ინ­გლი­სი­სა და მან­ჩეს­ტერ იუ­ნა­ი­ტე­დის ყო­ფილ­მა კა­პი­ტან­მა ბობი ჩარლ­ტონ­მა ერთხელ თქვა, რომ ფეხ­ბურ­თი პე­ლეს­თვის იყო გა­მო­გო­ნი­ლი. მარ­თლაც, პელე მრა­ვა­ლი კო­მენ­ტა­ტო­რი­სა და გულ­შე­მატ­კივ­რის­თვის დიდი ბრა­ზი­ლი­უ­რი ფეხ­ბურ­თის ყვე­ლა­ზე ნა­თე­ლი პერ­სო­ნი­ფი­კა­ცია და ის­ტო­რი­ა­ში სა­უ­კე­თე­სო მო­თა­მა­შეა. მო­ე­დან­ზე მოძ­რა­ო­ბის ელ­ვი­სე­ბუ­რი სიჩ­ქა­რე შერ­წყმუ­ლი იყო კარ­ში დარ­ტყმე­ბის მის სა­ო­ცარ სი­ზუს­ტეს­თან.

პელე იყო არა მხო­ლოდ სპორ­ტსმე­ნი, არა­მედ სა­ზო­გა­დო მოღ­ვა­წე, რო­მე­ლიც იბ­რძო­და გა­რე­მოს­თვის და ღა­რი­ბე­ბის ცხოვ­რე­ბის გა­სა­უმ­ჯო­ბე­სებ­ლად. სამ­შობ­ლო­ში ის გახ­და ეროვ­ნუ­ლი გმი­რი, მსოფ­ლი­ო­ში - მი­ლი­ო­ნე­ბის­თვის სპორ­ტუ­ლი კერ­პი.

ვარ­სკვლა­ვის და­ბა­დე­ბა

ბრა­ზი­ლი­უ­რი ფეხ­ბურ­თის წარ­მა­ტე­ბას სამ­ხრე­თის ცე­ცხლო­ვან ტემ­პე­რა­მენტს და თბილ კლი­მატს მი­ა­წე­რენ. უბ­რა­ლო ოჯა­ხის ყვე­ლა ბიჭ­მა ად­რე­უ­ლი ბავ­შვო­ბი­დან იცის, რომ მის­თვის წარ­მა­ტე­ბის მიღ­წე­ვის ყვე­ლა­ზე სა­ი­მე­დო გზა არის კარ­გი ფეხ­ბურ­თე­ლო­ბა.

სწო­რედ ამ გზას გაჰ­ყვა ედი­სონ არან­ტის დო ნა­სი­მენ­ტო, რო­მე­ლიც 1940 წლის 21 ოქ­ტომ­ბერს სამ­ხრეთ-აღ­მო­სავ­ლეთ ბრა­ზი­ლი­ის ქა­ლაქ ტრეს კო­რა­კო­ინსში და­ი­ბა­და.

მშობ­ლებ­მა შვილს სა­ხე­ლი ამე­რი­კე­ლი გა­მომ­გო­ნებ­ლის, თო­მას ედი­სო­ნის პა­ტივ­სა­ცე­მად და­არ­ქვეს. შემ­დეგ ოჯა­ხი სა­ცხოვ­რებ­ლად ქა­ლაქ ბა­უ­რუ­ში გა­და­ვი­და. იქ მო­მა­ვა­ლი ვარ­სკვლა­ვი კა­ფე­ში მუ­შა­ობ­და. მა­მამ მას ფეხ­ბურ­თის თა­მა­ში ას­წავ­ლა, მაგ­რამ მშობ­ლე­ბი იმ­დე­ნად ღა­რი­ბე­ბი იყ­ვნენ, რომ ბურ­თის ყიდ­ვაც არ შე­ეძ­ლოთ.

