"ქარ­თვე­ლე­ბი და NASA, ქარ­თვე­ლე­ბი და კოს­მო­სი - ეს ამ­ბე­ბი 1977 წლი­დან იწყე­ბა", - გვე­უბ­ნე­ბა მეც­ნი­ე­რე­ბის პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ის ფონდ "ნო­ვას" პრე­ზი­დენ­ტი რა­მაზ ბლუ­აშ­ვი­ლი.

რა­მა­ზი ის ქარ­თვე­ლია, ვინც NASA- ში მხო­ლოდ ნამ­ყო­ფი კი არა, იქ მო­მუ­შა­ვე მეც­ნი­ე­რე­ბის ახლო მე­გო­ბა­რიც არის. სწო­რედ მას უკავ­შირ­დე­ბა იდეა - ახალ­გაზ­რდა ქარ­თველ ინ­ჟინ­რებს სიმ­ბო­ლუ­რი მარსმა­ვა­ლი შე­ექ­მნათ, იმის ანა­ლო­გი, რო­მე­ლიც 18 თე­ბერ­ვალს მარსზე და­ეშ­ვა.

ხოლო, რაც შე­ე­ხე­ბა რა­მაზ ბლუ­აშ­ვი­ლი­სა და NASA-ს მეც­ნი­ე­რე­ბის მე­გობ­რო­ბას, რო­გორ და­ი­წყო და გან­ვი­თარ­და, ამა­ზე ambebi.ge-ს თა­ვად უამ­ბობს:

- სულ მეს­მო­და "ჩაკ­რუ­ლოს" კოს­მოს­ში გაგ­ზავ­ნის ამ­ბა­ვი, მამა - ოთარ ბლუ­აშ­ვი­ლი ან­სამ­ბლ "ერი­სი­ო­ნის" დი­რექ­ტო­რია და ამა­ზე ხში­რად სა­უბ­რობ­დნენ, მაგ­რამ არა­ვის უკი­თხავს, გა­გა­ნია საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის პე­რი­ოდ­ში, კოს­მოს­ში მა­ინ­ცდა­მა­ინც "ჩაკ­რუ­ლო" რო­გორ გაგ­ზავ­ნეს? თუმ­ცა, ეს კი­თხვა მუდ­მი­ვად მა­წუ­ხებ­და.

და რო­დე­საც აშშ-ის არ­ქი­ვებ­ში ქარ­თველ-ამე­რი­კე­ლი ავი­ა­ტო­რის, ალექ­სან­დრე ქარ­თვე­ლიშ­ვი­ლის ცხოვ­რე­ბი­სა და მოღ­ვა­წე­ო­ბის სა­კი­თხებს ვიკ­ვლევ­დი, მა­შინ NASA-ში მის­ვლაც მო­მიხ­და. იქ გა­ვი­ცა­ნი ქალ­ბა­ტო­ნი ენ დრუ­ე­ნი, რო­მე­ლიც ლე­გენ­და­რუ­ლი კარლ სა­გა­ნის ქვრი­ვია. სა­ო­ცარ ის­ტო­რი­ას მო­მიყ­ვა.

რო­დე­საც ცნო­ბილ­მა ფოლკ­ლო­რის­ტმა ალან ლო­მაქსმა NASA-ში "ჩაკ­რუ­ლო" მო­ას­მე­ნი­ნა, მა­შინ­ვე გა­და­წყდა, რომ ის უნდა შე­სუ­ლი­ყო იმ ოქ­როს დის­კში, რო­მე­ლიც კოს­მო­სის­თვის შე­იქ­მნა. პრო­ექ­ტის ხელ­მძღვა­ნე­ლი, დღეს უკვე ჩემი დიდი მე­გო­ბა­რი, ჯონ კა­სა­ნი იყო. ჯონ­მა სთხო­ვა კარლ სა­განს, მო­ე­ფიქ­რე­ბი­ნა, რა სა­ხით გა­ეგ­ზავ­ნათ კოს­მოს­ში ინ­ფორ­მა­ცია კა­ცობ­რი­ო­ბის შე­სა­ხებ. სწო­რედ, კარლ­მა მი­ა­წო­და ოქ­როს დის­კის იდეა, რო­მელ­შიც მსოფ­ლი­ოს 27 მუ­სი­კა­ლუ­რი ნა­მუ­შე­ვა­რის ად­გი­ლი იყო. მოკ­ლედ, ერთ-ერთი "ჩაკ­რუ­ლო" აღ­მოჩ­ნდა... მაგ­რამ რა საბ­ჭო­თა კე-გე-ბე იქ­ნე­ბო­და, არ ემოქ­მე­და და მე­ო­რე დღეს საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის სა­ელ­ჩომ NASA-ში წე­რი­ლი გაგ­ზავ­ნა: სა­ქარ­თვე­ლო და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი ქვე­ყა­ნა არ არის, საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის ნა­წი­ლია, შე­სა­ბა­მი­სად, სიმ­ღე­რას, რაც უნდა გა­იგ­ზავ­ნოს, ჩვენ შე­ვარ­ჩევთ და იქვე შეს­თა­ვა­ზეს "პად­მას­კოვ­ნიე ვე­ჩე­რა" და თან, "ჩაკ­რუ­ლოს" თარ­გმა­ნიც მი­ა­ყო­ლეს. "ჩა­ვუხ­ტეთ მუხ­რან ბა­ტონ­სა" - ეს აგ­რე­სი­ას შე­ი­ცავს, ომის თე­მაა და ასეთ მშვი­დო­ბი­ან პრო­ექ­ტში არ გა­მო­გად­გე­ბა­თო.

