ქარ­თუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რის კლა­სი­კო­სის, გე­ნი­ო­სი პო­ე­ტის, მწერ­ლის, პუბ­ლი­ცის­ტი­სა და მო­აზ­როვ­ნის, ვაჟა-ფშა­ვე­ლას და­ბა­დე­ბი­დან 160 წელი შეს­რულ­და.

გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი ვერ­სი­ის თა­ნახ­მად, ვაჟა-ფშა­ვე­ლა და­ი­ბა­და 1861 წლის 14 ივ­ლისს, თუმ­ცა 1912 წელს „სა­ხალ­ხო გა­ზეთ­ში“ გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბულ ვა­ჟა­სა­ვე წე­რილ­ში მი­თი­თე­ბუ­ლია, რომ და­ი­ბა­და ძვ. სტი­ლით 1862 წლის 15 მა­ისს (ახ. სტი­ლით 27 მა­ი­სი). ჩარ­გალ­ში 14 ივ­ლისს ვა­ჟას შე­მოქ­მე­დე­ბის თაყ­ვა­ნის­მცემ­ლე­ბი ვა­ჟა­ო­ბას აღ­ნიშ­ნა­ვენ და გე­ნი­ა­ლუ­რი კლა­სი­კო­სი მწერ­ლის ხსოვ­ნას და მემ­კვიდ­რე­ო­ბას მი­ა­გე­ბენ პა­ტივს.

• "ცო­ლე­ბი" და სიყ­ვა­რუ­ლის ის­ტო­რი­ე­ბი

ვაჟა-ფშა­ვე­ლას ნამ­დვი­ლი სა­ხე­ლი შე­იძ­ლე­ბა ბევ­რმა იცო­დეს, თუმ­ცა ბუმ­ბე­რა­ზი პო­ე­ტის პი­რა­დი ცხოვ­რე­ბა და სიყ­ვა­რუ­ლის ის­ტო­რი­ე­ბი - ცო­ტამ. ცნო­ბი­ლია, რომ ვა­ჟას ორი ცოლი ჰყავ­და, სიყ­ვა­რუ­ლით კი ბევ­რჯერ ჰყვა­რე­ბია, თუმ­ცა სა­პი­რის­პი­რო სქესს სიყ­ვა­რულ­ში ხში­რად ვერ უტყდე­ბო­და.

ლუკა რა­ზი­კაშ­ვი­ლის პი­რა­დი ცხოვ­რე­ბის დე­ტა­ლებ­ზე AMBEBI.GE-ს თბი­ლი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პრო­ფე­სო­რი თა­მარ შა­რა­ბა­ძე ესა­უბ­რა:

ასევე დაგაინტერესებთ

11:39 / 14-07-2020

როგორ ღვინოს სვამდა ვაჟა-ფშაველა და რატომ არ უყვარდა მას გრძელი სადღეგრძელოები

"ვაჟა, რო­გორც თა­ვის და­უმ­თავ­რე­ბელ ავ­ტო­ბი­ოგ­რა­ფი­ა­ში წერს, ხში­რად ყო­ფი­ლა შეყ­ვა­რე­ბუ­ლი, მაგ­რამ ეს სიყ­ვა­რუ­ლი დარ­ჩე­ნი­ლა მას­ში, სა­ნამ ერთხე­ლაც ამი­ლახ­ვრის უკა­ნო­ნო შვილს სიყ­ვა­რულ­ში არ გა­მო­უ­ტყდა.

ვაჟა ცნო­ბი­ლი თა­ვა­დის, ოთარ ამი­ლახ­ვრის ოჯახ­ში შინა მას­წავ­ლებ­ლად მი­იწ­ვი­ეს, სწო­რედ ამ ოჯახ­ში შე­უყ­ვარ­და ამი­ლახ­ვრის უკა­ნო­ნო შვი­ლი, დაქვრი­ვე­ბუ­ლი ქალი კეკე. იმ დროს უკა­ნო­ნო შვი­ლი შვი­ლად არ ით­ვლე­ბო­და, ამი­ტომ კე­კეს დე­დის გვა­რი, ნე­ბი­ე­რი­ძე ჰქონ­და", - აღ­ნიშ­ნა თა­მარ შა­რა­ბა­ძემ.

თუმ­ცა, პო­ე­ტის ბი­ოგ­რა­ფი­ის მკვლე­ვარ­მა, არ­ჩილ ღიბ­რა­ძემ ახ­ლა­ხან სა­არ­ქი­ვო მა­სა­ლებ­ზე დაყ­რდნო­ბით და­ამ­ტკი­ცა, რომ კე­კეს გვა­რი არა ნე­ბი­ე­რი­ძე, არა­მედ ნე­ბა­ლა­ძე გახ­ლავთ.

