ვის რა სურს და ვინ რას ცდილობს სამხრეთ კავკასიაში: რუსული გავლენა სუსტდება, თურქეთი - ძლიერდება - ამ ძალთა ახალ ბალანსში რა უნდა იყოს საქართველოს პოლიტიკური ამოცანა?
გასულ კვირას აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის ვითარება უკიდურესად დაიძაბა, შეტაკებებს როგორც ერთი, ისე მეორე მხრიდან ათობით სამხედრო ემსხვერპლა. ამ პროცესების შემდეგ, ბევრისთვის მოულოდნელი აღმოჩნდა აშშ-ს წარმომადგენელთა პალატის სპიკერის ნენსი პელოსის სომხეთში ვიზიტი, რომლის დროსაც განაცხადა, - ვაშინგტონს სურს დაეხმაროს და მხარი დაუჭიროს სომხეთს დემოკრატიასა და ავტოკრატიას შორის გლობალურ ბრძოლაშიო. ერევანში პელოსიმ თქვა, რომ მის ვიზიტს განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს "აზერბაიჯანის მიერ სომხეთის ტერიტორიაზე უკანონო და სასიკვდილო თავდასხმების“ შემდეგ, რასაც სასაზღვრო შეტაკებები და 200-ზე მეტი ადამიანის დაღუპვა მოჰყვა. "ჩვენ მკაცრად ვგმობთ ამ თავდასხმებს. ეს აზერბაიჯანელების მიერ იყო ინიცირებული და ეს უნდა ვაღიაროთ“, - თქვა პელოსიმ...
დღეს, სამხრეთ კავკასიაზე რუსეთის გავლენის შესუსტების ფონზე, ყველა ანალიტიკოსი ცალსახად აყალიბებს ალიევის სტრატეგიულ მიზნებს - დეოკუპაცია და ზანგეზურის კორიდორზე კონტროლის მოპოვება, ნახჭევანზე და შემდგომ თურქეთზე გასვლა.
სომხეთი კი აშკრად ცდილობს, რომ გათავისუფლდეს რუსეთის დამღუპველი გავლენისგან და სწორედ დასავლეთთან ურთიერთობით შეეცადოს საგარეო-პოლიტიკური ვექტორის განსაზღვრას. პელოსის ვიზიტის პირველი შედეგიც ჩანს, როგორც ირკვევა, სომხეთმაც შეწყვიტა რუსული გადახდის სისტემა "მირის" ბარათების მიღება.
რას მიიღებს ან რა სურს მიიღოს საქართველომ რეგიონში ძალთა ბალანსის ცვლილებისას, ამაზე პასუხი ჯერ არ გვაქვს. ანალიტიკოსებსაც უჭირთ იმის თქმა, რა არის ჩვენი სტრატეგიული მიზანი და ამოცანები, როგორი იქნება ან უნდა იყოს საქართველოს პოზიციონირება პროცესში, როცა, როგორც ამბობენ, რეგიონში რუსული გავლენა სუსტდება, თურქეთისა და ევროკავშირის პოზიციები კი - ძლიერდება.
როგორ შეიცვლება ძალთა ბალანსი რეგიონში და რა როლი აქვს ამ პროცესებში საქართველოს, ამ კითხვებზე ambebi.ge - ს საერთაშორისო ურთიერთობების სპეციალისტი, GIPA-ს პროფესორი გიორგი კობერიძე პასუხობს.
