"... დადგა 6 აპრილი, ცხოვრება რატის გარეშე გაგრძელდა და აღარაფერი იქნება ისე, როგორც უწინ" - ამბავი ეკაზე, რატიზე და თუთაზე

ჟურნალისტი და პროზაიკოსი ეკატერინე ტოგონიძე კიდევ ერთ ლამაზ ნაწარმოებს ქმნის, გვიყვება რა, სირთულეებით, ტრაგიზმით, ამავე დროს, ლამაზი, მძაფრი და საინტერესო მომენტებით აღსავსე საკუთარ ცხოვრებაზე. ცნობილი ჟურნალისტი ასევე ცნობილი პოლიტიკოსის რატი სამყურაშვილის მეუღლეა. მათი დიდი სიყვარული 13 - წლიანი თანაცხოვრების პერიოდს მოიცავს - ზუსტად ერთი წლის წინ, 6 აპრილს რატი სამყურაშვილი მძიმე სენთან ბრძოლაში დამარცხდა.

"რატიმ 42 წლის განმავლობაში იმდენი და ისე იცხოვრა, იმხელა გულით ემსახურა სიკეთეს, სიყვარულის იმოდენა ბირთვი ატარა, ერთს კი არა, უამრავ ცხოვრებას რომ ეყოფა" - ამბობს ეკა და სიყვარულს უმადლის იმას, რასაც დღემდე მიაღწია და რითაც დღემდე ცხოვრობს.

ეკას ნაწარმოებები 2011 წლიდან იბეჭდება ქართულ და უცხოურ პერიოდიკაში, ნათარგმნია ინგლისურ, ჩეხურ, რუსულ, აფხაზურ და გერმანულ ენებზე. მკითხველი იცნობს ეკატერინე ტოგონიძის მოთხრობების კრებულებს: "ანესთეზია“ და "მომისმინე“, მცირე რომანებს: "სხვა გზა“ და "ქარიშხალი მარგო“, რომანს "ასინქრონი”, რომელიც 2017 წელს ავსტრიაშიც გამოიცა. ის რამდენიმე კინოსცენარის ავტორიცაა, ასევე გახლავთ ქართული ანბანისადმი მიძღვნილი ანთოლოგიის "33 ემოცია“ იდეის ავტორი და შემდგენელი; მისი ახალი რომანი "შინ - შენ“ კი 2020 წელს მწერალთა სახლის მიერ გამოცხადებული კონკურსის - "შემოქმედებითი სტიპენდიები ავტორებისთვის“ გამარჯვებულია.

ექსკლუზიურად ambebi.ge-სთვის: ამბავი ეკაზე, რატიზე და თუთაზე, რომლის დაბადებითაც, როგორც ეკა ამბობს, საკუთარ თავზე გამარჯვება ისწავლა.

• ბავშვობა

ერთხელ, სტუდენტებს ჩვენი ბიოგრაფიის დაწერა დაგვავალეს და მახსოვს, ჩემი პირველი წინადადება - "დავიბადე თბილისში“ - ლექტორმა ჩამისწორა ასე: "დავბადებულვარ თბილისში“. მაშინ ვიფიქრე, რომ ეს ფორმა მართლაც უფრო სწორია, რადგან დაბადება ჩვენგან დამოუკიდებელი აქტია. თუმცა დროთა განმავლობაში გაჩნდა სხვადასხვა დაშვება, მათ შორის ისიც, რომ ჩვენ ყველაფერში უნებურად ვმონაწილეობთ, თითქოს ვირჩევთ კიდეც, როდის, სად და რომელი ოჯახის წიაღში მოვევლინოთ ქვეყანას. შემთხვევითი ხომ არაფერია. მშობიარობისას უკვე გარკვევით ვიგრძენი, რომ მე და ჩემი შვილი იმ წუთებში ერთი გუნდი ვიყავით და ექიმის დამხარებით ორივენი ერთად გავდიოდით ამ რთულ და მნიშვნელოვან პროცესს, ისიც მოქმედებდა, იბადებოდა. ამიტომ ისევ ასე ვიტყვი: დავიბადე თბილისში, მანანა თოთიბაძისა და კახი ტოგონიძის ოჯახში, 1981 წლის 16 მარტს. მამას ძალიან უნდოდა გოგო და ხალისით იხსენებდა ხოლმე ამბავს, უექოსკოპიო ეპოქაში როგორ აცნობა დაღვრემილმა მახარობელმა ჩემი სქესის შესახებ - ლამის მიუსამძიმრა თურმე, - ბავშვი ჯანმრთელი კი გაჩნდა, მაგრამ გოგოაო. მამამ სიხარულისგან ხელში აიტაცა ის ქალი და შემდეგ, მთელი ჩემი ცხოვრების განმავლობაში, გაზაფხული დღესასწაულად აქცია. აღნიშვნა პირველი მარტიდან იწყებოდა და ჩვენს სახლში ეს დღე მამას მოტანილი იებით თენდებოდა. დაბადების დღემდე მამა ჩემი დაბადების თვეს ზეიმობდა და მისი წასვლით, ბევრ სხვა რამესთან ერთად, ამ იების სურნელი დამაკლდა გაზაფხულის პირველ დღეს.

