10 რამ, რაც PCR ტესტზე უნდა იცოდეთ - რა განსაზღვრავს პასუხის სისწორეს?

ბოლო ორი წელია, PCR ტესტი შეიძლება ყველაზე აქტუალურ კვლევად მივიჩნიოთ, მაშინ, როცა, COVID-19-ის გავრცელებამდე, ბევრ ჩვენგანს მისი დასახელებაც კი არ სმენია.

კვლევის აღნიშნული მეთოდი 1983 წელს ბიოქიმიკოსმა კერი მულისმა გამოიგონა და 10 წელიწადში ქიმიის დარგში ნობელის პრემიაც მიიღო. მალევე პოლიმერაზის ჯაჭვური რეაქცია, ანუ PRC ტესტი, მთელი სამედიცინო საზოგადოებისთვის ფართოდ ცნობილი გახდა და მისი გამოყენება მსოფლიოს მასშტაბით დაიწყეს.

რატომ იყო PCR-ის გამოგონება რევოლუციური და რატომ არის ის კვლევის ოქროს სტანდარტი?

რა პირობები უნდა იყოს დაცული კვლევის ჩატარებისას, რომ ვირუსი არ გავრცელდეს? გადავწყვიტეთ, PCR-ის შესახებ გიამბოთ 10 საინტერესო ფაქტი, რომლებიც აუცილებლად უნდა იცოდეთ:

1. PCR ტესტი ვირუსის კვლევის მოლეკულური მეთოდია და 99%-იანი სანდოობით ხასიათდება

პაციენტისგან აღებულ ბიოლოგიურ მასალაზე დაკვირვებისას ხდება ვირუსის გენეტიკური მასალის გამოკვლევა. მოლეკულური ბიოლოგი იკვლევს ვირუსის გენეტიკურ მასალას - რნმ-ს, რომელიც ინფიცირების შესახებ 99%-ით ზუსტი პასუხის მიღების საშუალებას იძლევა.

PCR მეთოდს ანტიგენის ტესტთან შედარებით უფრო მაღალი სანდოობა აქვს, რადგან მის შემთხვევაში ხდება ვირუსის გენეტიკური მასალების აღმოჩენა, რაც უფრო დეტალურ კვლევასთან არის დაკავშირებული, ანტიგენის ტესტის დროს კი მკვლევარი ცილოვან მასალას აფიქსირებს და ცდომილების შესაძლებლობა უფრო მაღალია.

2. PCR ტესტის გაკეთებისას არასწორმა ეკიპირებამ შეიძლება მძიმე შედეგები მოიტანოს

PCR ტესტირებას უკვე თითქმის ყველა ლაბორატორია აკეთებს, მისი ჩატარება შესაძლებელია, ე. წ. Drive პუნქტებშიც კი, თუმცა, თუ სამედიცინო პერსონალი არასწორი ეკიპირებით მუშაობს, ვირუსის გავრცელებისა და არაზუსტი შედეგის მიღების საფრთხე მაღალია.

არასრული ან არასწორი ეკიპირების შემთხვევაში არც სამედიცინო პერსონალია დაცული და არც პაციენტი. მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ, რას უნდა მოიცავდეს ეკიპირება და როგორი უნდა იყოს პროცედურა: ეპიდემიოლოგს თავზე უნდა ეხუროს ჩაჩი, უნდა ეკეთოს რესპირატორი, დამცავი ფარი ან სპეციალური სათვალე, ხელთათმანები (სასურველია ორი) და უნდა ეცვას ერთჯერადი ხალათი. ფარისა და სათვალის გარდა, ჩამოთვლილი ეკიპირება ერთჯერადია და ყოველი ახალი პაციენტის მიღებამდე უნდა გამოიცვალოს.

გარდა იმისა, რომ პაციენტები და სამედიცინო პერსონალი ამგვარად მეტად დაცულები არიან, სრულყოფილი ეკიპირების შემთხვევაში, გამორიცხულია ბიოლოგიური მასალა დაბინძურდეს და არასწორი პასუხი მივიღოთ.

