"თუ რაღაც ეტაპები არ გავიარეთ, დიდი მსხვერპლი იქნება... ქართველები იმპულსურები ვართ" - რა შეიძლება გამოიწვიოს იარაღის ტარების საყოველთაო უფლებამ?
ქართველ საზოგადოებას პერიოდულად ესმის ინიციატივა იარაღის ტარების ლეგალიზაციის შესახებ. არსებობს სხვადასხვა მოსაზრება, თუ რა შედეგი მოჰყვებოდა, საზოგადოებაში ყველას რომ შეეძლოს ცეცხლსასროლი იარაღის შეძენა და ტარება.
AMBEBI.GE დაინტერესდა, თუ რა არის ის არგუმენტები, რომლის გამოც საქართველოში იარაღის ტარება დაშვებული უნდა იყოს და რა რეალობის წინაშე დავდგებოდით, ეს რომ განხორციელდეს.
იდეის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი აპოლოგეტი პარტია "გირჩია", რომლის ერთ-ერთ ლიდერს, იაგო ხვიჩიას საკითხთან დაკავშირებით რამდენიმე არგუმენტი აქვს:
"მე იარაღის ლეგალიზაციას ვითხოვ ამერიკული არგუმენტით ვითხოვ, ანუ რომ იარაღი გვჭირდება თავდასაცავად, ოღონდ თავდასაცავად ძალიან სპეციფიკური მოძალადისგან. ეს მოძალადე, როგორც წესი, სახელმწიფოა. ადამიანებს ამ ქვეყანაში იარაღი სულ ჰქონდათ, სანამ კომუნისტები მოვიდოდნენ. როცა კომუნისტებმა დაგვიპყრეს, სახელმწიფომ ჩამოართვა და ხალხი განაიარაღა. შესაბამისად, დამონებამდე წინა პერიოდი იარაღის ჩამორთმევა იყო. მაგალითისთვის, ამ ქვეყანაში დიდი ხანია, ვუყურებ მიმდინარე პოლიტიკურ მოვლენებს, ხალხს მიტინგზე ხშირად ცემენ - ჩემი აზრით, არც ერთი ადამიანი არ იყო მოსაკლავი, დასასახიჩრებელი, არც ერთი მიტინგი სამართლიანად და კანონიერად არ დაგვირბევია. მინდა, რომ მიტინგზე შეიარაღებული ხალხი იდგეს, რადგან თუ გვინდა, რომ არსებობდეს ძალა, რომელსაც ხელისუფლებები იგრძნობენ - ნებისმიერი ხელისუფლება, - მათ იქ მდგომი ადამიანების უნდა ეშინოდეთ. იცით, რომ შემოვა სპეცრაზმი და უიარაღო ადამიანებს ხან თოფებს ესვრიან, ხან აბრმავებენ და ა.შ. არა იმიტომ, რომ იქ ჩხუბი ატყდება, არამედ იმისთვის, რომ იქ ჩხუბი არ ატყდეს, მიტინგზე ადამიანები შეიარაღებულები უნდა იდგნენ, საზოგადოება შეიარაღებული უნდა იყოს, როგორც ჩვეულებრივი მტრისგან თავის დასაცავად, ასევე სახელმწიფო ხელისუფლებებისგანაც, რადგან როცა უნდა ხელისუფლებას, იმ დროს ბერტყავს საკუთარ მოსახლეობას და ეს უნდა დამთავრდეს.
- რა გარანტია არსებობს, რომ პირიქით, ამ შემთხვევაში მეტ არეულობას და მკვლელობას არ მივიღებთ?..
- საქართველოში იარაღი სულ ლეგალიზებული იყო, სანამ კომუნისტები მოვიდოდნენ. ქართველ კაცს სულ ჰქონდა იარაღი და მას ეს უნდა დაუბრუნდეს. იარაღი წაგვართვეს მაშინ, როდესაც ჩვენი დატყვევება და დამონება გადაწყვიტეს და გამოუვიდათ კიდეც. მერე, საბჭოთა კავშირი დავშალეთ, მაგრამ ამ თემაზე უბრალოდ, არ გვიფიქრია. იარაღი კი არ კლავს, არამედ ადამიანები კლავენ, მთავარია გადაწყვეტილების მიღება ადამიანის მოკვლაზე. ნებისმიერი საშუალებით შეიძლება, ეს მოხდეს. ამიტომ, იარაღის აკრძალვას შინაარსი არ აქვს. ქვა იყო პირველი მკვლელობის იარაღი, ასევე, არ არსებობდა ავტომატური ცეცხლსასროლი იარაღები, მაგრამ ადამიანები ერთმანეთს კლავდნენ. ჩვენ პისტოლეტი ავკრძალეთ არა იმიტომ, რომ ადამიანებს ერთმანეთი არ დაეხოცათ, არამედ იმიტომ, რომ დატყვევებულ მოსახლეობას კომუნისტების შემოსვლის მერე იარაღი არ აეღო ხელში და კომუნისტები არ დაემხო, სულ ეს იყო. ახლაც ეგაა მიზეზი, რის გამოც იარაღი აკრძალულია - არა ის, რომ ერთმანეთს დავხოცავთ, არამედ ის, რომ მიტინგზე ხალხს მთავრობა ვერ გალახავს.