- მოკ­ლედ, "ჩაკ­რუ­ლოს" წი­ნა­აღ­მდეგ მთე­ლი საბ­ჭო­თა მან­ქა­ნა ამუ­შავ­და...

- კი. ბო­ლოს კარლ სა­გან­მა თქვა, - კი ბა­ტო­ნო, გა­უშ­ვით "პად­მას­კოვ­ნიე ვე­ჩე­რა", მაგ­რამ მე ამე­რი­კელ ხალ­ხს ვე­ტყვი, რომ NASA-ს მოს­კო­ვი კარ­ნა­ხობს, რა გა­ა­კე­თო­სო. ამის შემ­დეგ ზე­წო­ლა შე­წყდა. მე კი ამა­ზე სულ ვხუმ­რობ - ასე მოხ­ვდა ჩაკ­რუ­ლო კოს­მოს­ში და "პად­მას­კოვ­ნიე ვე­ჩე­რა" - მოს­კოვ­ში... რო­გორც გა­ირ­კვა, "ჩაკ­რუ­ლოს" იმ ვერ­სი­ას "ერი­სი­ო­ნის," იმ­ჟა­მინ­დე­ლი სიმ­ღე­რი­სა და ცეკ­ვის აკა­დე­მი­უ­რი ან­სამ­ბლი ას­რუ­ლებ­და, სო­ლის­ტე­ბი ილია ზა­ქა­ი­ძე და როს­ტომ სა­გი­ნაშ­ვი­ლი იყ­ვნენ. სიმ­ღე­რა ან­სამ­ბლის ხელ­მძღვა­ნე­ლის, ან­ზორ კავ­სა­ძის ვერ­სია გახ­ლდათ.

- ასე რომ, NASA-ში მა­ინც ქარ­თულ­მა თე­მამ შე­გიყ­ვა­ნათ. ალექ­სან­დრე ქარ­თვე­ლიშ­ვი­ლით და­ი­წყეთ, რაც შემ­დეგ "ჩაკ­რუ­ლო­თი" გაგ­რძელ­და...

- კი არ შე­მიყ­ვა­ნა და უბ­რა­ლოდ, შე­მა­ხე­და, დღეს თა­მა­მად ვამ­ბობ, რომ მათი ოჯა­ხის წევ­რი ვარ. მთა­ვა­რი ინ­ჟინ­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბებს იღე­ბენ, ხო­მალ­დებს ქმნი­ან, ვი­მე­ო­რებ, ჩემი მე­გობ­რე­ბი არი­ან... ამ­ხე­ლა ლე­გენ­დებს შე­უძ­ლი­ათ, მარ­ტი­ვად გვერ­დით და­გის­ვან და თა­ნას­წო­რი­ვით გე­სა­უბ­რონ. მათ შო­რი­საა ლე­გენ­და­რუ­ლი ბაზ ოლდრი­ნი, მე­ო­რე ადა­მი­ა­ნი, რო­მელ­მაც მთვა­რე­ზე ფეხი დად­გა. ამა­შია მათი სი­დი­დეც.

- რა­მაზ, რა გან­თლე­ბა გაქვთ?

