"კარ­გს იზამ­დი. ქალი რომ გე­თხო­ვა... ქალი ისე­თი მო­იყ­ვა­ნე, რომ მა­ინ­და­მა­ინც მა­ხინ­ჯი არ იყოს, არაა სა­სი­ა­მოვ­ნო სახ­ლში რომ მიხ­ვალ და უშნო ქალი დაგ­ხვდე­ბა... ექი­მი უნდა იყოს, თე­რა­პევ­ტი ჯო­ბია ყვე­ლას, პა­ტი­ო­სა­ნი, წყნა­რი, ოჯა­ხიშ­ვი­ლი," - ასე ეუბ­ნე­ბა პი­პი­ნია ერის­თა­ვი შვილს ფილმში "არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი გა­მო­ფე­ნა“, რად­გა­ნაც ასე­თი ცოლი უნ­დო­და აგუ­ლის­თვის... "ბი­ჭოს, ვე­ღარ გა­ი­გო ამ ხალ­ხმა, რომ სიყ­ვა­რუ­ლი ვერ­ტი­კა­ლუ­რია და თან, ბრუნ­ვა­დი", "არა ბა­ტო­ნო არა, ასე­თი ცოდ­ნით ვერ გავფრინ­დე­ბით, არა­და, უნდა გავფრინ­დეთ", - ეს ფრა­ზე­ბი კი ქრის­ტე­ფო­რე მგა­ლობ­ლიშ­ვილს, იგი­ვე ბი­ძია-ბა­ბუ­ას ეკუთ­ვნის, რო­მე­ლიც გე­ნი­ა­ლუ­რი ფილ­მის ("შე­რე­კი­ლე­ბი") გე­ნი­ა­ლუ­რი პერ­სო­ნა­ჟია და ერ­თა­ოზ ბრეგ­ვა­ძეს­თან ერ­თად, სა­პა­ტიმ­რო­ში მყო­ფი ცათ­მფრენს აგებს... ამ ეკ­რა­ნულ სა­ხე­ებს მა­ყუ­რე­ბე­ლი კარ­გად იც­ნობს და უყ­ვარს, თუმ­ცა მსა­ხი­ობ, ვა­სილ ჩხა­ი­ძე­ზე, რო­მელ­მაც პი­პი­ნია ერის­თა­ვი­სა და ქრის­ტე­ფო­რე მგა­ლობ­ლიშ­ვი­ლის რო­ლე­ბი შექ­მნა, შე­იძ­ლე­ბა ით­ქვას, ბევ­რი არც არა­ფე­რი იცის.

ვა­სილ ჩხა­ი­ძე 1905 წელს ლან­ჩხუ­თის რა­ი­ო­ნის სო­ფელ აცა­ნა­ში და­ი­ბა­და. თბი­ლი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნი­ვერ­სი­ტე­ტის ფი­ლო­ლო­გი­ის ფა­კულ­ტე­ტი გერ­მა­ნუ­ლი ენის გან­ხრით და­ამ­თავ­რა, სწავ­ლობ­და ასე­ვე თე­ატ­რა­ლურ სტუ­დი­ა­ში. იყო ბა­თუ­მის თე­ატ­რის მსა­ხი­ო­ბი, მოგ­ვი­ა­ნე­ბით - სა­ხელ­მწი­ფო თე­ატ­რში მუ­შა­ობ­და. 1937-1956 წლებ­ში სკო­ლა­ში პე­და­გო­გი­ურ საქ­მი­ა­ნო­ბა­საც ეწე­ო­და, რუ­სუ­ლი და გერ­მა­ნუ­ლი ენის მას­წავ­ლე­ბე­ლი გახ­ლდათ.

