"ჩვენი თანამშრომელი თურქები შესანიშნავად საუბრობენ ქართულად, ერთი ოჯახივით ვართ" - კაფე "გალაკტიონი" სტამბოლის ცენტრში და პოპულარული მწერალი, რომელიც თურქებს ქართულს ასწავლის
როგორც ცნობილია, ლიტერატურული პრემია „ლიტერა“, კულტურის მინისტრის პოლიტიკის გამო, ქართველმა მწერლებმა, პროტესტის ნიშნად, გასულ კვირას დატოვეს და კონკურსში მონაწილეობაზე უარი თქვეს. მათ შორის, გახლდათ ირაკლი კაკაბაძეც, რომელმაც „ბოლშევიკური წესი“ უწოდა მწერალთა სახლის ორგანიზებულ კონკურსში სამინისტროს წარდგენილი ჟიურის წევრის ჩასმას.
ამის შემდეგ, სოციალური ქსელი უამრავი კომენტარით აჭრელდა. ადამიანების ნაწილი წერდა, - მაინც ვინ არიან ეს მწერლები, რა გაუკეთებიათ და შეუქმნიათ ასეთი?!
AMBEBI.GE ამ მიზნითაც და არა მხოლოდ ამიტომ, ახლოს გაგაცნობთ იმ მწერლებიდან ერთ-ერთს, ირაკლი კაკაბაძეს.
ჩვენი რესპონდენტი სხვადასხვა დროს განათლებას სხვადასხვა უნივერსიტეტში იღებდა, მათ შორის, საზღვარგარეთაც, ეწეოდა პედაგოგიურ, ჟურნალისტურ საქმიანობას.
ავტორია პოეტური და პროზაული კრებულების. თარგმნილი აქვს ქართველი მუჰაჯირების შთამომავლის, თურქულენოვანი მწერლის - რუმუზ დერინოზის პოეტური კრებული.
მისი წიგნი იაკი კაბე (ფსევდონიმით გამოსცა) - "ტანკები" 2013 წლის ეროვნული ბესტსელერი აღმოჩნდა. ირაკლი კაკაბაძის ნაწარმოებები თარგმნილია თურქულ, ლიტვურ, რუსულ, ფრანგულ და ბელორუსულ ენებზე.
ამჟამად ცხოვრობს თურქეთში, ქალაქ სტამბოლში და მისივე შექმნილი კაფე „გალაკტიონის“ მეპატრონე გახლავთ, კაფე პარალელურად ქართული კულტურული ცენტრის ფუნქციასაც ითავსებს. ირაკლი ქართულ ენას თურქეთში სხვადასხვა უმაღლეს სასწავლებელსა და საგანმანათლებლო დაწესებულებაში ასწავლის.
- მიმაჩნია, როგორც ემიგრანტს, საინტერესო გზა გაქვთ გავლილი თურქეთში. რამ გადაგაწყვეტინათ, წასულიყავით ამ ქვეყანაში და იქ დამკვიდრებისთვის გებრძოლათ?
- ვერასდროს ვიფიქრებდი, რომ ემიგრაციაში წასვლა მომიწევდა, რადგანაც ჩემი თავი ემიგრანტად ვერ წარმომედგინა... იქ გამგზავრებას წინ ბევრი რამ უძღოდა - ეს სამსახურიდან გამომდინარეც იყო, ფინანსური ამბავიც და საბოლოოდ გადავწყვიტე, უცხო ქვეყანაში ოჯახით (მეუღლე და ორი შვილი) წავსულიყავი.
თურქეთში ჩემი ძალიან ძვირფასი ადამიანი, მთარგმნელი და ცნობილი მწერალი ფარნა-ბექა ჭილაშვილი სტამბოლში ქართულს ასწავლიდა, რომელმაც შემომთავაზა, ქართული მეც მესწავლებინა, რადგანაც მასწავლებლის ვაკანსია იყო. ქვეყანას კარგად ვიცნობდი, რადგანაც განათლების სისტემაში მუშაობისას ხშირად მიწევდა თურქეთში ჩასვლა, იქ მეგობრებიც მყავდა. ამან ბევრი რამ გამიადვილა, თან ეს ქვეყანა საქართველოდანაც შორს არაა. ერთადერთი იმაზე ვწუხდი, რომ აქ დედას ვტოვებდი...
- სტამბოლი დიდი ქალაქია და იქ ცხოვრება უცხო ქვეყნის მოქალაქისთვის რთულია...
