რუსეთი უკრაინაში შეჭრის პარალელურად სასურსათო ომსაც აწარმოებს - რა ემუქრება მსოფლიოს სასურსათო უსაფრთხოებას და როგორ უნდა იმოქმედოს საქართველომ?

რუსეთის უკრაინაში შეჭრამ და აგრესორის მიერ ევროპის შუაგულში ომის გაჩაღებამ მსოფლიოს მრავალი მიმართულებით შეუქმნა პრობლემები. ევროკომისიის პრეზიდენტმა ურსულა ფონ დერ ლაიენმა რამდენიმე დღის წინ, სასურსათო უსაფრთხოების თვალსაზრისით მოსალოდნელ პრობლემებზე ისაუბრა.

"რუსეთის პრეზიდენტის, ვლადიმერ პუტინის აგრესიას უკრაინის წინააღმდეგ ევროპის ფარგლებს გარეთაც აქვს შედეგები. ჰუმანიტარული საჭიროებები რეკორდულად მაღალ დონეზეა, კრემლის ომი საფრთხეს უქმნის სასურსათო უსაფრთხოებას მთელ მსოფლიოში“, - განაცხდა მან. მისივე თქმით, მსოფლიოში სურსათის დეფიციტის პრობლემის მოსაგვარებლად, ევროკავშირი - მსოფლიოში ყველაზე დიდი ჰუმანიტარული დონორი, 2024 წლამდე 2.5 მილიარდ ევროს გამოყოფს, რათა დაეხმაროს რეგიონებს, რომლებიც ყველაზე მეტად დაზარალდნენ სასურსათო უსაფრთხოების თვალსაზრისით, ასევე, მიიღებს სპეციალურ ზომებს ევროპული საკვების წარმოების გაზრდის მიზნით.

რუსეთ-უკრაინის ომის ფონზე გლობალური სასურსათო უსაფრთხოების თვალსაზრისით, ახალ საფრთხეებს ხედავს გაეროს სურსათისა და სოფლის მეურნეობის ორგანიზაციაც (FAO). მისი მიმოხილვის მიხედვით, რუსეთი მსოფლიოში ხორბლის ყველაზე დიდი ექსპორტიორია, უკრაინა - სიდიდით მეხუთე. ორივე ქვეყანა მსოფლიოს ქერის მარაგის 19%-ს, ხორბლის 14%-ს და სიმინდის 4%-ს აწვდის, რაც მსოფლიოში მარცვლეულის ექსპორტის ერთ მესამედზე მეტია. FAO-ში მიიჩნევენ, რომ მარცვლეულისა და ზეთის მიწოდების ჯაჭვისა და ლოგისტიკის შეფერხებები, ასევე, რუსეთიდან ექსპორტზე დაწესებული შეზღუდვები, მსოფლიო სურსათის უსაფრთხოების სურათს მნიშვნელოვნად შეცვლის.

იქედან გამომდინარე, რომ ამ დროისთვის მიმდინარე კონფლიქტის ინტენსიურობა და ხანგრძლივობა უცნობია, ამ ორი დიდი ექსპორტიორი ქვეყნის სასოფლო-სამეურნეო აქტივობები კი სავარაუდოდ შეფერხდება, შესაძლოა ამან მსოფლიოს სურსათით მომარაგებას სერიოზული საფრთხე შეუქმნას.

ორგანიზაცია ყურადღებას ამახვილებს მთავარ რისკფაქტორებზე და ვარაუდობს, რომ რუსეთის წინააღმდეგ ფინანსურმა სანქციებმა შესაძლოა შეზღუდოს სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტების წარმოება და ზრდა, რაც, საბოლოოდ, კიდევ უფრო გაზრდის ფასებს.

"როცა მსოფლიოს მოსახლეობის 35%-თვის ხორბალი მთავარი საკვებია, მიმდინარე კონფლიქტმა შეიძლება სწრაფად და მკვეთრად შეამციროს რუსეთიდან და უკრაინიდან ხორბლის ექსპორტი. ჯერჯერობით უცნობია, შეძლებენ თუ არა ამ ხარვეზის შევსებას ექსპორტიორები. ხორბლის მარაგი უკვე მცირდება კანადაში, ხოლო ამერიკის შეერთებული შტატები, არგენტინა და სხვა ქვეყნები, ალბათ, ექსპორტს შეზღუდავენ, რათა შიგა მოხმარება უზრუნველყოფნ“, - ნათქვამია დასკვნაში.