"ჩემი აზრით, ნენსი პელოსის ვიზიტი სომხეთში, არა მხოლოდ საგარეო ასპექტი, არამედ შიდა მოხმარების საგანიც იყო ამერიკისთვის. ვინაიდან იქ დიდი რაოდენობით სომხური თემი ცხოვრობს და არჩევნებიც ახლოვდება, მათი კეთილგანწყობა ძალზე მნიშვნელოვანია. აქ, რა თქმა უნდა, არის რამდენიმე ასპექტი. პირველი ის, რომ მარტო რუსეთის რეგიონიდან გასვლა კი არ არის რეალობა, არამედ თავად სომხები ხედავენ, რომ გამოსავალი მხოლოდ და მხოლოდ შეიძლება იყოს ახალი საერთაშორისო პარტნიორის მოძიებაში. რადგან მსოფლიოში იცვლება გეოპოლიტიკური სიტუაცია, რუსეთი მარცხდება და მას აღარ შესწევს საკმარისი უნარი, რომ სამხრეთ კავკასიაში ერთპიროვნულად გადაწყვიტოს სიტუაცია, რა თქმა უნდა, ამერიკა ამ შემთხვევაში თავის დომინაციის გამოყენებას და სამართლებრივი პრინციპების მაქსიმალურად დაცვას ცდილობს. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ მას ყარაბაღთან მიმართებით რაღაცა ანტიაზერბაიჯანული განწყობა ექნება, არამედ იმას, რომ სომხეთის ტერიტორიული მთლიანობის მიმართ მას ექნება შედარებით პრინციპული პოზიცია. რა თქმა უნდა, ამერიკა იტყვის, რომ საზღვრის დემარკაცია უნდა მოხდეს, მაგრამ, მაგალითად, ზანგეზურის დერეფანზე დათმობასთან ან იძულებასთან დაკავშირებით აზერბაიჯანს არ მისცემს საშუალებას, რომ იმოქმედოს, ეს არის საკმაოდ მნიშვნელოვანი ცვლილება. რაც შეეხება გრძელვადიან პერსპექტივას, ამერიკისთვის, რა თქმა უნდა, მნიშვნელოვანია სამხრეთ კავკასია და იქ ნებისმიერი პარტნიორი, მაგრამ არ დაგვავიწყდეს ის ფაქტორიც, რომ თავად აზერბაიჯანს ხელში უჭირავს მთავარი გასაღები - ენერგეტიკა, შესაბამისად, აშშ-ს ბევრი ლავირების საშუალება არ აქვს. ამერიკისთვის მისაღები და ჭკუასთან ახლოს იქნებოდა ის, რომ სამხრეთ კავკასიაში სამივე სახელმწიფო სტაბილური იყოს.
ვერ ვიტყვი იმას, რომ რუსეთი რეგიონიდან უცებ გავა, ის სომხეთზე გავლენას შეინარჩუნებს ისევე, როგორც საქართველოს ტერიტორიები აქვს ოკუპირებული და რეგიონში მყარად დგას, თუმცა, ვფიქრობ, აქ უფრო ძლიერად არის და იქნება კიდეც წარმოდგენილი თურქეთი. ის კიდევ უფრო გაძლიერდება ადგილზე ისევე, როგორც გაიზრდება საერთაშორისო ზეგავლენები, თუმცა არა იმდენად, რომ რეგიონში კრიტიკულად შეიცვალოს სურათი. ამ ეტაპზე რუსეთის გასვლა-არგასვლა დამოკიდებული იმდენად არ არის რეგიონში სხვა ძალის შემოსვლაზე, რამდენადაც დამოკიდებულია რუსეთის მარცხის ხარისხზე უკრაინაში. აქედან გამომდინარე, ობიექტურები რომ ვიყოთ, უნდა ვთქვათ, რომ რაც უფრო სუსტდება რუსეთი, მით უფრო ძლიერდება სხვა - ესაა ლოგიკა და არა ის, რომ ისინი (დასავლეთი და თურქეთი) თავისივე ინიციატივით მოქმედებენ და მათ კავკასიაში შორსმიმავალი გათვლილი გეგმები აქვთ. რა თქმა უნდა, მათ აქვთ თავიანთი სტრატეგიული მიზნები განსაკუთრებით ენერგეტიკასთან მიმართებით, ენერგოპოლიტიკას სჭირდება აზერბაიჯანული გაზი და ნავთობი, ამიტომ ლოგიკურია, რომ რუსეთის დასუსტებასთან ერთად, დასავლეთი რეგიონში უფრო მეტ კავშირებს ამყარებს“.
