"რაც უფრო კარგად გალანძღავენ ვიღაცას, მით მეტი "ლაიქი" ექნებათ", დაპირისპირება ტრენდული გახდა" - როგორ ხსნიან საზოგადოებაში მომატებულ აგრესიას სპეციალისტები და რაში ხედავენ გამოსავალს
აგრესია და აგრესიული ქმედება ჩვენი ცხოვრების ნაწილი იყო ყოველთვის, თუმცა ბოლო დროს ის თითქოს უკვე ყველა ნაბიჯზე გვხვდება. აგრესია არის ყველგან - შინ, გარეთ, პოლიტიკაში, ქუჩაში, ვირტუალურ სამყაროში. ადამიანები ერთმანეთის ლანძღვას, დაცინვას, შეურაცხყოფას სიტყვიერსა თუ ფიზიკურს, დაფარულად, თუ დაუფარავად არ ერიდებიან. ერთიც არის, ისეთი ქვეყნის საზოგადოებაში, როგორიც საქართველოა, რომელსაც უამრავი პრობლემის პირისპირ უწევს ყოფნა, ალბათ გასაკვირიც არ უნდა იყოს, რომ უარყოფითი ემოციები, გაღიზიანება, დასაშვებზე მაღალია. და მაინც, რა იწვევს აგრესიას, რატომ ლანძღავენ და უპირისპირდებიან ადამიანები ერთმანეთს თუნდაც სოციალურ ქსელში, როგორ მოვთოკოთ აგრესია, ამ საკითხებზე სასაუბროდ ფსიქოლოგი, კავკასიის გეშტალტთერაპიისა და ოჯახური ფსიქოთერაპიის ინსტიტუტის დირექტორი და ევროპული აკრედიტაციის ფსიქოთერაპევტი სოფია ვერულაშვილი და „ჯეპას“ უფროსი კონსულტანტი, პიარის სპეციალისტი, ილიაუნის ასოცირებული პროფესორი კახა მაღრაძე მოვიწვიეთ.
- დისკუსია ასეთი მაგალითით მინდა, დავიწყო - ცოტა ხნის წინ, სოციალურ ქსელში წარმატებული სპორტსმენის, რეკორდსმენის ლაშა ტალახაძის ფოტო გავრცელდა, სადაც ის ხატებთან ლოცულობდა. ფოტომ საზოგადოების გარკვეულ ნაწილს აგრესიული კომენტარების დაწერისკენ უბიძგა. ლაშა დაცინვის, თავდასხმის ობიექტი გახდა. არადა, ადამიანი პირად სივრცეში იყო და თავისთვის ლოცულობდა. როგორ ფიქრობთ, რასთან გვაქვს საქმე?
კახა მაღრაძე:
- ასეთ დროს დასცინო და შურაცხყო სხვა, არის თავის წარმოჩენის და დამკვიდრების საშუალება. დიახ, როცა წარმატებულ ადამიანს ლანძღავ იმიტომ, რომ ის ლოცულობს, რომ ლოცვა, ხატები სიბნელის გამოხატულებაა, ამით იმის ხაზგასმა გინდა, რომ თვითონ პროგრესული, თანამედროვე, არარელიგიური ხარ. ვინაიდან დღეს ადამიანის უფლებების, თავისუფლების და დემოკრატიულობის ძირითადი ოპონენტი ეკლესიის გარკვეული წარმომადგენლები არიან, ამიტომ, ვიღაცის ეკლესიურობისადმი მიკუთნების ასეთი გამოვლენა ადამიანების ნაწილში სიბნელედ მიიჩნევა. მე კი ასე ვიტყოდი - ბევრი ადამიანი დადის ეკლესიაში, ლოცულობს და ძალიან პროგრესულიც არის, მაგრამ სოციალურ ქსელებს ეს არ აინტერესებს... იმიტომ, რომ მას უკვე ასეთი სტილი აქვს - ხავილამდე დაპირისპირება და პოლემიკა! თუ გინდა, რომელიმე ჯგუფის წევრად გაასაღო თავი, მაშინ ვიღაც უნდა გააკრიტიკო, დასცინო და ამით რომელიმე ჯგუფისადმი მიკუთვნების დემონსტრირებას მოახდენ. თუ იმ ჯგუფის წევრებისთვის მისაღები ტიპი ხარ, შესაძლოა, რაღაც დივიდენდებიც მიიღო - სადღაც დაგპატიჟონ, სამსახურში დაგასაქმონ და ა.შ.