- და­ვამ­თავ­რე თბი­ლი­სის სა­ხელ­მწი­ფო უნი­ვერ­სი­ტე­ტის აღ­მო­სავ­ლეთმცოდ­ნე­ო­ბის ფა­კულ­ტე­ტი, არა­ბუ­ლი ენის გან­ხრით, ასე­ვე აშშ-ის ქა­ლაქ სი­ეტ­ლში ხე­ლოვ­ნე­ბის ინ­სტი­ტუ­ტში ტე­ლეპ­რო­დი­უ­სინ­გის და ტე­ლე­რე­ჟი­სუ­რის გან­ხრით ვსწავ­ლობ­დი. ჩემი ამე­რი­კა­ში სწავ­ლი­სა და ცხოვ­რე­ბის პე­რი­ო­დი 8 წელს ით­ვლის. იქ, რო­გორც გი­თხა­რით, ვიკ­ვლევ­დი გა­მო­ჩე­ნი­ლი ქარ­თველ-ამე­რი­კე­ლი ავი­ა­კონ­სტრუქ­ტო­რის, ალექ­სან­დრე ქარ­თვე­ლიშ­ვი­ლის ცხოვ­რე­ბა­სა და მოღ­ვა­წე­ო­ბას.

2008 წლის ბო­ლოს კი სა­ქარ­თვე­ლო­ში დავ­ბრუნ­დი და ქარ­თვე­ლი ავი­ა­ტო­რის შე­სა­ხებ ბევ­რი უნი­კა­ლუ­რი ფო­ტო­მა­სა­ლა და დო­კუ­მენ­ტი ჩა­მო­ვი­ტა­ნე.

ბავ­შვო­ბი­დან ყო­ველ­თვის მა­ინ­ტერ­სებ­და მეც­ნი­ე­რე­ბა, ვამ­ბობ­დი კი­დეც, რომ NASA-ში უნდა წა­ვი­დე-მეთ­ქი. ეს მა­შინ ყვე­ლას­თვის და­უ­ჯე­რე­ბე­ლი იყო, რად­გან კო­მუ­ნის­ტე­ბის პე­რი­ო­დი გახ­ლდათ და ჩემს ამ ნათ­ქვამ­ზე ეღი­მე­ბო­დათ... ყო­ველ­თვის მი­მაჩ­ნდა, რომ ქვე­ყა­ნას, რო­მელ­საც მეც­ნი­ე­რე­ბა არ აქვს, არც მო­მა­ვა­ლი აქვს.

2015 წელს კი ჩემს ბი­ძაშ­ვილ­თან, ია შა­ლამ­ბე­რი­ძეს­თან ერ­თად, რო­მე­ლიც ჩემი თა­ნა­მო­აზ­რეა, ფონ­დი "ნოვა" და­ვა­ფუძ­ნეთ. ამის მერე ვცდი­ლობთ, სა­ქარ­თვე­ლო­ში მეც­ნი­ე­რე­ბას პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცია გა­ვუ­წი­ოთ.

- ესე იგი, NASA-ს მეც­ნი­ე­რებ­თან, ინ­ჟინ­რებ­თან მე­გობ­რო­ბას კვლა­ვაც აგ­რძე­ლებთ...

- ერთ-ერთი მთა­ვა­რი ინ­ჟი­ნე­რი, რობ მე­ნინ­გი, ჩემი უახ­ლო­ე­სი მე­გო­ბა­რია. 2017 წელს ორი ლე­გენ­და­რუ­ლი ხო­მალ­დის - "ვო­ი­ა­ჯერ 1-ისა" და "ვო­ი­ა­ჯერ 2-ის" კოს­მოს­ში გაგ­ზავ­ნის 40 წლის იუ­ბი­ლე აქაც აღ­ვნიშ­ნეთ. სწო­რედ, "ვო­ი­ა­ჯე­რებ­ზეა" "ოქ­როს დის­კი," რო­მელ­ზეც "ჩაკ­რუ­ლოა" ჩა­წე­რი­ლი. იმ ღო­ნის­ძი­ე­ბა­ზე NASA-ს ამ პრო­ექ­ტის ხელ­მძღვა­ნე­ლი, 85 წლის ჯონ კა­სა­ნი, ცო­ცხა­ლი ლე­გენ­და და რობ მე­ნინ­გი ჩა­მო­ვიყ­ვა­ნე. გრან­დი­ო­ზუ­ლი ღო­ნის­ძი­ე­ბა გვქონ­და. NASA-ში ისიც აღ­ნიშ­ნეს, რომ სა­ქარ­თვე­ლომ ამ ის­ტო­რი­უ­ლი მოვ­ლე­ნის აღ­ნიშ­ვნა­ში გვა­ჯო­ბაო... გა­ი­სად, 45 წლის­თა­ვის­თვის, მინ­და, ეს პრო­ექ­ტი უფრო გა­ვა­ფარ­თოო.