იმაზე, თუ რა როლი, სტრატეგიული მიზანი და ამოცანები ექნება საქართველოს რეგიონში ძალთა ბალანსის ცვლილებისას, სპეციალისტი გვეუბნება, რომ ახლა საქართველოს ეძლევა ამოსუნთქვის და იმის საშუალება, რომ რუსეთის დასუსტებასთან ერთად იგი გაძლიერდეს იმდენად, რომ მოგვიანებით, არა მხოლოდ რუსეთთან ურთიერთობაში იყოს მყარ პოზიციაზე, არამედ ზოგადად, სამხრეთ კავკასიაში მისი პოზიციები გამყარდეს.
"პირველ რიგში, ამ ახალ ძალთა ბალანსში საქართველოს პოლიტიკური ამოცანა უნდა იყოს ჩვენი როლის პოვნა მაქსიმალურად, ის, რომ ჩვენც დავაბალანსოთ სხვა. აქ ლაპარაკია იმაზე, რომ ნებისმიერი ძველი აქტორის გაძლიერება, თუ ახალი აქტორის შემოსვლა სამხრეთ კავკასიაში, არ ნიშნავს ჩვენთვის უსაფრთხოების მაღალ ხარისხს, არამედ ნიშნავს იმას, რომ საქართველოს შესაძლოა ერთი გამოწვევა მოეხსნას (ამ შემთხვევაში შემცირდეს ეგზისტენციალური საფრთხე რუსეთიდან), მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ რიგი პრობლემებისა გადაიჭრას. პირიქით, ეს ნიშნავს, რომ საქართველოს ახლა ეძლევა ამოსუნთქვის და იმის საშუალება, რომ რუსეთის დასუსტებასთან ერთად, იგი გაძლიერდეს იმდენად, რომ მოგვიანებით არა მხოლოდ რუსეთის შესაკავებლად და რუსეთთან მიმართებით იყოს მყარ პოზიციაზე, არამედ ზოგადად სამხრეთ კავკასიაში მისი პოზიციები იყოს მყარი. ამასთანავე, იმ ფონზე, როდესაც სომხეთსა და აზერბაიჯანს შორის ახლა შედარებით მეტი დაძაბულობა არსებობს, საქართველოს ესეც ხელს აძლევს ორივე სახელმწიფოსგან მიიღოს გარკვეული სარგებელი და ორივეს უკარნახოს საკუთარი დღის წესრიგი, ვინაიდან ორივე სახელმწიფოსთვის საქართველოს ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს“.
თენგიზ ფხალაძე, საერთაშორისო ურთიერთობების ექსპერტი:
"სომხეთს აქვს მცდელობა, რუსეთს დააღწიოს თავი, თუმცა რუსული საცეცები სომხეთში იმდენად ძლიერია, ეს ადვილი არ იქნება, ვხედავთ, რომ ფაშინიანი არაერთ წინააღმდეგობას ხვდება. აქ რამდენიმე განზომილებაა:
1. ძალიან რთული ურთიერთობა აზერბაიჯანთან და თუ სამშვიდობო შეთანხმება არ იქნა მიღწეული, მაშინ ვერანაირ რუსული გავლენიდან გამოსვლაზე საუბარი ვერ იქნება.
2. სომხეთ- თურქეთის ურთიერთობები - გარდა პოლიტიკური თემისა, არსებობს ქვეყნის შიგნით საკმაოდ სერიოზული ინფილტრაცია როგორც პოლიტიკურ, ასევე ბიზნესწრეებში. ეს ყველაფერი წარმოადგენს მნიშვნელოვან გამოწვევას ფაშინიანისთვის.