- ლაშა ტალახაძის იმავე ფოტოს განხილვისას ასეთი კომენტარი წავიკითხე - „ამას თურმე „შტანგას“ ხატები აწევინებს“... არადა, ადამიანი საკუთარი წარმატებისთვის ღმერთს მადლობას უხდის - რა არის აქ გასაკვირი და უცნაური?
სოფია ვერულაშვილი:
- შეიძლება იმ „შტანგას“ ის ხატებიც აწევინებს - თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ ადამიანს რის რწმენაც აქვს, ის აძლევს ძალას, შესაძლოა, ეს იყოს მისი დიდი წარმატების ერთ-ერთი საფუძველი... ადამიანს რწმენის გამო დასცინო, ძალზე დიდი სულმდაბლობაა. როდესაც პიროვნება საკუთარ რწმენას თავს არ გახვევს, მისია და თავისთვის ლოცულობს, რას ერჩი? რწმენის თავისუფლება თითოეული ადამიანის უფლებაა. ვისაც რომელი რელიგიური მრწამსის სწამს, იმის წარმომადგენელია. თუმცა ამ პოსტზე კომენტარებიც და ეს ყველაფერი სიტუაციურია და ბოლოდროინდელი მოვლენებიდან გამომდინარეობს. ახლა ასეთი ამბები ბოლო მოვლენების ფონზე უფრო ბევრია. საზოგადოების გარკვეული ნაწილი ორად არის გაყოფილი. ერთ მხარეს ქრისტიანული სარწმუნოების წარმომადგენლები, რომლებიც აქტიურობდნენ მაშინ, როცა ადამიანები დააზარალეს და მხარედაც მოგვევლინენ და მეორე - მხარეს თავად დაზარალებულები... ვინაიდან ესენი ერთმანეთის მიმართ ასე აგრესიულად არიან განწყობლი, ამის ფონზე იმ სურათის მწვავე კომენტარებიც ამ კონფლიქტური სიტუაციის ხასიათს ნათლად გამოხატავს. ამ დაპირისპირებას როგორც სპეციალისტი თუ შევხედავ, არც ერთი მხარე არ არის მართალი, ყველას თავისი სუბიექტური სიმართლე და სუბიექტური რეალობის გაგება აქვს. ისეა სიტუაცია დაძაბული, რომ არც ერთ მხარეს არ უნდა ერთმანეთის მოსმენა და ამის ფონზე ამ ფოტოს გამოფენაც - აგრესიის გასაღვივებლად პატარა ნაპერწკალი აღმოჩნდა. როგორც მოქალაქე, ვფიქრობ, რომ ასეთ დროს სახელმწიფომ და სახელმწიფო სამსახურებმა თავის თავზე უნდა აიღოს ყველაფრის მოწერსრიგების პასუხისმგებლობა, გვაქვს კონსტიტუცია და ამ ყველა ბერკეტის საშუალებით უნდა მოხდეს სიტუაციის განმუხტვა. თუ სახელმწიფოს დახმარება უნდა, სპეციალისტებსაც დაგვიძახოს. გარკვეულ რეკომენდაციებს გავუწევთ იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ შეიძლება ეს საკითხი მოგვარდეს. დიალოგზე უნდა წავიდნენ და ყველამ რაღაც უნდა დათმოს.
- ბოლოდროინდელი ამბების მიუხედავად, ზოგადად ბევრი აღნიშნავს, რომ აგრესიული ფონი საზოგადოებაში გაზრდილია და ამიტომაც იქმნება ეს კონფლიქტური სიტუაციები. არის თუ არა ასე და რა იწვევს ამას?
სოფია ვერულაშვილი:
- ვიცით, რომ ღარიბ ქვეყნებში, სადაც პოლიტიკური და ეკონომიკური კრიზისია, აგრესიის მაჩვენებელი მაღალია. საერთოდ კი, როდესაც აგრესიაზე საუბრობენ, ყოველთვის ლაპარაკობენ ბიოლოგიურ-გენეტიკურ, ფსიქოლოგიურ და სოციალურ ფაქტორზე. გენეტიკური ფაქტორი ოჯახის მაგალითია, ანუ ძალადობრივ ოჯახში აღზრდილი შვილი დიდი ალბათობით, მოძალადე შეიძლება იყოს. სოციალური გავლენები და ფსიქოლოგიური - ეს აღზრდაა ბაგა-ბაღში, სკოლაში და ამ დროს მნიშვნელოვანია როგორი ურთიერთობებია... მოკლედ, ბევრი ფაქტორია...
