"თუ რუსეთი უკრაინაში მოახერხებს დაწყებულის დასრულებას, ორმაგი ძალისხმევით ეცდება, საქართველოც თავის ორბიტაზე დააბრუნოს" - რა ხდება უკრაინაში და როგორ აისახება ეს რეგიონსა და საქართველოზე?
რამდენიმე დღეა, რაც რუსეთსა და უკრაინას შორის ვითარება უკიდურესად დაიძაბა. უკრაინული მედიის ინფორმაციით, რუსეთის შეიარაღებულმა ფორმირებებმა, 6 აპრილს, დონბასში ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმი შვიდჯერ დაარღვიეს, რის შედეგადაც ორი უკრაინელი სამხედრო დაიღუპა. ამასობაში, აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი რუსეთს მოუწოდებს, თავი შეიკავოს ესკალაციის გამომწვევი ქმედებებისგან - რამდენიმე დღის წინ აშშ-ისა და უკრაინის პრეზიდენტები ერთმანეთს ტელეფონით ესაუბრნენ, სადაც ჯო ბაიდენმა ვლადიმერ ზელენსკის "ურყევი მხარდაჭერა“ დაუდასტურა.
უკრაინის პრეზიდენტმა ვლადიმერ ზელენსკიმ გუშინ განაცხადა, რომ ნატო-ში გაწევრიება დონბასში ომის დასრულების ერთადერთი გზაა და რომ უკრაინისთვის MAP-ის მინიჭება რუსეთისთვის ნამდვილი სიგნალი იქნება.
ამ წინადადების პასუხმა კრემილიდან არ დააყოვნა. "კიევი, ნატო-ში გაწევრების გადაწყვეტილებით, უკრაინის საშინაო კრიზისს მხოლოდ გააუარესებს, ეს იდეა მიუღებელია თვითგამოცხადებულ დონეცკისა და ლუგანსკის სახალხო რესპუბლიკებში მცხოვრები ადამიანებისთვის", - განაცხადა კრემლის პრესსპიკერმა დიმიტრი პესკოვმა.
რა შესაძლო განვითარება შეიძლება მოჰყვეს ამ დაძაბულობას, სად დგას პროცესში აშშ და როგორი შედეგები შეიძლება ვიხილოთ რეგიონში, კონკრეტულად, საქართველოში? ამაზე AMBEBI.GE-ს საერთაშორისო ურთიერთობების ექსპერტი, გიორგი გობრონიძე ესაუბრება:
- უკრაინაში ერთი მხრივ, იზრდება დაძაბულობა, მეორე მხრივ კი იზრდება უკრაინის წინაშე არსებული სამხედრო რისკები, გამომდინარე იქიდან, რომ რუსეთის ფედერაციამ დაიწყო ძალების არა მხოლოდ მობილიზება უკრაინის სახელმწიფო საზღვრებთან, არამედ უკრაინის აღმოსავლეთ რეგიონებში დაირღვა ცეცხლის შეწყვეტის რეჟიმი და განახლდა საბრძოლო მოქმედებები. ნამდვილად ვერ გამოვრიცხავთ, რომ ეს უფრო ფართომასშტაბიან შეტაკებაში გადაიზარდოს და საბოლოო ჯამში, ფართომასშტაბიანი სამხედრო მოქმედებები მივიღოთ.