იყო ასე­ვე ფო­თის ვ. გუ­ნი­ას სა­ხე­ლო­ბის თე­ატ­რის მსა­ხი­ო­ბი. 1967 წლი­დან კი, როცა უკვე რე­ჟი­სორ­მა ელ­დარ შენ­გე­ლა­ი­ამ აღ­მო­ა­ჩი­ნა, კი­ნოს­ტუ­დია "ქარ­თულ ფილ­მის" თა­ნამ­შრო­მე­ლი გახ­და. კი­ნო­დე­ბი­უ­ტი სწო­რედ "არაჩ­ვე­უ­ლებ­რივ გა­მო­ფე­ნა­ში" 1968 წელს შედ­გა. ელ­დარ შენ­გე­ლა­ია რომ არა, ალ­ბათ, ეს ადა­მი­ა­ნი პრო­ვინ­ცი­ა­ში დარ­ჩე­ბო­და და ქარ­თულ კი­ნოს ისე­თი გა­მორ­ჩე­უ­ლი და და­სა­მახ­სოვ­რე­ბე­ლი პერ­სო­ნა­ჟე­ბი არ ეყო­ლე­ბო­და...

"პი­პი­ნი­ას როლ­ზე თბი­ლის­ში ვე­რა­ვინ ვი­პო­ვე. ჩვე­ნი გა­დამ­ღე­ბი ჯგუ­ფი ფოთ­ში იყო. იქ მსა­ხი­ობ აკა­კი დო­ბორჯგი­ნი­ძეს წა­ვა­კი­თხე სცე­ნა­რი და ვკი­თხე, - ვინ­მეს ხომ არ იც­ნობ­და, ვინც პი­პი­ნი­ას როლს შე­ას­რუ­ლებ­და. აკა­კი დო­ბორჯგი­ნი­ძე ის კა­ცია, რო­მელ­საც "არაჩ­ვე­უ­ლებ­რივ გა­მო­ფე­ნა­ში" ძაღ­ლი მოჰ­ყავს. მან მი­თხრა, რომ გუ­რი­ა­ში, სო­ფელ აცა­ნა­ში იყო ადა­მი­ა­ნი, რო­მე­ლიც შე­იძ­ლე­ბო­და, გა­მოგ­ვდგო­მო­და - ვა­სილ ჩხა­ი­ძე ფო­თის თე­ატ­რში მუ­შა­ობ­და, იქი­დან გა­რი­ცხეს და სო­ფელ­ში პე­და­გო­გი­უ­რი საქ­მი­ა­ნო­ბა გა­ნაგ­რძო. გუ­რამ ლორ­თქი­ფა­ნი­ძე, რო­მე­ლიც ჩემი ასის­ტენ­ტი იყო და არ ვფიქ­რობ­დი, აგუ­ლის როლ­ზე ამეყ­ვა­ნა... გუ­რი­ა­ში ჩა­სუ­ლებს სა­ო­ცა­რი სახ­ლი დაგ­ვხვდა, - ზღაპ­რებ­ში რო­მაა, ისე­თი. გა­მო­ვი­და კაცი, რო­მე­ლიც ისე­თი­ვე ჩაც­მუ­ლი იყო, რო­გო­რიც შემ­დეგ ფილმშია. ფაქ­ტობ­რი­ვად, მის ჩაც­მუ­ლო­ბა­ში ბევ­რი არა­ფე­რი შეგ­ვიც­ვლია. გუ­რა­მი და ვა­სილ ჩხა­ი­ძე ერ­თად რომ და­ვი­ნა­ხე, მივ­ხვდი, რომ ესე­ნი აგუ­ლი და მა­მა­მი­სი, პი­პი­ნია იყ­ვნენ. ვა­სილ ჩხა­ი­ძემ მთა­ვარ როლ­ზე უარი მი­თხრა, - ეპი­ზოდ­ში ვი­თა­მა­შე­ბო. შე­ვე­ცა­დე, გა­და­მერ­წმუ­ნე­ბი­ნა და თბი­ლის­ში და­ვი­ბა­რე. როცა ჩა­მო­ვი­და, რკი­ნიგ­ზის სად­გურ­ში გუ­რა­მი დახ­ვდა და პირ­და­პირ კი­ნოს­ტუ­დი­ა­ში მო­იყ­ვა­ნა. პირ­ვე­ლად კა­მე­რის წინ რომ დარ­ჩა, შე­შინ­და, მაგ­რამ სინ­ჯე­ბის შემ­დეგ, პი­პი­ნი­ას როლ­ზე და­ვამ­ტკი­ცეთ," - ამ­ბობს რე­ჟი­სო­რი ელ­დარ შენ­გე­ლა­ია ერთ-ერთ ინ­ტერ­ვი­უ­ში.