ჩემი ბავშვობა ჩვეულებრივი მეგონა. პირველად, როცა ჩემი წიგნი გერმანულად ითარგმნა და ლაიფციგის წიგნის ბაზრობაზე მოვხვდი, გადაჭარბებულად მომეჩვენა ჟურნალისტების ინტერესი საბჭოთა ბავშვობის მიმართ, კარგად ვერ მივხვდი, რას იკვლევდნენ, ბოლომდე არ მქონდა გააზრებული, რა იყო ასეთი საინტერესო და განსაკუთრებული იმაში, რაც ჩვენ გამოვიარეთ, როგორც ჩვენ ვიცხოვრეთ და როგორც გადავრჩით. არა და, მართლა ყოველდღიური გადარჩენა იყო შინ მშვიდობით დაბრუნება. მე და დედა საღამოობით ხელოვნების სკოლიდან რომ გამოვდიოდით, განსაკუთრებით ზამთარში, როცა ადრე ღამდება, საირმის ბნელი გორის გადალახვა ნამდვილი გამოწვევა იყო. ნებისმიერ წუთს შეიძლებოდა თავს დაგსხმოდნენ, გაექურდეთ, ეძალადათ. და ჩვენ ამ შიშს შეჩვეულები ვიყავით. ყველას გვეშინოდა, გმირობას ვერავის მოსთხოვდი...

გადარჩენა იყო 55-ე სკოლიდან ყიშიძეზე, სახლში მშვიდობით დაბრუნება, ქუჩაში ატეხილი სროლისას ძირს დაწოლა, მიწისქვეშა გადასასვლელიდან უვნებლად ამოსვლა. დიდი გადარჩენა იყო კრიმინალური სამყაროს რომანტიკისგან გათავისუფლება, მოტაცების - ამ წარმოუდგენელი ძალადობისა და ნაადრევი ქორწინების თავიდან აცილება. ჩვენ, გოგოები იმ გარემოში გადარჩენას შეიძლება ინსტინქტურად იმითაც ვცდილობდით, რომ ძლიერი პარტნიორი გვეპოვა, დამცველი, მფარველი და თან იმ ასაკშივე მივმხვდარიყავით, რომ ძლიერება ძალადობაში არ არის, სულ პირიქით... ისიც გადარჩენა იყო, რომ ლოგინში ტანსაცმლითა და ცხელი წყლით სავსე ბოთლებით ვთბებოდით, წიგნებს სანთლის შუქზე ვკითხულობდით და განათლებას "კერასინკას“ მიფიცხებულები ვიღებდით. ასეთი იყო ჩვენი "ჩვეულებრივი“ ბავშვობა, ამის გააზრება გვიან დავიწყე, მოგზაურობით, განორმალურებული ცხოვრებით და სწორედ იმ კონტრასტებით, რომელსაც ცივილიზებული სამყარო, განათლება და უსაფრთხო გარემო გვთავაზობს.

დედას დამსახურებით ჩემი ბავშვობა სავსე იყო ხელოვნებით, რაც გადარჩენის სამუდამო გზად მექცა. ბალეტი, ფორტეპიანო, სიმღერა, ხატვა... დათო ანდღულაძის სპექტაკლში მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე თამაში, ფილარმონიის სცენაზე ცეკვა, გამოფენები, გადაცემები, ფილმები... ეს ყველაფერი დედამ შემაძლებინა დიდი თავგანწირვისა და თავდადების ფასად. რაც ვისწავლე, სადღაც გამომადგა, ხელი წამაშველა, გზა მაჩვენა და ბოლოს ალბათ, ჩემს წიგნებშიც მოიყარა თავი. ამიტომ ჩემი ბავშვობა მახსენდება ძალიან ტკბილად. მადლობელი ვარ ყველა ადამიანის, რომელმაც მშობლებთან ერთად, ბრძოლის აუცილებელ აღჭურვილობად მომაწოდა სიკეთე და სწორი ღირებულებები, ბნელი გარემოს ფარად და ჯავშნად შემომაკრა სიყვარული.

• სტუდენტობა

უნივერსიტეტის მისაღები გამოცდებისთვის მართლაც მომზადებული აღმოვჩნდი და ლიცეუმის დამთავრების შემდეგ, 1999 წელს სწავლა თსუ-ს ჟურნალისტიკის ფაკულტეტზე განვაგრძე. ჩვენი დეკანი სტუდენტებთან ურთიერთობაში გულღია და მუდამ მხარში მდგომი აღმოჩნდა. არ მახსოვს, არცერთი გონივრული ინიციატივა, რომლისთვისაც მას მხარი არ დაეჭიროს. ამ მხრივ ჩვენ გვქონდა თავისუფლება, სხვადასხვა შესაძლებლობა და მუდმივი თანადგომა. უნივერსიტეტის წლები იმითაცაა გამორჩეული, რომ რამდენიმე ძალიან კარგ ადამიანთან ერთად ჩემს ცხოვრებას შემოემატა უძვირფასესი, განუყრელი მეგობარი და იქ, იმ ფაკულტეტზე, იმ წელს სწავლა, სხვას ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, მხოლოდ ამადაც მიღირდა.

