კომანის ხოცვა-ჟლეტა: რუსი რეზიდენტი ყვებოდა, - ამაზე ბარბაროსული და სასტიკი არაფერი მინახავსო...

1993 წლის 5 ივლისი - საქართველოს ისტორიის უმძიმესი დღე.

აფხაზი სეპარატისტების, რუსეთის რეგულარული არმიის მებრძოლების, ასევე ჩრდილო-კავკასიელი "ბოევიკების" თავდასხმა სოფელ კომანზე, რაც ისტორიაში კომანის ხოცვა-ჟლეტის სახელით შევიდა.

კომანი პატარა სოფელია, სოხუმის ჩრდილოეთით, 15 კილომეტრში, რომელიც ძირითადად სვანებით იყო დასახლებული. აქ მდებარეობდა მართლმადიდებლური ეკლესია და დედათა მონასტერი, სადაც მონაზვნები ცხოვრობდნენ.

მას მერე, რაც 1993 წლის 2 ივლისს, რუსეთის მიერ წახალისებულმა სეპარატისტებმა ტამიშში დესანტის გადასხეს, 5 ივლისს კი გუმისთაზე შეტევა დაიწყეს, მოახერხეს და დაიკავეს სოფელი კომანი, რომელიც საკმაოდ გამაგრებული იყო. 1992 წლის აგვისტოში, ომის დაწყებისთანავე, სოფელში შექმნეს მცირერიცხოვანი საბრძოლო ჯგუფი, რომელსაც სათავეში ზაზა პაკელიანი ჩაუდგა. იმ პერიოდისთვის 23-ე ბრიგადა არ არსებობდა, კომანის მებრძოლთა ჯგუფი, ტანკსაწინააღმდეგო ბატალიონის მზვერავთა ასეულში ირიცხებოდა, შემდგომ კი 23-ე ბრიგადის მე-8-ე ბატალიონის მესამე ასეულად ჩამოყალიბდა.

1993 წლის 5 ივლისის ფართომასშტაბიანი შემოტევა კომანელებისთვის მოულოდნელი არ ყოფილა. წინა დღეს, მტრის დესანტმა, სოფელ ახალშენსა და "ზეგანის“ მთაზე განახორციელა შეტევა. ახალშენი აიღეს, ზეგანის მთაზე კი დესანტი დასხეს, გააფრთებული ბრძოლები მიმდინარეობდა, ქართველებმა ერთი ვერტმფრენი იმ დროს ჩამოაგდეს, როცა დესანტი მიწაზე ეშვებოდა. ამ დესანტიდან უკან გამობრუნებული ერთ-ერთი მებრძოლი, კომანელებმა, ტყვედ აიყვანეს, სწორედ მისგან გაიგეს, რომ ზემო ეშერაში განლაგებული იყო გენერალ ლებედის სპეცდანიშნულების 1500 - კაციანი რაზმი, რომელიც მეორე დღეს, 5 ივლისს, სამად დაიყოფოდა და მასშტაბური იერიშით აიღებდა კომანს, შემდეგ შრომას და იქ დაიკავებდა პოზიციებს, რის მერეც შრომის აღების შემდეგ სოხუმის აღება ძალიან ადვილი გახდებოდა.

ამ ვითარებაში, კომანელებისთვის სოფელში დარჩენა სიკვდილის ტოლფასი იყო, თუმცა, გაქცევა არცერთ მათგანს არ უფიქრია, პირიქით, მებრძოლებს მათი მეუღლეები, დები გვერდით დაუდგნენ...