მოკ­ლედ, ვა­სილ ჩხა­ი­ძის პირ­ვე­ლი კი­ნო­რო­ლი "არაჩ­ვე­უ­ლებ­რივ გა­მო­ფე­ნა­ში" პი­პი­ნია ერის­თა­ვი იყო, რა­საც 29 ქარ­თუ­ლი მხატ­ვრუ­ლი ფილ­მი მოჰ­ყვა, მათ შო­რის, - "ლა­ზა­რე", "ფე­ო­ლა", "შე­რე­კი­ლე­ბი", "ჩი­რი­კი და ჩი­კო­ტე­ლა", „მი­მი­ნო“, „დათა თუ­თაშ­ხია“, "რაჭა ჩემი სიყ­ვა­რუ­ლი", "სა­მა­ნიშ­ვი­ლის დე­დი­ნაც­ვა­ლი", "პირ­ვე­ლი მერ­ცხა­ლი" და სხვ. მნიშ­ნე­ლო­ვა­ნია, რომ მსა­ხი­ო­ბის გა­რეგ­ნო­ბას, მა­ნე­რებს, არ­ტის­ტუ­ლო­ბას ძა­ლი­ან უხ­დე­ბო­და მსა­ხი­ობ ერო­სი მან­ჯგა­ლა­ძის ხმა, რად­გა­ნაც უმე­ტე­სად მის რო­ლებს ერო­სი ახ­მო­ვა­ნებ­და.

მაია ჩხა­ი­ძემ, ლან­ჩხუ­თის ვ. წუ­ლა­ძის სა­ხე­ლო­ბის თე­ატ­რი­სა და კი­ნოს მუ­ზე­უ­მის გან­ყო­ფი­ლე­ბის გამ­გემ კი აი, რა გვი­ამ­ბო მსა­ხი­ობ­ზე: „ვა­სილ ჩხა­ი­ძე ქარ­თუ­ლი კი­ნოს ერთ-ერთი კაშ­კა­შა ვარ­სკვლა­ვია. 1979 წელს სა­ქარ­თვე­ლოს დამ­სა­ხუ­რე­ბუ­ლი არ­ტის­ტის წო­დე­ბა მი­ე­ნი­ჭა... მსა­ხი­ო­ბის მამა - ისა­ა­კი ღა­რი­ბი გლე­ხი იყო, დედა ჩი­ჩუ­ას ქალი გახ­ლდათ, წარ­მო­სა­დე­გი, კარ­გი დედა და დი­ა­სახ­ლი­სი. ვასო გა­რეგ­ნო­ბით, სი­მაღ­ლით, ინ­ტე­ლექ­ტით მას ჰგავ­და... ბა­ტონ ვა­სოს ძმაც მას­წავ­ლე­ბე­ლი იყო და დიდ­ხანს ხელ­მძღვა­ნე­ლობ­და ლან­ჩხუ­თის გა­ნათ­ლე­ბის გან­ყო­ფი­ლე­ბას. ვა­სილ ჩხა­ი­ძემ შე­სა­ნიშ­ნა­ვად იცო­და, არა მარ­ტო რუ­სუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა, გერ­მა­ნუ­ლიც, მსოფ­ლიო ლი­ტე­რა­ტუ­რა, ასე­ვე ინ­გლი­სე­ლი, ფრან­გი, იტა­ლი­ე­ლი მეც­ნი­ე­რე­ბი­სა და ხე­ლოვ­ნე­ბის მოღ­ვა­წე­ე­ბის ცხოვ­რე­ბა. ქარ­თვე­ლი ფი­ლო­სო­ფო­სე­ბი­დან მა­ღალ შე­ფა­სე­ბას მოსე გო­გი­ბე­რი­ძეს აძ­ლევ­და, მწერ­ლე­ბი­დან - მი­ხე­ილ ჯა­ვა­ხიშ­ვილს, პო­ე­ტებ­ში გა­ლა­კტი­ონ და ტი­ცი­ან ტა­ბი­ძე­ებს...