ეკონომიკის ექსპერტებისა და ანალიტიკოსების თქმით, ხორბლის რაოდენობა და მიწოდება მსოფლიო ბაზარზე შეზღუდულია, მაგრამ თვითონ FAO-ც ფიქრობს, რომ ეს უფრო აფრიკულ და განვითარდებად ქვეყნებს დაარტყამს. მსოფლიოში სულ 8 ქვეყანაა ხორბლის მიმწოდებელი, აქედან დღეს ორი ქვეყნის - უკრაინა-რუსეთის პრობლემა დგას, რომელსაც მსოფლიო ბაზრის 25% უკავია და მათი ამოვარდნა ბაზრიდან, რა თქმა უნდა, პრობლემებს შექმნის. მსოფლიო ეკონომიკური ანალიტიკოსები თანხმდებიან იმაზე, რომ სიტუაცია არაორდინალურია და, შესაბამისად, სუბსიდირების პროგრამები უნდა არსებობდეს. მსოფლიო კრიზისის დროს, როდესაც სურსათის მიწოდება უკვე პრობლემური გახდა, მათზე ფასების ზრდაც გარდაუვალი იქნება, ამიტომ მთავრობები უნდა შეეცადონ, ხელი შეუწყონ იმპორტიორებს და უფრო მეტად განავითარონ ადგილობრივი წარმოება, რაც ყველაზე რეალური თავდაცვა იქნება ამ სიტუაციაში.

როგორც ambebi.ge-ს ეკონომისტი, პროფესორი ლადო პაპავა ეუბნება, დასავლეთში გამომავალ პუბლიკაციებში თანდათან მკვიდრდება ტერმინი - სასურსათო ომი, რაც ზუსტად ასახავს იმას, რომ რუსეთი ცდილობს სურსათის პრობლემა თავის სასარგებლოდ გამოიყენოს და ეს გასაგებიცაა - რუსეთს აქვს გარკვეული უპირატესობა მარცვლეულის ექსპორტში.

"ვიდრე ეს ომი და უკრაინის კრიზისი დაიწყებოდა, სურსათის წარმოების თვალსაზრისით, რუსეთი და უკრაინა მსოფლიოში საკმაოდ სერიოზიული ექსპორტიორი ქვეყნები იყო. ხორბალს თუ ავიღებთ, უკრაინა და რუსეთი ერთად აწარმოებდნენ მსოფლიო ხორბლის სადღაც 15%-მდე, ექსპორტს რაც შეეხება, ორივე - მსოფლიო ექსპორტის 25%-ზე მეტს. ეს ძალზე დიდი მაჩვენებელია. ახლა, ომის გამო, ბუნებრივია, უკრაინა ექსპორტიორი ვერ იქნება. მეტიც, მას თუ ხორბლის რამე მარაგი აქვს, ის შიგა მოხმარებისთვის, ანუ საკუთარი მოსახლეობის გამოსაკვებად დასჭირდება. ხოლო რუსეთი ამ ხორბალს, პრაქტიკულად, იყენებს როგორც იარაღს. ყირიმის კონფლიქტის შემდეგ, რუსეთმა გააძლიერა მარცვლეულის წარმოება, მისი ექსპორტი და წარმოიდგინეთ, ახლა მსოფლიო ექსპორტს მოაკლდება მეოთხედი - 25%, რაც იმას ნიშნავს, რომ მიწოდება შემცირდება, ფასები კი გაიზრდება. რუსეთი რის ექსპორტსაც განახორციელებს, იმას დაადებს ძალიან დიდ ფასს, თუ არა და, არ გაიტანს და ამითაც გაიზრდება ფასები. ამიტომ გჩნდა ასეთი ახალი ტერმინი - სასურსათო ომი. ეს ტერმინი ნელ-ნელა მკვიდრდება დასავლეთში გამომავალ პუბლიკაციებში, რაც ზუსტად ასახავს იმას, რომ რუსეთი ცდილობს სურსათის პრობლემა თავის სასარგებლოდ გამოიყენოს. ეს ჩემთვის გასაგებიცაა, რადგან რუსეთს აქვს გარკვეული უპირატესობა მარცვლეულის ექსპორტში. ამ შემთხვევაში რა მოხდება ხორბალზე? რა თქმა უნდა, ხორბალზე ფასები გაიზრდება და საბოლოო ჯამში, ეს აისახება პურის ფასზე. ეს არის გარდაუვალი მსოფლიო ტენდენცია, რომელიც დიდი ალბათობით იქნება. ნამდვილად ვერ გეტყვით, რა უნდა მოხდეს ისეთი ამ ეტაპზე, რომ ეს ასე არ მოხდეს“.