კახა მაღრაძე:
- აგრესიამ მოიმატა თუ არა, ამაზე ბოლომდე სწორი პასუხის გაცემა გამიჭირდება, ამისთვის რაღაც მონაცემები უნდა არსებობდეს, რომ გარკვეული დასკვნა გავაკეთო. საინფორმაციო სივრცე რაც უფრო გახსნილია და ინფორმაციის გავრცელების მეტი წყარო არსებობს, მათ შორის, ინტერნეტი, ქართული სოციალური ქსელები, აგრესიის შემცველი კომუნიკაციის მოცულობა, მისი გამოვლინება უფრო მეტია. ამას ხელს უწყობს ბოლო წლებში ინტენსიურ ფაზაში შესული პოლიტიკური ბრძოლა, რომლის ძირითადი ლაიტმოტივი მაინც ოპონენტის ლანძღვა, დამცირება, მასთან აგრესიული ტონით კომუნიკაციაა. ეს არის პოლიტიკური და საზოგადოებრივი ცხოვრება, რომელიც ძალიან პოლარიზებული და დაპირისპირებულია. შემდეგ კი ამის გადატანა ხდება ინტერნეტსა და მედიასივრცეში. ეს კი ვირტუალურ სივრცეში ხელს უწყობს აგრესიული, შეურაცხმყოფელი კომუნიკაციის ინტენსიფიკაციას და თვალშისაცემი ხდება სწორედ იმ პოლიტიკურ-საზოგადოებრივი პროცესების ფონზე, რაც ჩვენს გარშემოა, სადაც რადიკალიზაცია სულ უფრო და უფრო მატულობს. ვინაიდან ინტერნეტი რეალური ცხოვრების ალტერნატიული საინფორმაციო სივრცეა, ამ ყველაფრის ილუსტრაცია იქ ხდება. მოკლედ, ვცხოვრობთ ასე და ამ ყველაფრის ასახვას ინტერნეტსივრცეში ვახდენთ. ამიტომაცაა, რომ იქაც იგივე - ერთმანეთის ლანძღვა, შეურაცხყოფა, პოლემიკაა გაჩაღებული... ამ დროს ახალი ინტერნეტმომხმარებლები, ან თუნდაც ინერტული მომხმარებლები ამ აგრესიულ პოლემიკაში სულ უფრო ერთვებიან, რადგან ბრძოლა სოციალურ ქსელებში ტრენდული გახდა. ამ ბრძოლით რაღაც საკუთარ იდენტობას გამოხატავენ, მაგრამ ეს ბრძოლა არ არის არგუმენტირებული, ის აგრესიასა და შეურაცხყოფაზე გადის.
- ე.ი. ამის წამახალისებელი ფაქტორი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური ცხოვრებაა...
- წახალისება დიდი ხანია დაიწყო, ესეც ისევ პოლიტიკური ჯგუფების დამსახურებაა. უბრალოდ, მათ გადაწყვიტეს, რაც პოლიტიკურ პროცესში ჰქონდათ, სოციალურ ქსელებშიც გადაეტანათ და ოპენენტებისთვის იქაც მოეგოთ. ამიტომ, მათი გათვლებით, ინტერნეტმომხმარებლები რაც უფრო კარგად შეაგინებენ ვიღაცას, გალანძღავენ, ამას ბევრი ლაიქი და გაზიარება მოჰყვება. ამით გამოდის, რომ ინტერნეტომშიც მოგებული არიან. ომს თავის მოთხოვნები აქვს და ამ მოთხოვნებში ეს აგრესიული კომუნიკაციაც შედის. ამ ყველაფერს ისიც ემატება, რომ ჩვენთან ზოგადად სხვა კულტურული ქცევები არსებობს, ანუ მცირე აგრესიაც კი სოციალურ ნორმად არის მიჩნეული, „თავი არ დააჩაგრინო“ - ეს მიდგომაა. მაგრამ აგრესია ახლა ყველა ფრონტზე, ამ უაზრო პოლიტიკური დაპირისპირებისა და პოლარიზაციის ფონზე მართლაც გაძლიერებულია.
- ანუ ეს ყველაფერი წახალისებულია მათში, ვინც ბუნებით აგრესიულია, გამოხატვაც არ უჭირს და იმათშიც, ვინც ინერტულია, მაგრამ სიტუაციასაა აყოლილი, „კარგი ტიპი“ რომ გამოჩნდეს...