- რო­გორც მი­თხა­რით, NASA-ში მოხ­ვედ­რა­ზე ბავ­შვო­ბა­ში ოც­ნე­ბობ­დით. ამა­ზე ბავ­შვე­ბი დღე­საც ოც­ნე­ბო­ბენ. თქვენ აგიხ­დათ ოც­ნე­ბა - NASA-მ კარი ფარ­თოდ გა­გი­ღოთ... რო­გორ შე­ძე­ლით ეს?

- ალ­ბათ, ყვე­ლა­ფე­რი მა­ინც ადა­მი­ა­ნის მი­ზან­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი. NASA-ში წას­ვლა მინ­დო­და, რად­გან ის კა­ცობ­რი­ო­ბის შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის ლი­მი­ტია. იქ ხდე­ბა ის, რაც ჩვენ­თვის წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლია. ვი­ღა­ცის­თვის კი­ნომ­სა­ხი­ო­ბია ლე­გენ­და, ჩემ­თვის - ეს სა­ხე­ლე­ბი და გვა­რე­ბი. მათ ჩემ­ში გულ­წრფე­ლი სურ­ვი­ლი და­ი­ნა­ხეს, რომ მე ამ ყვე­ლაფ­რის გა­გე­ბა, მე­ტის შეც­ნო­ბა და შემ­დეგ სა­ქარ­თვე­ლო­ში ჩა­მო­ტა­ნა მინ­დო­და და ისი­ნი ამა­ში არა მხო­ლოდ და­მეხ­მარ­ნენ, ჩემ­თან მე­გობ­რო­ბაც ისურ­ვეს. სულ მე­უბ­ნე­ბი­ან, შენი სუ­ლის­კვე­თე­ბა, ჩვენ­თვის ინ­სპი­რა­ცი­ა­აო.

რობ მე­ნინ­გი­თან, ადა­მი­ან­თან, რო­მელ­საც ყვე­ლა მარსმა­ვა­ლის დაჯ­დო­მა პირ­და­პირ ეთერ­ში მიჰ­ყავს, იმ­დე­ნად კარ­გი ურ­თი­ერ­თო­ბა მაქვს, რომ ლოს-ან­ჯე­ლეს­ში რომ ჩა­ვი­დე და სას­ტუმ­რო­ში გავ­ჩერ­დე, არ მა­პა­ტი­ებს. მას­თან სახ­ლში უნდა ვიყო. ოჯა­ხე­ბით ვახ­ლობ­ლობთ. არ არ­სე­ბობს და­ბა­დე­ბის დღე, ჩემი მშობ­ლე­ბი­საც კი, იქი­დან ვი­დე­ო­მი­მარ­თვა არ გა­მოგ­ზავ­ნოს. მისი ტყუ­პის­ცა­ლი პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლი მუ­სი­კო­სია, თა­ვა­დაც უყ­ვარს მუ­სი­კა. ერთხელ შვე­ი­ცა­რი­ა­ში მე, მა­მა­ჩე­მი და რობი ერ­თად ვი­ყა­ვით. იქ "ჩაკ­რუ­ლოს" ბანი ვას­წავ­ლეთ და ავამ­ღე­რეთ...

- მოკ­ლედ, თქვე­ნი ეს გულ­წრფე­ლი და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა იმ ფა­ზა­ში გა­და­ი­ტა­ნეთ, რომ დღეს უკვე ცდი­ლობთ, სხვა ბავ­შვე­ბის ოც­ნე­ბის ას­რუ­ლე­ბის­თვის გა­მო­ი­ყე­ნოთ...

