ჩერ­ნო­ბი­ლის კა­ტას­ტრო­ფამ­დე თით­ქმის სამი ათწლე­უ­ლით ადრე, ცენ­ტრა­ლურ რუ­სეთ­ში დიდი აფეთ­ქე­ბა მოხ­და.

უბე­დუ­რი შემ­თხვე­ვა შეგ­ნე­ბუ­ლად და­მა­ლა ხე­ლი­სუფ­ლე­ბამ, რათა ამ­ბი­ცი­უ­რი საბ­ჭო­თა ატო­მუ­რი პროგ­რა­მის იმი­ჯი არ შე­ლა­ხუ­ლი­ყო. ქვეყ­ნის მშვი­დო­ბი­ა­ნი მო­ქა­ლა­ქე­ე­ბი, რომ­ლე­ბიც კა­ტას­ტრო­ფი­დან რამ­დე­ნი­მე კი­ლო­მეტ­რის მო­შო­რე­ბით ცხოვ­რობ­დნენ, პრაქ­ტი­კუ­ლად, შე­ე­წირ­ნენ სსრკ-ს სურ­ვილს, მი­ეღ­წია აშშ-ის ბირ­თვუ­ლი გან­ვი­თა­რე­ბის­თვის.

ტრა­გე­დი­ის მძი­მე ეკო­ლო­გი­უ­რი შე­დე­გე­ბი ბო­ლომ­დე დღემ­დე არ აღ­მო­ფხვრი­ლა, მაგ­რამ ყვე­ლა­ზე შე­მაშ­ფო­თე­ბე­ლი ამ ამ­ბავ­ში ის სა­ი­დუმ­ლოა, რო­მე­ლიც ამ მოვ­ლე­ნის გარ­შე­მო ჯერ კი­დევ არ­სე­ბობს.

1957 წლის 25 სექ­ტემ­ბერს მსოფ­ლი­ოს ერთ-ერთი ყვე­ლა­ზე მას­შტა­ბუ­რი ბირ­თუ­ლი კა­ტას­ტრო­ფა მოხ­და, რო­მე­ლიც კიშ­ტი­მის ავა­რი­ის სა­ხე­ლით არის ცნო­ბი­ლი.

ასევე დაგაინტერესებთ

11:41 / 28-04-2020

ჩერნობილის ტრაგედია და ქართველი ფეხბურთელი, რომელმაც ორი უკრაინული ოჯახი გადაარჩინა

09:05 / 12-08-2022

"ჩერნობილის ტრაგედია მხოლოდ ყვავილები იქნება იმასთან შედარებით, რაც შეიძლება ზაპოროჟიეს ატომურ ელექტროსადგურზე მოხდეს" - დანილოვი

08:27 / 26-08-2022

ევროპა ბირთვულ კატასტროფას ამჯერად გადარჩა: ზაპოროჟიეს ატომურ ელექტროსადგურს ელექტრომომარაგება სულ ცოტა 2-ჯერ შეუწყდა - რა მდგომარეობაა ამჟამად?

სამ­ხრეთ ურალ­ში მდე­ბა­რე ქა­ლაქ ჩე­ლი­ა­ბინ­სკ - 40-ში (ახ­ლან­დე­ლი ოზერსკი) მომ­ხდა­რი ეს კა­ტას­ტრო­ფა რა­დი­ო­აქ­ტი­უ­რი ნივ­თი­ე­რე­ბის გა­მო­ყო­ფის მი­ხედ­ვით მსოფ­ლი­ო­ში, ჩერ­ნო­ბი­ლის შემ­დეგ, მე­ო­რე ად­გილ­ზეა.

