თბი­ლის­ში მას­ზე ლე­გენ­დებს დღემ­დე ყვე­ბი­ან. ულა­მა­ზე­სი მე­დი­კო მე­ბუ­რიშ­ვი­ლის ცხოვ­რე­ბაც და ამ ქვეყ­ნი­დან წას­ვლაც გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი, იდუ­მა­ლე­ბით სავ­სე მოვ­ლე­ნა იყო თბი­ლი­სი­სათ­ვის. მას­ზე უამ­რა­ვი ტყუ­ილ-მარ­თა­ლი შე­იქ­მნა!

1968 წლის 14 აპ­რილს 21 წლის უნდა გამ­ხდა­რი­ყო. 10 აპ­რილს დაკ­რძა­ლეს სა­ბურ­თა­ლოს სა­საფ­ლა­ო­ზე. მისი დაკ­რძალ­ვის პრო­ცე­სი­ას ზღვა ხალ­ხი მიჰ­ყვე­ბო­და, ეს იმ­დე­ნად უჩ­ვე­უ­ლო იყო, ამ­ბო­ბენ, რომ იმ­ჟა­მინ­დე­ლი ხე­ლი­სუფ­ლე­ბა გვა­რი­ა­ნად შე­შინ­და. თურ­მე "ამე­რი­კის ხმა­მაც" კი გა­დას­ცა - თბი­ლის­ში, ულა­მა­ზე­სი ახალ­გაზ­რდა ქარ­თვე­ლი ქალ­ბა­ტო­ნის დარ­ძალ­ვა­ზე არ­ნა­ხუ­ლი ხალ­ხმრავ­ლო­ბა იყოო! გთა­ვა­ზობთ სტა­ტი­ას ჟურ­ნალ "ბო­მონ­დის"არ­ქი­ვი­დან:

"ისი­ნი ერ­თად გა­ი­ზარ­დნენ. პა­ტა­რა ქა­ლა­ქის ერთი უბ­ნის ცნო­ბილ სკო­ლა­ში კლა­სე­ლე­ბი იყ­ვნენ, მერე - უახ­ლო­ე­სი მე­გობ­რე­ბი და ერ­თად გა­ა­ტა­რეს ახალ­გაზ­რდო­ბა, - 21 წლამ­დე. ერთ-ერთი მათ­გა­ნი ამ ასაკ­ში და­ი­ღუ­პა. მა­შინ ბევ­რი ახალ­გაზ­რდა და­ი­ღუ­პა მის გარ­შე­მო, მო­უ­ლოდ­ნე­ლი სიკ­ვდი­ლით, მაგ­რამ იმ ერ­თის სი­ცო­ცხლე ბო­ლომ­დე გა­მო­უც­ნობ მი­თად დარ­ჩა. ამ მითს დღემ­დე ინა­ხავს სა­ზო­გა­დო­ე­ბა, რო­მელ­მაც ჩა­მო­ა­ყა­ლი­ბა ეს გო­გო­ნა, შემ­დეგ კი უკა­ნას­კნელ გზა­ზე გა­ა­ცი­ლა.

ის მე­ო­რე ჩემი რეს­პონ­დენ­ტია, ცნო­ბი­ლი ჟურ­ნა­ლის­ტი ვახ­ტანგ კო­ბა­ი­ძე, - ადა­მი­ა­ნი, რო­მელ­მაც სა­კუ­თარ მო­გო­ნე­ბებ­ში შე­მო­ი­ნა­ხა მე­დი­კო მე­ბუ­რიშ­ვი­ლი­სა და მა­შინ­დე­ლი თბი­ლი­სის ხსოვ­ნა. რო­მელ­საც ძა­ლი­ან ენატ­რე­ბა თბი­ლი­სუ­რი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბი და, მას­თან ერ­თად, ულა­მა­ზე­სი გო­გო­ნა, რო­მე­ლიც ამ ქა­ლა­ქის ნა­წი­ლიც იყო და ბი­ოგ­რა­ფი­აც. ამი­ტომ ამ­ბა­ვი, რო­მელ­საც ბა­ტო­ნი ვახ­ტან­გი მოგ­ვი­თხრობს, ამ ქა­ლა­ქის და მას­ში მცხოვ­რე­ბი ადა­მი­ა­ნე­ბის ის­ტო­რი­ა­ცაა.