"სა­ქარ­თვე­ლო­ში ცო­ტამ თუ იცის, ვინ იყო ვაჟა-ფშა­ვე­ლას პირ­ვე­ლი მე­უღ­ლე და ისი­ნიც, ვინც ამის შე­სა­ხებ ინ­ფორ­მა­ცი­ას ფლო­ბენ, ეკა­ტე­რი­ნეს გვა­რად ნე­ბი­ე­რი­ძეს ასა­ხე­ლე­ბენ. ეს გვა­რი არას­წო­რად პო­ე­ტის ცნო­ბი­ლი მკვლე­ვა­რის, სო­ლო­მონ ყუ­ბა­ნე­იშ­ვი­ლის უნებ­ლიე შეც­დო­მის გამო გავ­რცელ­და, ვინც თა­ვის მხრივ, რო­გორც ვა­ჟას ბი­ოგ­რა­ფი­ის მკვლე­ვარ­მა, უმ­ნიშ­ვნე­ლო­ვა­ნე­სი ეროვ­ნუ­ლი საქ­მე გას­წია. ვა­ჟას ბი­ოგ­რა­ფი­უ­ლი მა­სა­ლე­ბის მრა­ვალ­წლი­ა­ნი კვლე­ვის შე­დე­გად, სა­ბო­ლო­ოდ დად­გინ­და, რომ ეკა­ტე­რი­ნე გვა­რად არა ნე­ბი­ე­რი­ძე, არა­მედ ნე­ბა­ლა­ძე გახ­ლდათ. რო­გორც ცნო­ბი­ლია, მისი მე­უღ­ლე ცნო­ბი­ლი თა­ვა­დის, ოთარ ამი­ლახ­ვრის უკა­ნო­ნო შვი­ლი იყო და დე­დის გვარ­ზე იწე­რე­ბო­და, რაც ცენ­ტრა­ლურ არ­ქივ­ში და­ცუ­ლი გო­რის რა­ი­ო­ნის სო­ფელ ოთა­რა­შე­ნის, ოთარ ამი­ლახ­ვრის სა­სახ­ლის, წმ. ნი­კო­ლო­ზის სა­ხე­ლო­ბის ეკ­ლე­სი­ის 1865 წლის სა­ეკ­ლე­სიო წიგნ­ში და­ცუ­ლი ჩა­ნა­წე­რით დას­ტურ­დე­ბა. ეკა­ტე­რი­ნეს დედა - ანა ნე­ბა­ლა­ძე იყო. შე­სა­ბა­მი­სად, ნე­ბა­ლა­ძე გახ­ლდათ მისი ქა­ლიშ­ვი­ლის გვა­რიც. ამ ცნო­ბას ადას­ტუ­რებს აგ­რეთ­ვე, ჩარ­გლის წმ. გი­ორ­გის ეკ­ლე­სი­ის 1886 წლის ჩა­ნა­წე­რი ვა­ჟას უფ­რო­სი შვი­ლის, თა­მა­რის და­ბა­დე­ბის შე­სა­ხებ. ჩარ­გლის ეკ­ლე­სი­ის ჩა­ნა­წერ­ში გან­სხვა­ვე­ბა მხო­ლოდ ერთ ასო­შია - ასო-ბგე­რა "ა" შეც­ვლი­ლია ასო-ბგე­რა - "ე"-თი.1885 წლის შე­მოდ­გო­მით, ქარ­თლის სო­ფელ ოთა­რა­შე­ნის დიდ­მა ფე­ო­დალ­მა, ოთარ ამი­ლახ­ვარ­მა ვაჟა-ფშა­ვე­ლა შინ თა­ვი­სი შვი­ლის, გი­ორ­გის მას­წავ­ლებ­ლად მი­იწ­ვია. ამ ოჯახ­ში გა­იც­ნო ვა­ჟამ ამი­ლახ­ვრის უკა­ნო­ნო შვი­ლი ეკა­ტე­რი­ნე (კეკე).

ნა­ად­რე­ვად გა­თხო­ვილ­მა და დაქვრი­ვე­ბულ­მა კე­კემ თავი კვლავ ამი­ლახ­ვრე­ბის სახ­ლს შე­ა­ფა­რა. მას­წავ­ლებ­ლად მი­სულ ვა­ჟას ქალი შე­უყ­ვარ­და და მისი შერ­თვა გა­და­წყვი­ტა.ოჯა­ხი ღა­რი­ბუ­ლად, თუმ­ცა, ბედ­ნი­ე­რად ცხოვ­რობ­და. კეკე, რო­მელ­მაც ქვეყ­ნად ოთხი შვი­ლი (თა­მა­რი, მა­რი­ა­მი, გულ­ქა­ნი და ლე­ვა­ნი) მო­ავ­ლი­ნა, ყვე­ლას გა­მორ­ჩე­უ­ლად უყ­ვარ­და. ვა­ჟას ძმე­ბი ეთაყ­ვა­ნე­ბოდ­ნენ საყ­ვა­რელ რძალს. ტა­ნად მომცროს, თურ­მე, ხელ­ში ბავ­შვი­ვით აიყ­ვან­დნენ და ასე ათა­მა­შებ­დნენ. ბო­ბო­ქა­რი, ფი­ცხი ხა­სი­ა­თის ვა­ჟას მე­უღ­ლე ირ­გვლივ მყოფთ სიმ­შვი­დით აო­ცებ­და. როცა ლუკა გა­ჯავ­რდე­ბო­და, ის უცებ გა­იქ­ცე­ო­და და ყელ­ზე ეხ­ვე­ო­და, რაც მა­შინ­ვე და­მამ­შვი­დებ­ლად მოქ­მე­დებ­და "აზ­ვირ­თე­ბულ" გე­ნი­ოს­ზე...