- ასეა, მინ­და, და­ვეხ­მა­რო... მაქვს ლექ­ცი­ე­ბის სე­რია - "ავი­ა­ცი­ი­დან პო­ლი­ფო­ნი­ამ­დე და კოს­მო­სამ­დე", სა­დაც ვყვე­ბი, რო­გორ აღ­მო­ვა­ჩი­ნე ამე­რი­კა­ში ალე­ქან­დრე ქარ­თვე­ლიშ­ვი­ლი, რო­გორ ვე­ძებ­დი მის უნი­კა­ლურ დო­კუ­მენ­ტებს, რო­გორ მი­მიყ­ვა­ნა ამ ძებ­ნამ NASA-ში და მერე იქ ჩემი თავ­გა­და­სავ­ლე­ბი. ეს მოს­წავ­ლე­ებ­ზე დიდ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ახ­დენს. მი­ხა­რია, რომ დღეს ბევ­რი ბავ­შვია ამ დარ­გით და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი და ამის სა­უ­კე­თე­სო მა­გა­ლი­თია, რაც რამ­დე­ნი­მე ხნის წინ მოხ­და - ქარ­თველ­მა ახალ­გაზ­რდა ინ­ჟინ­რებ­მა სან­დრო ტა­ტიშ­ვილ­მა და თორ­ნი­კე ჭა­ბუ­კი­ან­მა მარსმა­ვა­ლის სრულ­ყო­ფი­ლი მო­დე­ლი შექ­მნეს, რაც მარსზე მარსმავ­ლის დაშ­ვე­ბის დღეს მი­ე­ძღვნა.

- მარ­თლაც, რო­გორ შეძ­ლეს ეს?

- იმის გამო, რომ მარსმა­ვა­ლი 18 თე­ბერ­ვალს მარსზე უნდა დამ­ჯდა­რი­ყო, მქონ­და იდეა, ამის­თვის რა­ღაც ღო­ნის­ძი­ე­ბა მი­მე­ძღვნა. არა­და, რომ არა პან­დე­მია, NASA-ში უნდა ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი, მაგ­რამ რად­გან ასე არ მოხ­და, სა­ქარ­თვე­ლოს უნი­ვერ­სი­ტეტ­ში რექ­ტორს, კონ­სტან­ტი­ნე თო­ფუ­რი­ას შევ­ხვდი, ვი­სა­უბ­რეთ და რა­ი­მე ღო­ნის­ძი­ე­ბა ხომ არ მოგ­ვე­წყო-მეთ­ქი? ბავ­შვებ­მა - არც მეტი, არც ნაკ­ლე­ბი, მარსმა­ვალს გა­ვა­კე­თებ­თო. უნი­ვერ­სი­ტე­ტი­სა და რექ­ტო­რის ფას­და­უ­დე­ბე­ლი წვლი­ლი ის არის, რომ სწო­რად და­ი­ნა­ხა ბავ­შვე­ბის პო­ტენ­ცი­ა­ლი, ფი­ნან­სუ­რად გა­უ­მარ­თა ხელი, მაგ­რამ მხო­ლოდ ფი­ნან­სე­ბი ხომ არ არის? UG Limes -ის რო­ბო­ტი­კის აკა­დე­მია სა­ქარ­თვლოს უნი­ვერ­სის­ტე­ტის შვი­ლო­ბი­ლი კომ­პა­ნი­აა, სა­დაც მე­ო­თხე-მე­ხუ­თე კლა­სის ბავ­შვებს რო­ბო­ტე­ბის შექ­მნას ას­წავ­ლი­ან. მოკ­ლედ, შე­ი­მუ­შა­ვეს პრო­ექ­ტი და გა­ა­კე­თეს სამ­გან­ზო­მი­ლე­ბი­ა­ნი მო­დე­ლი. რო­დე­საც მათი მარსმა­ვა­ლი ვნა­ხე, რო­მე­ლიც იმა­ვე ზო­მი­საა, რაც მარსზე და­ეშ­ვა, ვერ ვი­ჯე­რებ­დი... თან 5 დღე­ში გა­ა­კე­თეს.

- ეს NASA-ში ხომ შე­ა­ტყო­ბი­ნეთ?