საერთოდ, თუ რამეში მთლიანად მიმართლებს, ეს მეგობრებია... და თუ რამე მიჩენს განცდას, რომ შეუძლებელი არაფერია, ეს მეგობრობაა. ჩემი მეგობრები რაღაც უძირო საბადოს წარმოადგენენ, რაც უშრეტ ძალას მაძლევს. არასდროს დამიკარგავს მეგობარი, მხოლოდ შემიძენია. სკოლიდან ოთხი ლამის ტყუპის ცალი გამომყვა და შემდეგ, ყველგან, სადაც ვისწავლე ან ვიმუშავე, თითო-ოროლა საუკეთესო ადამიანი შემოემატა ამ უძვირფასეს წრეს. ერთ-ერთი მათგანი კი განსხვავებულად, დაუსწრებლად შემიყვარდა, ისე მოხდა, რომ გაცნობამდე გავიცანი - თეონა დოლენჯაშვილი ჯერ წავიკითხე და შემდეგ შევხვდი. შევხვდი პირდაპირ ეთერში, მაშინ "ალიონის“ წამყვანი ვიყავი. გადაცემაში ჩემმა მაშინდელმა პროდიუსერმა და დღეს უკვე მეგობარმა, მწერალმა რუსიკო რუხაძემ მოიწვია, რასაც დღემდე ვუმადლი. ჩემი და თეონას უკვე მრავალწლიანი მეგობრობის მიუხედავად, მის გაცნობას წიგნის ფურცლებიდან ისევ ვაგრძელებ. ახალი რომანი "ჩიტი არ გამოფრინდება“ ახალი თეონაა: მან შეძლო ომის უზუსტესი ანატომიის დოკუმენტური, სულისშემძვრელი ამბებით ისე ჩვენება, რომ წიგნი არა სიკვდილის, არამედ სიცოცხლისა და სიყვარულის მანიფესტად ექცია.

• პროფესია - ჟურნალისტი

სტუდენტი ვიყავი, როცა "მოამბეში“ჯერ პრაქტიკანტად და რამდენიმე თვეში თანამშრომლად ამიყვანეს. დღევანდელი გადასახედიდან, ვფიქრობ, რომ არ აღმოვჩნდი ამისთვის მზად. არც ასაკით (19 წელი ძალიან ახალგაზრდაა), არც მორალურად. სუფლიორი სულ ორჯერ მქონდა ნანახი, პოლიტიკურ ამბებში საფუძვლიანად ვერ ვერკვეოდი, ვიყავი შებოჭილი, გრიმი ცხოვრებაში პირველად გამიკეთეს - საკუთარი თავი ძლივს ვიცანი და “მოამბის” პირდაპირ ეთერში გასვლიდან მთელი წლის განმავლობაში გადაცემის ქუდის, ანუ მუსიკის ნაცვლად, მღელვარებისგან მხოლოდ საკუთარი გულისცემა მესმოდა.

დღეს ბევრს საუბრობენ სტრესის მართვაზე, მაშინ ნაკლები ვიცოდი ამის შესახებ და ზოგჯერ ისეთ შეცდომებსაც ვუშვებდი, რომლებიც მხოლოდ ნერვიულობის შედეგი იყო. ამას ემატებოდა მუდმივი უძილობა, დილას გათენებამდე ადგომა. თუ ფანჯრიდან ოდნავი შუქი შემოდიოდა ან ჩიტების ჭიკჭიკს გავიგონებდი, ეს ნიშნავდა განგაშს, ე.ი. მაგვიანდებოდა. შემდეგ წლები დამჭირდა ამ ტრავმისგან გასათავისუფლებლად. ასე იქცა ჩემი სამსახური მუდმივ სტრესად. გამონათქვამი რომ არის, ბედნიერება ისაა, დილით სამსახურში წასვლა გიხაროდეს და საღამოს შინ დაბრუნებაო, მე მხოლოდ ბედნიერების მეორე ნაწილს ვგრძნობდი. განსაკუთრებული უხერხულობა მუშაობის დაწყებიდან უკვე 6 წლის შემდეგ შემექმნა: დავოჯახდი. ჩემი მეუღლე, რატი სამყურაშვილი იმ დროს პარლამენტის წევრი იყო და გადაცემის მსვლელობისას ზოგჯერ უცხო ადამიანივით მოვიხსენიებდი, მასზეც ვაცხადებდი ამბებს, ხანდახან სწორედ პირდაპირ ეთერში ვიგებდი პარლამენტში მიმდინარე ცხარე მოვლენების, დაპირისპირების შესახებ და ვცდილობდი, მღელვარება არ დამტყობოდა.

ბოლოს, პოლიტიკისგან თავისუფალ, დილის გადაცემაში გადასვლა ვითხოვე. "ალიონის“ფორმატი ჩემთვის გაცილებით ახლობელი და მისაღები აღმოჩნდა, აღარ ვიყავი გაშეშებული და დამოკიდებული სუფლიორში ჩაწერილ ტექსტზე (რომელიც ჩემივე დაწერილი, ან დამუშავებული იყო და ისედაც მახსოვდა), ხელოვნების, მეცნიერებისა, თუ სხვა სფეროების წარმომადგენლებთან ვსაუბრობდი სოციალურ და კულტურულ თემებზე, ანუ იმ საკითხებზე, რომლებიც ბუნებრივად მაინტერესებდა, მყავდა არაჩვეულებრივი თანამშრომლები, შეხმატკბილებული გუნდი. მოკლედ, "ალიონი“ ნამდვილი ხსნა იყო, ამოვისუნთქე - თავი დავიბრუნე. მაგრამ ჩემთვის კიდევ უფრო ახლო და ზუსტი საქმე მაშინ გამოჩნდა, როცა ეს კარიც დაიხურა. ალიონიდან მთელი რედაქცია უმიზეზოდ, დაუმსახურებლად გამოგვიშვეს. ზოგადად, ამის საფრთხე სულ იყო, რადგან ჩვენს ქვეყანაში აგორებული პროტესტი ხშირად "საზოგადოებრივ მაუწყებელთან" გამართულ აქციებში გადაიზრდებოდა ხოლმე (თავისი სირცხვილის კორიდორებით და ათასი შეურაცხყოფით) და პრობლემის მოგვარების ნაცვლად, იცვლებოდა პირველი არხის დირექტორი. ახალი დირექტორი კი, პირველ რიგში, სახეებს ცვლიდა. მგონი, 5 ხელმძღვანელს გადავურჩი და ბოლოს მეც მოვყევი ამ ტალღაში. გამოცდილებასთან ერთად პროფესიონალიზმი რომ მემატებოდა, სწორედ მაშინ ვაწყდებოდი ხელმძღვანელობისგან პარადოქსულ მიდგომას: მაყურებელს ძველი სახე სწყინდება და ახალია საჭიროო. თუ სამსახურიდან არ გიშვებდნენ, შენს გადაკეთებას ცდილობდნენ, ვარცხნილობის, სტილის შეცვლას, მოკლედ, განახლებას. ჩემთვის ესეც დისკომფორტი იყო. ზოგჯერ დილით ჟურნალისტი რესპონდენტს ინტერვიუზე შეუთანხმდებოდა, მიკროფონს ხელში აიღებდა, გადაღებაზე წასასვლელად მოემზადებოდა და შემდეგ იგებდა, რომ ის "მოამბეში“ აღარ მუშაობს. ცრემლებით ალაგებდა ნივთებს და არასდროს იყო პასუხი კითხვაზე: რატომ? ერთი სიტყვით, საკმაოდ არასტაბილურ გარემოში ვიმუშავეთ და ეს არასტაბილურობის განცდა, რაც პრინციპში სულ გასდევს ჩვენს ტურბულენტურ ცხოვრებას, საქმისთვისაც საზიანო მგონია და ადამიანისთვისაც.