1902 წლის ზამ­თარ­ში დას­თან, მარ­თას­თან ყვა­რელ­ში მყოფ ვა­ჟას მე­უღ­ლის გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შე­სა­ხებ აც­ნო­ბეს. პო­ე­ტი ხში­რად და­დი­ო­და დას­თან, სა­დაც ნა­დი­რობ­და და სხვა პრო­დუქ­ტებ­თან ერ­თად ოჯახ­ში ნა­ნა­დი­რე­ვიც მიჰ­ქონ­და. კეკე მო­უ­ლოდ­ნე­ლად, 36 წლი­სა გარ­და­იც­ვა­ლა. ის მე­ხუ­თე შვილ­ზე ნა­ად­რევ­მა მშო­ბი­ა­რო­ბამ შე­ი­წი­რა.

პო­ე­ტის ძმამ, ბა­ჩა­ნამ იფიქ­რა, ვაჟა თა­ვის დრო­ზე მა­ინც ვერ ჩა­მო­ვაო და საყ­ვა­რე­ლი რძა­ლი მი­წას მე­სა­მე დღეს მი­ა­ბა­რა... უბე­დუ­რე­ბის შე­ტყო­ბი­სას ლუკა ყვარ­ლის მთებ­ში იყო სა­ნა­დი­როდ და ტყი­დან მოკ­ლულ ირემს მო­ათ­რევ­და. როცა ამ­ბის მიმ­ტან­მა და­ბა­რე­ბუ­ლი გა­დას­ცა, ნა­ნა­დი­რე­ვი მი­ა­ტო­ვა და მარ­თას­თან დაბ­რუნ­და. ცხე­ნი მო­ი­კი­თხა, წას­ვლას იმ ღა­მეს­ვე აპი­რებ­და, თუმ­ცა, მარ­თამ გა­და­ა­ფიქ­რე­ბი­ნა, სთხო­ვა, დი­ლამ­დე მო­ე­ცა­და. ვა­ჟამ და­ლია (თუმ­ცა, მო­გო­ნე­ბე­ბის მი­ხედ­ვით, მძაფ­რი ემო­ცი­ით გაქ­ვა­ვე­ბუ­ლი ოდ­ნა­ვაც არ შე­ზარ­ხო­შე­ბუ­ლა), ფან­დუ­რი აიღო და სწო­რედ მა­შინ უკარ­ნა­ხა გულ­მა და გო­ნე­ბამ ლექ­სი "იას უთხა­რით, ტურ­ფა­სა"", - ყვე­ბა არ­ჩილ ღიბ­რა­ძე.

რო­გორც თა­მარ შა­რა­ბა­ძე გვიყ­ვე­ბა: "კე­კეს გარ­დაც­ვა­ლე­ბის შემ­დეგ ვა­ჟას შვი­ლე­ბის აღ­ზრდა­ში მისი ძმის, ბა­ჩა­ნას ცოლი ეხ­მა­რე­ბო­და, მაგ­რამ ყვე­ლამ ურ­ჩია, მე­ო­რე ცოლი მო­ეყ­ვა­ნა. პო­ე­ტის რჩე­უ­ლი თა­მარ დი­დე­ბაშ­ვი­ლი გახ­და. ვაჟა ძმას­თან ერ­თად ქა­ლის და­სა­ნიშ­ნად წა­ვი­და. არ­სე­ბობს თა­მა­რის მა­მას­თან და­დე­ბუ­ლი ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბა, სა­დაც წე­რია, რომ ვა­ჟას ეს ქალი ხა­სად მოჰ­ყავ­და, მაგ­რამ ხასა საყ­ვა­რელს არ ნიშ­ნავ­და. ეს იმას ნიშ­ნავ­და, რომ ვაჟა შე­ხე­დავ­და თა­მარს თუ რო­გორ მო­უვ­ლი­და მის შვი­ლებს, ოჯახს და ამის შემ­დეგ გა­და­წყვეტ­და, და­ე­წე­რა თუ არა მას­ზე ჯვა­რი.

ხელ­შეკ­რუ­ლე­ბის და­დე­ბის შემ­დეგ ვა­ჟამ ქალი მა­ღა­როს­კარ­ში ჩა­მო­იყ­ვა­ნა, სა­დაც შვი­ლე­ბი და ძმა ელო­დე­ბოდ­ნენ. არ­სე­ბობს ვა­ჟას შვი­ლის, გულ­ქა­ნის ასე­თი მო­გო­ნე­ბა - ბა­ჩა­ნას ცოლს პა­ტა­რე­ბის­თვის უთ­ქვამს, რომ დედა მო­დი­სო, ბავ­შვე­ბიც მიც­ვივ­დნენ და ცხენ­ზე მჯდომ თა­მარს შე­მო­ეხ­ვივ­ნენ, მან კი პა­ტა­რებს ცო­ტა­თი ფეხი გაჰ­კრაო. თა­მა­რი უცხო ოჯახ­ში შე­დი­ო­და და შე­იძ­ლე­ბა ნერ­ვი­უ­ლობ­და, ბა­ჩა­ნას ცოლს კი უთ­ქვამს, თა­მარ ესე­ნი ობ­ლე­ბი არი­ან და ღმერ­თი არ გა­პა­ტი­ებ­სო.