უბ­რა­ლოდ პელე

მეტ­სა­ხე­ლი მას სკო­ლის მე­გობ­რებ­მა შე­არ­ქვეს და არც მათ და არც თა­ვად პე­ლემ არ იცო­და, რას ნიშ­ნავ­და ეს სა­ხე­ლი. მო­ზარ­დო­ბი­სას მან ად­გი­ლობ­რივ სა­მოყ­ვა­რუ­ლო გუნ­დებ­ში და­ი­წყო თა­მა­ში. მა­შინ ბრა­ზი­ლი­ა­ში შიდა ფეხ­ბურ­თი პო­პუ­ლა­რო­ბას იძენ­და. ”მე იქ ვი­ყა­ვი, რო­გორც თევ­ზი წყალ­ში,” იხ­სე­ნებს ის.

1956 წლის ივ­ნის­ში მწვრთნელ­მა ვალ­დე­მარ დე ბრი­ტომ მი­იწ­ვია 15 წლის პელე პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლურ "სან­ტოს­ში" და კლუ­ბის დი­რექ­ტო­რებს უთხრა, რომ ეს ბიჭი იქ­ნე­ბო­და მსოფ­ლი­ო­ში სა­უ­კე­თე­სო ფეხ­ბურ­თე­ლი.

სწრა­ფი აფ­რე­ნა

ერთი წლის შემ­დეგ პელე შე­ვი­და "სან­ტო­სის" ძი­რი­თად გუნდში, პირ­ველ თა­მაშ­ში გოლი გა­ი­ტა­ნა და სე­ზო­ნის ბო­ლოს ბრა­ზი­ლი­ის სა­ფეხ­ბურ­თო ლი­გის სა­უ­კე­თე­სო ბომ­ბარ­დი­რი გახ­და.

10 თვის შემ­დეგ ეროვ­ნულ ნაკ­რებ­ში შე­იყ­ვა­ნეს. პირ­ვე­ლი სა­ერ­თა­შო­რი­სო მატ­ჩი მან არ­გენ­ტი­ნის წი­ნა­აღ­მდეგ რიო დე ჟა­ნე­ი­რო­ში, მა­რა­კა­ნას სტა­დი­ონ­ზე ჩა­ა­ტა­რა. მა­შინ ბრა­ზი­ლი­ე­ლე­ბი 1:2 და­მარ­ცხდნენ. ერ­თა­დერ­თი გოლი პე­ლეს ეკუთ­ვნო­და, რო­მე­ლიც გახ­და ყვე­ლა­ზე ახალ­გაზ­რდა ფეხ­ბურ­თე­ლი ფეხ­ბურ­თის ის­ტო­რი­ა­ში, რო­მელ­მაც ეროვ­ნუ­ლი ნაკ­რე­ბის მატჩში გა­ი­ტა­ნა.

მსოფ­ლიო ტრი­უმ­ფი

უელ­სის წი­ნა­აღ­მდეგ მე­ო­თხე­დფი­ნა­ლურ მატჩში პე­ლემ მე­ტო­ქის კარ­ში და­არ­ტყა და კი­დევ ერთი რე­კორ­დი და­ამ­ყა­რა - ახლა ის გახ­და ყვე­ლა­ზე ახალ­გაზ­რდა ფეხ­ბურ­თე­ლი, რო­მელ­მაც მსოფ­ლიო ჩემ­პი­ო­ნატ­ზე გოლი გა­ი­ტა­ნა.

საფ­რან­გეთ­თან ნა­ხე­ვარ­ფი­ნალ­ში, რო­მე­ლიც ბრა­ზი­ლი­ე­ლებ­მა 2-1 მო­ი­გეს, მან მე­ო­რე გოლი გა­ი­ტა­ნა, რი­თიც გა­მარ­ჯვე­ბა უზ­რუნ­ველ­ყო. ფი­ნალ­ში შვე­დეთ­თან პე­ლემ ორი გოლი გა­ი­ტა­ნა. ბრა­ზი­ლი­ე­ლებ­მა 5-2 მო­ი­გეს და მსოფ­ლიო ჩემ­პი­ო­ნე­ბი პირ­ვე­ლად გახ­დნენ. შემ­დგომ­ში მათ კი­დევ ოთხჯერ მო­ი­გეს მსოფ­ლიო ჩემ­პი­ო­ნა­ტი და გახ­დნენ ის­ტო­რი­ა­ში ყვე­ლა­ზე წარ­მა­ტე­ბუ­ლი სა­ფეხ­ბურ­თო გუნ­დი.