"მოამბის“ შემდეგ ერთ-ერთი კომპანიაში ვიმუშავე, რომელიც საქართველოში ლიტველებმა დააფუძნეს და გამოცდილება მარკეტინგის მიმართულებითაც მივიღე. 2008 წლიდან დავიწყე ლექციების კითხვა სხვადასხვა უმაღლეს სასწავლებელში. სტუდენტებთან ურთიერთობამ მეც ბევრი მომცა: ლექციებსა და ტრენინგებზე საინტერესო იდეები იბადება და ძლიერი სინერგია იქმნება. ამიტომ ეს საქმე, რასაც უნდა ვაკეთებდე, პარალელურ გზად სულ გასდევს ჩემს ცხოვრებას.

სამსახური, რომელში მისვლაც სახლივით მიხაროდა, იყო ქართულ-ამერიკული უნივერსიტეტი (GAU). ამ დიდი ოჯახის წევრი 2015 წლიდან გავხდი. აქ არავინ ვითვლიდით სამუშაო საათებს, მყავდა არაჩვეულებრივი უფროსი, ნინო ტორონჯაძე, საუკეთესო გუნდი და ვმუშაობდით ერთად, ხალისიანად, თავდაუზოგავად. GAUზიარე, GAUლამაზე, GAUადვილე, GAUღე კარი გამოწვევებს - ამ სათაურებით გავაერთიანეთ ათობით სოციალური, საგანმანათლებლო, საქველმოქმედო პროექტი, რამაც ფუნდამენტური განათლების პარალელურად, სტუდენტებს თვითრეალიზების მრავალმხრივი საშუალება მისცა. ერთ-ერთი უნიკალური პროექტი, რომელშიც დიდი ენერგია ჩავდე, ქართული ანბანისადმი მიძღვნილი ანთოლოგიაა, სახელწოდებით: "33 ემოცია“ (გამომცემლობა "პალიტრა L“). ეს წიგნი-ალბომი აერთიანებს 33 ქართველ თანამედროვე ავტორს, რომლებიც GAU-ს სტუდენტების გამოკითხვის შედეგად შეირჩნენ. ეს ერთგვარი თანამედროვე ანბანთქებაა, რომელიც ორენოვანია, ქართულ ტექსტს ინგლისურიც ახლავს და რუსუდან ფეტვიაშვილის მიერ შექმნილი ასო-ნიშნები კრებულს მართლაც ჯადოსნურ სანახაობად აქცევს. ანთოლოგიის პრეზენტაცია 2018 წელს ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობაზე შედგა.

ამ წიგნად ქცეული მოგონების გარდა, GAU-სთან სხვა ბევრი რამ მაკავშირებს, იქ გავიცანი სოფო შუბლაძე და ვეღარც დავიჯერე, რომ ჩვენ მთელი ცხოვრება არ ვიცნობდით ერთმანეთს. ბევრი უშუალო და კეთილგანწყობილი ადამიანი მინახავს, მაგრამ ის, რაც სოფოს ჰქონდა, იყო მხოლოდ მისი - არავის შეუძლია ერთი შეხვედრით ასე მოგიახლოვდეს, ერთ წამში ასე დაგიმეგობრდეს, ერთი ნახვით შეგიყვაროს და შეგაყვაროს თავი, როგორც სოფოს. და შემდეგ მრავალწლიანი ურთიერთობის განმავლობაში მუდმივად დაადასტუროს უტყუარი პირველი შთაბეჭდილება. ყველას თავისი სოფო ჰყავდა და ერთი სოფოს წასვლით თითქოს უთვალავი სოფო წავიდა, უამრავ ადამიანს გამოეცალა შეუდარებელი მეგობარი და საიმედო საყრდენი.