თა­მარს შე­ე­ძი­ნა შვი­ლი ვახ­ტან­გი, მაგ­რამ კა­მა­თო­ბენ, რომ ვახ­ტან­გი ვა­ჟას შვი­ლი არ იყო. ამ­ბო­ბენ, თა­მარს რკი­ნიგ­ზე­ლი მუშა უყ­ვარ­და, რო­მე­ლიც და­ი­ღუ­პა და ვახ­ტან­გი მის­გან ჰყო­ლია. როცა ბავ­შვი ეყო­ლა, ვა­ჟას­თან ცხოვ­რობ­და, მაგ­რამ პო­ე­ტის შვი­ლიშ­ვი­ლე­ბი ინ­ტერ­ვი­უ­ებ­ში ამ­ბო­ბენ, რომ ვახ­ტანგს გვა­რი რა­ზი­კაშ­ვი­ლი მერე მის­ცე­სო, ეტყო­ბა ვაჟა ყოყ­მა­ნობ­და, მი­ე­ცა თუ არა მის­თვის გვა­რი.

ვაჟა რომ გარ­და­იც­ვა­ლა, თა­მა­რი ცო­ცხა­ლი იყო. რო­დე­საც ცოლ-შვი­ლი პა­ნაშ­ვიდ­ზე ჩა­მო­ვი­და, მათ და­ნახ­ვა­ზე ეკ­ლე­სი­ის ეზო­ში მდგა­რი ხალ­ხი ორ ნა­წი­ლად გა­ი­ყო, ოჯახ­მა პო­ე­ტი ხმა­მაღ­ლა ვერ და­ი­ტი­რა, რად­გან სოფ­ლი­დან ჩა­მო­სუ­ლე­ბი ძა­ლი­ან მორ­ცხვე­ბი იყ­ვნენ. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით თა­მა­რი და გულ­ქა­ნი ამ­ბობ­დნენ, არ გვე­გო­ნა მამა ასე­თი და­ფა­სე­ბუ­ლი და დიდი თუ ყო­ფი­ლაო".

• შთა­მო­მავ­ლე­ბი ("კვი­რის პა­ლიტ­რის" 2016 წლის ინ­ტერ­ვი­უ­დან)

ვაჟა-ფშა­ვე­ლას ერ­თა­დერთ პირ­და­პირ (შვი­ლე­ბი­დან) მემ­კვიდ­რეს, 1923 წელს ბოლ­შე­ვი­კე­ბი­სა­გან დახ­ვრე­ტილ ლე­ვან რა­ზი­კაშ­ვილს, მძი­მე ბედი ერგო, მე­ტიც - მარ­ტო თვი­თონ კი არა, მისი შვი­ლე­ბი და შვი­ლიშ­ვი­ლე­ბიც მსხვერ­პლი შე­იქ­ნენ. ვა­ჟას შთა­მო­მავ­ლე­ბის ცხოვ­რე­ბა ისე მო­ე­წყო, რომ მხო­ლოდ 1990-იანი წლე­ბის და­სა­წყის­ში გა­მოჩ­ნდნენ სამ­ზე­ო­ზე, რო­გორც ვა­ჟას ნამ­დვი­ლი მემ­კვიდ­რე­ე­ბი...

ლე­ვა­ნის ბედი კი ყვე­ლას­თვის ცნო­ბი­ლია: როცა მას დახ­ვრე­ტას უპი­რებ­დნენ, ხალ­ხის მო­სა­ლოდ­ნე­ლი რე­აქ­ცი­ით შე­ში­ნე­ბულ­მა მკვლე­ლებ­მა სერ­გო ორ­ჯო­ნი­კი­ძეს მო­ახ­სე­ნეს, - ვაჟა-ფშა­ვე­ლას ვაჟი უნდა დავ­ხვრი­ტოთ და რას გვე­ტყვიო. მან - და­უ­ყოვ­ნებ­ლივ დახ­ვრი­ტეთ! რომ შე­მეძ­ლოს, ვა­ჟას შვილს კი არა, თა­ვად ვა­ჟას დავ­ხვრეტ­დიო!

არ­ჩილ ღიბ­რა­ძეს დიდი მწერ­ლის სიყ­ვა­რუ­ლი ოჯა­ხი­დან მოს­დევს, ამი­ტომ მისი ყვე­ლა შთა­მო­მა­ვა­ლი გა­იც­ნო და მო­გო­ნე­ბე­ბი ჩა­ი­წე­რა.