იაგო ხვიჩია იარაღის ლეგალიზაციის სასარგებლოდ კიდევ ორ არგუმენტს ასახელებს:
"ოკუპირებულ ქვეყანაში იარაღის ტარების აკრძალვა და იარაღის სწავლის აკრძალვა აბსურდი და მტრის საქმის ხელშეწყობაა. ერთადერთი, რაშიც რუსებს წინააღმდეგობა შეგვიძლია, გავუწიოთ, ვინმე რომ შემოვიდეს, პარტიზანული ომია, ანუ ყველა ადამიანი რომ იყოს შეიარაღებული და ყველა კორპუსიდან ესმოდეთ, რომ იქ შეიძლება, ვიღაც იარაღით დადის და იარაღის გამოყენება იცის. ჩვენ ფაქტობრივად, ეს რისკი რუსებს დავუზღვიეთ - მთელი ქვეყნის მოსახლეობაზე იარაღი ჩამორთმეული გვაქვს, ვისაც არ აქვს ჩამორთმეული, იმის ბაზა ისეა დალაგებული, რომ რუსებისთვისაც ხელმისაწვდომი იქნება და ასეთი ნებისმიერი ადამიანი შეუძლია იპოვოს, ანუ შენმა მტერმა გამოარჩიოს, ვინ არის წინააღმდეგობის გამწევი.
გარდა ამისა, ვინ სჩადის მკვლელობას გაფორმებული იარაღით? თუ ადამიანს მეორე ადამიანის მოკვლა უნდა, ის აუცილებლად იშოვის გაუფორმებელ იარაღს. ამიტომ ფაქტობრივად, ეს აკრძალვა პატიოსან მოქალაქეებზე ვრცელდება, რომლებიც უკანონო იარაღს არ ეძებენ, თუ აკრძალულია, კანონს იცავენ, მაგრამ რჩებიან დაუცველი იმ კრიმინალის წინააღმდეგ, რომელიც იარაღს ნებისმიერ შემთხვევაში იშოვის. პოლიციის ლოდინი კი, როდესაც ვიღაც შეიარაღებული თავზე გადგას, აბსურდია - პოლიცია კარგ შემთხვევაში, ნახევარ საათში მოვა" - ხაზს უსვამს ხვიჩია.
უსაფრთხოების ექსპერტი, ლაშა პატარაია AMBEBI.GE-სთან აღნიშნავს, რომ საკითხი საკმაოდ გრძელვადიანია:
- ის მოდელი, რაც სუფთა ამერიკულია, რომ "ცუდ ტიპს" იარაღით აჩერებს "კარგი ტიპი" იარაღით, პრაქტიკაში რა თქმა უნდა, ხშირად ასეა, მაგრამ არ უნდა დაგვავიწყდეს ჩვენი ეთნოფსიქოლოგიური განმასხვავებელი ნიშნები, რომელიც ამ ყველაფერს ცოტა უფრო ართულებს. რაც შეეხება იმ ტრენდს, რომელიც ბოლო პერიოდში წამოვიდა პოლიტიკოსების მიერ, ერთი საგანგაშო მომენტია, რომ ხშირად ამ მოტივაციის მიღმა არის ის, რომ თითქოს, ერთგვარი შეიარაღება მოხდეს ძალების, ადამიანების ჯგუფების, რომლებიც თითქოსდა, ხელისუფლებას გაუწევენ წინააღმდეგობას და მათ ერთგვარ შიშს ჩაუნერგავენ, რათა ასე ადვილად აღარ დაიჩაგრონ აქციებზე და ა.შ. ეს ძალიან საშიში ტრენდია და ვფიქრობ, ამ კუთხით არ უნდა განიხილებოდეს იარაღის კანონი. ჩვენ დღეს თავისუფალ სამყაროში ვცხოვრობთ და იარაღი ძალიან მნიშვნელოვანია ჩვენი უსაფრთხოებისთვის, მაგრამ კიდევ ერთხელ, საზოგადოებამ გარკვეული ეტაპები უნდა გაიაროს, სანამ ეს მიიღწევა. ასევე, რა თქმა უნდა, ამის მოტივაცია არ უნდა იყოს ის, ჩვენ ხელისუფლებას გავუწევთ თუ არა წინააღმდეგობას რაღაც რევოლუციური სცენარებით.