არ­სე­ბუ­ლი ვერ­სი­ით, პლუ­ტო­ნი­უ­მის და­მამ­ზა­დე­ბელ და ატო­მუ­რი ნარ­ჩე­ნე­ბის გა­და­მა­მუ­შა­ვე­ბელ ქარ­ხა­ნა "მა­ი­აკ­ში" ატო­მუ­რი ნარ­ჩე­ნე­ბი მი­წის­ქვე­შა სა­ცავ­ში არას­წო­რად შე­ი­ნა­ხეს, რა­მაც აფეთ­ქე­ბა გა­მო­იწ­ვია. შე­დე­გად, უდი­დე­სი ტე­რი­ტო­რია რა­დი­ო­აქ­ტი­უ­რი ნა­წი­ლა­კე­ბით და­ი­ფა­რა - ნარ­ჩე­ნე­ბის მოხ­ვედ­რა გა­რე­მო­ში წარ­მო­უდ­გენ­ლად მძი­მე შე­დე­გის მომ­ტა­ნი აღ­მოჩ­ნდა. ათა­სო­ბით ადა­მი­ა­ნი სა­სიკ­ვდი­ლოდ გა­წი­რეს, კი­დევ უფრო მეტი სა­მუ­და­მოდ გა­და­ა­სახ­ლეს.

ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბის ნა­წი­ლი დარ­წმუ­ნე­ბუ­ლია, რომ ეს იყო ადა­მი­ა­ნე­ბის ბირ­თვუ­ლი გა­ნად­გუ­რე­ბის ექ­სპე­რი­მენ­ტი, სხვე­ბი კი მი­იჩ­ნე­ვენ, რომ ეს, უბ­რა­ლოდ, ად­გი­ლობ­რი­ვი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის და­უ­დევ­რო­ბით მოხ­და.

• გარ­შე­მო აქ ყვე­ლა სახ­ლს კიშ­ტი­მის კა­ტას­ტრო­ფის კვა­ლი ატყვია.

სო­ფე­ლი თათ­რე­ბის კა­რა­ბოლ­კა, რო­მე­ლიც ქარ­ხა­ნა "მა­ი­ა­კი­დან“ 30-40 კი­ლო­მეტრში მდე­ბა­რე­ობს, ყვე­ლა­ზე ახ­ლოა კა­ტას­ტრო­ფის ად­გილ­თან.

თათ­რე­ბის კა­რა­ბოლ­კა ჩე­ლი­ა­ბინ­სკის ოლ­ქში მდე­ბა­რე­ობს. აქ თათ­რე­ბი მა­სობ­რი­ვად 1553-1556 წლებ­ში კა­მა­სა და ვოლ­გა­დან ჩა­სახ­ლდნენ, სა­ი­და­ნაც ძა­ლით გაქ­რის­ტი­ა­ნე­ბას გა­ექ­ცნენ. 1957 წელს აქ 4 000 ადა­მი­ა­ნი ცხოვ­რობ­და, 2010-ში კი - 423.

ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი ყვე­ბი­ან, რომ ისი­ნი, ვინც ავა­რი­ის დროს მინ­დორ­ში სა­მუ­შა­ოდ იყ­ვნენ გა­სუ­ლე­ბი, მო­მენ­ტა­ლუ­რად ცუ­დად გახ­დნენ - ცხვი­რი­დან და ყუ­რე­ბი­დან წა­მო­უ­ვი­დათ სის­ხლი, ნა­წილ­მა სის­ხლი აღე­ბი­ნა. ადა­მი­ა­ნებ­მა არ იცოდ­ნენ რა მოხ­და, ამი­ტომ ბირ­თვუ­ლი კვამ­ლის და­ნახ­ვი­სას, მათ ეგო­ნათ, რომ ისევ ომი და­ი­წყო და სას­წრა­ფოდ სახ­ლებ­სა და სარ­და­ფებს მი­ა­შუ­რეს...