• სიყვარული საზღვრებს გარეშე

რატი 18 წლისამ უნივერსიტეტში გავიცანი, უფრო სწორად, უბრალოდ გადავეყარე - პირველი კორპუსის გასასვლელში გამაჩერა და სახელი მკითხა, არ ვუთხარი, მაგრამ რამდენიმე დღეში შემთხვევითობამ ისევ შეგვახვედრა. რატი შემოვიდა კაფეში, სადაც მეგობართან ერთად ვიყავი და რადგან საერთო სამეგობრო წრე აღმოგვაჩნდა, ერთ მაგიდასთან გავერთიანდით. ასე დაიწყო ჩვენი ურთიერთობა, რომელიც თავიდან დიდი ინტერვალებით, წინააღმდეგობებით წარიმართა. არ დავუჯერე, რომ ერთი ნახვით შემიყვარა, მაგრამ თურმე ასეც ხდება. რატი მკაცრი და ჩაკეტილი ადამიანის შთაბეჭდილებას მიტოვებდა, ანუ იმის საპირისპიროსი, რაც სინამდვილეში იყო. მისი ნამდვილი ხასიათი, სითბო, ერთგულება, გონიერება და არაჩვეულებრივი იუმორის გრძნობა უკვე მოგვიანებით, 23-24 წლის ასაკში დავინახე. რატი თავისი ასაკის ბიჭებისგან ძალიან გამოირჩეოდა, თითქოს უფრო დიდი იყო, ზუსტად იცოდა, რა უნდოდა, მიზანს არასდროს გადაუხვევდა, იყო ძლიერი ნებისყოფის, ძლიერი ფსიქიკის ადამიანი, რომელსაც ყოველთვის, ყველა სიტუაციაში დაეყრდნობი.

შეყვარებულობისას ხშირად ვჩხუბობდით, რაც ახლა ძალიან სასაცილოდ მახსენდება, ალბათ ესეც საჭირო იყო, ჩვენ დიდხანს მაინც ვერ ვძლებდით უერთმანეთოდ, მალევე ვრიგდებოდით, მაგრამ მშობლები კი ვანერვიულეთ. 2007 წელს დავოჯახდით და თანდათან ვისწავლეთ ერთად, ერთმანეთისთვის ცხოვრება, უკონფლიქტო ურთიერთობა. რატის ოჯახი ჩვენი მუდმივი მხარდამჭერი იყო, სიკეთით სავსე ადამიანების გარემოცვაში მოვხვდი და საუკეთესო ნათესავები შევიძინე: რატის და, მამა, დისშვილი და კიდევ ძალიან ბევრი ახლობელი, რომელიც ნათესაური შეკრებებისა და ტრადიციების წყალობით, იმერლებისთვის დამახასიათებელ ტკბილ ერთობას ქმნის. პირველად რომ რატის დედა, თამრიკო გავიცანი, სუფრასთან ვისხედით და, როგორც ასეთ შეხვედრას ახასიათებს, ყველანი ვღელავდით. ახლაც თვალწინ მიდგას ის ღიმილი, რომლითაც თამრიკო მიყურებდა, უტკბესი ღიმილი, მხოლოდ მას რომ ახასიათებდა და ამ ღიმილში რაღაცნაირი პირობაც იდო, სიყვარულის პირობა, პირობა, რომ ყველაფერი კარგად იქნება. ეს დანაპირები სრულყოფილად შეასრულა და მსოფლიოში საუკეთესო დედამთილად იქცა. თამრიკო იყო მოსიარულე სიყვარული და სიმშვიდე, სხვის კომფორტზე და სიამოვნებაზე გადაგებული, თავდადებული ადამიანი.

რატი, ასაკთან ერთად, ისე გაიზარდა, რომ ბევრჯერ დამტოვა სასიამოვნოდ გაკვირვებული. ვინმეზე რომ ვკითხავდი, ეს ვინ არის-მეთქი, პასუხს იწყებდა ასე: "ძალიან კარგი ადამიანია...“ სხვა დასაწყისი აღარ ჰქონდა მის წინადადებებს და შემდეგ აუცილებლად გაიხსენებდა ამ სიკარგის დამადასტურებელ ამბავს. მეც ვიჯერებდი, რომ ადამიანები არიან კარგები. შეცდომებს კი უშვებენ, მაგრამ რატის სახით მყავდა საუკეთესო მაგალითი, როგორ უნდა იქცე სიკეთის დეტექტორად, როგორ ეძებო ადამიანებში კარგი, შეაგროვო სინათლე და ეს სხივი მიაშუქო სხვებსაც. მუდამ მიკვირდა, როგორ ახერხებდა პოლიტიკურად თუ ფილოფოსიურად სულ სხვა მხარეს მდგომი ადამიანის მოსმენას, 100%-ით პატვისცემაზე დაფუძნებულ ურთიერთობას, მასთან ნამდვილ დიალოგს, აგრესიისა და წინასწარი განწყობებისგან, აბსოლუტურად, დაცლილ მიდგომას, გულწრფელ ინტერესს და დაშვებას, იქნებ განსხვავებული რაკურსი შენსაზე არანაკლებ მნიშვნელოვანია, იქნებ სხვასაც აქვს თავისი სიმართლე და თუ მისი თვალებით გამოიხედავ, საკითხს მისი მხრიდან შეხედავ, უფრო სრულფასოვნად დაინახავ ჩვენს ასეთ მრავალფეროვან სამყაროს. რატის ანალიზისა და მოვლენების აღქმის უნარი წლებთან ერთად ისეთი ღრმა და ღირებული გახდა, სულ მინდოდა, მეტ ადამიანს მოესმინა მისთვის. თითქოს ყოველი შეცდომისგან წურავდა სიბრძნეს, განსაცდელისგან - სიკეთეს, მეტ შემწყნარებლობას. როცა ადამიანზე მხოლოდ კარგს ლაპარაკობ, არასდროსაა დამაჯერებელი, მაგრამ ვინც რატის მართლა იცნობდა, მიხვდება, რომ მე მისი მხოლოდ პატარა ნაწილი გაგიზიარეთ. რატიმ 42 წლის განმავლობაში იმდენი და ისე იცხოვრა, იმხელა გულით ემსახურა სიკეთეს, სიყვარულის იმოდენა ბირთვი ატარა, ადამიანები ისე გააერთიანა და ხანაც შეარიგა, დაამეგობრა, ერთს კი არა, უამრავ ცხოვრებას რომ ეყოფა. ჩემგან ეს სუბიექტურად ნათქვამი ეგონება ვინმეს, მაგრამ ზუსტად ვიცი, რომ მისი დაკარგვით მარტო ოჯახმა კი არა, მთლიანად ქვეყანამ დაკარგა ადამიანობისა და მოქალაქეობის საუეთესო მაგალითი და უდიდესი რესურსი.