• უბა­ნი

მე­დი­კო ზე­მელ­ზე, პა­პა­ნი­ნის ქუ­ჩა­ზე და­ი­ბა­და. გრი­ბო­ე­დო­ვის ქუ­ჩის ასახ­ვევ­თან მდე­ბა­რე­ობ­და მისი სახ­ლი. დედა, ქალ­ბა­ტო­ნი ვე­ნე­რა, ექი­მი იყო, მამა, ბა­ტო­ნი შალ­ვა, - სტამ­ბის დი­რექ­ტო­რი. პა­ტა­რა გო­გო­ნა ძვე­ლი, თბი­ლი­სე­ლი ინ­ტე­ლი­გენ­ტე­ბის ოჯახ­ში იზ­რდე­ბო­და. ამ ოჯა­ხის სუ­ლის­კვე­თე­ბა კარ­გად იგ­რძნო­ბო­და მი­სა­ღებ ოთახ­ში, სა­დაც ბრწყინ­ვა­ლე ბიბ­ლი­ო­თე­კა მო­ე­წყოთ. თა­ვის ოთახ­ში ცალ­კე ბიბ­ლი­ო­თე­კა­ში გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ად­გი­ლი სა­თავ­გა­და­სავ­ლო წიგ­ნებს ეკა­ვა. თა­ვის ასაკ­თან შე­და­რე­ბით გა­ცი­ლე­ბით მეტი იცო­და. კარ­გად იცო­და რამ­დე­ნი­მე უცხო ენა. 53-ე სკო­ლა­ში მე­სა­მე კლას­ში გა­და­ვი­და. მე­დი­კოს სკო­ლა­ში ტა­რე­ბა მე­ზო­ბელ­მა, 53-ე სკო­ლის პე­და­გოგ­მა, ნინა უჩა­ნე­იშ­ვილ­მა ითა­ვა.

მა­შინ არა­ვის უკ­ვირ­და მე­ზობ­ლის ამ­გვა­რი თავ­და­დე­ბა. ძვე­ლი თბი­ლი­სი იყო, გახ­სნი­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბით, ყვე­ლა ერთ ოჯა­ხად ცხოვ­რობ­და. მე­დი­კოს მშობ­ლე­ბი მუ­შა­ობ­დნენ და მე­ზო­ბე­ლი ოჯახს ამ ფორ­მით ეხ­მა­რე­ბო­და. პირ­ვე­ლი­ვე დღეს ყუ­რა­დღე­ბა მი­იქ­ცია ლა­მაზ­მა გო­გო­ნამ ქერა თმი­თა და მო­ნაც­რის­ფრო თვა­ლე­ბით. მის გა­რეგ­ნო­ბას სუ­ლი­ე­რე­ბა კი­დევ მეტ ხიბლს მა­ტებ­და. კონ­ტაქ­ტუ­რი, კე­თი­ლი და გახ­სნი­ლი ბუ­ნე­ბის გო­გო­ნა კლა­სე­ლებს უმალ და­უ­მე­გობ­რდა. გან­სა­კუთ­რე­ბით ვა­ჟებ­თან მე­გობ­რობ­და და ამ მე­გობ­რო­ბა­ში ტოლს არა­ვის უდებ­და. რა­ღაც­ნა­ი­რი, "ვაჟ­კა­ცუ­რი" გო­გო­ნა ყო­ფი­ლა.