- მა­მა­ჩემს ვაჟა გა­მორ­ჩე­ვით უყ­ვარ­და და თით­ქოს ამ სიყ­ვა­რუ­ლით და­მა­ვა­ლა, რომ მის კვალს მივ­ყო­ლო­დი. ჩვენ, იმის ნაც­ვლად, რომ ამ გე­ნი­ო­სის­თვის პა­ტი­ვი მიგ­ვე­გო, ვაჟი მო­ვუ­კა­ლით, ათწლე­უ­ლე­ბის მან­ძილ­ზე მისი შე­მოქ­მე­დე­ბა ავ­კრძა­ლეთ, მისი სის­ხლი და ხორ­ცი ისე და­ვა­ში­ნეთ, რომ იძუ­ლე­ბუ­ლი გახ­და, ათე­უ­ლი წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში ჩრდილ­ში შე­მა­ლუ­ლი­ყო. აი, ამ გან­ცდის ამოშ­ლა მო­მინ­და და ამი­ტო­მაც ჩა­ვე­დი გორ­ში ვაჟა-ფშა­ვე­ლას შვილ­თაშ­ვი­ლებ­თან, ლე­ვან რა­ზი­კაშ­ვი­ლის შვი­ლიშ­ვი­ლებ­თან.

- ისი­ნი ახ­ლაც გორ­ში ცხოვ­რო­ბენ?

- დიახ. თუმ­ცა ბევ­რმა არ იცის, თუ რა­ტომ დამ­კვიდ­რდნენ გორ­ში. ვა­ჟას პირ­ვე­ლი ცო­ლის, კე­კეს­გან, ოთხი შვი­ლი დარ­ჩა: თა­მა­რი, ლე­ვა­ნი, გულ­ქა­ნი და მა­რი­ა­მი. მათ­გან მხო­ლოდ ლე­ვანს ჰყავ­და შვი­ლე­ბი (თა­მა­რი უშ­ვი­ლო დარ­ჩა, გულ­ქანს ერ­თა­დერ­თი შვი­ლი მო­უკ­ვდა, ფეხ­მძი­მე მა­რი­ა­მი ღო­ბეს­თან მი­ა­ჭყლი­ტა ურემ­მა). ლე­ვა­ნი ხში­რად და­დი­ო­და გორ­ში ბი­ძას­თან, თე­დოს­თან. იქ გა­იც­ნო და გა­ტა­ცე­ბით შე­უყ­ვარ­და ბი­ძის ამ­ხა­ნა­გის, სოსო თვა­რე­ლი­ძის ქალი თა­მა­რი და ისე სას­წრა­ფოდ და­ი­წე­რა ჯვა­რი, მა­მის­თვის არც შე­უ­ტყო­ბი­ნე­ბია... ჯვრის­წე­რის შემ­დეგ მა­მას დიდი სა­ბო­დი­შო წე­რი­ლი მის­წე­რა, - ვიჩ­ქა­რე, მაგ­რამ თა­მა­რი იმ­დე­ნად ლა­მა­ზი და კე­თილ­შო­ბი­ლია, ჩემი არ­ჩე­ვა­ნი უსა­თუ­ოდ მო­გე­წო­ნე­ბაო. ვაჟა გორ­ში ჩა­ვი­და და რძალს ოქ­როს­სა­მა­ჯუ­რი­ა­ნი სა­ა­თი და ყელ­სა­ბა­მი აჩუ­ქა. თა­მარ­მა 1987 წლამ­დე იცო­ცხლა.

- კი მაგ­რამ, სა­ი­დან უნდა ჰქო­ნო­და ამ­დე­ნი ფული ვა­ჟას?!

- იმ­დე­ნად თავ­მოყ­ვა­რე კაცი იყო, თუ არ ჰქონ­და, ისეს­ხებ­და. სა­დაც უსინ­დი­სო მე­დუქ­ნეს სცე­მა და მერე 3 მა­ნე­თი და­უ­დო დახლზე, ამ ჯა­რი­მას სა­სა­მარ­თლო მა­ინც გა­და­მახ­დე­ვი­ნებ­სო (ცე­მის­თვის 3 მა­ნე­თი იყო ჯა­რი­მა, რო­მე­ლიც მა­შინ უზარ­მა­ზა­რი ფული იყო), მში­ე­რიც რომ დარ­ჩე­ნი­ლი­ყო, რძალს რო­გორ და­ტო­ვებ­და უსა­ჩუქ­როდ! როცა უკა­ნას­კნელ დღე­ებ­ში ვაჟა ფეხ­მძი­მე რძალ­მა მო­ი­ნა­ხუ­ლა, მუ­ცელ­ზე ხელი და­ა­დო და უთხრა, - ვიცი, რომ შვი­ლიშ­ვი­ლი ბიჭი გა­მიჩ­ნდე­ბა, მანდ ლუ­კა­აო და რძა­ლიც ასე­თი ბუმ­ბე­რა­ზი მა­მამ­თი­ლის სა­ხელს შვილს რო­გორ არ და­არ­ქმევ­და!.. მერე და­ი­ბად­ნენ ეკა­ტე­რი­ნე და ქე­თე­ვა­ნი. ლუკა 9 წლის იყო, როცა ლე­ვა­ნი და­ი­ჭი­რეს - ის მი­ლი­ცი­ა­ში მსა­ხუ­რობ­და და ქა­ქუ­ცა ჩო­ლო­ყაშ­ვი­ლის შე­პყრო­ბა და­ა­ვა­ლეს. ლე­ვან­მა შე­პყრო­ბის ნაც­ვლად მას სა­ზღვარ­გა­რეთ გაქ­ცე­ვა­ში შე­უ­წყო ხელი. ბევ­რი იარა მის გა­მო­სახ­სნე­ლად თა­მარ­მა, მაგ­რამ არა­ფე­რი გა­მო­უ­ვი­და. მარ­ტო­დარ­ჩე­ნილ სამ­შვი­ლი­ან ქალს ჩარ­გალ­ში, ქმრი­სე­ულ სახ­ლში ცხოვ­რე­ბა არ ეწე­რა - რო­გორც ამ­ბო­ბენ, ვა­ჟას მე­ო­რე ცოლს, თა­მარს, არ ეჭაშ­ნი­კე­ბო­და მისი იქ ყოფ­ნა, ამი­ტომ გორ­ში მა­მას­თან დაბ­რუნ­და.