სახ­ლში დაბ­რუ­ნე­ბულ­მა პე­ლემ „სან­ტოს­თან“ ერ­თად მო­ი­გო ბრა­ზი­ლი­ის ჩემ­პი­ო­ნა­ტი და კი­დევ ერთხელ გახ­და ლი­გის სა­უ­კე­თე­სო ბომ­ბარ­დი­რი. შემ­დეგ მან 58 გოლი გა­ი­ტა­ნა, რაც დღემ­დე ბრა­ზი­ლი­ის ეროვ­ნუ­ლი ჩემ­პი­ო­ნა­ტე­ბის რე­კორ­დია.

1962 წელს „სან­ტოს­მა“ მო­ი­გო პორ­ტუ­გა­ლი­ურ ბენ­ფი­კას­თან. პე­ლემ სამი გოლი გა­ი­ტა­ნა. "იმე­დი მქონ­და, რომ შე­ვა­ჩე­რებ­დი ამ დიდ ადა­მი­ანს, მაგ­რამ მე მა­ჯო­ბა ისეთ­მა, ვინც ჩვენ­გან გან­სხვა­ვე­ბით, სხვა პლა­ნე­ტა­ზე და­ი­ბა­და", - თქვა მა­შინ მე­კა­რემ კოს­ტა პე­რე­ი­რამ.

მდი­და­რი კლუ­ბე­ბი, მათ შო­რის „მან­ჩეს­ტერ იუ­ნა­ი­ტე­დი“ და მად­რი­დის „რე­ა­ლი“, რომ­ლე­ბიც ერ­თმა­ნეთს ეჯიბ­რე­ბოდ­ნენ, ცდი­ლობ­დნენ კონ­ტრაქ­ტის და­დე­ბას მსოფ­ლი­ოს სა­უ­კე­თე­სო ფეხ­ბურ­თელ­თან. ამის სა­პა­სუ­ხოდ, ბრა­ზი­ლი­ის მთავ­რო­ბამ სპე­ცი­ა­ლუ­რი დად­გე­ნი­ლე­ბით პელე ეროვ­ნულ სა­გან­ძუ­რად გა­მო­ა­ცხა­და და უცხო­ურ კლუ­ბებ­ში თა­მა­ში აუკ­რძა­ლა.

ოც­ნე­ბის გუნ­დი

1958 წლის მსოფ­ლიო ჩემ­პი­ო­ნა­ტის ფი­ნა­ლურ მატჩში პე­ლემ ორი გოლი გა­ი­ტა­ნა შვე­დე­თის წი­ნა­აღ­მდეგ. მაგ­რამ ნამ­დვი­ლი ტრი­უმ­ფი 1970 წლის მსოფ­ლიო ჩემ­პი­ო­ნა­ტი მექ­სი­კა­ში იყო 30 წლის ბომ­ბარ­დი­რის­თვის: მან ოთხი გოლი გა­ი­ტა­ნა, მათ შო­რის იტა­ლი­ე­ლებ­თან ერ­თად ფი­ნალ­ში.