გა­ვი­და 60 წელი და თა­ნა­მედ­რო­ვე კა­რა­ბოლ­კა­ში ისევ ცხოვ­რო­ბენ ადა­მი­ა­ნე­ბი. თუმ­ცა, ახლა გა­ცი­ლე­ბით ნაკ­ლე­ბი... ერთი შე­ხედ­ვით, ეს ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი სო­ფე­ლია, რო­გო­რიც რუ­სეთ­ში ათა­სო­ბით მო­ით­ვლე­ბა, თუმ­ცა და­ნარ­ჩე­ნე­ბის­გან ის სა­საფ­ლა­ო­ე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ვა - რვა უზარ­მა­ზა­რი სა­საფ­ლაო და მი­ნი­მუმ ერთი ონ­კო­პა­ცი­ენ­ტი თითო ოჯახ­ში. ექ­სპერ­ტებ­მა, რომ­ლე­ბიც ამ 60 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში იქ არა­ერ­თხელ ჩა­სუ­ლან, და­ად­გი­ნეს, რომ სიმ­სივ­ნით ავა­დო­ბა აქ 5-6-ჯერ მა­ღა­ლია, ვიდ­რე მთელ ქვე­ყა­ნა­ში.

"სო­ფელ­ში რვა სა­საფ­ლაო გვაქვს. უხე­შად რომ ვთქვათ, აქე­დან შვი­დი - მხო­ლოდ ონ­კო­ლო­გი­უ­რი და­ა­ვა­დე­ბე­ბით გარ­დაც­ვლი­ლე­ბია. ბავ­შვე­ბი და­ბა­დე­ბი­დან ონკო-პა­ცი­ენ­ტე­ბი არი­ან. მა­გა­ლი­თად, მე­ზო­ბელს ეყო­ლა შვი­ლიშ­ვი­ლი, 2 წლის ასაკ­ში და­უდ­გინ­და თირკმლის სიმ­სივ­ნე, გა­უ­კე­თეს ოპე­რა­ცია, მაგ­რამ ერთ თვე­ში ის ცხრა სან­ტი­მეტ­რით გა­ი­ზარ­და. რამ­დენ­ჯერ­მე მოს­კოვ­შიც ჰყავ­დათ, რე­მი­სია და­ი­წყო, მაგ­რამ ბავ­შვი 13 წლის ასაკ­ში გარ­და­იც­ვა­ლა“, - ყვე­ბა მარ­ტო­ხე­ლა ად­გი­ლობ­რი­ვი.

ის დიდ­ხანს ათ­ვა­ლი­ე­რებს ფო­ტო­ებს და იწყებს ლა­პა­რაკს, ვინ რითი და­ი­ღუ­პა მის ოჯახ­ში ბოლო ექ­ვსი ათე­უ­ლი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში:

"ეს მა­მი­დაა, მას ქა­ლის ყვე­ლა სა­ს­ქე­სო ორ­გა­ნო ამოც­ლი­ლი ჰქონ­და, სიმ­სივ­ნის გამო. დედა - ქა­ლუ­რი და­ა­ვა­დე­ბე­ბი და ფა­რი­სებ­რი ჯირ­კვა­ლის სიმ­სივ­ნე. ჩემი ძმა 56 წლის და­ი­ღუ­პა, მას კუ­ჭის კიბო ჰქონ­და. ჩვენ მუ­სულ­მა­ნე­ბი ვართ, ამი­ტომ, როცა აქ ვინ­მე კვდე­ბა, ტრა­დი­ცი­ი­სა­მებრ, მიც­ვა­ლე­ბუ­ლებს არ ხსნი­ან, ეს კი მხო­ლოდ ხე­ლი­სუფ­ლე­ბის სა­სარ­გებ­ლოდ ხდე­ბა, რად­გან ოფი­ცი­ა­ლუ­რად ყო­ველ­თვის არ არის დას­კვნა, რომ ადა­მი­ა­ნი სიმ­სივ­ნით და­ი­ღუ­პა. მე - თირკმლის კიბო მაქვს“.

ქალი ყვე­ბა, რომ წას­ვლით აქე­დან ბევ­რი წა­ვი­და, მაგ­რამ და­სა­მარ­ხად, ყო­ველ­თვის უკან მოჰ­ყავთ.