- ამიტომ, რაც მოვიფიქრე, მუშაობა მზარეულად დავიწყე. კულინარია, სამზარეულო აქაც ძალიან მიყვარდა. მეგობრებს ჩემთან სტუმრობა ჩემი მომზადებული კერძების გამოც უყვარდათ... მოკლედ, გადავწყვიტეთ, პატარა კაფე გაგვეკეთებინა. თან, მაშინ იქ ქართული არაფერი იყო და ამიტომ გვეგონა, ადამიანებს ჩვენთან სტუმრობის მოთხოვნილება ექნებოდათ. გადაწყვეტილებამ გაამართლა, რადგანაც ამ საქმეს უკვე მერვე წელია, ვემსახურები.
- კაფის გახსნას ხომ ფინანსები უნდა...
- ამიტომ, თბილისში სახლი დავაგირავეთ, რომელიც ჩემი შრომით და წვალებით მქონდა ნაყიდი, სხვა გზა არ იყო. მინდოდა, კაფეს ლიტერატურული მიმართულება ჰქონოდა და არ ყოფილიყო ჩვეულებრივი რესტორანი, გარკვეულად ქართული ცენტრის, კერის ფუნქციაც ეტვირთა. პატარა ბიბლიოთეკაც გავაკეთეთ. მოგეხსენებათ, სტამბოლში ბევრი ქართველი ემიგრანტი ცხოვრობს, რომელიც საქართველოდან სიდუხჭირეს გაექცა. მათთვის რაღაც სულიერების ადგილის შექმნაზეც ვიფიქრე და ისტორიულ ადგილას, სადაც ადრე, როგორც ამბობენ, ქართველები ცხოვრობდნენ (ისტორიული წყაროების მიხედვით, იმ ადგილს „ქართველთა კარი“ ჰქვია), კაფე გავხსენით. თავიდან ისეთი პატარა იყო, მხოლოდ 5 პატარა მაგიდა გვქონდა, სადაც მე ვიყავი მზარეული, დამლაგებელი, დილას ბაზრიდან პროდუქტის მომტანიც, მეუღლე და მეგობარი მომსახურე პერსონალის ფუნქციას ითავსებდნენ.
- და ასე, ერთი პატარა ოთახიდან დაიწყო სტამბოლში ქართული კაფე „გალაკტიონის“ ამბავი?
- კი, რომელიც შემდეგ გაიზარდა, თუმცა ამ გზაზე უამრავი რამ გადაგვხდა თავს. მოგეხსენებათ, ბოლო 8 წლის მანძილზე თურქეთში რა არ მოხდა, - გადატრიალებები, აფეთქებები, ფინანსურ-პოლიტიკური კრიზისები, მაგრამ გადავრჩით, გავფართოვდით და სტამბოლის ცენტრში, მთავარ მოედანთან ახლოს, ბოჰემურ ადგილას, სადაც მწერლები, მსახიობები ცხოვრობენ, იქ გადავინაცვლეთ. ჩვენი კაფე ძალიან პოპულარული გახდა. ახლა კიდევ უფრო დიდია, რომელიც ასევე მუზეუმს მოგაგონებთ, ვიდრე კაფეს ან რესტორანს. სავსეა სხვადასხვა საინტერესო ექსპონატით.
- ქართული ექსპონატები უცხო ქვეყანაში როგორ შეაგროვეთ?
- იმ პერიოდში თუკი თურქეთში სადმე რაიმე ქართულს წავაწყდებოდით, ყველაფერი კაფეში მოგვქონდა...
თურქეთის შავ ბაზარზე რას არ ნახავს ადამიანი... იქაური ქართული კერებიდან (თავის დროზე, ქართული მონასტერი არსებობდა და ორი ქართული სკოლა) ბევრი ნივთია წაღებული და ასე დაკარგული. მათ შორისაა - უნიკალური ფოტოები, ხელნაწერები, დოკუმენტები. იმ პერიოდში, როცა საზღვარი გაიხსნა, როგორც ჩანს, საქართველოდანაც იქ ბევრი რამ აღმოჩნდა. ამიტომ, როდესაც რაიმე მნიშვნელოვან ნივთს ვხვდები, ვცდილობ, შევიძინო. ვეძებ იმას, რაც ისტორიულად მნიშვნელოვანია. ამგვარად, უკვე საკმარისი მასალა დამიგროვდა. ჩვენს თვალწინ იმდენი ადამიანის ხსოვნა გაცოცხლდა, ვერც წარმოიდგენთ. უკვე 300-მდე ექსპონატი გვაქვს. ამიტომ იდეა მაქვს, სამომავლოდ პატარა ქართული მუზეუმიც დავაარსო.
- კაფეს „გალაკტიონი“ რატომ დაარქვით და არა ვთქვათ, ილია ან ვაჟა?