ბრა­ზი­ლი­ის ნაკ­რე­ბი მე­სა­მედ და­ე­უფ­ლა ჟიულ რი­მეს თასს და მისი სა­მუ­და­მოდ შე­ნახ­ვის უფ­ლე­ბა მი­ი­ღო. ეს შე­მად­გენ­ლო­ბა სა­უ­კე­თე­სოდ ით­ვლე­ბა ბრა­ზი­ლი­უ­რი ფეხ­ბურ­თის ის­ტო­რი­ა­ში. პე­ლეს­თან ერ­თად მას­ში თა­მა­შობ­დნენ მსოფ­ლი­ო­ში ცნო­ბი­ლი ვარ­სკვლა­ვე­ბი, რო­გო­რე­ბიც არი­ან ჟა­ირ­ზი­ნიო და რი­ვე­ლი­ნო.

სა­ტე­ლი­ტუ­რი ტე­ლე­ვი­ზი­ის გან­ვი­თა­რე­ბის წყა­ლო­ბით, მატ­ჩე­ბი მექ­სი­კი­დან პირ­ვე­ლად გა­და­ი­ცე­მო­და პირ­და­პირ ეთერ­ში მთელს მსოფ­ლი­ო­ში. პელე დღემ­დე რჩე­ბა ის­ტო­რი­ა­ში ერ­თა­დერთ ფეხ­ბურ­თე­ლად, რო­მელ­მაც სამ­ჯერ მო­ი­გო მსოფ­ლიო ჩემ­პი­ო­ნა­ტი ეროვ­ნულ გუნდთან ერ­თად.

1969 წელს მან გა­ი­ტა­ნა თა­ვი­სი მე-1000 გოლი პრო­ფე­სი­ულ კა­რი­ე­რა­ში - თუმ­ცა გულ­შე­მატ­კივ­რე­ბის იმედ­გაც­რუ­ე­ბით, პე­ნალ­ტი­დან და არა ლა­მა­ზი კომ­ბი­ნა­ცი­ის შე­დე­გად.

უდი­დე­სი სპორ­ტსმე­ნი ის­ტო­რი­ა­ში

პრო­ფე­სი­უ­ლი კა­რი­ე­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში პე­ლემ 1363 მატჩში 1281 გოლი გა­ი­ტა­ნა, მათ შო­რის 1091 გოლი სან­ტოს­ში 1116 თა­მაშ­ში და 77 ეროვ­ნუ­ლი ნაკ­რე­ბის 92 მატჩში, რაც მსოფ­ლიო რე­კორ­დია.

მას ეძახ­დნენ ფეხ­ბურ­თელს, რო­მე­ლიც მო­ე­დანს გო­ლის გა­რე­შე არ ტო­ვებ­და, მაგ­რამ გარ­კვე­ულ­წი­ლად ეს გა­და­ჭარ­ბე­ბუ­ლი იყო.

1999 წელს IOC-მა პელე გა­მო­ა­ცხა­და ის­ტო­რი­ა­ში უდი­დეს სპორ­ტსმე­ნად. ის ასე­ვე ით­ვლე­ბა მე-20 სა­უ­კუ­ნის სა­უ­კე­თე­სო ფეხ­ბურ­თე­ლად ფი­ფას მი­ხედ­ვით და მსოფ­ლი­ოს ყვე­ლა დრო­ის სიმ­ბო­ლუ­რი ნაკ­რე­ბის წევ­რად.

ბოლო მატ­ჩი პე­ლემ ბრა­ზი­ლი­ის ნაკ­რებ­ში 1971 წლის 18 ივ­ლისს რიო-დე-ჟა­ნე­ი­რო­ში ჩა­ა­ტა­რა იუ­გოს­ლა­ვი­ის ნაკ­რე­ბის წი­ნა­აღ­მდეგ. 1960-იანი წლე­ბის შუა ხა­ნებ­ში პე­ლეს სე­რი­ო­ზუ­ლი ფი­ნან­სუ­რი პრობ­ლე­მე­ბი შე­ექ­მნა. მისი თქმით, ცუდი ფი­ნან­სუ­რი მრჩევ­ლე­ბის გამო, მას ძა­ლი­ან ბევ­რი ვალი და­ე­კის­რა.

1975 წელს პე­ლემ, ყვე­ლას­თვის მო­უ­ლოდ­ნე­ლად, გა­ა­ფორ­მა კონ­ტრაქ­ტი ნიუ-იორ­კის კლუბ „კოს­მოს­თან“ და გახ­და იმ დრო­ის ყვე­ლა­ზე მა­ღა­ლა­ნა­ზღა­უ­რე­ბა­დი ფეხ­ბურ­თე­ლი მსოფ­ლი­ო­ში. მან თქვა, რომ ეს გა­ა­კე­თა იმის­თვის, რომ გა­ე­უმ­ჯო­ბე­სე­ბი­ნა ფი­ნან­სუ­რი მდგო­მა­რე­ო­ბა და „ამ შე­სა­ნიშ­ნა­ვი თა­მა­შის“ პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცია მო­ეხ­დი­ნა შე­ერ­თე­ბულ შტა­ტებ­ში. პე­ლემ­დე აშშ-ში მხო­ლოდ ამე­რი­კუ­ლი ფეხ­ბურ­თი იყო ცნო­ბი­ლი.

1976 წელს „კოს­მოს­მა“ ჩრდი­ლო­ეთ ამე­რი­კის სა­ფეხ­ბურ­თო ლი­გის ჩემ­პი­ო­ნო­ბა მო­ი­პო­ვა და პე­ლეს მოს­ვლით კლუ­ბის დას­წრე­ბა ათ­ჯერ გა­ი­ზარ­და.

მი­ნის­ტრი, ელჩი და მსოფ­ლიო ბრენ­დი

სა­ხე­ლი პელე მათ­თვი­საც კი ცნო­ბი­ლია, ვი­საც ფეხ­ბურ­თი სა­ერ­თოდ არ აინ­ტე­რე­სებს. სპორ­ტი­დან წას­ვლის შემ­დეგ, მან თა­ვი­სი მეტ­სა­ხე­ლი სა­ვაჭ­რო ბრენ­დად აქ­ცია. ერთხელ კი ამ თე­მა­ზეც იხუმ­რა - მისი თქმით, მსოფ­ლი­ო­ში მხო­ლოდ სამი შე­სა­ნიშ­ნა­ვი ბრენ­დი არ­სე­ბობს: იესო, კოკა-კოლა და პელე.

1990-იან წლებ­ში ის იყო გა­ე­როს გა­რე­მოს­დაც­ვი­თი ელჩი და იუ­ნეს­კოს კე­თი­ლი ნე­ბის ელჩი, 1995-1998 წლებ­ში. მსა­ხუ­რობ­და ბრა­ზი­ლი­ის სპორ­ტის მი­ნის­ტრად და ცდი­ლობ­და ფეხ­ბურთში კო­რუფ­ცი­ის წი­ნა­აღ­მდეგ ბრძო­ლას. 1981 წელს მან ითა­მა­შა სილ­ვეს­ტერ სტა­ლო­ნეს­თან და მა­იკლ კე­ინ­თან ერ­თად ჰო­ლი­ვუ­დურ ფილმში Escape to Victory.

პე­ლეს სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­მა საქ­მი­ა­ნო­ბამ მნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნი როლი ითა­მა­შა რიო-დე-ჟა­ნე­ი­როს 2016 წლის ზა­ფხუ­ლის ოლიმ­პი­უ­რი თა­მა­შე­ბის მას­პინ­ძლო­ბის უფ­ლე­ბის მი­ნი­ჭე­ბა­ში. 1998 წელს, დე­დო­ფალ­მა ელი­ზა­ბეტ II-მ ბუ­კინ­გე­მის სა­სახ­ლე­ში გა­მარ­თულ ცე­რე­მო­ნი­ალ­ზე იგი ბრი­ტა­ნე­თის იმ­პე­რი­ის ორ­დე­ნის მე­თა­უ­რად აიყ­ვა­ნა.