• "მა­ი­ა­კი“ და კიშ­ტი­მის კა­ტას­ტრო­ფა

ქარ­ხა­ნა "მა­ი­ა­კი“ 1948 წელს ამოქ­მედ­და და მას­ში ია­რა­ღის პლუ­ტო­ნი­უ­მი იწარ­მო­ე­ბო­და. ექ­სპერ­ტე­ბი ტე­რი­ტო­რი­ის და­ბინ­ძუ­რე­ბის სამ ეტაპს აღ­ნიშ­ნა­ვენ, რო­მელ­შიც "თათ­რე­ბის კა­რა­ბოლ­კა“ მოხ­ვდა.

პირ­ვე­ლი ეტა­პი - 1949-1951 წლებ­ში, თხე­ვა­დი რა­დი­ო­აქ­ტი­უ­რი ნარ­ჩე­ნე­ბის ჩაშ­ვე­ბა მდი­ნა­რე ტე­ჩა­ში. 124 ათა­სი ადა­მი­ა­ნი 41 და­სახ­ლე­ბა­ში რა­დი­ა­ცი­ის ქვეშ მოყ­ვა. ნა­წი­ლი ევა­კუ­ი­რე­ბუ­ლი იყო, მაგ­რამ ზო­გი­ერ­თი სო­ფე­ლი, მა­გა­ლი­თად: მუს­ლი­უ­მო­ვო, ბრო­დო­კალ­მა­კი, რუ­სუ­ლი რეჩა და სხვე­ბი ად­გილ­ზე და­ტო­ვეს.

მე­ო­რე ეტა­პი - თვით კიშ­ტი­მის კა­ტას­ტრო­ფა, რო­მე­ლიც 1957 წლის 25 სექ­ტემ­ბერს მოხ­და. სა­ღა­მოს 5 სა­ათ­ზე, "მა­ი­ა­კის“ ატო­მურ ქარ­ხა­ნა­ში მოხ­და ძლი­ე­რი აფეთ­ქე­ბა. შე­დე­გად, ჩრდი­ლო-აღ­მო­სავ­ლეთ ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე 20 მი­ლი­ო­ნი კი­უ­რის ბირ­თვუ­ლი ნარ­ჩე­ნი იქნა გაბ­ნე­უ­ლი. შე­და­რე­ბის­თვის, ჩერ­ნო­ბილ­ში ეს რი­ცხვი 50 მი­ლი­ო­ნი იყო. 23 ათა­სი კვად­რა­ტუ­ლი კი­ლო­მეტ­რი რა­დი­ა­ცი­ით და­ბინ­ძურ­და, ხოლო 270 ათა­სი ადა­მი­ა­ნი მისი ღრუბ­ლის ქვეშ მო­ექ­ცა. ღრუ­ბე­ლი სტრონ­ცი­უმ 90-გან შედ­გე­ბო­და.

და მე­სა­მე ეტა­პი - რა­დი­ა­ცი­ის გავ­რცე­ლე­ბა "მა­ი­ა­კის" სი­ახ­ლო­ვეს მდე­ბა­რე ყარ­ა­ჩა­ის ტბი­დან, რო­მე­ლიც ბირ­თვუ­ლი ნარ­ჩე­ნე­ბის ნა­გავ­საყ­რე­ლად არის ქცე­უ­ლი. 1967 წლის გა­ზა­ფხულ­ზე ტბა დაშ­რა და ფსკე­რი გა­მოჩ­ნდა. მა­შინ ატ­მოს­ფე­რო­ში 0,6 მი­ლი­ო­ნი კი­უ­რი გა­ი­ფან­ტა და 2,7 ათას კვად­რა­ტულ კი­ლო­მეტრზე გავ­რცელ­და. ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე 42 ათა­სი ადა­მი­ა­ნი ცხოვ­რობ­და.

