მუამარ კადაფის საყვარელი ვაჟი ლიბიის პრეზიდენტობისთვის იბრძოლებს - გამარჯვების რა შანსი აქვს სეიფ-ალ-ისლამს და რატომ ადანაშაულებენ რუსეთთან კავშირში?
ლიბიის დამხობილი ლიდერის, მუამარ კაფაფის მეორე ვაჟმა, სეიფ-ალ-ისლამმა თავისი კანდიდატურა საპრეზიდენტო არჩევნებისთვის დაარეგისტრირა, რომელიც ქვეყანაში დეკემბრის ბოლოს უნდა გაიმართოს.
სეიფ ალ-ისლამ კადაფი, რომელიც ამჟამად 49 წლისაა, მამამისის უახლოეს გარემოცვაში შედიოდა და ძირითადად დაკავებული იყო საზოგადოებასთან ურთიერთობებით და დიპლომატიით. თავის დროზე მან საჯაროდ უარი განაცხადა მამის წინადადებაზე ოფიციალური თანამდებობა დაეკავებინა, თუმცა ფაქტობრივად, პრემიერ-მინისტრის ფუნქციებს ასრულებდა.
- ლიბიის ლიდერის დამხობამდე, სეიფ ალ-ისლამი ქვეყნის მეთაურის პოსტზე მამამისის მემკვიდრედ მიიჩნეოდა. იგი უშუალოდ მონაწილეობდა 2011 წლის ანტისამთავრობო აჯანყების ჩახშობაში. ჰააგის საერთაშორისო ტრიბუნალს დღემდე არ გაუუქმებია მისი დაკავების ორდერი. უმცროს კადაფს ბრალად ედება ადამიანის წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაული - მკვლელობები და დევნა.
მიმდინარე წლის აგვისტოში ლიბიის პროკურორმა, მოჰამედ გარუდამ, რომელიც გაეროს მიერ მხარდაჭერილი ლიბიის (ტრიპოლის) მთავრობის წარმომადგენელია, სეიფ ალ-ისლამის დაპატიმრების ორდერი გასცა რუსულ კერძო სამხედრო კომპანია "ვაგნერთან“ კავშირის ბრალდებით.
BBC-ის მიერ გადაღებულ დოკუმენტურ ფილმში ლიბიის სპეცსამსახურების თანამშრომლები ამბობენ, რომ სეიფ ალ-ისლამი "რუსეთის კანდიდატია ქვეყნის მეთაურის პოსტზე“. "რუსეთი თუ თავის გეგმას განახორციელებს, მაშინ სეიფ კადაფი გამარჯვების სიტყვით გამოვა ტრიპოლში, წამებულების მოედანზე“, - ამბობს ერთ-ერთი თანამშრომელი.
- ლიბია: არასტაბილურობის ათი წელი
2011: მუამარ კადაფის 40-წლინი მმართველობის დასასრული;
2014: ორი ერთმანეთთან დაპირისპირებული მთავრობის ჩამოყალიბება ტრიპოლში (ქვეყნის დასავლეთ ნაწილში) და ტობრუკში (აღმოსავლეთ ნაწილში);
2019: ტობრუკის მთავრობის გენერლის ჰალიფ ჰაფთარის შეტევა ტრიპოლზე. გაეროს ემბარგოს მიუხედავად, ორივე დაპირისპირებული მხარე მხარდამჭერი სახელმწიფოების მიერ იარაღით მარაგდებოდა;
2020 წლის ოქტომბერი: დროებითი დაზავება;
2021 წლის მარტი: ეროვნული თანხმობის ახალი მტავრობის ცამოყალიბება;
2021 წლის დეკემბერი: ლიბიაში საყოველთაო საპრეზიდენტო არჩევნები უნდა ჩატარდეს.
- რა შანსები აქვს მუამარ კადაფის მემკვიდრეს?
პრეზიდენტობის კანდადატად რეგისტრაციის დროს სეიფ-ალ-ისლამ კადაფი ტელეკამერების წინაშე ტრადიციულ ლიბიურ ტანსაცმელში წარსდგა და ყურანიდან ერთ-ერთი ტაეპი წარმოსთქვა: "განსაჯე ჩვენსა და ხალხს შორის სამართლიანად, შენ ხომ ყველაზე უკეთესი მოსამართლე ხარ“. ვიდეოკადრები სოციალურ ქსელშიც გავრცელდა.