- როდესაც ვფიქრობდით, რა გვეწოდებინა ჩვენი ადგილისთვის, რა თქმა უნდა, გვსურდა, როგორც გითხარით, ლიტერატურული ყოფილიყო და ბევრიც არ გვიფიქრია. თან, გალათის კოშკთან ვიყავით და რაღაცნაირად გალათა და გალაკტიონი გაერთიანდა. მოკლედ, გადაწყდა გალაკტიონისთვის ახალი სცოცხლე ასე მიგვენიჭებინა...
- ისე, უცხო ქვეყანაში, კაფის მართვა, ბევრი ასპექტის გათვალისწინებით, რთულია. როგორც ჩანს, გაგიმართლათ...
- მიკვირს სირთულეებს, ამდენ კატაკლიზმს როგორ გავუძელით, რომელიც ჩვენი ემიგრაციაში წასვლისთანავე დაიწყო და ჯერ არც დამთავრებულა, აგერ კოვიდიც დაგვერთო. ბოლო ერთი წელი კაფე დაკეტილი იყო. არადა, ჩვენთან უკვე ბევრი ადამიანი მუშაობს, ძირითადად, ქართველი ემიგრანტები დავასაქმეთ და, რა თქმა უნდა, თურქეთის მოქალაქეებიც გვყავს.
წარმოიდგინეთ, ჩვენი თანამშრომელი თურქები შესანიშნავად საუბრობენ ქართულად. ზოგიერთი მათგანი ჩემი სტუდენტიც იყო, ზოგიერთი - იქაური მეგობარია. ყველანი ოჯახივით შევიკარით. იქაურობა ჩვენთვის მხოლოდ სამსახური არ არის და სათვისტომოც დავაარსეთ. ვართ ასე შეკრულები და ალბათ სირთულეების დაძლევაში სწორედ ეს გვეხმარება. ვფიქრობ, მეც ამან გამაძლებინა...
ნოსტალგიაზე მეკითხებიან ხოლმე, - არ გაწუხებსო? არ დავმალავ, მაწუხებს, განსაკუთრებით, დედაჩემი მენატრება, მაგრამ იქ პატარა საქართველო რომ შევქმენით, ეს ბევრ რამეს მიმსუბუქებს, თორემ სხვაგვარად ემიგრანტობა მართლა გაჭირდებოდა.
- სანამ რეალურად მუზეუმს გახსნით, ალბათ კაფეში გიწევთ ექსკურსიამძღოლობა, არა?
- ახლა, როცა უკვე მეტი ადამიანი გვსტუმრობს, მათ შორის, უცხოელები, ვინც სტამბოლში ცხოვრობს, დიპლომატიური კორპუსის წარმომადგენლებიც, რომლებიც მხოლოდ კერძების დასაგემოვნებლად არ შემოდიან, რადგანაც ჩვენი გარემო ურთიერთობისთვის მოსწონთ. ამიტომ, მათთან გასაუბრებას დიდ დროს ვუთმობ. უამრავი შემთხვევაა, რომ ჩვენთან მოსულებს შემდეგ საქართელოში უმოგზაურიათ. ის კი არა, საქართველოში ზოგი საცხოვრებლად გადმოსულა.
არადა, ეს საქმე თავიდან მართლა ოჯახის გადარჩენისა და შვილების გამოკვების მიზნით დავიწყეთ, მერე მინდოდა, იქ საქართველოს ჩემი მინი-მოდელი შემექმნა, როგორი წარმომიდგენია ჩვენი ქვეყანა და როგორი მინდა, იყოს. მსურს, სტუმრებს ისეთი სისუფთავე, კერძები და წესრიგი დავახვედრო, რომ ისეთივე წარმოდგენა შეექნას იმ ქვეყანაზე, რომლის წარმომადგენელიც ვარ.
- თავად სტამბოლის მოქალაქეები რას ამბობენ?
- ამბობენ, რომ ამ კაფით იქ ახალი „ფერი“ გამოჩნდა, თითქოს რაღაც აკლდა და ქართველებმა შეჰმატეს. თან, ისე მოხდა, რომ ჩემი რომანი „გამოსვლის წიგნი“ თურქულ ენაზე ითარგმნა, ძალიან პოპულარული გახდა და მაღაზიათა ქსელმა ბესტსელერების სიაში შეიტანა. წიგნი აფხაზეთის თემას ეძღვნება. ამ წიგნის მერე ჩვენს კაფესაც სახელი მეტად გაეთქვა - ქართველი მწერლის კაფე დაარქვეს.
სტამბოლში არის თეატრი „მონოლოგების მუზეუმი“, რომელიც ერთი მსახიობის თეატრის მსგავსია, სადაც ახლა „გამოსვლის წიგნს“ დგამენ, თვითონ შემომთავაზეს და ამის მოლოდინში ვარ, შეიძლება, პრემიერა შემოდგომაზე იყოს.