• "ცოტას მოვყვები თუთაზე“

ზოგჯერ მგონია, რომ ბავშვის დაბადებით ადამიანი საკუთარ თავზე გამარჯვებას სწავლობს, რადგან ერთ მშვენიერ დღეს იწყება ისეთი სიყვარული, რომელიც არის განსხვავებული, უპირობო, არაფერზე დამოკიდებული და ყოვლისმომცველი. ჩნდება ვიღაც, ვისაც ყოველთვის შენზე წინ დააყენებ, ვისთვისაც დაუფიქრებლად გასცემ, დათმობ, გაწირავ ყველაფერს, რა თქმა უნდა, სიცოცხლესაც და რა არის ეს, თუ არა გამარჯვება.

არასდროს დამავიწყდება ახალშობილი თუთას ის მზერა, რომელიც სრულ სიყვარულს გამოსახავდა, მიყურებდა და მე ვიყავი ყველაფერი, მთავარი საარსებო წყარო - ყველაზე ძვრიფასი ადამიანიცა და ყველაზე გემრიელი, სასარგებლო საკვებიც - მთელი სამყარო მე ვიყავი და ეს შეგრძნება არაფერს შეედრება. დროთა განმავლობაში ბავშვის სიყვარული სხვებზე ნაწილდება, მისი ყურადღება სხვა მოვლენებზე გადადის, ავტორიტეტს სხვაგანაც ეძებს, თითქოს აღარ ხარ აბსოლუტურად კმარი, ერთადერთი და შეუცვლელი, უფრო და უფრო გვიწევს იმის გააზრება, რომ შვილი არა ჩვენი ნაწილი, საკუთრება, არამედ აღსაზრდელად დროებით მობარებული სულია. ეს პროცესი რთული, საინტერესო, ზოგჯერ მტკივნეული, მაგრამ განვითარებისთვის სასარგებლოა. ამ გზაზე ვსწავლობთ ბევრს: სხვა ადამიანის მიღებას, მისი სურვილების, მისწრაფებების პატივისცემასა და ხელშეწყობას, ურთიერთობის მართვას და ისევ და ისევ უპირობო სიყვარულის თავისებურებას.

ბავშვობაში სულ მშურდა მათი, ვისაც დედები უშურველად აქებდნენ, ჩამოთვლიდნენ შვილების ათას კარგ თვისებას, დედაჩემს კი სიტყვას ვერ დააცდენინებდით. მეც მასავით რომ არ დამემართოს, ცოტას მოვყვები თამარზე (თუთაზე). ერთხელ სკოლაში გადასცეს ჯილდო თანაგრძნობის, თანადგომისა და განსაკუთრებული მეგობრული უნარებისთვის. აღმოჩნდა, რომ მისი ახალი კლასელი, რომელიც სიმორცხვის თუ გარკვეული ფსიქოლოგიური სირთულეების გამო არავისთან ურთიერთობდა, მხოლოდ თუთასთან გაიხსნა, მხოლოდ მან შეძლო მდუმარე ბავშვთან დამეგობრება, მისი ალაპარაკება და პრაქტიკულად, შუამავლად იქცა მასა და მასწავლებლებს შორის. ეს ძალიან ტკბილად დამამახსოვრდა. თუთა ზოგადად ყოველთვის ცდილობს იმ ადამიანის ან ადამიანთა ჯგუფის დაცვას, ვინც უმცირესობაშია და რაიმე ფორმით იჩაგრება, მგრძნობიარეა ამ თემების მიმართ და ეს მიხარია...

თუთა იოლად სწავლობს უცხო ენებს და აქვს ერთი საინტერესო ნიჭი, რომლის სახელიც არ ვიცი: სწრაფად პოულობს კავშირებს მოვლენებსა და სიტყვებს შორის. მაგალითად, ერთხელ რაღაცაზე ვლაპარაკობდით და შემთხვევით გავიგე, რა გზით დაიმახსოვრა ფრანგულად სიტყვა "პური“ - “(le)pain”, მარტივად ამიხსნა: "ხომ იცი, რომ პური და ღვინო ქრისტეს სისხლი და ხორცია, ხომ იცი ქრისტემ რაც გზაც გაიარა - ტკივილის გზაო - ჰოდა, ინგლისურად ტკივილი“pain” ფრანგულად არის პურიო“. დაფიქრებაც არ სჭირდება, პირდაპირ მოსდის ასოციაციები და ამ პატარა მაგალითებით კიდევ ერთხელ ვხვდები, რამდენად სავსე და საინტერესოა მისი სამყარო.