მაგალითად, ძალიან ბევრი ადამიანი არც მთიან ყარაბაღში ელოდა სიტუაციის გართულებას და ფართომასშტაბიანი ომის დაწყებას, მაგრამ ვნახეთ, რომ სულ მარტივად გავხდით ყარაბაღის მეორე ომის მომსწრენი. ნებისმიერ შემთხვევაში, აშკარად არის მცდელობა, რომ მოხდეს უკრაინაში არსებული მმართველი პოლიტიკური ელიტის ჩამოშორება ხელისუფლების სათავეებიდან, მოხდეს დესტაბილიზაცია, დასუსტდეს უკრაინა, როგორც ინსტიტუციური, ისე სამხედრო და ეკონომიკური თვალსაზრისით, რაც საბოლო ჯამში, შექმნის იმის გარანტიებს, რომ უკრაინა მოსკოვის ორბიტაზე დაბრუნდეს. ჩვენ ვხედავთ, რომ რუსეთის ფედერაცია თავის ახლო საზღვარგარეთში, როგორ ამის თქმა უყვართ ხოლმე, პოზიციების, ძალების გადაჯგუფებას, ახორციელებს; ვნახეთ, რომ იმავე, მთიანი ყარაბაღის მეორე ომის შემდეგ, პრაქტიკულად, არა უბრალოდ გააძლიერა, არამედ, მნიშვნელოვნად შეცვალა თავისი პოზიციების ხარისხი სამხრეთ კავკასიის რეგიონში. ერთი მხრივ, ვაკვირდებით იმ პროცესს, რომ სომხეთი დღეს, ისე, როგორც არასდროს, დამოკიდებულია რუსეთის ფედერაციაზე და პრაქტიკულად, მოსკოვი მიიჩნევა სომხური სახელმწიფოს უსაფრთხოების ერთადერთ უალტერნატივო გარანტად; მეორე მხრივ, ვნახეთ ისიც, რომ აზერბაიჯანზე მიიღო გავლენის ბერკეტი და გარდა ამისა, მიიღო წვდომა აზერბაიჯანის გავლით ახლო აღმოსავლეთის რეგიონზე, კერძოდ თურქეთზე - ვგულისხმობ, სუნიტის რეგიონში აზერბაიჯანის ძირითად ტერიტორიასა და ნახიჩევანის ანკლავს შორის დამაკავშირებელი გზის უშუალოდ რუსული ფედერალური სამსახურის მიერ გაკონტროლებას; შესაბამისად, ესაა ერთი სტრატეგიული მიმართულება კასპიის აუზზე და ახლო აღმოსავლეთის მიმართულებით მეტი გავლენის მოპოვებასთან დაკავშირებით. რაც შეეხება მეორე სტრატეგიულ მიმართულებას, რომელიც უკვე გულისხმობს შავი ზღვის აუზში ცალსახად ჰეგემონიასა და აღმოსავლეთ ევროპაში გარკვეულწილად პოლიტიკურ გაძლიერებას, ჩვენ ახლა უკრაინაში სწორედ ამ მცდელობას ვუყურებთ.
- რეგიონული თვალსაზრისით მიმოვიხილეთ, მაგრამ კიდევ უფრო რომ გავშალოთ თემა და საქართველოზეც ვისაუბროთ - რას შეიძლება, მიმდინარე მოვლენები ნიშნავდეს ჩვენთვის, რა საფრთხეებს ან სცენარებს უნდა ველოდოთ?
- რთულია იმაზე ლაპარაკი, თუ როგორ გაგრძელდება უკრაინაში პროცესები და არ შეიძლება გამოირიცხოს ფართომასშტაბიანი ინტერვენცია. რუსეთის ფედერაციას ერთგვარი დაუსჯელობის შეგრძნება აქვს, რაც გამოწვეულია თუნდაც იმით, რომ დასავლური ძალები სათანადო მოწოდების სიმაღლეზე ვერ აღმოჩნდნენ და მეტიც, პრაქტიკულად თამაშგარე მდგომარეობაში დარჩნენ მთიანი ყარაბაღის განახლებული კონფლიქტის კონტექსტში, რადგან პრაქტიკულად, აზერბაიჯანმა და თურქეთმა რუსეთის მწვანე შუქით იმოქმედეს მინსკის ჯგუფისა და მინსკის ჯგუფის თანათავმჯდომარეების გვერდის ავლით - საერთოდ, აღნიშნული სამშვიდობო ფორმატი ფრჩხილებს გარეთ დარჩა, სადაც თანათავმჯდომარედ აშშ-ცაა წარმოდგენილი. შესაბამისად, ამ შემთხვევაში რაც შეეხება უკარინას, თავისთავად ცხადია ის მომენტი, რომ უკრაინის მიმართულებთ პოზიციების გამყარება და უკრაინის დაბრუნება საკუთარ ორბიტაზე რუსეთის ფედერაციის მიერ წარმატებად იქნება აღქმული, რომელიც მას უახლოეს სამეზობლოში კიდევ უფრო აქტიურს გახდის, მაგალითად, ჩვენთან. შესაბამისად, უნდა ველოდოთ იმას, რომ თუკი უკრაინაში რუსეთის ფედერაცია მოახერხებს, წარმატებით დააგვირგვინოს დაწყებული, მაშინ უკვე ორმაგი ძალისხმევით ეცდება, რომ შესაბამისად, საქართველოც დააბრუნოს საკუთარ ორბიტაზე.