1957 წლის 25 სექ­ტემ­ბრის კა­ტას­ტრო­ფა ყვე­ლა­ზე მძლავ­რი იყო, მაგ­რამ მა­შინ ეს ხალ­ხმა ვერ გა­ი­გო, რად­გან ჩე­ლი­ა­ბინ­სკში 40 გა­სა­ი­დუმ­ლო­ე­ბუ­ლი ქა­ლა­ქი იყო და ინ­ფორ­მა­ცია მას­ზე მხო­ლოდ სა­ი­დუმ­ლო დო­კუ­მენ­ტა­ცი­ებ­ში ფი­გუ­რი­რებ­და...

კა­ტას­ტრო­ფის შე­სა­ხებ ხალ­ხმა საკ­მა­ოდ გვი­ან, 1989 წელს შე­ი­ტყო, სსრკ-ის უმაღ­ლე­სი საბ­ჭოს სხდო­მა­ზე და­დას­ტურ­და, რომ 32 წლის წინ კა­ტას­ტრო­ფა მოხ­და.

დღეს­დღე­ო­ბით, კიშ­ტი­მის აფეთ­ქე­ბა სიმ­ძი­მით მხო­ლოდ ჩერ­ნო­ბილ­სა და ფუ­კუ­სი­მას ჩა­მო­უ­ვარ­დე­ბა.

• მარ­ტო მინ­დორ­ში

გულ­შა­რა ის­მა­ი­ლო­ვა 1946 წელს და­ი­ბა­და. ავა­რი­ის დღეს ის 11 წლის იყო. იმ დღეს, დი­ლით, კლა­სე­ლებ­თან ერ­თად ის მინ­დორ­ში მუ­შა­ობ­და, შემ­დეგ დაბ­რუნ­და სკო­ლა­ში და გაკ­ვე­თი­ლებს და­ეს­წრო. ბოლო გაკ­ვე­თილ­ზე აფეთ­ქე­ბის ხმა გა­ის­მა. ყვე­ლა სახ­ლის­კენ გა­იქ­ცა.

გა­ვი­და რამ­დე­ნი­მე დღე, ბავ­შვე­ბი ისევ შეკ­რი­ბეს სკო­ლა­ში და ისევ გა­უშ­ვეს მინ­დორ­ში სა­მუ­შა­ოდ. ოღონდ, ამ­ჯე­რად და­ვა­ლე­ბა არა კარ­ტო­ფი­ლის ამო­ღე­ბა, არა­მედ უკან მი­წა­ში ჩაბ­რუ­ნე­ბა იყო. რამ­დე­ნი­მე დღის შემ­დეგ, ისი­ნი კვლავ მინ­დორ­ში გა­იყ­ვა­ნეს კარ­ტო­ფი­ლის კვლავ ამო­სა­ღე­ბად. ეს იყო ომის შემ­დგო­მი პე­რი­ო­დი და საჭ­მე­ლი არც ისე ბევ­რი იყო, ამი­ტომ ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი კარ­ტო­ფილს სრუ­ლად არ იღებ­დნენ და მათ ამ გზით "ინა­ხავ­დნენ“.

რო­გორც ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი ყვე­ბი­ან, რამ­დე­ნი­მე დღე­ში ქი­მი­ურ დაც­ვა­ში გა­მო­წყო­ბი­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბი მო­ვიდ­ნენ, შე­ა­მოწ­მეს ტე­რი­ტო­რია, სახ­ლე­ბი და შე­პირ­დნენ მა­ცხოვ­რებ­ლებს, რომ მალე მათ გა­და­საყ­ვა­ნად მო­ვი­დოდ­ნენ, თუმ­ცა იქ აღა­რა­ვინ გა­მო­ჩე­ნი­ლა.