თა­მარ­მა მე­ტად მძი­მე დრო­ში გა­ზარ­და შვი­ლე­ბი და ქმრის ბე­დით და­ში­ნე­ბუ­ლი შვი­ლებს დღე­და­ღამ ჩას­ჩი­ჩი­ნებ­და, - არ გა­ამ­ხი­ლოთ, რომ ვა­ჟას პირ­და­პი­რი შთა­მო­მავ­ლე­ბი ხარ­თო. მა­თაც ცხოვ­რე­ბის ყვე­ლა ტვირ­თი უმაღ­ლე­სი ადა­მი­ა­ნუ­რი ღირ­სე­ბით ატა­რეს, - იყ­ვნენ ჩუ­მად, არა­სო­დეს არა­ვის­თვის უღა­ლა­ტი­ათ, ქვე­ყა­ნა არ შე­ურ­ცხვე­ნი­ათ. ოთხნი არი­ან და ცო­ცხლე­ბი არი­ან ვა­ჟას შვილ­თაშ­ვი­ლე­ბი, ანუ ლე­ვა­ნის შვი­ლიშ­ვი­ლე­ბი: ნინო და თა­მარ რა­ზი­კაშ­ვი­ლე­ბი (ლუკა რა­ზი­კაშ­ვი­ლის შვი­ლე­ბი) და გო­დერ­ძი და ლე­ვან გო­დერ­ძიშ­ვი­ლე­ბი (ქე­თე­ვან რა­ზი­კაშ­ვი­ლის შვი­ლე­ბი). სწო­რედ ეს უკა­ნას­კნე­ლე­ბი გა­ვი­ცა­ნი მათ ძველ სახ­ლში. ერ­თად ვუს­ხე­დით სუფ­რას, ერთი ტკი­ვი­ლით ვსა­უბ­რობ­დით მათ ტრა­გი­კულ ბედ­ზე. ამ ხალ­ხის ცნო­ბი­ე­რე­ბა­ში თი­თო­ე­უ­ლი ის ნი­უ­ან­სი, რო­მე­ლიც მათ, ვაჟა-ფშა­ვე­ლას და ლე­ვანს ეხე­ბა, ცო­ცხლად არის შე­ნა­ხუ­ლი ბე­ბი­ის მო­ნა­ყო­ლით.

დღეს ვაჟა-ფშა­ვე­ლას პირ­და­პი­რი შთა­მო­მავ­ლე­ბი 20-ნი არი­ან, მათ შო­რის 9 ბავ­შვია. ეს კი ქვეყ­ნის იმე­დია. თუ რო­მე­ლი­მე მე­ო­რე ვაჟა ვერ გახ­დე­ბა, ქვე­ყა­ნას ხომ ეყო­ლე­ბა და ქარ­თველ ერს გა­აგ­რძე­ლებს. და კი­დევ: ვა­ჟას შვილ­თაშ­ვი­ლე­ბის­გან ორი ისე ჰგავს ვა­ჟას ძმას, თე­დოს, შე­ხედ­ვის­თა­ნა­ვე იგ­რძნობ, რომ გე­ნე­ტი­კა უკ­ვდა­ვია. ესე­ნი არი­ან ქე­თე­ვან რა­ზი­კაშ­ვი­ლის შვი­ლიშ­ვი­ლე­ბი - გი­ორ­გი და მინ­დია გო­დერ­ძიშ­ვი­ლე­ბი, კარ­გი ქარ­თვე­ლე­ბი, ღირ­სე­უ­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბი.

...რა­ხან ვა­ჟას ყვე­ლა შთა­მო­მა­ვალ­თან და­კავ­ში­რე­ბა არც ისე იოლი აღ­მოჩ­ნდა, შე­ვე­ცა­დეთ, გი­ორ­გი­სა და მინ­დი­ას შევ­ხვედ­რო­დით. მარ­თა­ლია, მინ­დი­ამ გვი­თხრა, ჩვენ ვა­ჟას შვილ­თაშ­ვი­ლო­ბის შე­სა­ფე­რი­სი ჯერ ვე­რა­ფე­რი გა­ვა­კე­თე­თო, მაგ­რამ ასე არ გვგო­ნია - ისი­ნი არა მხო­ლოდ ვაჟა-ფშა­ვე­ლას, არა­მედ ქარ­თულ გე­ნე­ტი­კას აგ­რძე­ლე­ბენ და ღირ­სე­უ­ლა­დაც. სხვა რომ არა­ფე­რი, თუნ­დაც მინ­დი­ას ორი პა­ტა­რას - 6 წლის ლუ­კას და 4 წლის ლა­ზა­რეს ნახ­ვა ერთ სი­ა­მოვ­ნე­ბად ღირს!სი­ცო­ცხლე გრძელ­დე­ბა, თა­ნაც გე­ნი­ო­სის სი­ცო­ცხლე. ღმერ­თმა ქნას, ჩვენ მა­თი­თაც გვე­ა­მა­ყოს!