ჰყავ­და მე­უღ­ლე და ვაჟი გი­ორ­გი. მე­უღ­ლე, ნინა ვარ­დი­გუ­ლაშ­ვი­ლი ბა­ტონ­მა ვა­სომ მცხე­თა­ში გა­იც­ნო, რო­დე­საც უნი­ვერ­სი­ტე­ტის დამ­თავ­რე­ბის შემ­დეგ იქ გა­ა­ნა­წი­ლეს. ქალ­ბა­ტო­ნი ნინა მცხე­თე­ლი გახ­ლდათ და პრო­ფე­სი­ით ექი­მი, თუმ­ცა ბა­ტო­ნი ვა­სი­ლი ადრე დაქვრივ­და, 50 წლი­საც არ იყო, მე­უღ­ლე რომ გარ­და­ეც­ვა­ლა.

- მათ შვილ­ზე რას გვე­ტყვით?

- გი­ორ­გი ჩხა­ი­ძე ბა­ტო­ნი ვა­სოს ერ­თა­დერ­თი ვაჟი იყო, რო­მელ­საც სა­ხე­ლი ძმის პა­ტივ­სა­ცე­მად და­არ­ქვა. სხვა­თა შო­რის, ის "ცის­ფერ მთებ­ში" მო­ნა­წი­ლე­ობს. მისი პერ­სო­ნა­ჟი შუქ­რის სა­ხე­ლით არის ცნო­ბი­ლი, ფრან­გულს რომ სწავ­ლობს და ამის გამო "კო­მსი კო­მსა, ჩემო შუქ­რი" - ასე მი­მარ­თავს ფილ­მის მთა­ვა­რი გმი­რი, ვაჟა ზა­ზა­ე­ვი­ჩი... გი­ორ­გის ასე­ვე მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა ჰქონ­და მი­ღე­ბუ­ლი ფილმში "სი­ცო­ცხლე ერ­მი­ლეს". გი­ორ­გის თე­ატ­რა­ლუ­რი ინ­სტი­ტუ­ტი ჰქონ­და დამ­თავ­რე­ბუ­ლი, მსა­ხი­ო­ბი გახ­ლდათ და აქ­ტი­ურ სას­ცე­ნო მოღ­ვა­წე­ო­ბას ეწე­ო­და, რო­მე­ლიც სამ­წუ­ხა­როდ, 2000 წელს გა­ურ­კვე­ველ ვი­თა­რე­ბა­ში გარ­და­იც­ვა­ლა, და­ო­ჯა­ხე­ბუ­ლი არ ყო­ფი­ლა.

- რო­დე­საც ვა­სილ ჩხა­ი­ძე კი­ნოს­ტუ­დი­ის თა­ნამ­შრო­მე­ლი გახ­და, სო­ფე­ლი და­ტო­ვა?