მუამარ კადაფის მმართველობის დროს სეიფ-ალ-ისლამი, როგორც წესი, ჟურნალისტებთან დასავლურ ტანსაცმელში გამოდიოდა ხოლმე. სხვათა შორის, იგი დიდ ბრიტანეთში სწავლობდა - დაამთავრა ლონდონის ეკონომიკურ და პოლიტიკურ მეცნიერებათა სკოლა. 2005 წელს დასახელებული იქნა მსოფლიო ლიდერების გლობალური ფორუმის წევრად, რომელშიც სხვადასხვა დროს არჩეულნი იყვნენ "ფეისბუქის“ შემქმნელი მარკ ცუკერბერგი, ახალი ზელანდიის პრემიერ-მინისტრი ჯასინდ არდენი და საფრანგეთის პრეზიდენტი ემანუელ მაკრონი.
ზოგიერთი ექსპერტის თქმით, სეიფ-ალ-ისლამის იმედი ჰქონდა, რომ იგი ლიბიის რეჟიმის ლიბერალიზებას განახორციელებდა, მაგრამ მამამისის მკვლელობის შემდეგ სეიფ-ალ-ისლამიც დაიჭირეს და სიკვდილის განაჩენი გამოუტანეს იმ დანაშაულისათვის, რომელიც მან რეჟიმის მოწინააღმდეგეთა გამოსვლების ჩახშობის დროს ჩაიდინა. მოგვიანებით სასჯელის უმაღლესი ზომა თავისუფლების აღკვეთით შეუცვალეს. სეიფ-ალ-ისლამმა საპყრობილეში 6 წელი გაატარა. ამასთანავე, მიუხედავად იმისა, რომ ჰააგის ტრიბუნალი მას ჯერ კიდევ ეჭვმიტანილად მიიჩნევს, მუამარ კადაფის ვაჟი თანდათან ლიბიის პოლიტიკაში დაბრუნდა.
ამაწინათ სეიფ-ალ-ისლამ კადაფიმ ინტერვიუ მისცა აშშ-ის გაზეთ "ნიუ-იორკ თაიმსს“, რომელშიც მან ქვეყნის გაერთიანების პერსპექტივაზე ილაპარაკა. საინტერესოა, რომ დღეს ლიბიის მოსახლეობაში მუამარ კადაფის ეპოქის ნოსტალგია პიკს აღწევს. ისევე როგორც ლიბიის ბევრი მოქალაქე, ისიც "არაბულ გაზაფხულს“ ნეგატიურად მიიჩნევს და მამის - მუამარ კადაფის პოლიტიკას ამართლებს:
"ჩემი სამშობლო გაუპატიურებულია, ლიბია მუხლებზეა დაჩოქილი. ირგვლივ სიღატაკეა, არავინ დაცული არ არის, თითოეული მოქალაქის სიცოცხლე საფრთხეშია. გაიარეთ ავტოგასამართ სადგურზე - დიზელის საწვავს ვერ იპოვით და ეს იმ დროს, როცა ჩვენ ნავთობით და გაზით უმდიდრესი ქვეყანა ვართ. ჩვენი ნავთობი და გაზი იტალიაში გადის, რითაც ქვეყნის ნახევარი შუქდება, ჩვენი სამშობლო კი სრულიად ჩაბნელებულია. ეს დამარცხება კი არ არის, არამედ სრული ფიასკო“, - ამბობს პოლკოვნიკ მუამარ კადაფის ვაჟი 2011 წლის "არაბული გაზაფხულად“ წოდებულ "ფერადი რევოლუციის“ შედეგებზე.
როგორც ბი-ბი-სი-ს ანალიტიკოსი ამარი ფატალა ამბობს, სეიფ-ალ-ისლამ კადაფის დაბრუნება პოლიტიკაში დაპირისპირებულ თვალსაზრისებს იწვევს, თუმცა, კაცმა რომ თქვას, მისი ნაბიჯი გასაკვირიც არ უნდა იყოს, რადგან სეიფ-ალ-ისლამი ადრეც ცდილობდა ლიბიის პოლიტიკურ სცენაზე დაბრუნებას.