- რა თქმა უნდა. რო­დე­საც მარსმა­ვა­ლი მარსზე ჯდე­ბო­და და იმ ტრანსლა­ცი­ის ერთ-ერთი წამ­ყვა­ნი ჩემი მე­გო­ბა­რი რობ მე­ნინ­გი იყო, სწო­რედ, იმ დროს გა­ვუგ­ზავ­ნე ჩვე­ნი მარსმავ­ლის ფო­ტო­ე­ბი. რომ ნახა, გაკ­ვირ­ვე­ბულ­მა ხუმ­რო­ბით მომ­წე­რა:

"რა ხდე­ბა, გა­მა­გე­ბი­ნეთ? რო­გორც ჩანს, ავ­ცდით მარსს და სა­ქარ­თვე­ლო­ში დავ­ჯე­ქით?". შემ­დეგ სამ­მა ლე­გენ­და­რულ­მა ინ­ჟი­ნერ­მა - რობ მე­ნინ­გმა, ადამ სტელზ­ნერ­მა და სვა­ტი მო­ჰა­ნიმ, არ და­ი­ზა­რეს და ვი­დე­ო­მი­მარ­თვა გა­მოგ­ვიგ­ზავ­ნეს, რომ ჩვენს ღო­ნის­ძი­ე­ბა­ზე ბავ­შვე­ბის­თვის მეჩ­ვე­ნე­ბი­ნა. ეს კი­დევ ერთი მა­გა­ლი­თია იმის, რომ მხო­ლოდ "ჩაკ­რუ­ლოს" კი არ ვქმნით, რაც მსოფ­ლიო ის­ტო­რი­ა­ში უდი­დე­სი კულ­ტუ­რუ­ლი მიღ­წე­ვაა, მარსმავ­ლის შექ­მნაც შეგ­ვიძ­ლია. ეს ადას­ტუ­რებს იმას, რომ სა­ქარ­თვე­ლოს აქვს პო­ტენ­ცი­ა­ლი მეც­ნი­ე­რე­ბა­ში და ინ­ჟი­ნე­რი­ა­ში სე­რი­ო­ზუ­ლი ყუ­რა­დღე­ბა მი­იქ­ცი­ოს.

სა­ქარ­თვე­ლო­ში ბევ­რი ახალ­გაზ­რდაა იმ ბავ­შვე­ბის მსგავ­სი, რომ­ლებ­მაც მარსმა­ვა­ლი და­ამ­ზა­დეს, ისი­ნი სა­ქარ­თვე­ლოს ლა­მაზ მო­მა­ვალს ქმნი­ან. ამ ხალ­ხზე დგას ქვეყ­ნის მო­მა­ვა­ლი და არა ქარ­თველ პო­ლი­ტი­კო­სებ­ზე. ბავ­შვებს სა­ინ­ტე­რე­სო ამ­ბე­ბი სჭირ­დე­ბათ იმის­თვის, რომ მე­ტად გან­ვი­თარ­დნენ.

- რა მო­ლო­დი­ნი გაქვთ, რას ამ­ბო­ბენ თქვე­ნი მე­გობ­რე­ბი NASA-ში - რას იზამს მარსზე დაშ­ვე­ბუ­ლი მარსმა­ვა­ლი?

- კრა­ტერ­ში იმი­ტომ დას­ვეს, რომ მდი­ნა­რის ნაკ­ვა­ლე­ვი ჩანს, რაც იმას ნიშ­ნავს, რომ იქ მრა­ვა­ლი მი­ლი­ო­ნი წლის წინ მდი­ნა­რე იყო, რო­მე­ლიც იმ კრა­ტერ­ში მი­ე­დი­ნე­ბო­და. რო­გორც მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, სა­დაც წყა­ლია, იქ ყვე­ლა­ზე რე­ა­ლუ­რია სი­ცო­ცხლის არ­სე­ბო­ბა, მაგ­რამ ეს იმას არ ნიშ­ნავს, რომ იქ ვი­ღაც გა­ირ­ბენს და გა­მო­ირ­ბენს. აქ მიკ­როს­კო­პულ დო­ნის სი­ცო­ცხლე­ზეა ლა­პა­რა­კი. ახალ მარსმა­ვალს ბორტზე რამ­დე­ნი­მე ლა­ბო­რა­ტო­რია აქვს, მას შე­უძ­ლია, გა­ბურ­ღოს მიწა, მისი ანა­ლი­ზი გა­ა­კე­თოს და ამ ანა­ლი­ზის შე­დე­გე­ბი დე­და­მი­წა­ზე გა­მოგ­ზავ­ნოს. დიდი იმე­დი მაქვს, რომ იქ მიკ­რო­ბე­ბის დო­ნე­ზე სი­ცო­ცხლე ნამ­დვი­ლად აღ­მოჩ­ნდე­ბა - ეს არის მთა­ვა­რი. ამი­ტომ ახლა იწყე­ბა დიდი თავ­გა­და­სავ­ლე­ბი.