- ახსენეთ, რომ ჩვენს შემთხვევაში გარკვეული განსხვავებები არსებობს, რაც ამ ინიციატივის განხორციელებას ართულებს. შეგიძლიათ, დაგვიკონკრეტოთ?
- ორი ფაქტორია ჩვენს ქვეყანაში, რომელიც ამ ინიციატივის მიღწევას ართულებს. ერთი, ეს არის კონტროლის მექანიზმები - ძალიან ბევრი კანონი და რეგულაცია შემოდის და ჩვენ არ ვართ დარწმუნებულები იმაში და ბევრი საპირისპირო ფაქტიც გვესმის, რომ ამ ყველაფრის კორექტულად უზრუნველყოფა ხდება, იმავე, საშვების მაგალითს მოვიყვან პანდემიის პერიოდში, ან ტექნიკურ ინსპექტირებაზე ბოლო მაგალითები რომ გავიხსენოთ. ამ ტიპის კანონის მიღწევას გარკვეული პრერეკვიზიტები და მოთხოვნები სჭირდება. შესაბამისად, პირველი: კონტროლისა და აღსრულების მექანიზმში არ ვართ დარწმუნებული და ამის ძალიან ბევრი მიზეზი გვაქვს; მეორე ფაქტორია ეთნოფსიქოლოგია - ჩვენი მოსახლეობა იმპულსური და ხისტია და ჩვენს ეთნოფსიქოლოგიაში ძალიან ბევრი რამაა, რაც იარაღის ნაწილში ცოტა საშიშია. ამას მეტი ცნობიერების კამპანია სჭირდება. ასევე, ვფიქრობ, ეს კულტურული ფენომენი უნდა იყოს და არა უბრალოდ, ტარების უფლება და საბუთი, რომ ვიღაცებმა იარაღი ვატაროთ. აქ ფაქტორი პირველ რიგში, მოსახლეობის მომზადება, ცნობიერების ამაღლებაა, ანუ ამის, როგორც კულტურული ფენომენის შეტანა, რაც შეიძლება მაგალითად, სასროლეთებით და სხვადასხვა ელემენტით დაიწყოს, რომელიც ამ ყველაფრის საბოლოო ჯამში დანერგვას ხელს შეუწყობს.
- მაინც რომ წარმოვიდგინოთ, რომ ეს ცვლილება ამჟამინდელ მოცემულობაში მოხდა, რა სცენარი ისახება?
- ძალიან დიდი მსხვერპლი გვექნება, რადგან თუ გარკვეული ეტაპები არ იქნა გავლილი, როგორიცაა ცნობიერების ამაღლება და კულტურული ფენომენის დანერგვა, ჩვენ, ქართველები, ძალიან იმპულსური ადამიანები ვართ, ამიტომ ძალიან ბევრ სუფრაზე გვექნება პრობლემა
დღეს რომ პარლამენტი ამ ცვლილებებს განიხილავდეს, როგორი იქნებოდა მათი განხილვისა და მიღების პროცედურა? ამაზე AMBEBI.GE-ს კონსტიტუციონალისტი, ვახუშტი მენაბდე ესაუბრება:
"ჩემთვის არ არის ცნობილი კონკრეტულად ის გზები, რითაც ამის მიღწევას აპირებენ, მაგრამ თუ ეს კონსტიტუციაში ცვლილებების შეტანაა, მაშინ ამას კონსტიტუციის შეცვლა სჭირდება, შესაბამისად, კონსტიტუციის შეცვლის პროცედურაზე უნდა ვისაუბროთ. ინიციატივის უფლება აქვს პარლამენტართა ნახევარზე მეტს ან 200 000 ამომრჩეველს.
ამის შემდეგ იმართება მისი საერთო სახალხო განხილვა, მერე კი პარლამენტში სამი მოსმენა თავისი კომიტეტების ჩათვლით. შემდეგ ორი ვარიანტია: ერთი, თუ აღნიშნულის მხარდამჭერთა ხმების ¾ მოგროვდა, ცვლილება მაშინვე შევა ძალაში, ხოლო თუ 2/3 მოგროვდა, მაშინ ის მომდევნო მოწვევის პარლამენტს გადაეცემა, რომელმაც ასევე, 2/3-ით უნდა დაადასტუროს ცვლილება. პირველ შემთხვევაში პრეზიდენტს უფლება აქვს, დაადოს ვეტო, მერე ეს პარლამენტში ბრუნდება და ძალაში შესასვლელად ვეტო პარლამენტმა უნდა გადალახოს; მეორე შემთხვევაში კი პრეზიდენტოს ვეტოს დადების უფლება არ აქვს", - განმარტავს ვახუშტი მენაბდე.