კონკრეტულად რა იგულისხმება? გვაქვს თუ არა რუსეთიდან კონკრეტულად სამხედრო საფრთხე? - მოდით, ასე გეტყვით, რომ უკრაინის მოცემულობისგან დამოუკიდებლადაც რუსეთის ფედერაციიდან საკმაოდ სერიოზული სამხედრო რისკები გვაქვს, რადგან არსებობს სამხედრო რისკის რამდენიმე ინდიკატორი, რომელიც ცხადია.
მაგალითად, რომ ავიღოთ სტრატეგიული ინდიკატორები, იგივე, ინტერვენციის განხორციელების საგარეო პოლიტიკური ინტერესის არსებობა - რა თქმა უნდა, აღნიშნული რუსეთის ფედერაციას გააჩნია, იქიდან გამომდინარე, რომ მისი ახალი განაცხადია, რომ რეგიონში მოახდინოს სრული განბლოკვა და გახსნა სატრანსპორტო კომუნიკაციებისა და შესაბამისად, მოიპოვოს გავლენა როგორც სატრანსპორტო კომუნიკაციებზე (მათ შორის, მილსადენებზე), ასევე, მიიღოს წვდომა იმ ეკონომიკურ სიმძლავრეებზე, რომელიც რეგიონში არსებობს და რეგიონის ეკონომიკურ პოტენციალზეც კი. საქართველოს, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ არ ვიყენებთ, გვაქვს ეს პოტენციალი, იქნება ეს ღრმაწყლოვანი პორტების მშენებლობა თუ სხვა მიმართულება, შესაბამისად, მოსკოვისთვის საინტერესოა და ერთგვარ მნიშვნელოვან მიმართულებას წარმოადგენს, რომ საქართველოს ისეთი ხელისუფლება და პოლიტიკური ელიტა ჰყავდეს, რომელიც:
1) მოხსნის დისკომფორტს ცხინვალის რეგიონთან და აფხაზეთთან მიმართებაში, ანუ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობებში აღნიშნულ თემას გაიტანს ფრჩხილებს გარეთ და გარკვეული პერიოდი გადავა ერთგვვარი მორატორიუმის რეჟიმში;
2) მისცემს ნებას რუსეთის ფედერაციას, რომ მოიპოვოს წვდომა იმ სიმძლავრეებზე, რომელიც მისთვის არის მნიშვნელოვანი - ჩვენ ვხედავთ, რომ დღესაც საკმაოდ მყარია რუსეთის ეკონომიკური პოზიციები საქართველოში, მეტიც, შეიძლება ითქვას, რომ რუსეთის ფედერაცია საქართველოს ერთ-ერთი წამყვანი სავაჭრო პარტნიორია, ასევე, ქვეყნის შიგნით ფლობს არაერთ სიმძლავრეს, რუსული ბიზნესოპერატორები აქ თავისუფლად მოქმედებენ. შესაბამისად, თუკი საქართველოს მხრიდან წინააღმდეგობას წააწყდება იმ პირობებში, როცა საქართველო საერთაშორისო არენაზე მარტო იქნება, რა თქმა უნდა, არც იმის გამორიცხვა შეიძლება, რომ ფართომასშტაბიანი ომი არ დაიწყოს, როგორც ასეთი, მაგრამ გარკვეულ პროვოკაციებს ჰქონდეს ადგილი მთელი რიგი მიმართულებებით, რაც, საბოლოო ჯამში, ქვეყანას ძალიან მძიმე არჩევანის წინაშე დააყენებს - ან უნდა დათმოს პოზიციები, ან რუსეთის ფედერაციასთან კონფრონტაციაში შევიდეს. დიდი ალბათობით, სცენარები სწორედ ამ მიმართულებით განვითარდება, თუ, რა თქმა უნდა, უკრაინაში რუსეთმა მიიღო ის, რაც მას სჭირდება.
- ამბობენ იმასაც, რომ აღნიშნული მოქმედებები შესაძლოა, რუსეთის მხრიდან ძალის დემონსტრირების, "კუნთების თამაშის“ სურვილს უკავშირდებოდეს იმის ფონზე, რომ აშშ-რუსეთის ურთიერთობები ბოლო პერიოდში საკმაოდ დაიძაბა...
