"მომავალი ვარსკვლავის მშობლებს ბურთის ყიდვის ფულიც არ ჰქონდათ" - უკიდურესი სიღარიბიდან სწრაფ აფრენამდე: "ფეხბურთის მეფის", მინისტრისა და ელჩის, პელეს ამბავი
ინგლისისა და მანჩესტერ იუნაიტედის ყოფილმა კაპიტანმა ბობი ჩარლტონმა ერთხელ თქვა, რომ ფეხბურთი პელესთვის იყო გამოგონილი. მართლაც, პელე მრავალი კომენტატორისა და გულშემატკივრისთვის დიდი ბრაზილიური ფეხბურთის ყველაზე ნათელი პერსონიფიკაცია და ისტორიაში საუკეთესო მოთამაშეა. მოედანზე მოძრაობის ელვისებური სიჩქარე შერწყმული იყო კარში დარტყმების მის საოცარ სიზუსტესთან.
პელე იყო არა მხოლოდ სპორტსმენი, არამედ საზოგადო მოღვაწე, რომელიც იბრძოდა გარემოსთვის და ღარიბების ცხოვრების გასაუმჯობესებლად. სამშობლოში ის გახდა ეროვნული გმირი, მსოფლიოში - მილიონებისთვის სპორტული კერპი.
ვარსკვლავის დაბადება
ბრაზილიური ფეხბურთის წარმატებას სამხრეთის ცეცხლოვან ტემპერამენტს და თბილ კლიმატს მიაწერენ. უბრალო ოჯახის ყველა ბიჭმა ადრეული ბავშვობიდან იცის, რომ მისთვის წარმატების მიღწევის ყველაზე საიმედო გზა არის კარგი ფეხბურთელობა.
სწორედ ამ გზას გაჰყვა ედისონ არანტის დო ნასიმენტო, რომელიც 1940 წლის 21 ოქტომბერს სამხრეთ-აღმოსავლეთ ბრაზილიის ქალაქ ტრეს კორაკოინსში დაიბადა.
მშობლებმა შვილს სახელი ამერიკელი გამომგონებლის, თომას ედისონის პატივსაცემად დაარქვეს. შემდეგ ოჯახი საცხოვრებლად ქალაქ ბაურუში გადავიდა. იქ მომავალი ვარსკვლავი კაფეში მუშაობდა. მამამ მას ფეხბურთის თამაში ასწავლა, მაგრამ მშობლები იმდენად ღარიბები იყვნენ, რომ ბურთის ყიდვაც არ შეეძლოთ.
უბრალოდ პელე
მეტსახელი მას სკოლის მეგობრებმა შეარქვეს და არც მათ და არც თავად პელემ არ იცოდა, რას ნიშნავდა ეს სახელი. მოზარდობისას მან ადგილობრივ სამოყვარულო გუნდებში დაიწყო თამაში. მაშინ ბრაზილიაში შიდა ფეხბურთი პოპულარობას იძენდა. ”მე იქ ვიყავი, როგორც თევზი წყალში,” იხსენებს ის.
1956 წლის ივნისში მწვრთნელმა ვალდემარ დე ბრიტომ მიიწვია 15 წლის პელე პროფესიონალურ "სანტოსში" და კლუბის დირექტორებს უთხრა, რომ ეს ბიჭი იქნებოდა მსოფლიოში საუკეთესო ფეხბურთელი.
სწრაფი აფრენა
ერთი წლის შემდეგ პელე შევიდა "სანტოსის" ძირითად გუნდში, პირველ თამაშში გოლი გაიტანა და სეზონის ბოლოს ბრაზილიის საფეხბურთო ლიგის საუკეთესო ბომბარდირი გახდა.
10 თვის შემდეგ ეროვნულ ნაკრებში შეიყვანეს. პირველი საერთაშორისო მატჩი მან არგენტინის წინააღმდეგ რიო დე ჟანეიროში, მარაკანას სტადიონზე ჩაატარა. მაშინ ბრაზილიელები 1:2 დამარცხდნენ. ერთადერთი გოლი პელეს ეკუთვნოდა, რომელიც გახდა ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი ფეხბურთის ისტორიაში, რომელმაც ეროვნული ნაკრების მატჩში გაიტანა.
მსოფლიო ტრიუმფი
უელსის წინააღმდეგ მეოთხედფინალურ მატჩში პელემ მეტოქის კარში დაარტყა და კიდევ ერთი რეკორდი დაამყარა - ახლა ის გახდა ყველაზე ახალგაზრდა ფეხბურთელი, რომელმაც მსოფლიო ჩემპიონატზე გოლი გაიტანა.
საფრანგეთთან ნახევარფინალში, რომელიც ბრაზილიელებმა 2-1 მოიგეს, მან მეორე გოლი გაიტანა, რითიც გამარჯვება უზრუნველყო. ფინალში შვედეთთან პელემ ორი გოლი გაიტანა. ბრაზილიელებმა 5-2 მოიგეს და მსოფლიო ჩემპიონები პირველად გახდნენ. შემდგომში მათ კიდევ ოთხჯერ მოიგეს მსოფლიო ჩემპიონატი და გახდნენ ისტორიაში ყველაზე წარმატებული საფეხბურთო გუნდი.
სახლში დაბრუნებულმა პელემ „სანტოსთან“ ერთად მოიგო ბრაზილიის ჩემპიონატი და კიდევ ერთხელ გახდა ლიგის საუკეთესო ბომბარდირი. შემდეგ მან 58 გოლი გაიტანა, რაც დღემდე ბრაზილიის ეროვნული ჩემპიონატების რეკორდია.
1962 წელს „სანტოსმა“ მოიგო პორტუგალიურ ბენფიკასთან. პელემ სამი გოლი გაიტანა. "იმედი მქონდა, რომ შევაჩერებდი ამ დიდ ადამიანს, მაგრამ მე მაჯობა ისეთმა, ვინც ჩვენგან განსხვავებით, სხვა პლანეტაზე დაიბადა", - თქვა მაშინ მეკარემ კოსტა პერეირამ.
მდიდარი კლუბები, მათ შორის „მანჩესტერ იუნაიტედი“ და მადრიდის „რეალი“, რომლებიც ერთმანეთს ეჯიბრებოდნენ, ცდილობდნენ კონტრაქტის დადებას მსოფლიოს საუკეთესო ფეხბურთელთან. ამის საპასუხოდ, ბრაზილიის მთავრობამ სპეციალური დადგენილებით პელე ეროვნულ საგანძურად გამოაცხადა და უცხოურ კლუბებში თამაში აუკრძალა.
ოცნების გუნდი
1958 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის ფინალურ მატჩში პელემ ორი გოლი გაიტანა შვედეთის წინააღმდეგ. მაგრამ ნამდვილი ტრიუმფი 1970 წლის მსოფლიო ჩემპიონატი მექსიკაში იყო 30 წლის ბომბარდირისთვის: მან ოთხი გოლი გაიტანა, მათ შორის იტალიელებთან ერთად ფინალში.
ბრაზილიის ნაკრები მესამედ დაეუფლა ჟიულ რიმეს თასს და მისი სამუდამოდ შენახვის უფლება მიიღო. ეს შემადგენლობა საუკეთესოდ ითვლება ბრაზილიური ფეხბურთის ისტორიაში. პელესთან ერთად მასში თამაშობდნენ მსოფლიოში ცნობილი ვარსკვლავები, როგორებიც არიან ჟაირზინიო და რიველინო.
სატელიტური ტელევიზიის განვითარების წყალობით, მატჩები მექსიკიდან პირველად გადაიცემოდა პირდაპირ ეთერში მთელს მსოფლიოში. პელე დღემდე რჩება ისტორიაში ერთადერთ ფეხბურთელად, რომელმაც სამჯერ მოიგო მსოფლიო ჩემპიონატი ეროვნულ გუნდთან ერთად.
1969 წელს მან გაიტანა თავისი მე-1000 გოლი პროფესიულ კარიერაში - თუმცა გულშემატკივრების იმედგაცრუებით, პენალტიდან და არა ლამაზი კომბინაციის შედეგად.
უდიდესი სპორტსმენი ისტორიაში
პროფესიული კარიერის განმავლობაში პელემ 1363 მატჩში 1281 გოლი გაიტანა, მათ შორის 1091 გოლი სანტოსში 1116 თამაშში და 77 ეროვნული ნაკრების 92 მატჩში, რაც მსოფლიო რეკორდია.
მას ეძახდნენ ფეხბურთელს, რომელიც მოედანს გოლის გარეშე არ ტოვებდა, მაგრამ გარკვეულწილად ეს გადაჭარბებული იყო.
1999 წელს IOC-მა პელე გამოაცხადა ისტორიაში უდიდეს სპორტსმენად. ის ასევე ითვლება მე-20 საუკუნის საუკეთესო ფეხბურთელად ფიფას მიხედვით და მსოფლიოს ყველა დროის სიმბოლური ნაკრების წევრად.
ბოლო მატჩი პელემ ბრაზილიის ნაკრებში 1971 წლის 18 ივლისს რიო-დე-ჟანეიროში ჩაატარა იუგოსლავიის ნაკრების წინააღმდეგ. 1960-იანი წლების შუა ხანებში პელეს სერიოზული ფინანსური პრობლემები შეექმნა. მისი თქმით, ცუდი ფინანსური მრჩევლების გამო, მას ძალიან ბევრი ვალი დაეკისრა.
1975 წელს პელემ, ყველასთვის მოულოდნელად, გააფორმა კონტრაქტი ნიუ-იორკის კლუბ „კოსმოსთან“ და გახდა იმ დროის ყველაზე მაღალანაზღაურებადი ფეხბურთელი მსოფლიოში. მან თქვა, რომ ეს გააკეთა იმისთვის, რომ გაეუმჯობესებინა ფინანსური მდგომარეობა და „ამ შესანიშნავი თამაშის“ პოპულარიზაცია მოეხდინა შეერთებულ შტატებში. პელემდე აშშ-ში მხოლოდ ამერიკული ფეხბურთი იყო ცნობილი.
1976 წელს „კოსმოსმა“ ჩრდილოეთ ამერიკის საფეხბურთო ლიგის ჩემპიონობა მოიპოვა და პელეს მოსვლით კლუბის დასწრება ათჯერ გაიზარდა.
მინისტრი, ელჩი და მსოფლიო ბრენდი
სახელი პელე მათთვისაც კი ცნობილია, ვისაც ფეხბურთი საერთოდ არ აინტერესებს. სპორტიდან წასვლის შემდეგ, მან თავისი მეტსახელი სავაჭრო ბრენდად აქცია. ერთხელ კი ამ თემაზეც იხუმრა - მისი თქმით, მსოფლიოში მხოლოდ სამი შესანიშნავი ბრენდი არსებობს: იესო, კოკა-კოლა და პელე.
1990-იან წლებში ის იყო გაეროს გარემოსდაცვითი ელჩი და იუნესკოს კეთილი ნების ელჩი, 1995-1998 წლებში. მსახურობდა ბრაზილიის სპორტის მინისტრად და ცდილობდა ფეხბურთში კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლას. 1981 წელს მან ითამაშა სილვესტერ სტალონესთან და მაიკლ კეინთან ერთად ჰოლივუდურ ფილმში Escape to Victory.
პელეს საზოგადოებრივმა საქმიანობამ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა რიო-დე-ჟანეიროს 2016 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მასპინძლობის უფლების მინიჭებაში. 1998 წელს, დედოფალმა ელიზაბეტ II-მ ბუკინგემის სასახლეში გამართულ ცერემონიალზე იგი ბრიტანეთის იმპერიის ორდენის მეთაურად აიყვანა.
- პელე სამჯერ იყო დაქორწინებული და ჰყავს ხუთი შვილი. ჭორები მის რომანებსა და უკანონო შვილებზე ბევრია, მაგრამ ამის არანაირი მტკიცებულება არ არსებობს.
სიცოცხლის ბოლო წლებში პელემ ბარძაყის კისერზე ოპერაცია გაიკეთა და სპეციალური საჭიროების ეტლით მოძრაობდა. მაგრამ კაცობრიობას ის სხვაგვარად ახსოვს. პელეს სპორტულმა ნიჭმა სიხარული მოუტანა მილიონობით ადამიანს. ის ღრმა პატივისცემით სარგებლობდა როგორც გულშემატკივრებში, ისე მეტოქეებში.
შესაძლოა, ნელსონ მანდელამ ყველაზე კარგად აღწერა პელეს უნიკალური ნიჭის არსი: „მისი თამაშის ყურებისას დავინახეთ ბავშვური ენთუზიაზმისა და სექსუალური მამაკაცურობის ერთობლიობა“.
ლეგენდა, რომელიც სამყაროში, შესაძლოა, მხოლოდ ერთხელ აინთო, 29 დეკემბერს, 82 წლის ასაკში ჩაქრა. ბოლო წლების განმავლობაში ბრაზილიელ ფეხბურთელს თირკმლისა და პროსტატის პრობლემები ჰქონდა. ბრაზილიაში სამდღიანი გლოვა გამოცხადდა. გამოცემის ცნობით, პელეს სამშაბათს, 3 იანვარს, დაკრძალავენ. დაკრძალვამდე მოეწყობა მსვლელობა, რა დროსაც, ლეგენდარულ ფეხბურთელს იმ რაიონში ჩაატარებენ, სადაც მისი 100 წლის დედა ცხოვრობს.
ნახეთ ასევე:
- დამშვიდობება მეფესთან: როგორ ეხმაურებიან რონალდუ, მესი, ბექჰემი და სხვა ვარსკვლავები ლეგენდის გარდაცვალებას - "პელემდე ფეხბურთი უბრალოდ სპორტი იყო"
- "სანამ იყო მესი, რონალდუ, ბექჰემი, იყო პელე..." - როგორ ემშვიდობება ჯო ბაიდენი ლეგენდარულ ფეხბურთელს?
ავტორი: ეკა დარჩიაშვილი