თავის მხრივ, ახლო აღმოსავლეთის ამბების მიმომხილველი სებასტიან აშერი მიიჩნევს, რომ ლიბიის მოსახლეობას ჯერ კიდევ ახსოვს სეიფ-ალ-ისლამ კადაფის როლი 2011 წლის ანტისამთავრობო გამოსვლების ჩახშობაში და ამიტომ მან შეიძლება არჩევნები წააგოს. უფრო მეტიც, მისი კანდიდატურის არსებობა ისედაც რთულ საარჩევნო პროცესს კიდევ უფრო გაართულებს.
აღსანიშნავია, რომ ლიბიის სამხედრო პროკურორის განცხადებით, მისმა უწყებამ უკვე სთხოვა ოფიციალურად ქვეყნის ცენტრალურ საარჩევნო კომისიას შეაჩეროს სეიფ-ალ-ისლამის მონაწილეობა წინასაარჩევნო კამპანიაში.
მრავალწლიანი სამოქალაქო ომის შემდეგ, რომელსაც ქვეყნის დასავლეთი და აღმოსავლეთი ნაწილების სამხედრო-პოლიტიკური დაჯგუფებები აწარმოებდნენ, დღეს ლიბიას დროებითი მთავრობა მართავს. ამის მიუხედავად, პოლიტიკური სიტუაცია უკიდურესად არასტაბილური რჩება, კვლავ გრძელდება სერიოზული უთანხმოება და ინციდენტები, ვერ თანხმდებიან არჩევნების ჩატარების პროცედურასა და ზუსტ თარიღზე. არ არის იმის გარანტიაც, რომ არჩევნები გაიმართება თუ არა საერთოდ.
- ლიბია - ნავთობით უმდიდრესი ქვეყანა
ლიბია ნავთობის მარაგით აფრიკის ყველაზე მდიდარი ქვეყანაა. შესაბამისად, მასში მიმდინარე კონფლიქტი დიდი ხანია დაინტერესებული ქვეყნების ჰიბრიდულ დაპირისპირებად გადაიქცა. ლიბიაში დიდი ხნის განმავლობაში არსებობდა ხელისუფლების ორი პარალელური ცენტრი - ეროვნული თანხმობის მთავრობა ტრიპოლში, ფაიზ სარაჯის ხელმძღვანელობით (მას ეხმარება თურქეთი და ყატარი) და დროებითი მთავრობა ქვეყნის აღმოსავლეთში (ბენგაზში), რომლის ლიდერია "ლიბიის ეროვნული არმიის“ გენერალი ხალიფ ხაფთარი (მას მხარს უჭერენ არაბთა გაერთიანებული საემიროები, ეგვიპტე, რუსული "ვაგნერის“ დაქირავებული "ბოევიკები“, საუდის არაბეთი, იორდანია და საფრანგეთი).
სეიფ-ალ-ისლამ კადაფის გარდა, საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობენ გენერალი ხალიფ ხაფთარი, ქვეყნის ამჟამინდელი პრემიერ-მინისტრი აბდელ ჰამიდ დბეიბა და პარლამენტის სპიკერი ისა აგილა სალეჰი.
- უფლებადმცველთა ეჭვები
ბევრმა უფლებადამცველი ორგანიზაცია ეჭვობს, ლიბიაში დაგეგმილი საპრეზიდენტო არჩევნები თავისუფალი და დემოკრატიული რამდენად იქნება.
"ლიბიას არჩევნები იმისთვის ჭირდება, რომ დღევანდელი რთული სიტუაციიდან გამოვიდეს“, - განაცხადა ყატარის ტელეარხ "ალ ჯაზირასათვის“ მიცემულ ინტერვიუში უფლებადმცველი ორგანიზაციის Human Rights Watch-ის წარმომადგენელმა ხანან სალეხმა. მან ხაზი გაუსვა, რომ "მსოფლიოს ლიდერენმა უნდა უზრუნველყონ ლიბიელი ხალხის ნების თავისუფალი გამოხატვა და ყველაფერი უნდა გააკეთონ თავისუფალი და ღირსეული არჩევნების ჩასატარებლად“.
კარგი მოწოდებაა, მაგრამ ბევრი ექსპერტის აზრით, ლიბიის ხელისუფლებას ამ დროისთვის არჩევნების უსაფრთხოდ და თავისუფლად, დაშინების გარეშე ჩატარების თავი ნამდვილად არ აქვს.
მოამზადა სიმონ კილაძემ