- წიგნი თურქეთში თქვენს ცხოვრებასაც მიუძღვენით, ხომ?
- კი, „თურქული სიმღერების გზამკვლევი“ დავწერე, რომელიც ფსევდონიმით - ისქანდერ ბალთაზარ ქირმიზი - გამოვეცი, მაღაზიებში გახმაურდა და მთლიანად გაიყიდა. წიგნი ქართველებისთვისაა, ანუ რაც ამ მეზობელ ხალხთან კულტურაში, ყოფით ცხოვრებაში ისტორიულ მონაკვეთებში გვაერთიანებს, ეს ყველაფერი შევეცადე, წინ წამომეწია. წიგნში გამოგონილი თურქი პოეტის ცხოვრებაა ასახული მე-20 საუკუნის მიწურულს, რომელიც თურქეთის ბოლო პერიოდის ისტორიას, ნამდვილი ფაქტების პარალელურად, ქართველ მეგობარს წერილების სახით უყვება. იქ არის სიკვდილ-სიცოცხლის დამოკიდებულება, როგორ ხედავენ თურქები ცხოვრების ფილოსოფიას, ნაჩვენებია სტამბოლური ხასიათი, ფერები, სურნელი. მინდოდა, მკითხველისთვის მიმეწოდებინა. წიგნს გამოცემისთანავე გამოხმაურება მოჰყვა.
- როგორი ჩანს ჩვენი ქვეყანა ყოველდღიურად თურქეთიდან?
- საქართველო უზომოდ მიყვარს და ეს სიყვარული სულ უფრო იზრდება. იქიდან თითქოს ვერც ვერაფერს აკეთებ, არადა, იქაც ქართულ საქმეს ვუტრიალებ, მაგრამ გგონია, რომ ეს ამაოა, რადგან შორს ხარ... ერთადერთი, რაც შეგვიძლია, სიყვარული შრომით, ერთგულებით და პატიოსნებით დავამტკიცოთ. ხომ ვამბობ, ჩემთვის ეს ცოტა მტკივნეული და რთული საკითხია, რადგან თან შორს ვარ და თან, ქვეყნის დიდი გულშემატკივარი გახლავართ.
მგონია, რომ გადარჩენის გზა განათლების სისტემაშია. ნამდვილად ასეა, განათლების სპეციალისტი ვარ და ეს ყველაფერი კარგად ვიცი. ძალიან მაწუხებს ის, რომ განათლების სისტემა ჩამოშლილია, უმეტესად კი ინსტიტუტები, რომლებიც მოქალაქეებს, პროფესიონალებს უნდა აყალიბებდეს, ქვეყანას საქართველოზე შეყვარებულ ადამიანებს ჩუქნიდეს...
ამ ყველაფერზე სულ ვფიქრობ... ჩვენ ყველანი - საზოგადოება, ხელისუფლება თუ არ შევთანხმდით, რაც შეიძლება მეტი რესურსი ჩავდოთ განათლების სისტემაში, რომ ისეთი სკოლა შევქმნათ, შვილებს უხაროდეთ იქ სიარული და უყვარდეთ კიდეც, საიდანაც ამაყები, განათლებულები და კულტრულები გამოვლენ, მანამდე არაფერი გვეშველება.
- დღეს რასაც აკეთებთ, ამის კეთება გულის სიღრმეში ოდესმე თუ გდომებიათ?
- როგორც მოგახსენეთ, არასოდეს მიფიქრია იმაზე, თუ ქვეყნის გარეთ მომიწევდა ცხოვრება და არც იმაზე, რომ შეიძლებოდა, მზარეული გავმხდარიყავი. უნივერსიტეტში ფილოლოგიური განათლების მიღების შემდეგ, კულტუროლოგიაზე ვსწავლობდი. სტუდენტობიდან მოყოლებული განათლების სპეციალისტი ვიყავი, მუდმივად საგანმანათლებლო საქმიანობას ვეწეოდი. სკოლის დირექტორიც გახლდით, შემდეგ დიდხანს განათლების სამინისტროში ვიმუშავე. მიყვარს ჩემი ცხოვრების ის პერიოდი, მერე ბედმა გამიმართლა და იაპონიაში აღმოვჩნდი, სადაც განათლების სისტემებს დავეუფლე...
ვფიქრობ, მთავარი მაინც ის არის, რასაც ვაკეთებთ, კეთილსინდისიერად და პატიოსნად ვემსახუროთ იმ საქმეს და გარკვეული სიკეთეებიც თავისით მოვა.