- ამის სადემონსტრაციოდ რუსეთის ფედერაციას საბრძოლო მოქმედებების განახლება არ სჭირდება, ყველამ კარგად ვიცით, რომ რუსეთს ძალიან დიდი სამხედრო რესურესები აქვს. შესაბამისად, აქ ცალკე აღებული ძალის დემონსტრირების აქტი ნაკლებად სჭირდება, მით უმეტეს, საკმაოდ სერიოზული გზავნილები გაკეთდა უკვე რუსეთის ფედერაციის მიმართულებითაც.
პირველი, რაც ძალიან საინტერესოა, თურქეთმა გააძლიერა სამხედრო თანამშრომლობა უკრაინასთან; ასევე, თურქეთი უკვე ალაპარაკდა მონტროს დოქტრინის გადახედვაზე და ამ დოქტრინიდან თურქეთის გასვლაზე, რაც გულისხმობს იმას, რომ შავი ზღვის აუზში აშშ-ს ექნება შესაძლებლობა, შემოიყვანოს უკვე მძიმე საბრძოლო ხომალდები, როგორის შეყვანის უფლებასაც არ იძლეოდა მაგალითად, ეს კონკრეტული საერთაშორისო კონვენცია - მათ შორის ახლა საუბარია საავიამზიდო დაჯგუფებაზე და ა.შ. ასევე, შეეძლება, ეს დაჯგუფება პრაქტიკულად, ძალიან დიდი ხნით გააჩეროს, რადგან მონტროს დოქტრინის თანახმად, უცხო სახელმწიფოების სამხედრო ხომალდებს იქ 21 დღეზე მეტი ხნის განმავლობაში გაჩერების უფლება არ აქვთ. შესაბამისად, პირველი, რომ ეს სიგნალი უკვე თურქეთიდან გაჟღერდა და თუ თურქეთი და აშშ გამონახავენ აქ საერთო ენას, შედეგები რუსეთისთვის მძიმე იქნება;
მეორე, საკმაოდ ნიშანდობლივი იყო ის განცხადება, რომ აშშ-მა მზადყოფნაში მოიყვანა ევროპაში დისლოცირებული საკუთარი სამხედრო ნაწილები, ანუ პრაქტიკულად, ნახეთ, რა ხდება - თუ ძალის დემონსტრირებაა, ესაა შეცდომა, რადგან ამ ძალის დემონსტრირებას ძალის საპასუხო დემონსტრირება მოჰყვება და მეორე მხარეს ეს ძალა გაცილებით მეტი აქვს, ეს კი კარგად ესმით რუსეთის ფედერაციაშიც. კონვენციური შეიარაღებით მოსკოვს ძალიან გაუჭირდება ნატო-ს ბლოკისთვის წინააღმდეგობის გაწევა, ამას ვერ მოახერხებს. შესაბამისად, რუსეთისთვის ძირითადი სამხედრო შემაკავებული ინსტრუმენტი მაინც სტრატეგიული დანიშნულების მასობრივი განადგურების იარაღია, იგივე, ბირთვულკობინიანი საკონტინენთთაშორისო ბალისტიკური რაკეტები, რომელთა საკმაოდ დიდი არსენალი აქვს მოსკოვს. შესაბამისად, რუსული არმიის ნაწილები ასე, აშშ-ის შესაშინებლად არ იქნებოდა გამოყენებული.
პრობლემა მდგომარეობს იმაში, რომ ვიდრე აშშ პირველ ნაბიჯებს გადადგამს, რუსეთის ფედერაცია ეცდება, უკრაინა უკვე რუსულ ორბიტაზე დააბრუნოს, იქნება ეს ძალის ჩვენება თუ დემონსტრირება, იქნება ეს აქტიური საბრძოლო მოქმედებები, იქნება ეს სამხედრო მუქარის განხორციელება უკრაინის წინააღმდეგ, თუ იქნება უკრაინის სახელმწიფოს უკიდურესი დასუსტება და პრაქტიკულად, მისი ჩამოშლის წინაპირობების შექმნა.