• "ვცდილობთ, რატის სახლში ისევ ისმოდეს სიცილი“

თუთას ტვირთი იმაზე მძიმე აღმოჩნდა, ვიდრე წარმოვიდგენდით. ჩემი ცხოვრების ყველაზე საშინელ მომენტს თუ გავიხსენებ, ეს ის ხუთი საათია, როცა რატის ოთახში ძირს ვიჯექი, მისი უსულო სხეული უკვე ჩაცმული ესვენა ლოგინზე და მე ვფიქრობდი, როგორ შევსულიყავი ჩემი შვილის ოთახში და როგორ, რა სიტყვებით მეთქვა, რომ ყველაფერი დამთავრდა, წავიდა მამა, მსოფლიოში ყველაზე კეთილი, დიდი და უძლეველი ადამიანი. წავიდა და აღარასდროს დაბრუნდება. ამისთვის ზუსტად ხუთი საათი დამჭირდა, გათენდა, მზემ ძალა მოიკრიბა, ქალაქი ახმაურდა, თუთას ონლაინსკოლაც დაიწყო... ვიჯექი გაშეშებული და ყველაზე მეტად მეშინოდა ამის წარმოთქმის, ფეხს ვითრევდი, ვიხანგრძლივებდი იმ არაფრისმომტან პაუზას, დუმილს და უთქმელობას, თითქოს, თუ არ ვიტყოდი, არც იყო ასე. ბავშვი ჩვეულებისამებრ ესწრებოდა ონლაინგაკვეთილებს და ჯერ არ იცოდა, რომ გვერდით ოთახში დრომ ახალი ათვლა დაიწყო, დადგა 6 აპრილი, ცხოვრება რატის გარეშე გაგრძელდა და აღარაფერი იქნება ისე, როგორც უწინ. არ ვიცი, რამ უნდა გადაფაროს ის ხმა, რომელიც თუთამ ყელიდან ამოუშვა და რომელიც დღემდე ჩამესმის. თუმცა ტირილი მოულოდნელად შეწყვიტა და ისე სწრაფად გადმოვიდა ჩემს დამშვიდებაზე, მართლა გავოგნდი. ჩემი სახე ხელებით დაიჭირა და ათასი სანუგეშო სიტყვა მოიფიქრა.

მაშინ როცა, რატის გარდაცვალებიდან რამდენიმე თვეში, თუთას სასკოლო დავალებად ესე უნდა დაეწერა, ასეთი თემა შეარჩია: "სტრესის დადებითი მხარეები“. ეს ჩემთვის მნიშვნელოვანი გზავნილი იყო. კარგის ძიება მამისგან მემკვიდრეობით ერგო და თუ ეს თვისება ყველაზე დიდი განსაცდელის დროსაც შეინარჩუნა, ვფიქრობ, ყოველთვის იპოვის ძალას, დადგეს ცხოვრების ნათელ მხარეს.

საბავშვო ლიტერატურის დაწერა ერთადერთხელ მომიწია ძალიან კარგი პროექტის ფარგლებში. გაეროს ქალთა ორგანიზაციამ შექმნა რეალურ ფიგურებზე, ჩვენი ისტორიის მნიშვნელოვან ქალებზე დაფუძნებული ზღაპრების კრებული "იყო ერთი გოგო“. მე ორი უძვირფასესი პერსონაჟი, ჩვენი ეროვნული გმირი მარო მაყაშვილი და პირველი მთამსვლელი ქალი ალექსანდრა ჯაფარიძე შემხვდა. ურთულესი ამოცანა იყო, ბიოგრაფიული ხაზის დაცვით ბავშვებისთვის გასაგებად და საინტერესოდ მომეყოლა მათი ტრაგიკული ამბავი. თუთას გარეშე ამას ვერ გავართმევდი თავს, ჩემი მთავარი ადრესატი ჩემი შვილი იყო, სწორედ მან მასწავლა დიდების თემების საბავშვო ენაზე გადათარგმნა.

ზოგადად წერა, ცხადია, დიდ დროს, ნებისყოფას, კონცენტრირებას, ყველა მოვლენისა, თუ განცდის საკუთარ თავში გატარებას მოითხოვს, რაც ჩემთვის შეუძლებელია სრული სიჩუმის, განმარტოების გარეშე. მშობლებს მუდმივად გვაქვს დილემა, როგორ გავანაწილოთ დრო ისე, რომ არც ბავშვის ჩამოყალიბებისთვის აუცილებელ ენერგიას მოვაკლოთ რამე და თან სრულფასოვანი მუშაობაც შევძლოთ. მე, პირადად, ვერც ერთ წიგნს ვერ დავწერდი, ვერც ერთი პროეტისთვის ვერ მოვიცლიდი, საერთოდ ვერ ვიმუშავებდი, რომ არა დედა - ეს მუდამ კულისებში მდგომი, უზარმაზარი დაუფასებელი შრომის გამწევი ადამიანი, ჩუმი საყრდენი და იმედი, რომელსაც არავინ უთვლის წლებს, არავინ ითვალისწინებს მის დაღლილობასა და სევდას, ითხოვს მისგან ყველაფერს, რადგან თავად შეგვაჩვია ასე და ბავშვობაში რომ ჯადოქარი მეგონა, არასდროს ვაპირებ, შეველიო ამ რეალობად ქცეულ ტკბილ ილუზიას. ასეთია ახლა ჩემი ოჯახი, სამი თაობის გოგოს ტკივილითა და სიყვარულით გაერთიანებული ცხოვრება, სადაც ყველა მდუმარედ ვატარებთ ჩვენი დიდი სიყვარულის ჭრილობას და ვცდილობთ, რატის სახლში ისევ ისმოდეს სიცილი.