ლაბორატორია „მედ დიაგნოსტიკაში“ განგვიმარტეს, რომ არასწორად ჩაცმული ხელთათმანის შემთხვევაშიც კი შეიძლება დაბინძურდეს არა ერთი, არამედ ყველა იმ პაციენტის ნიმუში, ვისაც ეპიდემიოლოგი ტესტს გაუკეთებს და აღნიშნული კომპონენტის გათვალისწინება მნიშვნელოვანია. ნიმუშების დაბინძურებისგან თავის ასარიდებლად, მაგალითად, „მედ დიაგნოსტიკას“ შემუშავებული აქვს დამატებითი თავდაცვის ხერხი: ორი ხელთათმანის გამოყენება.

„PCR ტესტი მხოლოდ ნაცხის სწორად აღება არ არის, მას ჭირდება სპეციალური ლაბორატორია, კარგად გაწვრთნილი და აკურატული ეპიდემიოლოგი და მოლეკულური ბიოლოგი, ბიოინფორმატიკოსი, ბიოუსაფრთხოება და ხარისხიანი აპარატურა. ჩამოთვლილთაგან ყველა კომპონენტს ვაკმაყოფილებთ, რაც ზუსტი შედეგის გარანტია“, - აღნიშნეს ლაბორატორიაში.

3. ნიმუშის სწორად ტრანსპორტირება გადამწყვეტია

წარმოიდგინეთ, რამდენი ეტაპი უნდა გაიაროს ბიოლოგიურმა მასალამ, რომ ზუსტი პასუხი მივიღოთ და რამდენად მნიშვნელოვანია, ყველა საფეხური სწორად შესრულდეს. აღებული ნიმუშის ლაბორატორიაში არასწორად ტრანსპორტირებამ შეიძლება საბოლოო პასუხზე მნიშვნელოვანი ზეგავლენა მოახდინოს, ამიტომ ტემპერატურული რეჟიმი სწორად უნდა იყოს დაცული,

ლაბორატორია „მედ დიაგნოსტიკაში“ განმარტავენ, რომ რნმ-ის მოლეკულა ძალიან მგრძნობიარეა და, თუ მას სპეციალურ ტემპერატურაზე არ შევინახავთ, შეიძლება დაიშალოს. ნაცხის აღების შემდეგ ნიმუში ლაბორატორიამდე ყინულთან ერთად უნდა ტრანსპორტირდეს. როგორც წესი, PCR -ისთვის აღებულ ნიმუშის შენახვა რამდენიმე დღე -20 გრადუსზეა შესაძლებელი.

„გვაქვს -80-გრადუსიანი მაცივრები, რაც საშუალებას გვაძლევს, ნიმუში უსასრულო დროით უსაფრთხოდ შევინახოთ. ტემპერატურული რეჟიმის დაცვა ნიმუშის აღების წუთიდან მნიშვნელოვანია,“ - განგვიმარტეს „მედ დიაგნოსტიკაში“.

4. PCR კვლევა კეთდება არა მხოლოდ ნაცხით, არამედ ნერწყვის მეშვეობითაც

კვლევის აღნიშნული მეთოდი მსოფლიოში დაახლოებით ერთი წელზე მეტია, არსებობს, თუმცა საქართველოში მისი აქტიურად გამოყენება ბოლო პერიოდში დაიწყეს.

ნერწყვით აღებული ნიმუშის კვლევაც PCR ტექნოლოგიით ხდება და 99%-იანი სიზუსტით ხასიათდება, თუ პაციენტმა ტესტის ჩატარებამდე საჭირო ყველა რეკომენდაცია სწორად შეასრულა. უფრო კონკრეტულად კი არ მიირთვა საკვები, არ მოიხმარა თამბაქო, არ მიიღო სითხეები და არ დაღეჭა საღეჭი რეზინი.

როგორც ეპიდემიოლოგები განმარტავენ, ტესტის სიზუსტე მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული პაციენტის მხრიდან თავისი წილი პასუხისმგებლობის შესრულებაზე. სამწუხაროდ ამ წინაპირობას ბევრი ვერ ასრულებს და ხშირად ნერწყვით ტესტის სიზუსტის ცდომილებაში აისახება, ამიტომ ლაბორატორიები უპირატესობას მაინც ნაცხის ნიმუშით ჩატარებულ PCR ტესტს ანიჭებენ.