ეკონომისტის თქმით, ძალზე ბევრი სამუშაოა ადგილობრივი წარმოების გაზრდის თვალსაზრისით. ჩვენ გვაქვს სერიოზული რესურსი, რეზერვი, რათა გავზარდოთ ხორბლის წარმოება. ამასთანავე, რა თქმა უნდა, მიდის ახალი ბაზრების მოძიებაც.

"აქამდე გლობალურად ვსაუბრობდი, ახლა რაც შეეხება საქართველოს. რა თქმა უნდა, აქაც გაძვირდება სასურსათო პროდუქტები და გაძვირდება პურიც, მაგრამ ხორბალი არის მთავარი, მით უფრო, ჩვენ თითქმის სრულად ვართ დამოკიდებული რუსულ იმპორტზე. რუსეთმა, პრაქტიკულად, შეაჩერა ხორბლის ექსპორტი, ზოგიერთი მიმართულებით გააძვირა მაშინ, როცა ფქვილის ექსპორტზე ჯერჯერობით ისეთი ტიპის გაძვირება არ არის, რაც ასტიმულირებს ფქვილის ექსპორტს რუსეთიდან. ეს იმას ნიშნავს, რომ რუსეთში წისქვილკომბინატები მუშაობენ, საქართველოს შემთხვევაში ეს ნიშნავს, რომ წისქვილკომბინატები უნდა გაჩერდნენ - სჯობს ფქვილი შემოიტანო, უფრო იაფი იქნება, პურის ფასი რომ არ გაგიძვირდეს და გააჩერო წისქვილკომბინატები. ეს აისახა კიდეც ქართულ იმპორტზე, ამიტომ აქ ძალზე ბევრი სამუშაოა, უწინარეს ყოვლისა, ადგილობრივი წარმოების გაზრდის კუთხით. ჩვენ გვაქვს სერიოზული რესურსი, რეზერვი, რათა გავზარდოთ ხორბლის წარმოება. ეს არ ნიშნავს სრულად ვაწარმოებდეთ იმ რაოდენობით ხორბალს, რომელიც ადგილობრივ მოთხოვნილებებს დააკმაყოფილებს, მაგრამ შესაძლებელია, რომ იმპორტი შევამციროთ. ამასთან, რა თქმა უნდა, მიდის ახალი ბაზრების მოძიება - მაგ. საინტერესოა ყაზახეთიდან მარცვლეულის იმპორტი, მაგრამ უნდა გვახსოვდეს, რომ ყაზახეთი რუსეთთან ერთად ევრაზიული ეკონომიკური კავშირის წევრია და ამან შეიძლება ის გამოიწვიოს, რომ რუსეთმა ყაზახეთს მოთხოვოს გარკვეული ბარიერების დაწესება და გვრჩება ძირითადად, მექსიკური, ამერიკული, თუ კანადური ხორბალი. რაც შეეხება ინდურ ხორბალს, როგორც სპეციალისტები ამბობენ, ის საკმაოდ დაბალი ხარისხისაა და თუ ჩვენს მოსახლეობას პატივს ვცემთ, ჯობია, ინდური ხორბალი არ შემოვიტანოთ.

პანდემია ჯერ დასრულებული არ არის და არც პანდემიით გამოწვეული ინფლაცია - დაძლეული. ამას დაემატა უკრაინის კრიზისი და დასავლეთის მიერ რუსეთზე დაწესებული სანქციები, რაც იმას ნიშნავს, რომ ინფლაციური პროცესები მთელს მსოფლიოში გაგრძელდება, ეს გარდაუვალი პროცესია. რაც შეეხება რუსეთს, ის ყველანაირად ცდილობს, შეიმსუბუქოს მდგომარეობა, გამოიყენოს ჩინეთის, ინდოეთის და სხვა ქვეყნების მიმართულება. ეს, რა თქმა უნდა, რუსეთის ინტერესებშია, მაგრამ პრაქტიკულად, რუსეთში უკვე დაწყებულია სავალუტო კრიზისი, თვალსაჩინოა ფინანსური კრიზისი და დღევანდელი გადასახედიდან ასე ჩანს, რომ იქ შემოდგომით ჩამოყალიბდება სრულფასოვანი ეკონომიკური კრიზისი. ჩვენ, ეკონომისტებს გვაქვს ასეთი კრიტერიუმი - სულ ცოტა 3 კვარტალი უნდა იყოს ეკონომიკური ვარდნა, ეკონომიკური კრიზისი რომ ჩაითვალოს, სამი კივარტალი კი 9 თვეა“.