- დიახ, სა­ცხოვ­რებ­ლად თბი­ლის­ში გა­და­ვი­და. იმ დრო­ის­თვის გუ­ნი­ას სა­ხე­ლო­ბის ფო­თის თე­ატ­რი­დან უკვე წა­მო­სუ­ლი იყო და უმუ­შე­ვა­რიც გახ­ლდათ, როცა ელ­დარ შენ­გე­ლა­ი­ას ასის­ტენ­ტებ­მა სო­ფელ აცა­ნა­ში აა­კი­თხეს, პი­პი­ნია ერის­თა­ვის რო­ლის­თვის მსა­ხი­ობს ეძებ­დნენ. მის აღ­მო­ჩე­ნა­ში ვა­ლო­დია წუ­ლა­ძის წვლი­ლიც დი­დია, სწო­რედ ამ ადა­მი­ა­ნის სა­ხელს ატა­რებს მუ­ზე­უ­მი, სა­დაც მე ვმუ­შა­ობ. რაც შე­ე­ხე­ბა "არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი გა­მო­ფე­ნის" მთა­ვა­რი პერ­სო­ნა­ჟის, პი­პი­ნი­ას რო­ლის შემ­სრუ­ლე­ბელს, "დაგ­ვი­ა­ნე­ბულ ყვა­ვილ­საც" უწო­დებ­დნენ, რად­გა­ნაც მისი აღ­მო­ჩე­ნა 63 წლის ასაკ­ში მოხ­და, რა­საც აღ­მავ­ლო­ბა მოჰ­ყვა“.

* * *

აღ­ნიშ­ნუ­ლი ფილ­მის გა­და­ღე­ბი­სას უკვე სა­მოც წელს იყო გა­და­ცი­ლე­ბუ­ლი. მას შემ­დეგ სხვა რე­ჟი­სო­რებ­თა­ნაც იმუ­შა­ვა. "ცის­ფე­რი მთე­ბი, ანუ და­უ­ჯე­რე­ბე­ლი ამ­ბა­ვი" კი მისი ბოლო კი­ნო­ნა­მუ­შე­ვა­რი იყო, სა­დაც ისევ ელ­დარ შენ­გე­ლა­ი­ას­თან მო­უხ­და მუ­შა­ო­ბა. ის 1986 წლის 26 დე­კემ­ბერს გარ­და­იც­ვა­ლა და მუ­ხათ­გვერ­დის სა­საფ­ლა­ო­ზე დაკ­რძა­ლეს, მაგ­რამ საფ­ლა­ვი მთე­ლი 27 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში და­კარ­გუ­ლი იყო. 2013 წელს კი საფ­ლა­ვი ელ­დერ შენ­გე­ლა­ი­ამ მე­გობ­რის გუ­რამ გე­ლა­ძის დახ­მა­რე­ბით იპო­ვა და მსა­ხი­ო­ბის ნეშ­ტი მუ­ხათ­გვერ­დი­დან დი­დუ­ბის პან­თე­ონ­ში გად­მო­ას­ვე­ნეს.

მაია ჩხა­ი­ძე:

- აცა­ნე­ლებს სურ­ვი­ლი გვქონ­და, ვა­სილ ჩხე­ი­ძე ჩვენს სო­ფელ­ში, წმინ­და ნი­ნოს სა­ხე­ლო­ბის ეკ­ლე­სი­ის ეზო­ში გად­მოგ­ვეს­ვე­ნე­ბი­ნა, მაგ­რამ ელ­დარ შენ­გე­ლა­ი­ას ძა­ლის­ხმე­ვით, მისი გად­მოს­ვე­ნე­ბა დი­დუ­ბის პან­თე­ონ­ში მოხ­და.

- მისი სახლ-კარი აცა­ნა­ში არ­სე­ბობს?

- პა­ტა­რა სახ­ლი ჰქონ­და, რომ­ლიც მოგ­ვი­ა­ნე­ბით და­იწ­ვა და შე­სა­ბა­მი­სად, მისი ნივ­თე­ბი, რაც კი მუ­ზე­უ­მის­თვის შე­იძ­ლე­ბო­და, ექ­სპო­ნა­ტე­ბად გა­მოგ­ვე­ყე­ნე­ბი­ნა, გა­ნად­გურ­და. თბი­ლი­სის სახ­ლიც და­ე­კარ­გა. თან, ხომ გი­თხა­რით, მისი ვაჟი ისეთ უც­ნა­ურ გა­რე­მო­ში გარ­და­იც­ვა­ლა, რომ ვა­სილ ჩხა­ი­ძის ძმის­შვი­ლებ­მა, ნა­თე­სა­ვებ­მა ვერც შე­ი­ტყვეს, სახ­ლი მე­ზო­ბელს და­უ­ტო­ვა. შემ­დეგ ქო­ნებ­რი­ვი დავა სა­სა­მარ­თლო­ში მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და, მაგ­რამ ძმის­შვი­ლებ­მა ვერ მო­ა­ხერ­ხეს ქო­ნე­ბის დაბ­რუ­ნე­ბა. გული მწყდე­ბა, რომ ნივ­თე­ბი, რომ­ლე­ბიც ექ­სპო­ნა­ტე­ბად შე­იძ­ლე­ბო­და მუ­ზე­უმ­ში გა­მომ­დგა­რი­ყო, გა­ნად­გურ­და და გა­და­ი­ყა­რა.

ბა­ტო­ნი ვასო მრა­ვალ­მხრი­ვი ნი­ჭით იყო და­ჯილ­დო­ე­ბუ­ლი, ხა­ტავ­და, წერ­და, ხომ ვამ­ბობ, სა­ოც­რად კარ­გი პე­და­გო­გი იყო, მა­მა­ჩემს და მა­მი­დას ას­წავ­ლი­და. ასე რომ, აცა­ნელ ჩა­ხა­ი­ძე­ებს ეს ადა­მი­ა­ნი გვე­ა­მა­ყე­ბა... ერთ-ერთი პი­როვ­ნე­ბა, სკო­ლის დი­რექ­ტო­რი, რო­მე­ლიც მის ახლო მე­გობ­რად ით­ვლე­ბო­და, ყვე­ბო­და, - მოვ­ლე­ნებს, ყო­ველ­თვის თა­ვის სა­ხელს არ­ქმევ­და, თა­ვი­სუფ­ლად მო­აზ­როვ­ნე ადა­მი­ა­ნი იყო, ჰოდა, მე­გო­ბარს უკ­ვირ­და, ვასო რო­გორ გა­და­ურ­ჩა მძი­მე რეპ­რე­სი­ე­ბის ეპო­ქა­სო? ვასო მას­წავ­ლებ­ლის გაკ­ვე­თი­ლე­ბი შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი მუხ­ტით ყო­ფი­ლა სავ­სე, ზე­პი­რად კი­თხუ­ლობ­და ლექ­სებს და ნა­წყვე­ტებს პრო­ზა­უ­ლი ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბი­დან... გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად მომ­წონს კი­ნო­რე­ჟი­სორ ბუბა ხო­ტი­ვა­რის (რო­მე­ლიც ცოტა ხნის წინ გარ­და­იც­ვა­ლა. - ავტ.) შე­ფა­სე­ბა: "კი­ნო­კა­მე­რის წინ ვა­სილ ჩხა­ი­ძე თა­მა­შობ­და იმას, რა­საც ცხოვ­რე­ბა­ში წარ­მო­ად­გენ­და, ცხოვ­რე­ბა­ში კი ის იყო ჯი­ში­ა­ნი ქარ­თვე­ლი არის­ტოკ­რა­ტი“. ვფიქ­რობ, რომ ეს არის ბა­ტო­ნი ვა­სოს სრუ­ლი და­ხა­სი­ა­თე­ბა... ბა­ტო­ნი ბუბა მას ასეც უწო­დებ­და: "აზ­ნა­უ­რი ვა­სილ ჩხა­ი­ძე და ელ­დარ შენ­გე­ლა­ი­ას მიერ აღ­მო­ჩე­ნი­ლი "დიდი პი­პი­ნია"... ამ ადა­მი­ან­ზე სა­უ­ბა­რი და­უს­რუ­ლებ­ლად შე­მიძ­ლია. ის ქარ­თულ კი­ნო­ში მა­ნამ­დე დარ­ჩე­ბა, სა­ნამ ქარ­თვე­ლი მა­ყუ­რე­ბე­ლი კლა­სი­კად ქცე­ულ ქარ­თულ ფილ­მებს ნა­ხავს.