’’ტაძრის ეზოში ქალი შერბის, სამხედრო ფორმა აცვია. მდევარი გზას უღობავს. ქალი ხელიდან უსხლტება. ცდილობს, სამრეკლომდე მიაღწიოს. მიშველეთო, - გული ყელში ებჯინება. "ბოევიკების" ფეხის ხმა და ქოშინი გარკვევით ესმის. სამრეკლოსთან ძალა ელევა. გრძნობს, მკლავში სწვდებიან…ოღონდაც ტყვეობა არა! ფიქრობს… ქალი ჯიბიდან ხელყუმბარას იღებს. სანამ მდევრები გონს მოსვლას მოასწრებენ, ყუმბარა ფეთქდება. აფეთქების ადგილას ხუთი ცხედარია: "ბოევიკების" და მერი პაკელიანის!’’ - ასე იხსენებენ კომანელი ქალბატონის, მერი პაკელიანის გმირობის ამბავს, რომელიც თავისი მეუღლის, ალექსანდრე გამსახურდიას გვერდით, კომანის დასაცავად ბოლომდე იდგა!" - ვკითხულობთ ვეტერანების საქმეთა სახელმწიფო სამსახურის ვებგვერდზე გამოქვეყნებულ სტატიაში.

რუსი ოკუპანტები და მათგან მართული სეპარატისტები სასტიკად გაუსწორდნენ მშვიდობიან მოსახლეობას, იყო წამების და გაუპატიურების შემთხვევები. მტერმა არც მონასტრის წინამძღვარი, მღვდელმონაზონი ანდრია (ყურაშვილი) დაინდო და არც აფხაზი იური ანუა, რომელთა ცხოვრებაც და მოწამებრივი აღსასულიც დარჩება ქართული სულის უტეხობის მაგალითად.

• მამა ანდრია ყურაშვილი

1966 წლის 3 აპრილს ბაღდათში დაიბადა ქართულ, სათნო და მართალ ოჯახში, სადაც მშობლები რვა შვილს ზრდიდნენ. სახელად პაატა დაარქვეს. ფიზიკურად ძლიერს აღმოსავლურ ორთაბრძოლასა და ბერძნულ-რომაული სტილით ჭიდაობაში სერიოზული მიღწევები ჰქონდა. 1992 წლის 3 აპრილს, მისი ხორციელი შობის დღეს, აღკვეცეს ბერად და, წმინდა ანდრია პირველწოდებულის პატივსაცემად, ანდრია უწოდეს. აგვისტოში კი მღვდელ-მონაზვნად აკურთხეს და სხალთის მონასტრის წინამძღვრად დანიშნეს. სხალთაში მიწის ნაკვეთს თავად ამუშავებდა და ამით თავსაც ინახავდა და სხვებსაც. პურსა და სეფისკვერსაც თავადვე აცხობდა. გამოირჩეოდა განსაკუთრებული ასკეტიზმით...

მერე იყო კომანი - წმინდა ადგილი, როგორც ამბობენ, ამ სოფელში აწამეს წმინდა გიორგის დისშვილი, წმინდა ვასილისკო; აქ გარდაიცვალა წმინდა იოანე ოქროპირი, აქვე გადამალეს წმინდა იოანე ნათლისმცემლის თავი. სწორედ კომანში, იური ანუასა და მისი ოჯახის ხელითა და სახსრებით აღდგენილ ტაძარში მიავლინეს მღვდელმსახურად. ოღონდ მაშინ, როდესაც კომანივით ლამაზი აფხაზეთის მიწა ცეცხლის ალში იყო გახვეული და ტკივილისაგან გმინავდა. ერთი წუთით არ უყოყმანია. თავის ინტერვიუში ამბობს კიდეც, არ მეშინია და ეს შიშის უქონლობა ღმერთისგანააო. ყოველდღიურად აღასრულებდა წირვა-ლოცვას. დადიოდა ჯარისკაცებთან, მოუნათლავებს ნათლავდა, უქადაგებდა, რწმენაში განამტკიცებდა, აზიარებდა. ამბობენ, თავის მორჩილს ხშირად უმეორებდა, - ნუ გეშინია! საშიში ცათა სასუფევლის გარეშე დარჩენაა. მოემზადე. ადამიანი ყველაფრისათვის მზად უნდა იყოსო!

1993 წლის 5 ივლისს კომანი ალყაში მოაქცია მტრის 1500-მა ჯარისკაცმა. ქართველ მებრძოლთაგან მხოლოდ ოცდათხუთმეტიღა დარჩენილიყო ალყაშემორტყმულ სოფელში, რომლებმაც იცოდნენ, რომ არავის დახმარების იმედი აღარ უნდა ჰქონოდათ, არც სოხუმისა და არც თბილისისა. მაინც არ მიატოვეს იქაურები და სისხლის ბოლო წვეთამდე იცავდნენ იქაურ სიწმინდეებსა და მოსახლეობას.