• თა­ვი­სუფ­ლე­ბის ფასი

ასე­თი ადა­მი­ა­ნე­ბი უმალ ხვდე­ბი­ან სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ყუ­რა­დღე­ბის ცენ­ტრში და იგი­ვე სა­ზო­გა­დო­ე­ბა და­უნ­დო­ბე­ლი­ცაა მათ მი­მართ. სკო­ლი­დან­ვე ყვე­ლა იც­ნობ­და, არა მხო­ლოდ სა­ო­ცა­რი, ვე­ლუ­რი სი­ლა­მა­ზის, უფრო თა­ვი­სუფ­ლე­ბის სიყ­ვა­რუ­ლის გამო. იმ წლე­ბის­თვის შე­უ­ფე­რე­ბე­ლი სი­თა­მა­მი­თა და სი­ლა­ღით გა­მო­ირ­ჩე­ო­და, 60-იანი წლე­ბის თბი­ლი­სი, - მის­თვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი კონ­ტრას­ტე­ბით, ერთი მხრივ, იდე­ა­ლუ­რი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბით, ხოლო მე­ო­რე მხრივ, იდე­ო­ლო­გი­უ­რი ჩა­კე­ტი­ლო­ბით. ადა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ლე­ბიც ერ­თმა­ნე­თის სიყ­ვა­რულს გა­მო­ხა­ტავ­დნენ და ჩარ­ჩო­ე­ბი, რო­მელ­საც თა­ვად­ვე ქმნიდ­ნენ. მე­დი­კო ამო­ვარ­დნი­ლი იყო სა­ერ­თო კონ­ტექ­სტი­დან, თუნ­დაც იმი­ტომ, რომ ცხენ­ზე ამ­ხედ­რე­ბულს რუს­თა­ვე­ლის გამ­ზირ­ზე ჯი­რი­თი შე­ეძ­ლო, ან პირ­ველს მოკ­ლედ შე­ეჭ­რა თმა და სპი­ლენ­ძის­ფრად შე­ე­ღე­ბა. და­დი­ო­და შარ­ვლით, მე­გობ­რობ­და ვა­ჟებ­თან. ყო­ველ­თვის იქ­ცე­ო­და ისე, რო­გორც სურ­და და ამ თა­ვი­სუფ­ლე­ბა­ში მას ვე­რა­ვინ შე­ე­წი­ნა­აღ­მდე­გე­ბო­და. ასე­თი გავ­ლე­ნა ჰქონ­და მე­გობ­რებ­ზეც: "მის გვერ­დით სა­ზო­გა­დო­ე­ბის აზ­რის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბა გვა­ვი­წყდე­ბო­და და ყვე­ლა მისი ქა­რიზ­მა­ტუ­ლი თა­ვი­სუფ­ლე­ბის გავ­ლე­ნის ქვეშ ვექ­ცე­ო­დით", - მე­უბ­ნე­ბა ბა­ტო­ნი ვახ­ტან­გი.

ასე რა­ტომ იც­ვამს? რა უც­ნა­უ­რად იქ­ცე­ვა? - გაჩ­ნდა პირ­ვე­ლი კო­მენ­ტა­რე­ბი. წლებ­თან ერ­თად ვრცელ­დე­ბო­და უკ­მა­ყო­ფი­ლო­თა ჭო­რე­ბი "განგსტერ" გო­გო­ნა­ზე, რო­მე­ლიც "ია­რაღს ატ­რი­ა­ლებ­და" და მას­თან გა­კა­რე­ბა სა­ში­ში იყო. გო­გო­ნა­ზე, რო­მე­ლიც ში­ლი­ფად ჩაც­მუ­ლი და­დი­ო­და და ნარ­კო­ტი­კებს მო­იხ­მარ­და. "რაში სჭირ­დე­ბო­და ია­რა­ღი, მთე­ლი უბ­ნის ვა­ჟე­ბი მას ვი­ცავ­დით. რო­გორ გა­ვა­ქარ­წყლო ეს ჭო­რე­ბი? მე­დი­კოს არც ია­რა­ღი ჰქო­ნია და არც ნარ­კო­ტი­კებ­თან "მე­გობ­რობ­და", - გულ­და­წყვე­ტით მე­უბ­ნე­ბა ბა­ტო­ნი ვახ­ტან­გი.

იზ­რდე­ბო­და იმ ჩარ­ჩო­ე­ბის გარ­ღვე­ვის ვნე­ბაც, - რა­ღაც მე­ტის სურ­ვი­ლით.