ახ­ლოს იყო კი­დევ ერთი სო­ფე­ლი - რუ­სუ­ლი კა­რა­ბოლ­კა. იქი­დან მა­ცხოვ­რებ­ლე­ბი გა­იყ­ვა­ნეს, სა­ქო­ნე­ლი და­ხო­ცეს და სახ­ლე­ბი და­ან­გი­რეს.

თათ­რე­ბის კა­რა­ბოლ­კას მა­ცხოვ­რებ­ლებ­მა მხო­ლოდ 90-იან წლებ­ში გა­ი­გეს, რომ რა­დი­ო­აქ­ტი­ურ მი­წა­ზე ცხოვ­რობ­დნენ და კიშ­ტი­მის ავა­რი­ის საც­დე­ლი სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბი იყ­ვნენ. მაგ­რამ დო­კუ­მენ­ტებ­ში ეწე­რა, რომ ისი­ნიც და ათო­ბით სოფ­ლის მა­ცხოვ­რებ­ლე­ბიც 1959 წელს გა­და­ა­სახ­ლეს...

"ჩვენ არა­ნა­ი­რი მხარ­და­ჭე­რა არ გვაქვს“, - ამ­ბობს ის­მა­ი­ლო­ვა. -2005 წლი­დან 2010 წლამ­დე სოფ­ლის საკ­რე­ბუ­ლოს თავ­მჯდო­მა­რედ ვმუ­შა­ობ­დი. ამ ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში ყვე­ლა შე­საძ­ლო ავ­ტო­რი­ტეტს მივ­მარ­თე. მოს­კოვ­ში 12 სა­მი­ნის­ტრო­ში ვი­ყა­ვი, ბევრ რა­მეს დამ­პირ­დნენ, მაგ­რამ რო­გორც ხე­დავთ, ისევ აქ ვართ“.

შემ­დეგ გა­ირ­კვა, რომ საბ­ჭო­თა პე­რი­ოდ­ში ჩე­ლი­ა­ბინ­სკის მუ­შა­თა დე­პუ­ტატ­თა სამ­ხა­რეო საბ­ჭოს აღ­მას­კომ­მა 1959 წლის 29 სექ­ტემ­ბრის No546 გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბით 50-იანი წლე­ბის ბო­ლოს, "თათ­რე­ბის კა­რა­ბოლ­კა“ "გა­და­ა­სახ­ლა“. სო­ფე­ლი რუ­კე­ბი­დან გაქ­რა და მხო­ლოდ 20 წლის წინ ისევ გა­მოჩ­ნდა. სწო­რედ მა­შინ გა­ი­გო მსოფ­ლი­ომ, რომ აფეთ­ქე­ბის ეპი­ცენ­ტრი­დან 30 კი­ლო­მეტრში რამ­დე­ნი­მე სო­ფე­ლი გა­და­უ­სახ­ლე­ბე­ლი დარ­ჩა.

"თით­ქმის ყვე­ლა რა­დი­ო­აქ­ტი­უ­რი ნივ­თი­ე­რე­ბა დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში ორ­გა­ნიზ­მი­დან ქრე­ბა. ყვე­ლა­ზე მეტი - 35 წე­ლია. ჩვე­ნი შე­მოწ­მე­ბა მხო­ლოდ 1993 წელს და­ი­წყეს და 2000 წელს გა­და­ა­მოწ­მეს. მერე გა­ირ­კვა, რომ ხე­ე­ბი რა­დი­ა­ცი­ას აგ­რო­ვებს და მათი დაწ­ვა არ შე­იძ­ლე­ბა. ჩვენ კი ვწვავ­დით - გაზი არ იყო სო­ფელ­ში. ამ­დე­ნი წე­ლია ვცდი­ლობთ და მხო­ლოდ შარ­შან მი­ვაღ­წი­ეთ, რომ რო­გორც და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლებს გაზი უფა­სოდ გვქო­ნო­და..." - აცხა­დებს ქალ­ბა­ტო­ნი.