ღამის სამ საათზე ეკლესიაში მყოფთ მამა ანდრიამ მოუწოდა: "ყოველ წუთს უნდა ველოდოთ სიკვდილს. მოვემზადოთ აღსარებისა და ზიარებისათვის!" მიიღო აღსარება იქ მყოფთაგან, შემდეგ კი ბარძიმი გამოაბრძანა და აზიარა აღმსარებელნი.

ხუთის ნახევარზე ეკლესია ალყაში მოაქციეს და კარების გაღება მოითხოვეს. მამა ანდრიას კურთხევით იური ანუამ გააღო კარი. მაშინვე მოკიდეს ხელი და ცემით გაათრიეს...

ტაძრიდან მეორე მამა ანდრია გაიყვანეს. მოსთხოვეს თაყვანისცემა - ქრისტიანი მხოლოდ უფალს სცემს თაყვანსო! - უპასუხა. მერე მოსთხოვეს, გვითხარი, ვისი მიწაა, ქართველების თუ აფხაზებისო, პასუხად კი მიიღეს - ეს უფლის მიწააო. როდესაც უთხრეს, რომ მოკლავდნენ, მუხლებზე დადგა და ლოცვა დაიწყო. ასე, მლოცველს, უკნიდან ესროლეს კისერში და, იმის მაგივრად, რომ პირქვე დაცემულიყო, უკან გადავარდა და ზურგზე დაეცა - მკვდარმაც კი არ სცა თაყვანი მომხვდურებს. წყარო

არადა, მხოლოდ 27 წლისა იყო.

• იური ანუა

1934 წლის 6 აგვისტოს, ქალაქ ოჩამჩირეში დაიბადა. სკოლა ოქროს მედალზე დაამთავრა, მოსკოვის სამშენებლო-საინჟინრო ინსტიტუტიც წარმატებით დაასრულა. სამი საერთაშორისო პროექტის ავტორი გულში მუდამ ატარებდა უფლის სიყვარულსა და სასოებას. კომანში სააგარაკო მიწის შეძენის მერე შეიტყო იქაური სიწმინდეების შესახებ...

აიური, ოჯახთან ერთად, ფაქტობრივად, კომანში გადასახლდა და 1975 წელს საკუთარი სახსრებით დაიწყო წმინდა იოანე ოქროპირის სახელობის ტაძრის აღდგენა, რომელშიც რევოლუციამდე მართლმადიდებლური სამყაროს ერთ-ერთი უდიდესი და მნიშვნელოვანი დედათა მონასტერი იყო - აქ 1500 მონაზონი მკაცრი ტიპიკონის მიხედვით მოღვაწეობდა. იურიმ არა მარტო აღადგინა ტაძარი, არამედ მას უმთავრესი სიწმინდე - წმინდა იოანე ოქროპირის სარკოფაგიც დაუბრუნა. როდესაც განახლებულ და გამშვენიერებულ ტაძარში ილია მეორემ სადღესასწაულო წირვა აღავლინა, იურის წმინდა გიორგის პირველი ხარისხის ორდენი გადასცა ჯილდოდ.

მაგრამ ბატონი იური ჯილდოსათვის არ შრომობდა - მის მართალ სულს არ შეეძლო უქმობა, როდესაც ირგვლივ ამდენი რამ იყო გასაკეთებელი. იოანე ნათლისმცემლის თავის მესამედ პოვნის ადგილამდე მისვლა მორწმუნეებს ძალიან უჭირდათ, ამიტომაც მან საკუთარი ხელით გააკეთა 1500 საფეხურიანი კიბე. და, ასვლისას დასვენება რომ შეძლებოდათ, ყოველი 100 საფეხურის შემდეგ რკინის სკამებიც გამართა.

შეიტყო, რომ წმინდა ვასილისკოს საფლავთან მისვლას მლოცველებს მიწის მეპატრონე უშლიდა, ამიტომაც მთლიანად შეისყიდა მეპატრონისგან მისი სახლიცა და ბაღიც, რომ მორწმუნეებს შეძლებოდათ სიწმინდეების თაყვანისცემა...