• ტვის­ტი, ტიკო

ძი­რი­თა­დი გა­სარ­თო­ბი თე­ატ­რში სი­ა­რუ­ლი იყო. ახალ­გაზ­რდე­ბი კა­ფე­ებ­ში - "მეტ­რო­სა" და "ჩორ­ნი კო­ფე­ში" იკ­რი­ბე­ბოდ­ნენ. სკო­ლა ახა­ლი დამ­თავ­რე­ბუ­ლი ჰქონ­დათ და სხვა­ნა­ი­რი გარ­თო­ბა უნ­დო­დათ. კაფე "მეტ­რო­ში" საქ­სო­ფონ­ზე ჯაზს საშ­კა კე­ნე­დი უკ­რავ­და. პრე­ზი­დენტ კე­ნე­დის­თან გა­რეგ­ნუ­ლი მსგავ­სე­ბის გამო შე­არ­ქვეს ეს მეტ­სა­ხე­ლი. საშ­კას შეს­რუ­ლე­ბა იშ­ვი­ა­თი გა­მო­ნაკ­ლი­სი იყო. გა­მორ­ჩე­უ­ლად ლუი არმსტრონ­გის კომ­პო­ზი­ცი­ას - "ქა­რა­ვა­ნი" უკ­რავ­და. რო­გორ? მა­შინ? ეს ხომ იკ­რძა­ლე­ბო­და. მი­ნი­მა­ლუ­რი გა­სარ­თო­ბის გამო, ახალ­გაზ­რდე­ბის ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რი ნიჭი სა­ოც­რად გან­ვი­თარ­და. იკ­რი­ბე­ბოდ­ნენ, ცეკ­ვავ­დნენ, სპექ­ტაკ­ლებს თა­ვად დგამ­დნენ. სხვა გა­სარ­თო­ბი რომ არ იყო, ყვე­ლა სპექ­ტაკ­ლი ზე­პი­რად იცოდ­ნენ. ერთხელ მაგ­ნი­ტო­ფო­ნი, დიდი იშ­ვი­ა­თო­ბა, ჩა­ი­ტა­ნეს რუს­თა­ველ­ზე და მე­გობ­რებ­მა "ტვის­ტი" იცეკ­ვეს. მათ­თან ერ­თად იყო მე­დი­კოც. ყვე­ლა­ფე­რი რუს­თა­ველ­ზე, გამ­ვლე­ლე­ბის თვალ­წინ ხდე­ბო­და. მა­შინ ყვე­ლას ერ­თნა­ი­რად ეცვა. ის, რაც მა­ღა­ზი­ა­ში იყი­დე­ბო­და. გან­სხვა­ვე­ბუ­ლი სა­მო­სი სუ­ხიშ­ვი­ლებს გას­ტრო­ლე­ბი­დან ჩა­მოჰ­ქონ­დათ და ყიდ­დნენ. ალ­ბათ და­ნარ­ჩენ სამ­ყა­როს­თან და­სა­კავ­ში­რე­ბე­ლი ერ­თა­დერ­თი გზა ეს იყო. და მუ­სი­კა, რო­მელ­საც ახალ­გაზ­რდე­ბი ის­მენ­დნენ.