• გე­ნი­ა­ლუ­რი გა­მო­ნათ­ქვა­მე­ბი

ვაჟა-ფშა­ვე­ლას ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბი ბევრ სხვა ღირ­სე­ბებ­თან ერ­თად იმი­თაც გა­მო­ირ­ჩე­ვა, რომ დროს უს­წრებს - ავ­ტო­რის ყო­ვე­ლი ფრა­ზა დღეს და­წე­რი­ლი­ვით ახა­ლია...

ამ­ჯე­რად, წიგ­ნი­დან - "ვაჟა-ფშა­ვე­ლას ფრა­ზე­ბი და გა­მო­ნათ­ქვა­მე­ბი", რო­მე­ლიც მისი პუბ­ლი­ცის­ტუ­რი წე­რი­ლე­ბი­დან ამოკ­რე­ბი­ლი სხვა­დას­ხვა გა­მო­ნათ­ქვა­მის­გა­ნაა შექ­მნი­ლი, რამ­დე­ნი­მე გე­ნი­ა­ლურ ფრა­ზას გა­გახ­სე­ნებთ:

• "ათი­სა და ოცის კა­ცის ავა­ზა­კო­ბა ისე ვერ და­ა­ზი­ა­ნებს ერის ცხოვ­რე­ბას, რო­გორც სხვაგ­ვა­რი ავა­ზა­კო­ბა ათა­სი­სა და ორი ათა­სი­სა: პირ­ველთ ად­ვი­ლად ვი­შო­რებთ თა­ვი­დან, ავა­ზა­კებს ვე­ძა­ხით, ვსდევ­ნით, რო­გორც ცო­ფი­ან ძაღ­ლებს, ვე­ტე­ვე­ბით თო­ფით და ხმლით, მო­საკ­ლა­ვად არა ვზო­გავთ, ხოლო მე­ო­რე ჯუ­რის ავა­ზა­კებს ვძმო­ბი­ლობთ და ვე­მოყვრე­ბით".
• "ყვე­ლა ერი თა­ვის ცე­ცხლს უკე­თებს და თა­ვის კერძს ჩას­ცქე­რის და სხვის­თვის ხე­ი­რი იმ­დე­ნად უნდა, რამ­დე­ნა­დაც თა­ვად გა­მო­ად­გე­ბა იგი. მხო­ლოდ ერთ ნა­წილს ქარ­თვე­ლე­ბი­სას არ სწამს, რომ ეს ასეა. რუ­სე­თი­სა­გან ისი­ნი მო­ე­ლი­ან წყა­ლო­ბას. აბა, სა­ი­დან სადა? ნუთუ რუ­სე­თი არ არის სა­ში­ში მე­ზო­ბე­ლი ჩვენ­თვის? ნუ ჰგო­ნი­ათ, რომ ბა­ტო­ნო­ბის მის­წრა­ფე­ბა და სურ­ვი­ლი და­მო­ნე­ბულ მცი­რე ერე­ბი­სა შე­უმ­ცირ­დე­ბა რუ­სეთს? არა და ცხრა­ჯერ არა".
• "ზოგს ჰგო­ნია, რომ ნამ­დვი­ლი პატ­რი­ო­ტიზ­მი ეწი­ნა­აღ­მდე­გე­ბა კოს­მო­პო­ლი­ტიზმს, მაგ­რამ ეს შეც­დო­მაა. ყო­ვე­ლი ნამ­დვი­ლი პატ­რი­ო­ტი კოს­მო­პო­ლი­ტია ისე, რო­გორც ყო­ვე­ლი გო­ნი­ე­რი კოს­მო­პო­ლი­ტი (და არა ჩვე­ნე­ბუ­რი) პატ­რი­ო­ტია... კოს­მო­პო­ლი­ტიზ­მი ასე უნდა გვეს­მო­დეს: გიყ­ვარ­დეს შენი ერი, შენი ქვე­ყა­ნა, იღ­ვა­წე მის სა­კე­თილ­დღე­ოდ, ნუ გძულს სხვა ერე­ბი და ნუ გშურს იმათ­თვის ბედ­ნი­ე­რე­ბა, ნუ შე­უშ­ლი იმათ მის­წრა­ფე­ბას ხელს და ეცა­დე, რომ შენი სამ­შობ­ლო არა­ვინ და­ჩაგ­როს და გა­უ­თა­ნას­წორ­დეს მო­წი­ნა­ვე ერებს. ვინც უარ­ყოფს თა­ვის ეროვ­ნე­ბას, თა­ვის ქვე­ყა­ნას იმ ფიქ­რით, ვი­თომ კოს­მო­პო­ლი­ტი ვარო, ის არის მა­ხინ­ჯი გრძნო­ბის პატ­რო­ნი, იგი თა­ვი­სა­ვე შე­უმ­ჩნევ­ლად დიდი მტე­რია კა­ცობ­რი­ო­ბი­სა, რო­მელ­საც ვი­თომ ერ­თგუ­ლე­ბას და სიყ­ვა­რულს უცხა­დებს".