"ახ­ლოს ფერ­მაც ავა­შე­ნეთ, მაგ­რამ მა­ლე­ვე შევ­წყვი­ტეთ. ხალ­ხმა არ იცის რო­გორ იცხოვ­როს, რა ჭა­მოს. აქ დაგვტო­ვეს საც­დელ კურ­დღლე­ბად. 20-30 წლის ასაკ­ში ირ­გვლივ ყვე­ლა შე­ზღუ­დუ­ლი შე­საძ­ლებ­ლო­ბი­საა. ფერ­მის უკან პი­რუ­ტყვე­ბის დიდი სა­მარ­ხი გვაქვს“.

სოფ­ლის მა­ცხოვ­რებ­ლე­ბი არა­თუ არ გა­და­ა­სახ­ლეს, არა­მედ და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლა­დაც არ სცნეს. ამი­ტომ, გულ­შა­რა ის­მა­ი­ლო­ვა მრა­ვა­ლი წე­ლია უჩი­ვის ხე­ლი­სუფ­ლე­ბას, რათა და­ამ­ტკი­ცოს, რომ ის და მისი მე­ზობ­ლე­ბი და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლე­ბი არი­ან.

"ახლა აქ თით­ქმის არა­ვინ მო­დის. ჩვენ ვე­რა­ფერს მი­ვაღ­წევთ - მე­ზობ­ლე­ბი კვდე­ბი­ან. ჩვენ უბ­რა­ლოდ გვინ­და, რომ ხალ­ხმა აღი­ა­როს, თუნ­დაც სი­ბე­რე­ში, რომ ისი­ნი იყ­ვნენ და­ზა­რა­ლე­ბუ­ლე­ბი. ჩვენ გვინ­და, რომ მათ სიკ­ვდი­ლამ­დე იგ­რძნონ, რომ სა­ხელ­მწი­ფომ აღი­ა­რა ისი­ნი. ყვე­ლა­ფე­რი რაც ჩვენ გვჭირ­დე­ბა არის ეს. საქ­მე ფულ­ში არ არის!”

2005 წელს სა­სა­მარ­თლომ და­ად­გი­ნა, რომ "მა­ი­ა­კი“ საფრ­თხეს უქ­მნის ადა­მი­ა­ნის ჯან­მრთე­ლო­ბას და გა­რე­მოს. იმა­ვე წელს, წარ­მო­ე­ბის ასო­ცი­ა­ცი­ის დი­რექ­ტო­რი, ვიტა­ლი სა­დოვ­ნი­კო­ვი მდი­ნა­რე ტე­ჩა­ში, რამ­დე­ნი­მე ათე­უ­ლი მი­ლი­ო­ნი კუ­ბურ მეტრზე თხე­ვა­დი რა­დი­ო­აქ­ტი­უ­რი ნივ­თი­ე­რე­ბე­ბის ნარ­ჩე­ნის გაშ­ვე­ბის გამო და­ა­პა­ტიმ­რეს.

2006 წელს, სა­ხელ­მწი­ფო სა­თათ­ბი­როს 100 წლის იუ­ბი­ლეს­თან და­კავ­ში­რე­ბით, მას ამ­ნის­ტია შე­ე­ხო.

2022 წელს მხატ­ვარ­მა პა­ველ ოტ­დელ­ნოვ­მა უბე­დუ­რი შემ­თხვე­ვის ად­გი­ლის მახ­ლობ­ლად მი­ტო­ვე­ბუ­ლი შე­ნო­ბა სა­გა­მო­ფე­ნო სივ­რცედ აქ­ცია. გა­მო­ფე­ნა­ზე პა­ტი­ვი საბ­ჭო­თა ატო­მუ­რი პროგ­რა­მის შე­სა­ნარ­ჩუ­ნებ­ლად გან­წი­რულ და და­დუ­მე­ბულ სი­ცო­ცხლე­ებს მი­ა­გეს...

მო­ამ­ზა­და ეკა დარ­ჩი­აშ­ვილ­მა