მე­დი­კო, ძი­რი­თა­დად, შარ­ვალს იც­ვამ­და, რაც დიდი იშ­ვი­ა­თო­ბა იყო. მე­გობ­რებ­თან ერ­თად ეწე­ო­და სი­გა­რეტს. თბი­ლის­ში, პე­როვ­სკა­ი­ა­ზე, ქურ­თის ქალი, ტიკო ცხოვ­რობ­და, რო­მე­ლიც ტან­საც­მელს ყიდ­და. ძვი­რა­დღი­რე­ბუ­ლი სი­ა­მოვ­ნე­ბა იყო მსოფ­ლი­ოს სხვა­დას­ხვა ქვეყ­ნი­დან ჩა­მო­სუ­ლი სა­ქო­ნე­ლი, ამი­ტომ მე­დი­კო და მისი უახ­ლო­ე­სი მე­გობ­რე­ბი ტან­საც­მელს ერთი კვი­რით თხო­უ­ლობ­დნენ და ისევ აბ­რუ­ნებ­დნენ. "წა­ვი­დეთ, ტი­კოს მი­ვად­გეთ", - იტყო­და ხოლ­მე მე­დი­კო და მე­გობ­რებს აი­ყო­ლი­ებ­და. წვე­უ­ლე­ბის­თვის ერთხელ ულა­მა­ზე­სი კაბა ითხო­ვა. ერთ კვი­რა­ში კაბა ტი­კოს და­უბ­რუ­ნა და სხვა წა­ი­ღო. ამი­ტომ, მე­დი­კოს, იმ თბი­ლი­სი­სათ­ვის უცხოდ და ამავდრო­უ­ლად, ულტრა­მო­დუ­რად ეცვა. ქა­ლაქ­ში სულ რამ­დე­ნი­მე ნარ­კო­მა­ნი იყო. რო­გორც ავად­მყო­ფებს, მათ ნარ­კო­ტიკს მედ­პუნ­ქტში უფა­სოდ უკე­თებ­დნენ. ახალ­გაზ­რდე­ბის ნა­წი­ლი მა­რი­ხუ­ა­ნას მო­იხ­მარ­და. ჩუ­მად, არა­ვის რომ გა­ე­გო, ისიც მა­შინ, თუ სასმლის ფული არ ჰქონ­დათ.

მა­რი­ხუ­ა­ნა შუა აზი­ი­დან შე­მო­სუ­ლი გა­სარ­თო­ბი იყო, რომ­ლის გა­სინ­ჯვის სურ­ვი­ლი ახალ­გაზ­რდებს ნა­წილს ჰქონ­და.

გამ­ხდა­რი, თა­თა­რი კაცი იყო ქო­რ­ოღ­ლი. აბა­ნო­ებ­თან ცხოვ­რობ­და. მა­რი­ხუ­ა­ნას მა­ნე­თად ყიდ­და. თა­ვად უფრო მეტს უხ­დი­და მი­ლი­ცი­ას, რომ თვა­ლე­ბი და­ე­ხუ­ჭა. თვი­თონ სულ "კა­იფ­ში" იყო, მაგ­რამ არა­ვინ იჭერ­და.

კი­დევ, იყო წამ­ლე­ბი, რომ­ლის გა­და­ჭარ­ბე­ბუ­ლი დოზა თრო­ბას იწ­ვევ­და. ამა­ზე მეტი ნარ­კო­ტი­კი მათ წრე­ში არა­ვის გა­უ­სინ­ჯავს. მათ შო­რის, არც მე­დი­კოს. 70-იან წლებ­ში მე­გობ­რე­ბის ჯგუ­ფი და­ნა­წევ­რდა. ნა­წი­ლი ნემსზე "შეჯ­და", ნა­წილ­მა სმა და­ი­წყო. მაგ­რამ მე­დი­კო აღარ იყო მათ შო­რის.