• პელე სამ­ჯერ იყო და­ქორ­წი­ნე­ბუ­ლი და ჰყავს ხუთი შვი­ლი. ჭო­რე­ბი მის რო­მა­ნებ­სა და უკა­ნო­ნო შვი­ლებ­ზე ბევ­რია, მაგ­რამ ამის არა­ნა­ი­რი მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბა არ არ­სე­ბობს.

სი­ცო­ცხლის ბოლო წლებ­ში პე­ლემ ბარ­ძა­ყის კი­სერ­ზე ოპე­რა­ცია გა­ი­კე­თა და სპე­ცი­ა­ლუ­რი სა­ჭი­რო­ე­ბის ეტ­ლით მოძ­რა­ობ­და. მაგ­რამ კა­ცობ­რი­ო­ბას ის სხვაგ­ვა­რად ახ­სოვს. პე­ლეს სპორ­ტულ­მა ნიჭ­მა სი­ხა­რუ­ლი მო­უ­ტა­ნა მი­ლი­ო­ნო­ბით ადა­მი­ანს. ის ღრმა პა­ტი­ვის­ცე­მით სარ­გებ­ლობ­და რო­გორც გულ­შე­მატ­კივ­რებ­ში, ისე მე­ტო­ქე­ებ­ში.

შე­საძ­ლოა, ნელ­სონ მან­დე­ლამ ყვე­ლა­ზე კარ­გად აღ­წე­რა პე­ლეს უნი­კა­ლუ­რი ნი­ჭის არსი: „მისი თა­მა­შის ყუ­რე­ბი­სას და­ვი­ნა­ხეთ ბავ­შვუ­რი ენ­თუ­ზი­აზ­მი­სა და სექ­სუ­ა­ლუ­რი მა­მა­კა­ცუ­რო­ბის ერ­თობ­ლი­ო­ბა“.

ლე­გენ­და, რო­მე­ლიც სამ­ყა­რო­ში, შე­საძ­ლოა, მხო­ლოდ ერთხელ აინ­თო, 29 დე­კემ­ბერს, 82 წლის ასაკ­ში ჩაქ­რა. ბოლო წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ბრა­ზი­ლი­ელ ფეხ­ბურ­თელს თირკმლი­სა და პროს­ტა­ტის პრობ­ლე­მე­ბი ჰქონ­და. ბრა­ზი­ლი­ა­ში სამდღი­ა­ნი გლო­ვა გა­მო­ცხად­და. გა­მო­ცე­მის ცნო­ბით, პე­ლეს სამ­შა­ბათს, 3 იან­ვარს, დაკ­რძა­ლა­ვენ. დაკ­რძალ­ვამ­დე მო­ე­წყო­ბა მსვლე­ლო­ბა, რა დრო­საც, ლე­გენ­და­რულ ფეხ­ბურ­თელს იმ რა­ი­ონ­ში ჩა­ა­ტა­რე­ბენ, სა­დაც მისი 100 წლის დედა ცხოვ­რობს.

ნა­ხეთ ასე­ვე:

• დამ­შვი­დო­ბე­ბა მე­ფეს­თან: რო­გორ ეხ­მა­უ­რე­ბი­ან რო­ნალ­დუ, მესი, ბექ­ჰე­მი და სხვა ვარ­სკვლა­ვე­ბი ლე­გენ­დის გარ­დაც­ვა­ლე­ბას - "პე­ლემ­დე ფეხ­ბურ­თი უბ­რა­ლოდ სპორ­ტი იყო"
• "სა­ნამ იყო მესი, რო­ნალ­დუ, ბექ­ჰე­მი, იყო პელე..." - რო­გორ ემ­შვი­დო­ბე­ბა ჯო ბა­ი­დე­ნი ლე­გენ­და­რულ ფეხ­ბურ­თელს?

ავ­ტო­რი: ეკა დარ­ჩი­აშ­ვი­ლი