სომხეთი ცდილობს შეასუსტოს მაინც რუსული გავლენა. ნენსი პელოსის იქ ჩასვლა, რა საკვირველია, მნიშვნელოვანია. ვფიქრობ, ამ შემთხვევაში ყურადღებამისაქცევია გუშინდელი შეხვედრაც, რომელიც სომხეთისა და აზერბაიჯანის საგარეო საქმეთა მინისტრებს შორის აშშ-ს პირდაპირი მონაწილეობით გაიმართა. ნათელია, რომ დასავლეთი ცდილობს თავისი ხელი შეაშველოს ამ სამშვიდობო მცდელობებს (იყო არა ერთი ინიციატივა, მათ შორის, ტყვეების გაცვლის შესახებ), მთავარია, ეს გაგრძელდეს და ისე, რომ მასში ნაკლებად ჩაერიოს რუსეთი, ესაა ყველაზე მთავარი. ამოცანა რთულია, მაგრამ არა - შეუსრულებადი“.
თენგიზ ფხალაძე მიიჩნევს, რომ ახლა საქართველოს ეძლევა იმის შანსი, რომ სახელმწიფო სისტემის ფუნქციონირება სწორად წარმართოს, რომელიც მას რეგიონულ ჰაბად აქცევს და ამ კონტექსტში ძალზე მნიშვნელოვანია სწორედ იმ უპირატესობის გამოყენება, რასაც ევროპული პერსპექტივა ჰქვია.
"სომხეთი თუ რეალურად აღწევს თავს რუსულ გავლენას და იხსნება ურთიერთობები როგორც აზერბაიჯანთან, ასევე - თურქეთთან, ამას რეგიონში სტაბილურობა შემოაქვს. ასეთ შემთხვევაში ჩვენ ყველას გვეძლევა იმის საშუალება, რომ ეს რეგიონი ჩამოყალიბდეს პოლიტიკურ ერთეულად. კავკასიური ერთობა რომ არ შემდგარიყო ისე, როგორც შედგა ბალტიური ერთობა, ამისთვის რუსეთმა ყველაფერი გააკეთა. დღეს რომ ასეთი უნიკალური შანსი რეალურად შედგეს - ეს ქვეყნები პოლიტიკურად ერთ სიბრტყეში იყვნენ, ასეთი რამ შესაძლებელია და ყველასთვის კარგი იქნებოდა.
საქართველომ უნდა აჩვენოს, რისი შეთავაზება შეუძლია ამ საერთო კალათაში და ეს ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად სწრაფად და როგორ განვითარდება ქვეყანა. საქართველოს როლი და ამოცანა ისაა, რომ იყოს უფრო დემოკრატიული, უფრო მოდერნიზებული, უფრო თანამედროვე და მეტად განვითარებული. ასეთ შემთხვევაში კონკურენცია თავისთავად იზრდება და საქართველოს უნდა ჰქონდეს რაღაც შესათავაზებელი. მხოლოდ ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანი და ბაქო-თბილისი-ერზრუმი ამისთვის საკმარისი არ არის. საჭიროა ინფრასტრუქტურის, პორტების, სარკინიგზო ტრანსპორტის და მთლიანად სახელმწიფო სისტემის ფუნქციონირება სწორად, რომელიც საქართველოს რეგიონულ ჰაბად აქცევს. ეს შეიძლება მხოლოდ და მხოლოდ ერთი გზით მოხდეს - ჩვენ თუ ვიქნებით უფრო გამჭვირვალე, უფრო დემოკრატიული, უფრო რეფორმატორული და ამ კონტექსტში ძალზე მნიშვნელოვანია სწორედ იმ უპირატესობის გამოყენება, რასაც ჰქვია ევროპული პერსპექტივა. სწორედ ევროკავშირთან ამ ტიპის ურთიერთობები საქართველოს აძლევს განსაკუთრებულ უპირატესობას, რაც საინტერესოა როგორც ქვეყნებისთვის, ისე ბიზნესისათვის. ამას ყველაფერს სჭირდება სწორი გამოყენება. ისევ იმით თუ დავკავდით, რითიც ვართ დაკავებული, არაფერი გამოვა".
იხილეთ ასევე: