პას­კა თუ ხა­ტის­პუ­რი - ეს კი­თხვა აღ­დგო­მის მო­ახ­ლო­ე­ბის­თა­ნა­ვე, ბოლო დროს, აქ­ტუ­ა­ლუ­რი ხდე­ბა. დიდი ინ­ტე­რე­სით მას გან­სა­კუთ­რე­ბით სო­ცი­ა­ლურ ქსელ­ში გა­ნი­ხი­ლა­ვენ, რად­გა­ნაც პას­კა სა­აღ­დგო­მო სუფ­რის გა­ნუ­ყო­ფე­ლი ნა­წი­ლია.

"სა­ერ­თოდ, ბევ­რს ჰგო­ნია, რომ გას­ტრო­ნო­მი­უ­ლი კულ­ტუ­რის სა­კი­თხებ­ზე სა­კუ­თა­რი აზრი უნდა გა­მო­ხა­ტოს, მაგ­რამ რამ­დე­ნად კომ­პე­ტენ­ტუ­რია, ამა­ზე არა­ვინ ფიქ­რობს... ეს სა­გა­ნი არც ჩვენს წი­ნაპ­რებს, არც ჩვენ არ გვის­წავ­ლია და ახალ თა­ო­ბა­საც არ აქვს ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით ცოდ­ნა“ - აღ­ნიშ­ნავს სა­ქარ­თვე­ლოს გას­ტრო­ნო­მი­ის ასო­ცი­ა­ცი­ის პრე­ზი­დენ­ტი დალი ცა­ტა­ვა.

ის სა­აღ­დგო­მო სუფ­რის მთა­ვარ ატ­რი­ბუტ­თან და­კავ­ში­რე­ბით ჩვე­ნი თხოვ­ნით გვე­სა­უბ­რე­ბა:

"პური" სა­კულ­ტო თე­მაა არა მარ­ტო ქარ­თულ კულ­ტუ­რა­ში, არა­მედ ზო­გადსა­კა­ცობ­რიო სა­კი­თხია. ჩვენს ქვე­ყა­ნა­ში ქარ­თვე­ლე­ბის 80% მარ­თლმა­დი­დე­ბე­ლი ქრის­ტი­ა­ნია. ქრის­ტი­ა­ნებს იცით, გვაქვს ლოც­ვა "მა­მაო ჩვე­ნო", სა­დაც არის ფრა­ზა - "პური ჩვე­ნი არ­სო­ბი­სა“, რაც პურს უკავ­შირ­დე­ბა... ამის გარ­და, ჩვენს კულ­ტუ­რა­ში დიდი ად­გი­ლი უკა­ვია ნა­დი­მის თე­მას, ტრა­პეზს, პუ­რო­ბას, რა­საც პუ­რის გა­ტეხ­ვა­საც ვარ­ქმევთ, მა­გა­ლი­თად, ძუნწ ადა­მი­ანს პუ­რძვირს ეძა­ხი­ან, ხელ­გაშ­ლილს - პურ­ღვი­ნი­ანს.

ასევე დაგაინტერესებთ

19:50 / 29-04-2021

"პასკას თავი რომ არ გაუსკდეს.." - რა მეთოდებს იყენებენ ქართველი დიასახლისები

ეს მულ­ტი­მე­დი­უ­რი სა­გა­ნია, ეთ­ნოგ­რა­ფი­ულ ჩა­ნა­წე­რებს უნდა იც­ნობ­დე, იცო­დე ფი­ზი­კა, ქი­მია, ან­თრო­პო­ლო­გია, გე­ოგ­რა­ფია, პო­ლი­ტი­კა. საქ­მე­ში ფი­ზი­კა რო­მაა ჩარ­თუ­ლი, ამა­ზე ის მე­ტყვე­ლებს, რომ პური სხვა­დას­ხვა­ნა­ი­რი წე­სით ცხვე­ბა - თო­ნე­ში, კეც­ზე, ფურ­ნე­ში, ქვა­ზე, ცე­ცხლზე. ამ საქ­მე­ში გე­ოგ­რა­ფი­აც ერ­თვე­ბა, რად­გნაც ხორ­ბა­ლი რო­მე­ლი რე­გი­ო­ნი­და­ნაა, ამა­საც დიდი მნიშ­ვნე­ლო­ბა აქვს", - აღ­ნიშ­ნავს ქალ­ბა­ტო­ნი დალი.

- და პას­კა არის თუ არა მარ­თლაც ხა­ტის­პუ­რი?

- პას­კა სა­რი­ტუ­ა­ლო პუ­რია, მაგ­რამ ხა­ტის­პუ­რი ნამ­დვი­ლად არ არის. სა­რი­ტუ­ა­ლო პუ­რებ­ში უამ­რა­ვი სა­ხე­ო­ბა (ლი­კან ლა­ვა­ში, აგუ­ნას პური, ლემ­ზი­რე­ბი, კვიკ­ვი­ნე­ბი) გვქონ­და. ხა­ტის­პუ­რი, სა­ხა­ტო ქა­დაა, იგი­ვე ტკბი­ლი პური, რო­მელ­საც მთა­ში აცხობ­დნენ. პუ­რის სა­ხე­ო­ბებს სხვა­დას­ხვა ფუნ­ქცია ჰქონ­და და­კის­რე­ბუ­ლი: სა­აღ­დგო­მო, სა­შო­ბაო. მა­გა­ლი­თად, რა­ჭა­ში გა­ნა­ტეხ პურს აცხობ­დნენ, ეს ის პუ­რია, რო­მე­ლიც ბო­სელ­ში შეჰ­ქონ­დათ აღ­დგო­მის, ან შო­ბის ღა­მეს, რაც და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი იყო გამ­რავ­ლე­ბას­თან. აღ­დგო­მაც ხომ გა­ზა­ფხულ­ზე, ბუ­ნი­ო­ბის პე­რი­ოდ­შია, რა­შიც ახა­ლი სი­ცო­ცხლის და­წყე­ბა იგუ­ლის­ხმე­ბა.

სა­აღ­დგო­მოდ სპე­ცი­ა­ლუ­რად "ტაბ­ლებ­საც“ აცხობ­დნენ - და­ი­დებ­დნენ მას ხე­ლის­გულ­ზე და ალი­ონ­ზე მზეს შე­ა­ვედ­რებ­დნენ, რომ მო­სა­ვა­ლი ჰქო­ნო­დათ, რად­გა­ნაც ყა­ნას უვ­ლიდ­ნენ...

ტკბი­ლი ქა­დაც სა­რი­ტუ­ა­ლო პუ­რია, რო­მე­ლიც ხა­ტო­ბა­ზე მიჰ­ქონ­დათ. ის შე­იძ­ლე­ბა სა­რი­ტუ­ა­ლო ხა­ტის­პუ­რის ერთ-ერთ ვა­რი­ან­ტად გან­ვი­ხი­ლოთ. ხევ­სუ­რეთ­ში სა­ტაბ­ლო პური (თხე­ლი პური) ჰქონ­დათ, მას მი­წე­ბის მოხ­ვნის დას­რუ­ლე­ბი­სას, სა­თი­თა­ოდ ფიც­რებ­ზე ჩა­ამ­წკრი­ვებ­დნენ და ისიც ხა­ტის­პუ­რი იყო... ასე რომ, პას­კა ნამ­დვი­ლად არ არის ხა­ტის­პუ­რი.

- რა არის პას­კა?

- პას­კა, რო­გორც ვთქვით, სა­რი­ტუ­ა­ლო პუ­რია, რო­მე­ლიც სა­გან­გე­ბოდ აღ­დგო­მის­თვის ცხვე­ბა, ადრე მას არ­ტო­სი (ბერ­ძნუ­ლი წარ­მო­შო­ბის სი­ტყვა) ერ­ქვა. არ­ტო­სი მა­ღა­ლი სქე­ლი პუ­რია, რო­მე­ლიც აღ­დგო­მის შემ­დეგ ერთი კვი­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში აღ­სავ­ლის კარ­თან იდო, შემ­დეგ კი მორ­წმუ­ნე­ებს ურიგ­დე­ბო­დათ.

- არ­ტო­სი ახ­ლაც ურიგ­დე­ბათ მორ­წმუ­ნე­ებს ეკ­ლე­სი­ა­ში...

- კი, მაგ­რამ მათ შო­რის სხვა­ო­ბა ის არის, რომ ამ­ჟა­მად მას აღ­სავ­ლის კარ­თან ეკ­ლე­სი­ის მსა­ხუ­რე­ბი დე­ბენ. ადრე არ­ტოსს ქალ­ბა­ტო­ნე­ბი აცხობ­დნენ, მაგ­რამ თუ ქალს დე­და­თა წესი ჰქონ­და, ცომს ახ­ლოს არ გა­ე­კა­რე­ბო­და. სა­ნამ ამ პურს გა­მო­ა­ცხობ­და, წი­ნას­წარ მარ­ხუ­ლი უნდა ყო­ფი­ლი­ყო, ფქვი­ლი კი, რო­მელ­საც გა­მო­ი­ყე­ნებ­და, ზე­და­შე (მთე­ლი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში ცალ­კე შე­ნა­ხუ­ლი). გა­მომ­ცხვარ პურს ეკ­ლე­სი­ა­ში იმ­დენ ცალს წა­ი­ღებ­და, ოჯახ­ში რამ­დე­ნი წევ­რიც ჰყავ­და. ეკ­ლე­სი­ას სამ­ჯერ შე­მო­ა­ტა­რებ­და და მერე აღ­სავ­ლის კარ­თან და­დებ­და.

- არ­ტო­სი მა­ინ­ცდა­მა­ინც აღ­დგო­მას რა­ტომ უკავ­შირ­დე­ბო­და?

- ის მო­ცი­ქულ­თა პე­რი­ო­დი­დან იღებს სა­თა­ვეს, სა­ი­დუმ­ლო სე­რო­ბი­სას უფალ­მა მო­ცი­ქუ­ლებს პური გა­უ­ნა­წი­ლა, თა­ვად მა­გი­დის ცენ­ტრში იჯდა. იმის მერე ისი­ნი ცენ­ტრში არას­დროს დამ­სხდა­რან, ის ად­გი­ლი ცა­რი­ე­ლი იყო, სა­დაც პურს, რო­გორც არ­სო­ბის სიმ­ბო­ლოს, დებ­დნენ. შემ­დეგ ეს წესი იმა­ში გა­და­ი­ზარ­და, რომ პური ყო­ველ­თვის იქ უნდა ყო­ფი­ლი­ყო, სა­დაც უფა­ლი იყო, - ამ ყვე­ლა­ფერ­მა სიმ­ბო­ლუ­რი დატ­ვირ­თვა მი­ი­ღო... იმ მა­გი­დას, სა­დაც წირ­ვი­სას კვე­თა ხდე­ბა, ტრა­პე­ზი ჰქვია... ასე რომ, ყვე­ლა­ფე­რი ერ­თმა­ნეთ­თან იყო და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი.

- თა­ვად პას­კის სა­ხელ­წო­დე­ბა რას უკავ­შირ­დე­ბა?

- ის ებ­რა­უ­ლი პა­ს­ე­ქის დღე­სას­წა­უ­ლი­დან მო­დის, რო­დე­საც ებ­რა­ე­ლე­ბი ხმი­ა­დებს აცხობ­დნენ, რად­გა­ნაც ისი­ნი სა­ფუვ­რი­ან პურს არ ჭამ­დნენ. სა­ფუ­ა­რი მარ­თმა­დი­დებ­ლურ სარ­წმუ­ნო­ე­ბა­ში სა­სუ­ფევ­ლის სიმ­ბო­ლოა. სა­ფუვ­რის მცი­რე ნა­წი­ლი ცომს აფუ­ებს. სა­ინ­ტე­რე­სო ისიც, რომ პას­კას XIX სა­უ­კუ­ნის თბი­ლის­ში ბარ­ბა­რე ჯორ­ჯა­ძის რე­ცეპ­ტით აცხობ­დნენ... თუ გე­ნი­ა­ლუ­რი მხატ­ვრის, ნი­კა­ლას ნა­მუ­შევ­რებს გა­დავ­ხე­დავთ, სა­აღ­დგო­მო თე­მა­ზე არა­ერ­თი ნა­მუ­შე­ვა­რი აქვს შექ­მნი­ლი და ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბი­თაც უამ­რა­ვი შე­დევ­რი დაგ­ვი­ტო­ვა - უმე­ტე­სად სა­აღ­დგო­მო სუფ­რა, რო­მელ­ზეც პას­კაც დევს, რაც მთა­ვა­რია, ყო­ვე­ლი მათ­გა­ნი საკ­მა­ოდ მა­ღა­ლია.

- პას­კის სი­მაღ­ლე რაზე მე­ტყველბს?

- პას­კის სი­მაღ­ლე გოლ­გო­თას აღ­ნიშ­ნავს, ანუ პას­კა რაც უფრო მა­ღა­ლია, მით უფრო მძი­მეა, რად­გა­ნაც გოლ­გო­თის გზა მძი­მეა. ამი­ტო­მაც არის ის უამ­რა­ვი ნუგ­ბა­რით დატ­ვირ­თუ­ლი - ცუ­კა­ტით, კა­რა­ქით, ფქვი­ლით, ქიშ­მი­შით. ადრე შა­ქა­რი რომ არ იყო და თაფ­ლით ატ­კბობ­დნენ... სა­აღ­დგო­მოდ ქარ­თლის რე­გი­ონ­ში ნა­ზუ­ქებს ამ­ზა­დებ­დნენ, პას­კა ად­რე­ულ პე­რი­ოდ­ში არ იყო გავ­რცე­ლე­ბუ­ლი, ის მერე და მერე შე­მო­ვი­და. ნა­ზუ­ქებ­საც თაფ­ლით ატ­კბობ­დნენ, ასე­ვე უმა­ტებ­დნენ ყვე­ლა­ნა­ირ სა­ნე­ლე­ბელს - ცუ­კატს, ქიშ­მიშს, ცომი რძე­ზე იზი­ლე­ბო­და. ის აუ­ცი­ლებ­ლად ტკბი­ლი უნდა ყო­ფი­ლი­ყო. სა­გა­ლო­ბე­ლიც კია ასე­თი - "ტკბილ ხარ შენ უფა­ლო და სიტ­კბო­ე­ბი­თა შე­ნი­თა მას­წა­ვე მე სი­მარ­თლე­ნი შენი“. სუ­ლი­ე­რი სიტ­კბო­ე­ბის მი­წი­ე­რად ასახ­ვა­შია ყვე­ლა სა­რი­ტუ­ა­ლო პუ­რის და­ნიშ­ნუ­ლე­ბა. ასე რომ, პას­კა უკვე შემ­დე­გი პე­რი­ო­დე­ბის არ­ტო­სის სა­ხეც­ვლი­ლე­ბაა, რაც პა­ს­ე­ქის დღე­სას­წა­ულს უკავ­შირ­დე­ბა.

- პას­კას მთა­ში არ აცხობ­დნენ, ხომ?

- მხო­ლოდ ტკბილ ქა­დებს და ხა­ტო­ბა­ზე მიჰ­ქონ­დათ. სვა­ნე­ბი აცხობ­დნენ ლემ­ზი­რებს (სა­რი­ტუ­ა­ლო პური ტკბი­ლიც და მა­რი­ლი­ა­ნიც), კი­დევ არის არა­ერ­თი და­სა­ხე­ლე­ბის სა­რი­ტუ­ა­ლო პური, რო­მე­ლიც სა­აღ­დგო­მო მა­გი­და­ზე აუ­ცი­ლებ­ლად უნდა ყო­ფი­ლი­ყო. რო­გორც წესი, ფქვი­ლი, წყა­ლი და მა­რი­ლი, სიტ­კბოს­თან და ცე­ცხლთან ერ­თად გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ლი სიმ­ბო­ლუ­რად იმას ნიშ­ნავს, რომ ღმერ­თი ყვე­ლას გვა­ერ­თი­ა­ნებს და ძა­ლას გვაძ­ლევს. ამ­რი­გად, პას­კას არ შე­იძ­ლე­ბა, რომ ხა­ტის­პუ­რი ერ­ქვას. ხა­ტის­პუ­რი ქარ­თულ კულ­ტუ­რა­ში სა­რი­ტუ­ა­ლო პუ­რის ერთ-ერთი ვა­რი­ა­ცი­აა.

- რა სხვა­ო­ბაა კუ­ლიჩ­სა და პას­კას შო­რის?

- გან­სხვა­ვე­ბა დი­დია. პას­კას რუ­სულ მარ­თლმა­დი­დებ­ლურ კულ­ტუ­რა­ში "პას­ხას" ეძა­ხი­ან, მას რძის ნა­წარ­მის­გან ამ­ზა­დე­ბენ, - ხა­ჭოს კარ­გად გაქ­ნი­ან, და­უ­მა­ტე­ბენ ტკბი­ლე­ულს, ცუ­კატს, ქიშ­მიშს, ჩი­რე­ულს. წი­თელ პა­რას­კევს რი­ტუ­ა­ლუ­რი წე­სით მზად უნდა იყოს. კუ­ლი­ჩი სლა­ვუ­რი კულ­ტუ­რის ნუგ­ბა­რია და ისიც რი­ტუ­ა­ლუ­რი ტკბი­ლი პუ­რია. ზო­გი­ერ­თი მკვლე­ვა­რი ამ კუ­ლიჩს ასე გან­მარ­ტავს - "კოლა" ძველ რუ­სუ­ლად მზეა, "ჩა“ შვი­ლი, ანუ მზის­შვი­ლი. რო­გორც ჩვენს ქარ­თულ კულ­ტუ­რა­ში, ასე­ვე ძველ სლა­ვურ კულ­ტუ­რა­ში შე­იძ­ლე­ბა პა­რა­ლე­ლე­ბი გა­ვავ­ლოთ წარ­მარ­თულ­სა და ქრის­ტი­ა­ნუ­ლის ნა­ზავს შო­რის. მსგავს პუ­რებს რა­ჭა­ში რომ აცხობ­დნენ, ამა­ზე წყა­რო­ებ­ში წე­რია, რომ "ზე­მო­დან მო­ა­ჭი­კ­ჭი­კებ­დნენ".

ბორ­ჯღა­ლოს ფორ­მის "შტამ­პი­ვით“ ჰქონ­დათ, რა­საც ცომ­ზე აკ­რავ­დნენ, რომ მზის ფორ­მა ჰქო­ნო­და. რაკი სლა­ვურ კულ­ტუ­რა­ში კუ­ლი­ჩი მზის შვილს ნიშ­ნავს, ამი­ტო­მაც, მას ნაწ­ნა­ვის ფორ­მას აძ­ლე­ვენ და მისი ცო­მის­გან წრეს კრა­ვენ. ისე­თი სა­რი­ტუ­ა­ლო და­ნიშ­ნუ­ლე­ბა ჰქონ­და, რომ სტუ­მარს კუ­ლი­ჩით ეგე­ბე­ბოდ­ნენ, იმ ცა­რი­ელ წრე­ში კი მა­რი­ლი იდო. პურს მო­ტე­ხავ­დნენ და მა­რილ­ში ჩა­ა­წობ­დნენ. პურ-მა­რი­ლის მი­ღე­ბის ტრა­დი­ცია ჩვენც გვაქვს გას­ტრო­ნო­მი­ულ კულ­ტუ­რა­ში. ამი­ტომ, სა­ერ­თო ბევ­რი რამ არის ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით, რად­გა­ნაც ჭამა ყვე­ლას აერ­თი­ა­ნებს. კუ­ლი­ჩი მოგ­ვი­ა­ნე­ბით გახ­და, რო­გორც სა­აღ­დგო­მო ერთ-ერთი სა­ფუვ­რი­ა­ნი ცო­მე­უ­ლი, თან, ისიც ყვე­ლა­ნა­ი­რი ნუგ­ბა­რით და შე­სა­ბა­მი­სი ინ­გრე­დი­ენ­ტით გა­ჯე­რე­ბუ­ლი. კუ­ლი­ჩი სა­ნა­დი­მო-სა­დღე­სას­წა­უ­ლო-საწ­ვე­უ­ლე­ბო პუ­რია. ვი­ნა­ი­დან აღ­დგო­მა და შობა ყვე­ლა­ზე დიდი რი­ტუ­ა­ლუ­რი დღე­სას­წა­უ­ლე­ბია, ამი­ტო­მაც ცხვე­ბა პას­კაც და კუ­ლი­ჩიც. ოღონდ, კუ­ლი­ჩი პას­კის მსგავ­სად, არ არის მა­ღა­ლი...

- მოკ­ლედ, ყვე­ლაფ­რის სა­წყი­სი პუ­რია...

- დიახ, რად­გა­ნაც ის არ­სო­ბის სიმ­ბო­ლოა, გამ­რავ­ლე­ბის, სიძ­ლი­ე­რის გან­სა­ხი­ე­რე­ბაა და იმის, რომ უფა­ლი მუდ­მი­ვად ჩვენ­თან სუ­ფევს!