მერე კი აფხაზეთის ომიც დაიწყო. თავიდანვე ჰქონდა გადაწყვეტილი, რომ კომანს არ მიატოვებდა. მხოლოდ გულით გამოითხოვდა მოძღვარს, რომ მას ტაძარში წირვა-ლოცვა აღევლინა. და ღმერთმაც მამა ანდრია მოუვლინა, ყურაშვილი. ერთი ვიდეოზეა წამიერ გაელვებად შემონახული, ერთად როგორ მიაბიჯებენ მამა ანდრია და იური. ასე ერთადვე გაიარეს გოლგოთა და შეუერთდნენ უფლის დასს.

... ეკლესიის ეზოში შემოიჭრა მტერი. გარს შემოერტყნენ ტაძარს, ითხოვდნენ, კარი გაგვიღეთო. და იურიმაც (იპოდიაკვანმა გიორგიმ), მოძღვრის კურთხევით გააღო. მოძალადეებმა ხელი სტაცეს და გარეთ გაათრიეს. ამის დანახვამ განსაკუთრებით გაამწარა მომხვდური და ღალატი დასწამეს იურის: ვინ ხარ ეროვნებით? აფხაზიო - უპასუხა. მერე, თუ აფხაზი ხარ, ქართველებთან რა გინდაო? მე ვიცი, ვინ იყვნენ ჭეშმარიტი აფხაზები და ვის ეკუთვნის ეს მიწაო -ამაყად დაუბრუნა პასუხი. მერე დაჩოქება მოსთხოვეს -"არავითარ შემთხვევაში!" - გაისმა მისი ხმა.

წმინდა ვასილისკოს წყაროსთან აიყვანეს -24 საათის განმავლობაში საშინელი სისასტიკით აწამებდნენ, სცემდნენ, მრავალგზის დაჭრეს ფეხებში, ბოლოს კი ხეზე ჩამოკიდეს და ისე დაცხრილეს. ამ ამბის შემსწრე ერთ-ერთი რუსი რეზიდენტი, ტყვედ ჩავარდნის შემდეგ, დაკითხვისას ამბობდა - მთელი ომის განმავლობაში ამაზე ბარბაროსული და სასტიკი არაფერი მინახავსო...

მისმა ოჯახმა სწორედ ამ რეზიდენტისგან შეიტყო იური ანუას მოწამებრივი აღსასრულის შესახებ. მანამდე, რამდენიმე თვის განმავლობაში, ცოლ-შვილმა არაფერი იცოდა ოჯახის უფროსის ბედსა და ადგილ-სამყოფელზე.

სხვებისგან გაიგეს ისიც, რომ კომანში, ეკლესიის გალავანთან, მამა ანდრიას საფლავის გვერდზე დაუსაფლავებიათ. ასე რომ, სიკვდილის შემდეგაც კომანში დარჩა -კვლავ მის უხილავ მეოხად და პატრონად. წყარო

ვეტერანების საქმეთა სახელმწიფო სამსახურის ვებგვერდზე გამოქვეყნებულია კომანში დაღუპულთა გვარ-სახელები:

მღვდელმონაზონი ანდრია (ყურაშვილი)

იური (გიორგი) ანუა

ზაზა პაკელიანი

მერი პაკელიანი

ავთო კახიანი

ვლადიმერ კახიანი

ელგუჯა გვიჩიანი

ადამ(ედიკა) გვიჩიანი

გოგი გურჩიანი

ზურაბ გურჩიანი

მალხაზ კახიანი

ალექსანდრე გამსახურდია

ვალო ჩხეტიანი

ეგნატე კვიციანი

ზური გიორბელიძე

ჩხეტიანი მერაბი

მურთაზ ჩხეტიანი

ინდიკო ჩხეტიანი

რევაზ კვანჭიანი

შოთა კვანჭიანი

გუნდიერ გულედანი

გენადი გადრანი

თამაზ ჩხეტიანი

ანზორ სუბელიანი.