• უკა­ნას­კნე­ლი დღე

წინა დღე­ებ­ში მე­გობ­რებს ცოტა დაბ­ნე­უ­ლი და შე­ში­ნე­ბუ­ლი ეჩ­ვე­ნათ. გა­რეთ გას­ვლა არ უნ­დო­და. თუ გა­ვი­დო­და, მხო­ლოდ მე­გობ­რე­ბის თან­ხლე­ბით. იმ დღეს მე­დი­კო სახ­ლი­დან ერ­თმა ქალ­მა გა­მო­იყ­ვა­ნა. ორი ვაჟი ქუ­ჩა­ში ელო­და. სი­ნამ­დვი­ლე­ში რა მოხ­და, დღემ­დე არა­ვინ იცის. ქა­ლაქ­ში ხმა და­ირ­ხა, მე­დი­კო მე­ბუ­რიშ­ვი­ლი თერ­თმეტ­სარ­თუ­ლი­ა­ნის ლიფ­ტში გა­და­ჭარ­ბე­ბუ­ლი დო­ზით გარ­დაც­ვლი­ლი იპო­ვე­სო. ექ­სპერ­ტი­ზა­ზე კი მის ახ­ლობ­ლებს ჩუ­მად უთხრეს: "ამ საქ­მეს მი­ხე­დეთ, თავ­ში აქვს ჩარ­ტყმუ­ლი". სა­სა­მარ­თლო პრო­ცეს­ზე მხო­ლოდ ის ქალ­ბა­ტო­ნი - მა­ნა­ნა მგე­ლა­ძე გა­ა­სა­მარ­თლეს, რო­მელ­მაც მე­დი­კო ში­ნი­დან გა­იყ­ვა­ნა. ის ორი ვაჟი არ გა­მო­ცხა­დე­ბუ­ლა. მა­ნა­ნას ოთხწ­ლი­ა­ნი პა­ტიმ­რო­ბა მი­უ­სა­ჯეს. თუმ­ცა, ორ წე­ლი­წად­ში გა­მო­უშ­ვეს და იმა­ვე წელს მა­ღა­ზია "ცი­ცი­ნა­თე­ლა­ში" და­ი­წყო მუ­შა­ო­ბა. ახ­ლობ­ლე­ბი კი­დევ მე­ტად და­ა­ეჭ­ვა ამ ამ­ბავ­მა. "ცი­ცი­ნა­თე­ლა" ვა­ლუ­ტის მა­ღა­ზია იყო, სა­დაც უცხო­ე­ლე­ბის­თვის და მა­ღა­ლი თა­ნამ­დე­ბო­ბის პი­რე­ბის­თვის სა­უ­კე­თე­სო უცხო­უ­რი სა­ქო­ნე­ლი იყი­დე­ბო­და. ასე­თი მა­ღა­ზია საბ­ჭო­თა სა­ქარ­თვე­ლო­ში უშიშ­რო­ე­ბის სამ­სა­ხუ­რის გა­რე­შე ვერ იარ­სე­ბებ­და. "ყვე­ლა­ფერ­ში რომ ნო­მენკლა­ტუ­რის ხელი ერია, ცხად­ზე უცხა­დე­სი იყო. მე­დი­კო მოკ­ლეს, მაგ­რამ ვე­რა­ფე­რი მო­უ­ხერ­ხეს მის ქა­რიზ­მას, რად­გან მისი თა­ო­ბის თბი­ლი­სე­ლე­ბის­თვის ის გა­ნუ­მე­ო­რე­ბე­ლი სი­ლა­მა­ზი­სა და სი­კე­თის მა­ტა­რე­ბელ გო­გოდ დარ­ჩა წლე­ბის შემ­დე­გაც", - იხ­სე­ნებს ბა­ტო­ნი ვახ­ტან­გი.

გა­მო­ძი­ე­ბის სწო­რად წარ­მარ­თვა მე­გობ­რე­ბი­სა და ოჯა­ხის ძა­ლებს აღე­მა­ტე­ბო­და. მე­დი­კოს, რო­გორც ქა­ლაქ­ში ულა­მა­ზეს გო­გო­ნას, სამ­თავ­რო­ბო დე­ლე­გა­ცი­ებს ხში­რად აე­რო­პორ­ტში ახ­ვედ­რებ­დნენ. იქ­ნებ რა­მეს შე­ეს­წრო და არა­სა­სურ­ველ ინ­ფორ­მა­ცი­ას ფლობ­და? ეს არა­ვინ იცის. დღემ­დე სა­ი­დუმ­ლოდ დარ­ჩა.

თეთრ კუ­ბო­ში ჩას­ვე­ნე­ბულ, თეთ­რი კა­ბით შე­მო­სილ, მარ­მა­რი­ლო­სა­ვით პირ­თეთრ გო­გო­ნას, უკა­ნას­კნელ გზა­ზე მთე­ლი თბი­ლი­სი მი­ა­ცი­ლებ­და. 1968 წლის 14 აპ­რილს 21 წელი უნდა შეს­რუ­ლე­ბო­და. 10 აპ­რილს დაკ­რძა­ლეს.

• ფო­ტო­ე­ბი ეროვ­ნუ­ლი ბიბ­ლი­ო­თე­კის ფო­ტო­არ­ქი­ვი­დან. მფლო­ბე­ლი: ლონ­და მე­ბუ­რიშ­ვი­ლი

ავ­ტო­რი: ქეთი დარ­ჩია