- ეს მეორე კატეგორიისთვის ალბათ თვითდამკვიდრების საშუალებაა, რადგან რეალურ ცხოვრებაში ამის შესაძლებლობა არ აქვთ. ამიტომ ვირტუალურ სივრცეში უფრო აქტიურები არიან. შესაბამისად, ცდილობენ, რაღაც დაგროვილი აგრესია სოციალურ ქსელებში გამოავლინონ და შესაძლოა, ეს მათი რეალიზების საშუალებაც კი იყო, ანუ საზოგადოების გარკვეულ ნაწილზე შურისძიება.
- როგორ უნდა დაიცვას თავი ამისგან ადამიანმა? რას ვეტყვით მათ, ვინც ვერ თოკავს საკუთარ უარყოფით ემოციებს და შემდეგ თუნდაც კუმპიუტერის კლავიატურის საშუალებით საზოგადოებას თავის ემოციურ მდგომარეობას ამცნობს...
სოფია ვერულაშვილი:
- თუ ადამიანი თავს იმაში იჭერს, რომ აგრესიას ავლენს ან მოსწონს აგრესის გამოვლინება, უნდა გააცნობიეროს, რომ სერიოზული პრობლემები აქვს. ამიტომ სპეციალისტს უნდა მიმართოს, რომელთან ერთადაც ისწავლის ჯანსაღად როგორ გამოხატოს აგრესია, რომ არავის ავნოს - არც საკუთარ თავს და არც - სხვას. საკუთარი მოთხოვნილებები და უფლებები ისე დაიცვას, რომ სხვისი არ უგულებელყოს. ამას განათლება, ცოდნა და მუშაობა სჭირდება... წარმოიდგინეთ, რომ აუცილებელია ფიზიკური აქტივობაც, მნიშვნელოვანია ასევე სწორი კვებისა და ძილის რეჟიმიც, რადგან ასეთმა ფიზიკურმა ფაქტორებმა, ანუ არასწორი ცხოვრების სტილმა შესაძლოა ადამიანში აგრესია გაზარდოს. თუ პიროვნება მორწმუნეა, ვურჩევ, იკითხოს წმინდანთა წერილები, გარკვეული სასულიერო წიგნები, უამრავი საშუალებაა, მაგალითად, შხაპი მიიღოს, მცენარეების მოვლითა თუ ცხოველებზე ზრუნვით დაკავდეს... ამ მეთოდის გამოყენებაც შეიძლება - კომპიუტერის კლავიატურაზე აგრესიული ტექსტი აკრიფოს და მერე წაშალოს, ქსელში არ ატვირთოს, არ გაასაჯაროოს. ადამიანები ერთმანეთის მდგომარეობაში მაქსიმალურად უნდა შევიდნენ. ასეთ დროს დათმობა უფრო ადვილია.
კახა მაღარძე:
- ხანდახან მგონია, რომ ზედმეტ მნიშვნელობას ვანიჭებთ სოციალურ ქსელებს და იქ არსებულ ადამიანთა მოსაზრებებს, წარმოებულ დისკუსიას და ა.შ. სიტუაციების მეტი რეალისტური შეფასება გვჭიდება. ნაკლებად უნდა ავყვეთ წამოწყებულ კამათებს და დავებს. როცა აგრესიულ ტიპთან პოლემიკაში შედიხარ, ის აგრესია მძაფრდება, რაც ცუდია. ამიტომ, როცა მიზანმიმართულ კომუნიკაციას აწარმოებ, რეკომენდაცია ის არის, რომ შეძლებისდაგვარად აგრესიულ კომუნუკაციას მოვერიდოთ, ვეცადოთ, ის არგუმენტირებულ დისკუსიაში გადავიყვანოთ, ან საერთოდ გავერიდოთ იმიტომ, რომ აგრესიულ ტიპს მშვიდად რომ დაუწყო ლაპარაკი, შეუძლებელია, სიტუაცია განეიტრალდეს, არ არსებობს მას სოციალურ ქსელში კამათი მოუგო! შეიძლება შენი არგუმენტები უთხრა, მან კი დედა შეგაგინოს და წავიდეს. რას იზამ? ამიტომ რეკომენდაციაა - კამათი ან არგუმენტირებულ რეჟიმში გადავიტანოთ, ან პოლემიკას საერთოდ თავი ავარიდოთ. აქ სხვა გამოსავალი არც ჩანს და არც არსებობს.