• "მე­გო­ბა­რო! დღეს ქა­ლე­ბიც თხო­უ­ლო­ბენ მა­მა­კა­ცებ­თან თა­ნას­წორ უფ­ლე­ბას. სჯობს, მი­ე­ცეს, თუ არა, რას იტყვი? მე ამ სა­კი­თხზე გა­ჭი­ა­ნუ­რე­ბულ პა­სუხს არ მოგ­ცემ... მე მხო­ლოდ ამას ვი­ტყვი: დი­დად და დი­დად სა­ჭი­როა დაკ­მა­ყო­ფილ­დეს ქალ­თა მო­თხოვ­ნი­ლე­ბა. მჯე­რა, მწამს და ვერც ვე­რა­ვინ შე­მაც­ვლე­ვი­ნებს ამ რწმე­ნას... დე­და­კაც­ნი უფრო ლმო­ბი­ერ­ნი, გრძნო­ბი­ერ­ნი არი­ან და დღე­ვან­დე­ლი ცხოვ­რე­ბა ყვე­ლა­ზე მე­ტად რას მო­ი­თხოვს, თუ გარ­და, ერ­თის გრძნო­ბი­სა, რო­მელ­საც ეწო­დე­ბა შებ­რა­ლე­ბა, შე­წყნა­რე­ბა".
• "მღვდლე­ბო-სო­ცი­ა­ლის­ტე­ბო! ჩემ­ში თქვე­ნის მოღ­ვა­წე­ო­ბის წყა­ლო­ბით აღ­ძრუ­ლი გრძნო­ბა ეს არის, იქ­ნე­ბა თქვენც გე­წყი­ნოსთ, თქვენს წო­დე­ბის გა­რე­შე ბევ­რს სხვა­საც, მე პი­რა­დად მწყინს, როცა ჰმვღდლობთ, ანა­ფო­რე­ბი გაც­ვი­ათ და ჰრე­ვო­ლუ­ცი­ო­ნე­რობთ… გა­ი­ხა­დეთ ან ანა­ფო­რე­ბი და სთქვით სა­მო­ქა­ლა­ქო აზ­რე­ბი რო­გორც მო­ქა­ლა­ქე­თა, ან არა და გეც­ვასთ ანა­ფო­რა და სთქვით შე­უ­ბღა­ლა­ვად, გა­ნურყვნე­ლად ის, რაც გი­ან­დერ­ძათ თქვენ­მა მა­მათმთა­ვარ­მა იესო ნა­ზა­რე­ველ­მა. არც არა­ფე­რი იმით და­შავ­დე­ბა თქვე­ნი გავ­ლე­ნა ხალ­ხზე გე­უბ­ნე­ბით გა­მო­ცხა­დე­ბით, აშ­კა­რად, სა­ბო­ლო­ოდ მავ­ნე­ბე­ლი გა­მოდ­გე­ბა, არ არი მო­სა­წო­ნი თქვე­ნი გავ­ლე­ნა ვი­ნა­ი­დან იგი სა­სარ­გებ­ლო ნა­ყოფს არ გა­მო­ი­ღებს და მხო­ლოდ მო­ნებს აღუზ­რდის ქვე­ყა­ნას და არა ნამ­დვილ მა­მუ­ლიშ­ვი­ლებს და მო­ქა­ლა­ქე­ებს".…
• "მხო­ლოდ იმა­ში არ გა­მო­ი­ხა­ტე­ბა თა­ვი­სუფ­ლე­ბა, რაც გნე­ბავს ის ილა­პა­რა­კო, სწე­რო, აკე­თო - არა! უნდა ყო­ველს სი­ტყვას და მოქ­მე­დე­ბას სა­ერ­თო, სა­ზო­გა­დო ბედ­ნი­ე­რე­ბა ედ­ვას სარ­ჩუ­ლად, ქვეყ­ნის თუ სა­სარ­გებ­ლო არა, სა­მავ­ნებ­ლო, სა­ზა­რა­ლო მა­ინც არ უნდა იყოს ქვეყ­ნი­სათ­ვის".
• "აზ­რის წარ­მოთ­ქმა რო­მე­ლი­მე სა­გან­ზე თვით საგ­ნის შე­უს­წავ­ლე­ლად და შე­უგ­ნებ­ლად მხო­ლოდ რეგ­ვენს ადა­მი­ანს შე­უძ­ლია".
• "მუტ­რუ­კი მი­ტომ მუტ­რუ­კობს, დედა ჰყო­ლია ვი­რიო. კაცი ბე­ჩა­ვის მჩაგ­რა­ვი სად გა­გო­ნი­ლა გმი­რიო!"
• "არც ის მგო­ნია ბი­ჭო­ბა, ვი­საც ერე­ვი ახ­რჩობ­დე, ბიჭს მა­შინ და­გი­ძა­ხებ­დი, რომ სხვას დამ­ხრჩვალ­სა სწამ­ლობ­დე"...