5. PCR ანალიზის ნერწყვით აღება უკვე საქართველოშიც არის შესაძლებელი

ჯანმო-სა და FDA-ის (ამერიკის ჯანდაცვის ორგანიზაცია) მიერ დამტკიცებული კვლევის ეს მეთოდი სულ ცოტა ხნის წინ საქართველოში ლაბორატორია „მედ დიაგნოსტიკამ“ შემოიტანა. მეთოდი პაციენტებს ყოველგვარი უსიამოვნო შეგრძნებისა და ერთგვარი შიშისგან ათავისუფლებს, რაც ტესტის გაკეთებას ახლავს. მხოლოდ და მხოლოდ ტესტის წინა რეკომენდაციების შესრულებაა საჭირო.

6. ნაცხით ანალიზის აღება არ უნდა იყოს მტკივნეული

ნიმუშის აღებას მართლაც ახლავს მცირე დისკომფორტი, თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ ეპიდემიოლოგმა პროცედურა ზუსტად ჩაატაროს და პაციენტისთვის მტკივნეული არ იყოს.

ამასთან, არ არსებობს ლიმიტი, კვირაში ან თვეში რამდენჯერ გატესტვაა რეკომენდებული. ეჭვისა და სიმპტომების შემთხვევაში PCR კვლევის ჩატარება ნებისმიერ დროს შეგიძლიათ და ამით ცხვირ-ხახის ქსოვილებს არ იზიანებთ.

7. თუ ნიმუშის ლაბორატორიული კვლევა ბიოუსაფრთხოების სპეციალურ კარადაში არ ჩატარდა, შეიძლება ვირუსი უკონტროლოდ გავრცელდეს

ეს მძიმე სცენარი შეიძლება მოხდეს იმ შემთხვევაში, თუ მოლეკულურმა ბიოლოგმა ტესტის კვლევის პროტოკოლი ზუსტად არ დაიცვა.

კრიტიკულად მნიშვნელოვანია, ნიმუშის სინჯარას თავი მხოლოდ ბიოუსაფრთხოების კაბინეტში მოეხსნას, სადაც მოლეკულური ბიოლოგი ვირუსს ცილებისგან გაწმენდს და დარჩენილი გენეტიკური მასალის კვლევას დაიწყებს.

8. თანამედროვე ლაბორატორიებში PCR ტესტის კვლევის ძირითად ნაწილს რობოტული ტექნოლოგიები აკეთებს

მაგალითად, პრემიუმ ხარისხის ამერიკული ავტომატიზებული აპარატების „თერმოფიშერის“ მქონე ლაბორატორიებში ტესტის კვლევისას პერსონალის ჩართულობა მინიმუმამდეა დაყვანილი, რაც კიდევ უფრო მეტად ამცირებს შეცდომების დაშვების ალბათობას.

უახლეს აპარატურას დღეში 8000-მდე ნიმუშის გაანალიზება შეუძლია. რა თქმა უნდა, მიღებულ შედეგებს შემდეგ ბიოინფორმატიკოსები ამუშავებენ და საბოლოო დასტურს დადებით ან უარყოფით პასუხთან დაკავშირებით ისინი გასცემენ.

9. თანამედროვე ლაბორატორიებში PCR ტესტების გაანალიზებაში ბიოინფორმატიკოსები არიან ჩართულები

აღნიშნული სპეციალობა კიდევ უფრო აქტუალური გახდა COVID-19-ის პანდემიის პერიოდში. ბიოინფორმატიკოსი კარგად უნდა ფლობდეს თავის ძირითად პროფესიას და ასევე, საფუძვლიანად უნდა ერკვეოდეს იმ სამედიცინო დანადგარების ფუნქციონირებაში, რომელთა მეშვეობით მიღებულ პასუხსაც აანალიზებს.

მათს მოვალეობებში შედის პასუხის გაანალიზება, გრაფიკების წაკითხვა, მონაცემების დამუშავება და სხვა მნიშვნელოვანი აქტივობები, რაც საკმაოდ საპასუხისმგებლო და შრომატევადი საქმეა.

10. PCR ტესტირება COVID-19-ის გარდა აივ ინფექციის, C ჰეპატიტისა და სხვა დაავადებების აღმოსაჩენად წლებია გამოიყენება

გარდა აივ ინფექციისა და C ჰეპატიტისა, კვლევის აღნიშნულ მეთოდს იყენებენ პაპილომა ვირუსის, ეპშტეინ-ბარის ვირუსის, მალარიისა და ციმბირული წყლულის კვლევისთვისაც. აღნიშნული დაავადებების შემთხვევაშიც, PCR კვლევა 99%-იანი სიზუსტით იძლევა პასუხს.