოზიციით. ის ხშირად ადანაშაულებს ირანს სამხრეთ კავკასიაზე გავლენის მოპოვების მცდელობაში, ასევე სომხეთის მხარდაჭერაში. ის ასევე მიიჩნევდა, რომ აზერბაიჯანული შიიზმი განსხვავდება ირანულისგან და აკრიტიკებდა რიგ რელიგიურ რიტუალებს, რასაც ირანში მისდევენ.
ქვეყნებს შორის ურთიერთობა 2020 წლის ყარაბაღის ომის შემდეგ გამწვავდა. იმჟამად ორივე მხარე სამხედრო წვრთნებს საერთო საზღვართან ატარებდა. აზერბაიჯანი აკავებდა ირანელ ჯაშუშებს და მეგობრობდა ისრაელთან.
- ჩემი მტრის მტერი...
სომხეთიც და აზერბაიჯანიც, რომლებიც ყარაბაღისთვის იბრძვიან, ირანს ესაზღვრებიან. აზერბაიჯანს არ მოსწონს, რომ 2020 წლის ომის დროს ირანმა არ დაკეტა საზღვარი სომხეთთან და ამის შემდეგ ირანიდან სომხეთის ტერიტორიის გავლით ტვირთები მთიან ყარაბაღში მიდიოდა. იყო შემთხვევები, როდესაც აზერბაიჯანმა გზად მიმავალი ირანელი მძღოლები დააკავა.
ყარაბაღის მეორე ომის შემდეგ რეგიონში ვითარება მკვეთრად შეიცვალა. გაიზარდა თურქეთის როლი, როგორც აზერბაიჯანის სტრატეგიული მოკავშირის და ირანის რეგიონული მეტოქის. ამასთანავე, აზერბაიჯანმა იარაღი მიიღო ისრაელისგან, რომელიც ირანში ისლამური რესპუბლიკის ერთ-ერთ მთავარ მტრად მიიჩნევა.
ამიტომ, ბევრს არ გაჰკვირვებია ირანსა და აზერბაიჯანს შორის ურთიერთობების გაუარესება. ყარაბაღის მეორე ომის დასრულების შემდეგ ორივე ქვეყანამ რამდენჯერმე ჩაატარა სამხედრო წვრთნები ერთმანეთის საზღვართან, მათ შორის მდინარე არაქსის გასწვრივ, რომელიც ორი ქვეყნის საზღვარზე გადის.
ირანის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ჰოსეინ ამირ აბდოლაჰიანმა განაცხადა, რომ, სავარაუდოდ, აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე, ირანის საზღვართან, ისრაელის შეიარაღებული ძალები არიან განთავსებულები და რომ ირანი მზადაა ამ შემთხვევაში, ნებისმიერი საჭირო ზომა მიიღოს.
- თავდასხმების სერია
ვითარება 2023 წელს კიდევ უფრო გამწვავდა. იანვარში თეირანში მდებარე აზერბაიჯანის საელჩოზე შეიარაღებული თავდასხმა მოხდა, რის შედეგადაც საელჩოს ერთი თანამშრომელი დაიღუპა და ორი დაშავდა.
აზერბაიჯანი კი დიდი ხანია, რაც ირანს ქვეყანაში სიტუაციის დესტაბილიზაციის მცდელობაში ადანაშაულებს.
გასული წლის ნოემბერში გავრცელდა ინფორმაცია აზერბაიჯანის რამდენიმე მოქალაქის დაკავების შესახებ, რომლებიც ირანის ხელისუფლებამ მათ ტერიტორიაზე გადაიყვანა, მისცა იარაღი, ასწავლა გამოყენება და შემდეგ აზერბაიჯანში დააბრუნა რადიკალური ჯგუფების შესაქმნელად.
აღსანიშნავია, რომ დეპუტატის მკვლელობის მცდელობის წინა დღეს თელ-ავივში აზერბაიჯანის საელჩოს საზეიმო გახსნა გაიმართა. ღონისძიებას ესწრებოდნენ აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრი და რამდენიმე პარლამენტარი.
- ორი ქვეყნის ისტორიული კავშირი
ირანსა და აზერბაიჯანს საერთო ისტორია და ეთნიკური ფესვები აკავშირებს. ირანელი აზერბაიჯანელები ისლამურ რესპუბლიკაში ყველაზე დიდი ეთნიკური უმცირესობაა.
ორივე ქვეყნის მოსახლეობა უპირატესად შიიზმს აღიარებს, მიუხედავად იმისა, რომ თურქეთი, აზერბაიჯანის უახლოესი მოკავშირე, სუნიტური ქვეყანაა.
XIX საუკუნის დასაწყისში აზერბაიჯანი რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში შევიდა. ამ დრომდე აზერბაიჯანის მოსაზღვრე ირანის პროვინციებს, სადაც ეთნიკური აზერბაიჯანელები ცხოვრობენ, აღმოსავლეთ და დასავლეთ აზერბაიჯანს უწოდებდნენ.
ბაქოში ამ ტერიტორიებს დღემდე ერთობლივად სამხრეთ აზერბაიჯანს უწოდებენ. ოფიციალურ თეირანს ეს არ მოსწონს, ხელისუფლება შეშფოთებულია სეპარატისტული განწყობებით და აზერბაიჯანის ერთიან დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ გაერთიანების იდეის მომხრეთა აქტიურობით.