- აშშ-ის პრეზიდენტმა, ჯო ბაიდენმა უკრაინელ კოლეგა ზელენკსთან საუბარისას დაადასტურა "აშშ-ის ურყევი მხარდაჭერა უკრაინის დამოუკიდებლობისა და ტერიტორიული მთლიანობის მიმართ, რუსეთის მიმდინარე აგრესიის ფონზე“. ასევე, აშშ-ის თანამდებობის პირებმაც აღუთქვა უკრაინელ კოლეგებს, რომ ისინი უკრაინას მარტო არ დატოვებენ...
- აქ რა იგულისხმება, ესაა მეორე საინტერესო ნაწილი. რუსეთის ფედერაციაში რა განაპირობებს დაუსჯელობის განცდას? აი, მაგალითად: "საქართველოსთან ვიბრძოლეთ, მოვახდინეთ მისი ორი რეგიონის ოკუპაცია, განვახორციელეთ ის, რაც განვახორციელეთ და რა გააკეთა დასავლეთმა?- 60 დღით შეწყვიტა ეკონომიკური ურთიერთობები; დღეს დასავლეთს დაწესებული აქვს ეკონომიკური სანქციები. რას იზამს დასავლეთი, იომებს ჩვენ წინააღმდეგ?!“ - ეს კითხვა არსებობს და რა თქმა უნდა, მოსკოვში აცნობიერებენ, რომ ასე ღიად აშშ რუსეთის წინააღმდეგ ომში არ ჩაერთვება, ეს შეიძლება, ძალიან ინფანტილური წარმოდგენა იყოს, რომ აშშ რუსეთის წინააღმდეგ იომებს მაგალითად, უკრაინის დასაცავად; თუმცა ის, რომ უკრაინა ქმედით დახმარებას მიიღებს, გასაგებია. თუმცა, მოსკოვში იმედი აქვთ, რომ ამ სამხედრო დახმარებას უკრაინა ჯეროვნად ვერ გამოიყენებს, შესაბამისად, სამხედრო წარმატებას ეს სერიოზულ პრობლემას არ შეუქმნის და ისინი საკუთარი დღის წესრიგის განხორციელებას შეძლებენ. ანუ, აქ დასავლეთის მხრიდან გაცილებით მეტი ჩართულობაა საჭიროა, ვიდრე მხოლოდ დეკლარაციების, განცხადებების დონეზე ლაპარაკი ან თუნდაც, სამხედრო აღჭურვილობისა თუ შეიარაღების მიწოდება. საჭიროა პირდაპირ საუბარი სამხედრო მოკავშირეობაზე, რაც ჯერჯერობით არ ისმის, აქედან გამომდინარე, რუსეთის ფედერაცია ზედმეტადაა საკუთარ თავში დარწმუნებული.
თუმცა, მე იმასაც არ გამოვრიცხავ, რომ ეს ყველაფერი საკმაოდ სერიოზული შეცდომა აღმოჩნდეს რუსეთის მხრიდანაც, გამომდინარე იქიდან, რომ მოსკოვს ჯერჯერობით არ აქვს ბოლომდე გაცნობიერებული ის, თუ სადამდე შეიძლება, წაჰყვეს დასავლეთს დაპირისპირებაში, რადგან რაღაცის მერე აუცილებლად იქნება ზღვარი, სადაც დასავლეთი იმ პოლიტიკას აღარ გააგრძელებს, რომელსაც ის ახორციელებს. მიუხედავად ამისა, დღეს რუსეთი ხედავს, რომ სამხრეთ კავკასიის რეგიონში დასავლეთის პოზიციები უკიდურესად დასუსტებულია, გამომდინარე საქართველოში მიმდინარე ნახევარწლიანი პოლიტიკური კრიზისიდან. ამასთანავე, ხედავს, რომ, პრაქტიკულად, იმის ნაცვლად, რომ დღეს საქართველოში არსებული პოლიტიკური ძალები სახელმწიფო უსაფრთხოების დაცვას განიხილავდნენ, ლაპარაკობენ რიგგარეშე არჩევნებზე და საერთოდ, იმავე თემებზე, რომელზეც ნახევარი წლის წინ ლაპარაკობდნენ - საგარეო საფრთხეებთან დაკაშვირებით ჩვენში არათუ რამეს აკეთებენ, არამედ არც კი ფიქრობენ...