• ეკა - ეკაზე

საკუთარი თავის დახასიათება ყოველთვის მიჭირს, გერმანელებს აქვთ გამონათქვამი, თავის ქებას უსიამოვნო სუნი ასდისო, თუმცა არც ძაგება მგონია კარგი და სულ გაჩუმებას ვამჯობინებ. ალბათ ჩემი გაკეთებული საქმეებია ჩემი დახასიათება, წიგნები, ჩემი შეცდომებიც და კარგი პროექტებიც. თუ მაინც რამე უნდა დავასახელო, საქმის ბოლომდე მიყვანა შემიძლია, ნებისყოფა, როგორც წესი, არ მღალატობს, მთავარია, მჯეროდეს იმ იდეის, რომელსაც ვემსახურები და შემდეგ უკვე აღარც დაღლაა, აღარც მერყეობა, საქმის გადადება, თავის დაზოგვა. მარტო მე კი არა, ყველა ასეა, სიყვარული იძლევა მოტივაციას, მოტივაცია გამორიცხავს სიზამრაცეს, უენერგიობას. ყველას ვუსურვებ იმგვარ ფუფუნებას, რომ აკეთოს ის, რაც უყვარს და შეძლოს ამით ცხოვრება, არ დასჭირდეს პარალელურად სხვა სამსახურის ძიება. ეს, სამწუხაროდ, ყოველთვის არ არის შესაძლებელი, ბევრი ხელოვანის, მწერლის გამოწვევაც ესაა...

ჩვენს უნიკალურ და საოცარ ენაზე მხოლოდ ქართველები ვწერთ და ვკითხულობთ, ამიტომ თარგმნა ჩვენთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ლიტერატურის მსოფლიო რუკაზე საარსებოდ. ქართული წიგნის ეროვნულმა ცენტრმა ამ მხრივ ფასდაუდებელი სამუშაო გასწია: ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობის ოფიციალური სტუმრობა აისბერგის მხოლოდ ის წვერი იყო, რომელიც კარგად ჩანდა სფეროში ჩაუხედავი ადამიანიანებისთვის, სინამდვილეში კი ამის უკან იდგა უზარმაზარი, რამდენიმეწლიანი შრომა, ქართული კლასიკური და თანამედროვე ლიტერატურის ევროპულ ბაზარზე გატანა, სხვადასხვა ენაზე თარგმნა, პოპულარიზაცია, მწერლობის გარდა ხელოვნების სხვა სფეროებისა და ჩვენი უნიკალური კულტურის მსოფლიოსთვის გაზიარება... შედეგად, ქართული წიგნის ეროვნული ცენტრი დახურეს. იქ მომუშავე ადამიანები დღემდე სხვადასხვა ფორმითა და პროექტით ცდილობენ იმ საქმის გაგრძელებას, რომლისაც სჯერათ და რომელიც თავს მსოფლიო საზოგადოების ღირსეულ წევრად გვაგრძნობინებს.

• "შინ - შენ“

რომანი "შინ - შენ“ ჩემი ცხოვრების ყველაზე რთულ პერიოდში დავწერე. "სულაკაურის გამომცემლობის“ გოგოებთან ერთად გარეკანზე მსჯელობისას, ვიფიქრეთ, ჩემს ფოტოს მკითხველი შეცდომაში არ შეყვანა და წიგნი ავტობიოგრაფიული არ ჰგონებოდა. ეს არ არის ავტობიოგრაფია, მაგრამ მასში ჩემი იმაზე მეტი ნაწილია, ვიდრე ეს ყდაზე ჩანს.

რომანის ფაბულა მიჰყვება ქვაკუთხედს: ძილი, როგორც რეალობისგან დამცავი ფარი. შიში, როგორც გაქცევის ბიძგი. ომი - მემკვიდრეობითი დაღი. პატიება - სიყვარულის განუყრელი ნაწილი და თვით სიყვარული - ხედვა - ადამიანის ისეთად დანახვა, როგორიც ის სინამდვილეშია.

ეს არის ახალგაზრდა მსახიობი ქალის ამბავი. თბილისში მომხდარი მიწისძვრა ნიას სამყაროს ძირეულად შეარყევს. სახლზე გაჩენილი ბზარი ყველაზე ძვირფასის, ოჯახის, ურთიერთობის, მომავლის დანგრევასაც უქადის. ნია მარტოა, ასეთია ბრძოლის ველზე ეულად დარჩენილი მეომრის როლი, თუმცა ცხოვრება მეორე, ნანატრ კინოროლსაც სთავაზობს და გადაღებებთან ერთად იწყება ახალი, პარალელური რეალობა - ხელოვნება, როგორც თავშესაფარი, როგორც გაქცევა... თუ სინამდვილესთან დაახლოებისა და საკუთარი თავის დაბრუნების ერთადერთი გზა. ამ ლაბირინთში მკითხველი ნიას აჩქარებული სუნთქვისა და მაჯისცემის რიტმით მოგზაურობს, არიადნეს გორგალივით უჭირავს უკან დასაბრუნებელი ძაფი, თითქოს ამ ძაფით აღადგენს კავშირს დაკარგულ ტერიტორიასთან, წარსულთან, ადამიანებთან და ხედავს იმას, რასაც თავად ნიაც ვერ ხედავდა - სხვათა სიმართლეს.

რომანი "შინ - შენ“ აპრილის დასაწყისში გამოვა. თუ პანდემიის კუთხით მდგომარეობა გაუმჯობესდა, წარდგინებასაც დავგეგმავთ რეგულაციის წესების დაცვით.

მადლობა ჩემს აფხაზ მეგობარს, რომელმაც ერთხელ მასწავლა, როგორ არის აფხაზურ ენაზე - მე შენ მიყვარხარ - რადგან ეს იყო ამ წიგნის დაწერის მთავარი შთაგონება.